📜
๔. ปาจิตฺติยกณฺฑํ (ภิกฺขุนีวิภงฺควณฺณนา)
๑. ลสุณวคฺควณฺณนา
๗๙๓-๗๙๗. ปาจิตฺติเยสุ ¶ ¶ ลสุณวคฺคสฺส ปเม ชาตึ สรตีติ ชาติสฺสโร. สภาเวเนวาติ สูปสมฺปากาทึ วินาว. พทรสาฬวํ นาม พทรผลานิ สุกฺขาเปตฺวา จุณฺเณตฺวา กตฺตพฺพา ขาทนียวิกติ. เสสเมตฺถ อุตฺตานเมว. อามกลสุณฺเจว อชฺโฌหรณฺจาติ อิมานิ ปเนตฺถ ทฺเว องฺคานิ.
๗๙๘-๘๐๒. ทุติยตติยจตุตฺถานิ อุตฺตานตฺถาเนว.
๘๑๒. ปฺจเม ทฺวินฺนํ ปพฺพานํ อุปรีติ เอตฺถ ทฺวินฺนํ องฺคุลีนํ สห ปเวสเน เอเกกาย องฺคุลิยา เอเกกํ ปพฺพํ กตฺวา ทฺวินฺนํ ปพฺพานํ อุปริ. เอกงฺคุลิปเวสเน ทฺวินฺนํ ปพฺพานํ อุปริ น วฏฺฏตีติ เวทิตพฺพํ. มหาปจฺจริยมฺปิ อยเมว นโย ทสฺสิโต. อุทกสุทฺธิปจฺจเยน ปน สติปิ ผสฺสสาทิยเน ยถาวุตฺตปริจฺเฉเท อนาปตฺติ.
๘๑๕-๘๑๗. ฉฏฺเ อาสุมฺภิตฺวาติ ปาเตตฺวา. ทธิมตฺถูติ ทธิมณฺฑํ ทธิมฺหิ ปสนฺโนทกํ. ภฺุชนฺตสฺส ภิกฺขุโน หตฺถปาเส านํ, ปานียสฺส วา วิธูปนสฺส วา คหณนฺติ อิมานิ ปเนตฺถ ทฺเว องฺคานิ.
๘๒๒. สตฺตเม ‘‘ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ อิทํ ปุพฺพปโยคทุกฺกฏสฺส นิทสฺสนมตฺตนฺติ อาห ‘‘น เกวลํ ปฏิคฺคหเณเยว โหตี’’ติอาทิ. ปมาณนฺติ ปาจิตฺติยาปตฺติยา ปมาณํ. อิเมหิเยว ทฺวีหิ ปาจิตฺติยํ โหติ, นาฺเหิ ภชฺชนาทีหีติ อตฺโถ. วุตฺตเมวตฺถํ วิตฺถารโต ทสฺเสตุํ ‘‘ตสฺมา’’ติอาทิมาห. ตํ ปุพฺพาปรวิรุทฺธนฺติ ปุนปิ วุตฺตนฺติ วุตฺตวาทํ สนฺธายาห. อฺาย วิฺตฺติยา ลทฺธมฺปิ หิ อนาณตฺติยา วิฺตฺติยา อิมิสฺสา ¶ อวิฺตฺติยา ลทฺธปกฺขํ ภชติ, ตสฺมา เหฏฺา อวิฺตฺติยา ลทฺเธ กรณการาปเนสุ วิเสสํ อวตฺวา อิธ วิเสสวจนํ ปุพฺพาปรวิรุทฺธํ. ยทิ เจตฺถ กรเณ ปาจิตฺติยํ, การาปเนปิ ปาจิตฺติเยเนว ภวิตพฺพํ. อถ การาปเน ทุกฺกฏํ, กรเณปิ ทุกฺกเฏเนว ภวิตพฺพํ. น หิ กรเณ วา การาปเน วา วิเสโส อตฺถิ, ตสฺมา อฺาย วิฺตฺติยา ¶ ลทฺธํ สยํ ภชฺชนาทีนิ กตฺวาปิ การาเปตฺวาปิ ภฺุชนฺติยา ทุกฺกฏเมวาติ อิทเมตฺถ สนฺนิฏฺานํ. อวิเสเสน วุตฺตนฺติ กรณการาปนานํ สามฺโต วุตฺตํ. เสสเมตฺถ อุตฺตานเมว. สตฺตนฺนํ ธฺานํ อฺตรสฺส วิฺาปนํ วา วิฺาปาปนํ วา, ปฏิลาโภ, ภชฺชนาทีนิ กตฺวา วา กาเรตฺวา วา อชฺโฌหรณนฺติ อิมานิ ปเนตฺถ ตีณิ องฺคานิ.
๘๒๔. อฏฺเม นิพฺพิฏฺโติ ปติฏฺาปิโต. เกณีติ รฺโ ทาตพฺพสฺส อายสฺเสตํ อธิวจนํ. านนฺตรนฺติ คามชนปทาทิานนฺตรํ. เสสเมตฺถ อุตฺตานเมว. อุจฺจาราทิภาโว, อนวโลกนํ, วฬฺชนฏฺานํ, ติโรกุฏฺฏปาการตา, ฉฑฺฑนํ วา ฉฑฺฑาปนํ วาติ อิมานิ ปเนตฺถ ปฺจ องฺคานิ.
๘๓๐. นวเม สพฺเพสนฺติ ภิกฺขุสฺส ภิกฺขุนิยา จ. อิธ เขตฺตปาลกา อารามาทิโคปกา จ สามิกา เอว.
๘๓๖. ทสเม เอกปโยเคนาติ เอกทิสาวโลกนปโยเคน. เตสํเยวาติ เยสํ นจฺจํ ปสฺสติ. กิฺจาปิ สยํ นจฺจนาทีสุ ปาจิตฺติยํ ปาฬิยํ น วุตฺตํ, ตถาปิ อฏฺกถาปมาเณน คเหตพฺพนฺติ ทสฺเสตุํ ‘‘สพฺพอฏฺกถาสุ วุตฺต’’นฺติ อาห. ‘‘อาราเม ตฺวาติ น เกวลํ ตฺวา, ตโต ตโต คนฺตฺวาปิ สพฺพิริยาปเถหิ ลภติ, ‘อาราเม ิตา’ติ ปน อารามปริยาปนฺนภาวทสฺสนตฺถํ วุตฺตํ. อิตรถา นิสินฺนาปิ น ลเภยฺยา’’ติ ตีสุปิ คณฺิปเทสุ วุตฺตํ. เสสเมตฺถ อุตฺตานเมว. นจฺจาทีนํ อฺตรตา, อฺตฺร อนฺุาตการณา คมนํ, ทสฺสนํ วา สวนํ วาติ อิมานิ ปเนตฺถ ตีณิ องฺคานิ.
ลสุณวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา.
๒. อนฺธการวคฺควณฺณนา
๘๔๑. อนฺธการวคฺคสฺส ปเม ทาเน วา ปูชาย วาติ ทานนิมิตฺตํ วา ปูชานิมิตฺตํ วา. ¶ มนฺเตตีติ กเถติ. รตฺตนฺธการตา, ปุริสสฺส หตฺถปาเส านํ วา สลฺลปนํ วา, สหายาภาโว, รโหเปกฺขตาติ อิมานิ ปเนตฺถ จตฺตาริ องฺคานิ.
๘๔๒-๘๔๖. ทุติยตติยจตุตฺถานิ อุตฺตานตฺถาเนว.
๘๕๖-๘๕๗. ปฺจเม ¶ อโนวสฺสกํ อติกฺกาเมนฺติยาติ ฉนฺนสฺส อนฺโต นิสีทิตฺวา ปกฺกมนฺตึ สนฺธาย วุตฺตํ. ‘‘อุปจาโร ทฺวาทสหตฺโถ’’ติ วทนฺติ. ปลฺลงฺกสฺส อโนกาเสติ อูรุพทฺธาสนสฺส อโนกาเส อปฺปโหนฺเต. ปุเรภตฺตตา, อนฺตรฆเร นิสชฺชา, อาสนสฺส ปลฺลงฺโกกาสตา, อฺตฺร อนฺุาตการณา อนาปุจฺฉนํ, วุตฺตปริจฺเฉทาติกฺกโมติ อิมานิ ปเนตฺถ ปฺจ องฺคานิ.
๘๕๙-๘๖๔. ฉฏฺสตฺตมาทีนิ อุตฺตานตฺถาเนว.
อนฺธการวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา.
๓. นคฺควคฺควณฺณนา
๘๘๓-๘๘๗. นคฺควคฺคสฺส ปมทุติยานิ อุตฺตานตฺถาเนว.
๘๙๓. ตติเย วิสิพฺเพตฺวาติ ทุสฺสิพฺพิตํ ปุน สิพฺพนตฺถาย วิสิพฺเพตฺวา วิชเฏตฺวา. อฺตฺร จตูหปฺจาหาติ วิสิพฺพิตทิวสโต ปฺจ ทิวเส อติกฺกมิตฺวา. นิวาสนปาวุรณูปคจีวรตา, อุปสมฺปนฺนาย สนฺตกตา, สิพฺพนตฺถาย วิสิพฺพนํ วา วิสิพฺพาปนํ วา, อฺตฺร อนฺุาตการณา ปฺจาหาติกฺกโม, ธุรนิกฺเขโปติ อิมานิ ปเนตฺถ ปฺจ องฺคานิ.
๘๙๘. จตุตฺเถ ปฺจนฺนํ จีวรานนฺติ ติจีวรํ อุทกสาฏิกา สงฺกจฺจิกาติ อิเมสํ ปฺจนฺนํ จีวรานํ. ปฺจนฺนํ จีวรานํ อฺตรตา, ปฺจาหาติกฺกโม, อนฺุาตการณาภาโว, อปริวตฺตนนฺติ อิมานิ ปเนตฺถ จตฺตาริ องฺคานิ.
๙๐๗. ฉฏฺเ ¶ จีวรลาภนฺติ ลภิตพฺพจีวรํ. วิกปฺปนุปคปจฺฉิมตา, สงฺฆสฺส ปริณตภาโว, วินา อานิสํสทสฺสเนน อนฺตรายกรณนฺติ อิมานิ ปเนตฺถ ตีณิ องฺคานิ.
๙๑๖. อฏฺเม ¶ กุมฺภถูณํ นาม กุมฺภสทฺโท, เตน จรนฺติ กีฬนฺติ, ตํ วา สิปฺปํ เอเตสนฺติ กุมฺภถูณิกา. เตนาห ‘‘ฆฏเกน กีฬนกา’’ติ. ทีฆนิกายฏฺกถายํ (ที. นิ. อฏฺ. ๑.๑๓) ปน ‘‘กุมฺภถูณํ นาม จตุรสฺสอมฺพณกตาฬ’’นฺติ วุตฺตํ. จตุรสฺสอมฺพณกตาฬํ นาม รุกฺขสารทนฺตาทีสุ เยน เกนจิ จตุรสฺสอมฺพณํ กตฺวา จตูสุ ปสฺเสสุ จมฺเมน โอนนฺธิตฺวา กตวาทิตภณฺฑํ. พิมฺพิสกนฺติปิ ตสฺเสว เววจนํ, ตํ วาเทนฺติ, ตํ วา สิปฺปํ เอเตสนฺติ กุมฺภถูณิกา. เตนาห ‘‘พิมฺพิสกวาทกาติปิ วทนฺตี’’ติ. สมณจีวรตา, เปตฺวา สหธมฺมิเก มาตาปิตโร จ อฺเสํ ทานํ, อตาวกาลิกตาติ อิมานิ ปเนตฺถ ตีณิ องฺคานิ.
๙๒๗. ทสเม ธมฺมิกํ กถินุทฺธารนฺติ สพฺพาสํ ภิกฺขุนีนํ อกาลจีวรํ ทาตุกาเมน อุปาสเกน ยตฺตโก อตฺถารมูลโก อานิสํโส, ตโต อธิกํ วา สมกํ วา ทตฺวา ยาจิตเกน สมคฺเคน ภิกฺขุนิสงฺเฆน ยํ กถินํ ตฺติทุติเยน กมฺเมน อนฺตรา อุทฺธรียติ, ตสฺส โส อุทฺธาโร ธมฺมิโกติ วุจฺจติ, เอวรูปํ กถินุทฺธารนฺติ อตฺโถ. เสสํ อุตฺตานตฺถเมว.
นคฺควคฺควณฺณนา นิฏฺิตา.
๙๓๒. ตุวฏฺฏวคฺเค สพฺพํ อุตฺตานเมว.
๕. จิตฺตาคารวคฺควณฺณนา
๙๗๘. จิตฺตาคารวคฺคสฺส ปเม กีฬนอุปวนนฺติ อนฺโตนคเร ิตํ สนฺธาย วุตฺตํ, กีฬนุยฺยานนฺติ พหินคเร ิตํ สนฺธาย. ปาเฏกฺกา อาปตฺติโยติ คีวาย ปริวฏฺฏนปฺปโยคคณนาย อาปตฺติโย, น อุมฺมีลนคณนาย. ‘‘อชฺฌาราเม ราชาคาราทีนิ กโรนฺติ ¶ , ตานิ ปสฺสนฺติยา อนาปตฺตี’’ติ วจนโต ‘‘อนฺโตอาราเม ตตฺถ ตตฺถ คนฺตฺวา นจฺจาทีนิ ปสฺสิตุํ ลภตี’’ติปิ สิทฺธํ.
๙๘๒. ทุติยาทีนิ ¶ อุตฺตานตฺถาเนว.
๑๐๑๕. นวเม หตฺถิอาทีสุ สิปฺป-สทฺโท ปจฺเจกํ โยเชตพฺโพ, ตถา อาถพฺพณาทีสุ มนฺต-สทฺโท. ตตฺถ อาถพฺพณมนฺโต นาม อาถพฺพณเวทวิหิโต ปรูปฆาตกโร มนฺโต, ขีลนมนฺโต นาม ทารุสารขีลํ มนฺเตตฺวา ปถวิยํ ปเวเสตฺวา มารณมนฺโต, อคทปฺปโยโค วิสโยชนํ. นาคมณฺฑลนฺติ สปฺปานํ ปเวสนิวารณตฺถํ มณฺฑลพทฺธมนฺโต.
จิตฺตาคารวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา.
๑๐๒๑. อารามวคฺเค สพฺพํ อุตฺตานตฺถเมว.
๑๐๖๗. คพฺภินิวคฺเคปิ สพฺพํ สุวิฺเยฺยเมว.
๘. กุมาริภูตวคฺควณฺณนา
๑๑๑๙. กุมาริภูตวคฺคสฺส ปเม สพฺพปมา ทฺเว มหาสิกฺขมานาติ คพฺภินิวคฺเค สพฺพปมํ วุตฺตา ทฺเว สิกฺขมานา. สิกฺขมานา อิจฺเจว วตฺตพฺพาติ สมฺมุติกมฺมาทีสุ เอวํ วตฺตพฺพา. คิหิคตาติ วา กุมาริภูตาติ วา น วตฺตพฺพาติ สเจ วทนฺติ, กมฺมํ กุปฺปตีติ อธิปฺปาโย. อิโต ปรํ นวมปริโยสานํ อุตฺตานตฺถเมว.
๑๑๖๓. ทสเม อปุพฺพสมุฏฺานสีสนฺติ ปมปาราชิกสมุฏฺานาทีสุ เตรสสุ สมุฏฺาเนสุ อนนฺุาตสมุฏฺานํ สนฺธาย วุตฺตํ. ตฺหิ อิโต ปุพฺเพ ตาทิสสฺส สมุฏฺานสีสสฺส อนาคตตฺตา ‘‘อปุพฺพสมุฏฺานสีส’’นฺติ วุตฺตํ.
๑๑๖๖. เอกาทสมาทีนิ ¶ อุตฺตานตฺถาเนว.
กุมาริภูตวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา.
๙. ฉตฺตุปาหนวคฺควณฺณนา
๑๒๑๔. ฉตฺตุปาหนวคฺคสฺส ¶ เอกาทสเม อุปจารํ สนฺธายาติ สมนฺตา ทฺวาทสหตฺถุปจารํ สนฺธาย. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมว.
ฉตฺตุปาหนวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา.
คิรคฺคสมชฺชาทีนิ อจิตฺตกานิ โลกวชฺชานีติ วุตฺตตฺตา นจฺจนฺติ วา วณฺณกนฺติ วา อชานิตฺวาว ปสฺสนฺติยา วา นหายนฺติยา วา อาปตฺติสมฺภวโต วตฺถุอชานนจิตฺเตน อจิตฺตกานิ, นจฺจนฺติ วา วณฺณกนฺติ วา ชานิตฺวา ปสฺสนฺติยา วา นหายนฺติยา วา อกุสเลเนว อาปชฺชนโต โลกวชฺชานีติ เวทิตพฺพานิ. โจรีวุฏฺาปนาทีนิ โจรีติอาทินา วตฺถุํ ชานิตฺวา กรเณ เอว อาปตฺติสมฺภวโต สจิตฺตกานิ, อุปสมฺปทาทีนํ เอกนฺตอกุสลจิตฺเตเนว อกตฺตพฺพตฺตา ปณฺณตฺติวชฺชานิ. ‘‘อิธ สจิตฺตกาจิตฺตกตา ปณฺณตฺติชานนาชานนตาย อคฺคเหตฺวา วตฺถุชานนาชานนตาย คเหตพฺพา’’ติ ตีสุปิ คณฺิปเทสุ วุตฺตํ. เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมว.
ภิกฺขุนีวิภงฺเค ขุทฺทกวณฺณนา นิฏฺิตา.
ปาจิตฺติยกณฺฑํ นิฏฺิตํ.