📜
๑๒. สตฺตสติกกฺขนฺธกํ
ทสวตฺถุกถาวณฺณนา
๔๔๖. สตฺตสติกกฺขนฺธเก ¶ ¶ นิกฺขิตฺตมณิสุวณฺณาติ รูปิยสิกฺขาปเทเนว ปฏิกฺขิตฺตมณิสุวณฺณา. ตตฺถ มณิคฺคหเณน สพฺพํ ทุกฺกฏวตฺถุ, สุวณฺณคฺคหเณน สพฺพํ ปาจิตฺติยวตฺถุ คหิตํ โหติ. ภิกฺขคฺเคนาติ ภิกฺขุคณนาย.
๔๔๗. อุปกฺกิเลสาติ วิโรจิตุํ อทตฺวา อุปกฺกิลิฏฺภาวกรเณน อุปกฺกิเลสา. มหิกาติ หิมํ. ธูโม จ รโช จ ธูมรโช. เอตฺถ ปุริมา ตโย อสมฺปตฺตอุปกฺกิเลสา, ราหุ ปน สมฺปตฺตอุปกฺกิเลสวเสน กถิโตติ เวทิตพฺโพ. สมณพฺราหฺมณา น ตปนฺติ น ภาสนฺติ น วิโรจนฺตีติ คุณปตาเปน น ตปนฺติ คุโณภาเสน น ภาสนฺติ คุณวิโรจเนน น วิโรจนฺติ. สุราเมรยปานา อปฺปฏิวิรตาติ ปฺจวิธาย สุราย จตุพฺพิธสฺส จ เมรยสฺส ปานโต อวิรตา.
อวิชฺชานิวุฏาติ อวิชฺชาย นิวาริตา ปิหิตา. ปิยรูปาภินนฺทิโนติ ปิยรูปํ สาตรูปํ อภินนฺทมานา ตุสฺสมานา. สาทิยนฺตีติ คณฺหนฺติ. อวิทฺทสูติ อนฺธพาลา. สรชาติ สกิเลสรชา. มคาติ มิคสทิสา. ตสฺมึ ตสฺมึ วิสเย ภเว วา เนตีติ เนตฺติ, ตณฺหาเยตํ อธิวจนํ. ตาย สห วตฺตนฺตีติ สเนตฺติกา.
๔๔๘. ตํ ปริสํ เอตทโวจาติ (สํ. นิ. อฏฺ. ๓.๔.๓๖๒) ตสฺส กิร เอวํ อโหสิ ‘‘กุลปุตฺตา ปพฺพชนฺตา ปุตฺตทารฺเจว ชาตรูปรชตฺจ ปหาเยว ปพฺพชนฺติ, น จ สกฺกา ยํ ปหาย ปพฺพชิตา ตํ เอเตหิ คาเหตุ’’นฺติ นยคฺคาเห ตฺวา เอตํ ‘‘มา อยฺยา’’ติอาทิวจนํ อโวจ. เอกํเสเนตนฺติ เอตํ ปฺจกามคุณกปฺปนํ ‘‘อสฺสมณธมฺโม อสกฺยปุตฺติยธมฺโม’’ติ เอกํเสน ธาเรยฺยาสิ.
ติณนฺติ ¶ เสนาสนจฺฉทนติณํ. ปริเยสิตพฺพนฺติ ติณจฺฉทเน วา อิฏฺกจฺฉทเน วา เคเห ปลุชฺชนฺเต เยหิ ตํ การิตํ, เตสํ สนฺติกํ คนฺตฺวา ¶ ‘‘ตุมฺเหหิ การิตํ เสนาสนํ โอวสฺสติ, น สกฺกา ตตฺถ วสิตุ’’นฺติ อาจิกฺขิตพฺพํ. มนุสฺสา สกฺโกนฺตา กริสฺสนฺติ, อสกฺโกนฺตา ‘‘ตุมฺเห วฑฺฒกี คเหตฺวา การาเปถ, มยํ เต สฺาเปสฺสามา’’ติ วกฺขนฺติ. เอวํ วุตฺเต กาเรตฺวา เตสํ อาจิกฺขิตพฺพํ, มนุสฺสา วฑฺฒกีนํ ทาตพฺพํ ทสฺสนฺติ. สเจ อาวาสสามิกา นตฺถิ, อฺเสมฺปิ ภิกฺขาจารวตฺเตน อาโรเจตฺวา กาเรตุํ วฏฺฏติ. อิมํ สนฺธาย ‘‘ปริเยสิตพฺพ’’นฺติ วุตฺตํ.
ทารูติ เสนาสเน โคปานสิอาทีสุ ปลุชฺชมาเนสุ ตทตฺถาย ทารุ ปริเยสิตพฺพํ. สกฏนฺติ คิหิวิกฏํ วา ตาวกาลิกํ วา กตฺวา สกฏํ ปริเยสิตพฺพํ. น เกวลฺจ สกฏเมว, อฺมฺปิ วาสิผรสุกุทาลาทิอุปกรณํ เอวํ ปริเยสิตุํ วฏฺฏติ. ปุริโสติ หตฺถกมฺมวเสน ปุริโส ปริเยสิตพฺโพ. ยํ กฺจิ หิ ปุริสํ ‘‘หตฺถกมฺมํ อาวุโส ทสฺสสี’’ติ วตฺวา ‘‘ทสฺสามิ ภนฺเต’’ติ วุตฺเต ‘‘อิมสฺมึ อิทฺจิทฺจ กโรหี’’ติ ยํ อิจฺฉติ, ตํ กาเรตุํ วฏฺฏติ. น ตฺเววาหํ คามณิ เกนจิ ปริยาเยนาติ ชาตรูปรชตํ ปนาหํ เกนจิปิ การเณน ปริเยสิตพฺพนฺติ น วทามิ.
๔๔๙. ปาปกํ กตนฺติ อสุนฺทรํ กตํ.
๔๕๐. อโหคงฺโคติ ตสฺส ปพฺพตสฺส นามํ.
๔๕๑. ปฏิกจฺเจว คจฺเฉยฺยนฺติ ยตฺถ ตํ อธิกรณํ วูปสเมตุํ ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ, ตตฺถ ปมเมว คจฺเฉยฺยํ. สมฺภาเวสุนฺติ ปาปุณึสุ.
๔๕๒. อโลณกํ ภวิสฺสตีติ อโลณกํ ภตฺตํ วา พฺยฺชนํ วา ภวิสฺสติ. อาสุตาติ สพฺพสมฺภารสชฺชิตา. ‘‘อสุตฺตา’’ติ วา ปาโ.
๔๕๓. อุชฺชวึสูติ นาวํ อารุยฺห ปฏิโสเตน คจฺฉึสุ. ปาจีนกาติ ปาจีนเทสวาสิโน.
๔๕๔. นนุ ตฺวํ อาวุโส วุฑฺโฒ วีสติวสฺโสสีติ นนุ ตฺวํ อาวุโส วีสติวสฺโส, น นิสฺสยปฏิพทฺโธ ¶ , กสฺมา ตํ เถโร ปณาเมตีติ ทีเปนฺติ. ครุนิสฺสยํ คณฺหามาติ กิฺจาปิ มยํ มหลฺลกา, เอตํ ปน เถรํ ครุํ กตฺวา วสิสฺสามาติ อธิปฺปาโย.
๔๕๕. เมตฺตาย ¶ รูปาวจรสมาธิมตฺตภาวโต ‘‘กุลฺลกวิหาเรนา’’ติ วุตฺตํ, ขุทฺทเกน วิหาเรนาติ อตฺโถ, ขุทฺทกตา จสฺส อคมฺภีรภาวโตติ อาห ‘‘อุตฺตานวิหาเรนา’’ติ. สฺุตาวิหาเรนาติ สฺุตามุเขน อธิคตผลสมาปตฺตึ สนฺธาย วุตฺตํ.
๔๕๗. สุตฺตวิภงฺเคติ ปทภาชนีเย. เตน สทฺธินฺติ ปุเรปฏิคฺคหิตโลเณน สทฺธึ. น หิ เอตฺถ ยาวชีวิกํ ตทหุปฏิคฺคหิตนฺติ ‘‘กปฺปติ สิงฺคิโลณกปฺโป’’ติ เอตฺถ วุตฺตสิงฺคิโลณํ สนฺธาย วุตฺตํ. ตฺหิ ปุเร ปฏิคฺคเหตฺวา สิงฺเคน ปริหฏํ น ตทหุปฏิคฺคหิตํ. ยาวกาลิกเมว ตทหุปฏิคฺคหิตนฺติ สิงฺคิโลเณน มิสฺเสตฺวา ภฺุชิตพฺพํ อโลณามิสํ สนฺธาย วุตฺตํ. อุโปสถสํยุตฺเตติ อุโปสถปฏิสํยุตฺเต, อุโปสถกฺขนฺธเกติ วุตฺตํ โหติ. อติสรณํ อติสาโร, อติกฺกโม. วินยสฺส อติสาโร วินยาติสาโร. ตํ ปมาณํ กโรนฺตสฺสาติ ทสาย สทฺธึ นิสีทเน ยํ ปมาณํ วุตฺตํ, ทสาย วินา ตํ ปมาณํ กโรนฺตสฺส. เสสเมตฺถ สุวิฺเยฺยเมว.
สตฺตสติกกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺิตา.
ทฺวิวคฺคสงฺคหาติ จูฬวคฺคมหาวคฺคสงฺขาเตหิ ทฺวีหิ วคฺเคหิ สงฺคหิตา. ทฺวาวีสติปเภทนาติ มหาวคฺเค ทส, จูฬวคฺเค ทฺวาทสาติ เอวํ ทฺวาวีสติปฺปเภทา. สาสเนติ สตฺถุสาสเน. เย ขนฺธกา วุตฺตาติ โยเชตพฺพํ.
อิติ สมนฺตปาสาทิกาย วินยฏฺกถาย สารตฺถทีปนิยํ
จูฬวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา.
นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส