📜
นิสฺสคฺคิยกณฺโฑ
๑. ปตฺตสนฺนิจยสิกฺขาปทวณฺณนา
นิสฺสคฺคิเยสุ ¶ ¶ อาทิวคฺคสฺส ตาว ปเม ปตฺตสนฺนิจยํ กเรยฺยาติ ปตฺตสนฺนิธึ กเรยฺย, เอกาหํ อนธิฏฺหิตฺวา วา อวิกปฺเปตฺวา วา อธิฏฺานุปคํ ปตฺตํ เปยฺยาติ อตฺโถ.
สาวตฺถิยํ ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย อารพฺภ ปตฺตสนฺนิจยวตฺถุสฺมึ ปฺตฺตํ, เสสกถามคฺโค ภิกฺขุปาติโมกฺขวณฺณนายํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ, ตตฺร หิ ทสาหาติกฺกเม อาปตฺติ, อิธ เอกาหาติกฺกเมติ เอตฺตกเมว ตสฺส จ อิมสฺส จ นานากรณํ, เสสํ ตาทิสเมวาติ.
ปตฺตสนฺนิจยสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺิตา.
๒. อกาลจีวรสิกฺขาปทวณฺณนา
ทุติเย อกาลจีวรนฺติ อตฺถเต กถิเน กถินมาเสหิ, อนตฺถเต จีวรมาสโต อฺสฺมึ กาเล อุปฺปนฺนํ, ยํ วา ปน กาเลปิ อาทิสฺส ทินฺนํ. อาทิสฺส ทินฺนํ นาม ‘‘สมฺปตฺตา ภาเชนฺตู’’ติ วตฺวา วา, ‘‘อิทํ คณสฺส, อิทํ ตุมฺหากํ ทมฺมี’’ติ วตฺวา วา, ทาตุกามตาย ปาทมูเล เปตฺวา วา ทินฺนํ. อิจฺเจตํ อกาลจีวรํ ‘‘กาลจีวร’’นฺติ อธิฏฺหิตฺวา ภาชาเปนฺติยา ปโยเค ทุกฺกฏํ, ยํ อตฺตนา ลทฺธํ, ตํ นิสฺสคฺคิยํ โหติ. นิสฺสฏฺํ ปฏิลภิตฺวาปิ ยถาทาเนเยว อุปเนตพฺพํ, อฺสฺมิมฺปิ เอวรูเป สิกฺขาปเท เอเสว นโย.
สาวตฺถิยํ ถุลฺลนนฺทํ อารพฺภ อกาลจีวรํ ‘‘กาลจีวร’’นฺติ ¶ อธิฏฺหิตฺวา ภาชนวตฺถุสฺมึ ปฺตฺตํ, อกาลจีวเร เวมติกาย, กาลจีวเร อกาลจีวรสฺาย เจว เวมติกาย ¶ จ ทุกฺกฏํ. อุโภสุ กาลจีวรสฺาย, อุมฺมตฺติกาทีนฺจ อนาปตฺติ. อกาลจีวรตา, ตถาสฺิตา, ‘‘กาลจีวร’’นฺติ อธิฏฺาย เลเสน ภาชาปนํ, ปฏิลาโภติ อิมาเนตฺถ จตฺตาริ องฺคานิ. สมุฏฺานาทีนิ อทินฺนาทานสทิสานีติ.
อกาลจีวรสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺิตา.
๓. จีวรปริวตฺตนสิกฺขาปทวณฺณนา
ตติเย ¶ หนฺทาติ คณฺห. อจฺฉินฺเทยฺยาติ สยํ อจฺฉินฺทนฺติยา พนฺธิตฺวา ปิเตสุ พหูสุปิ เอกาปตฺติ, อิตเรสุ วตฺถุคณนาย อาปตฺติโย. อจฺฉินฺทาปเน ปน เอกาย อาณตฺติยา พหูสุ อจฺฉินฺเนสุปิ เอกาวาปตฺติ.
สาวตฺถิยํ ถุลฺลนนฺทํ อารพฺภ จีวรํ ปริวตฺเตตฺวา อจฺฉินฺทนวตฺถุสฺมึ ปฺตฺตํ, สาณตฺติกํ, ติกปาจิตฺติยํ, อฺสฺมึ ปริกฺขาเร ติกทุกฺกฏํ, อนุปสมฺปนฺนาย จีวเรปิ ติกทุกฺกฏเมว. ยา ปน ตาย วา ทิยฺยมานํ, ตสฺสา วา วิสฺสาสํ คณฺหาติ, ตสฺสา, อุมฺมตฺติกาทีนฺจ อนาปตฺติ. อุปสมฺปนฺนตา, ปริวตฺติตจีวรสฺส วิกปฺปนุปคตา, สกสฺาย อจฺฉินฺทนํ วา อจฺฉินฺทาปนํ วาติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิ. สมุฏฺานาทีนิ อทินฺนาทานสทิสานิ, อิทํ ปน ทุกฺขเวทนนฺติ.
จีวรปริวตฺตนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺิตา.
๔. อฺวิฺาปนสิกฺขาปทวณฺณนา
จตุตฺเถ วิฺาเปตฺวาติ ชานาเปตฺวา, ‘‘อิทํ นาม อาหรา’’ติ ยาจิตฺวา วา. อฺํ วิฺาเปยฺยาติ ยํ ปุพฺเพ ‘‘กินฺเต, อยฺเย, อผาสุ, กึ อาหริยตู’’ติ วุตฺตาย วิฺาปิตํ, ตํ ปฏิกฺขิปิตฺวา ตฺเจว อฺฺจ คเหตุกามา ตโต อฺํ วิฺาเปยฺย, ตสฺสา วิฺตฺติยา ทุกฺกฏํ, ปฏิลาเภน นิสฺสคฺคิยํ โหติ.
สาวตฺถิยํ ถุลฺลนนฺทํ อารพฺภ อฺํ วิฺาเปตฺวา อฺํ วิฺาปนวตฺถุสฺมึ ปฺตฺตํ, ติกปาจิตฺติยํ, อนฺเ ทฺวิกทุกฺกฏํ. อนฺเ อนฺสฺาย ปน, ตสฺมึ อปฺปโหนฺเต ปุน ตฺเว, อฺเนปิ อตฺเถ สติ เตน สทฺธึ อฺฺจ, ยฺจ วิฺตฺตํ, ตโต เจ อฺํ สมคฺฆตรํ ¶ โหติ, อิมํ อานิสํสํ ทสฺเสตฺวา สุทฺธํ ¶ อฺเมว จ วิฺาเปนฺติยา, อุมฺมตฺติกาทีนฺจ อนาปตฺติ. เลเสน คเหตุกามตา, อฺสฺส วิฺาปนํ, ปฏิลาโภติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิ. สมุฏฺานาทีนิ สฺจริตฺตสทิสานีติ.
อฺวิฺาปนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺิตา.
๕. อฺเจตาปนสิกฺขาปทวณฺณนา
ปฺจเม ¶ อฺํ เจตาเปตฺวาติ อตฺตโน กปฺปิยภณฺเฑน ‘‘อิทํ นาม อาหรา’’ติ อฺํ ปริวตฺตาเปตฺวา. อฺํ เจตาเปยฺยาติ ‘‘เอวํ เม อิทํ ทตฺวา อฺมฺปิ อาหริสฺสตี’’ติ มฺมานา ‘‘น เม อิมินา อตฺโถ, อิทํ นาม เม อาหรา’’ติ ตโต อฺํ เจตาเปยฺย. ตสฺสา เจตาปนปฺปโยเค ทุกฺกฏํ, ปฏิลาเภน เตน วา อฺเน วา มูเลน อาหฏํ นิสฺสคฺคิยํ โหติ, เสสํ จตุตฺถสทิสเมวาติ.
อฺเจตาปนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺิตา.
๖. ปมสงฺฆิกเจตาปนสิกฺขาปทวณฺณนา
ฉฏฺเ อฺทตฺถิเกนาติ อฺสฺสตฺถาย ทินฺเนน. อฺุทฺทิสิเกนาติ อฺํ อุทฺทิสิตฺวา ทินฺเนน. สงฺฆิเกนาติ สงฺฆสฺส ปริจฺจตฺเตน. ปริกฺขาเรนาติ กปฺปิยภณฺเฑน. อฺํ เจตาเปยฺยาติ ‘‘อิทํ นาม ปริภฺุเชยฺยาถา’’ติ ยํ อุทฺทิสิตฺวา นิยเมตฺวา โย ปริกฺขาโร ทินฺโน, ตโต อฺํ ปริวตฺตาเปยฺย, ตสฺสา ปโยเค ทุกฺกฏํ, ปฏิลาเภน นิสฺสคฺคิยํ.
สาวตฺถิยํ สมฺพหุลา ภิกฺขุนิโย อารพฺภ ตาทิเสน ปริกฺขาเรน อฺํ เจตาปนวตฺถุสฺมึ ปฺตฺตํ, ติกปาจิตฺติยํ, อนฺทตฺถิเก ทฺวิกทุกฺกฏํ. ตสฺมึ ปน อนฺทตฺถิกสฺาย, เสสกํ อุปเนนฺติยา, ‘‘ตุมฺเหหิ เอตทตฺถาย ทินฺโน, อมฺหากฺจ อิมินา นาม อตฺโถ’’ติ สามิเก อปโลเกตฺวา อุปเนนฺติยา, ยทา ภิกฺขุนิโย วิหารมฺปิ ฉฑฺเฑตฺวา ปกฺกมนฺติ, เอวรูปาสุ อาปทาสุ อุปเนนฺตีนํ, อุมฺมตฺติกาทีนฺจ อนาปตฺติ. เสสํ จตุตฺถสทิสเมวาติ.
ปมสงฺฆิกเจตาปนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺิตา.
๗. ทุติยสงฺฆิกเจตาปนสิกฺขาปทวณฺณนา
สตฺตเม ¶ สฺาจิเกนาติ สยํ ยาจิตเกนาปิ. เอตเทเวตฺถ นานากรณํ, เสสํ ฉฏฺสทิสเมวาติ.
ทุติยสงฺฆิกเจตาปนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺิตา.
๘. ปมคณิกเจตาปนสิกฺขาปทวณฺณนา
อฏฺเม ¶ มหาชนิเกนาติ คณสฺส ปริจฺจตฺเตน, อิทเมตฺถ ฉฏฺโต นานากรณํ.
ปมคณิกเจตาปนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺิตา.
๙. ทุติยคณิกเจตาปนสิกฺขาปทวณฺณนา
นวเม ¶ สฺาจิเกนาติ อิทํ อฏฺมโต อติริตฺตํ, เสสํ ทฺวีสุปิ ฉฏฺสิกฺขาปทสทิสเมวาติ.
ทุติยคณิกเจตาปนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺิตา.
๑๐. ปุคฺคลิกเจตาปนสิกฺขาปทวณฺณนา
ทสเม ปุคฺคลิเกนาติ เอกภิกฺขุนิยา ปริจฺจตฺเตน. สฺาจิเกนาติ สยํ ยาจิตเกน จ. อฺํ เจตาเปยฺยาติ ยํ อุทฺทิสิตฺวา ทินฺนํ, ตโต อฺํ เจตาเปนฺติยา ปโยเค ทุกฺกฏํ, ปฏิลาเภน นิสฺสคฺคิยํ โหติ.
สาวตฺถิยํ ถุลฺลนนฺทํ อารพฺภ ตาทิเสน ปริกฺขาเรน อฺํ เจตาปนวตฺถุสฺมึ ปฺตฺตํ, เสสํ ฉฏฺสทิสเมวาติ.
ปุคฺคลิกเจตาปนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺิตา.
ปตฺตวคฺโค ปโม.
๑๑. ครุปาวุรณสิกฺขาปทวณฺณนา
ทุติยสฺส ¶ ปเม ครุปาวุรณนฺติ สีตกาเล ปาวุรณํ. จตุกฺกํสปรมนฺติ กํโส นาม จตุกฺกหาปณิโก โหติ, ตสฺมา โสฬสกหาปณคฺฆนกํ. เจตาเปตพฺพนฺติ เปตฺวา สหธมฺมิเก จ าตกปฺปวาริเต จ อฺเน กิสฺมิฺจิเทว คุเณ ปริตุฏฺเน ‘‘วเทถายฺเย, เยนตฺโถ’’ติ วุตฺตาย วิฺาเปตพฺพํ. ตโต เจ อุตฺตรีติ ตตุตฺตริ วิฺาเปนฺติยา ทุกฺกฏํ, ปฏิลทฺธํ นิสฺสคฺคิยํ โหติ.
สาวตฺถิยํ ¶ ถุลฺลนนฺทํ อารพฺภ ราชานํ กมฺพลํ วิฺาปนวตฺถุสฺมึ ปฺตฺตํ, ติกปาจิตฺติยํ, อูนกจตุกฺกํเส ทฺวิกทุกฺกฏํ. ตสฺมึ ปน อูนกสฺาย, จตุกฺกํสปรมํ เจตาเปนฺติยา, าตกปฺปวาริเต วา, อฺสฺส วา อตฺถาย, อตฺตโน วา ธเนน, มหคฺฆํ เจตาเปนฺตํ อปฺปคฺฆํ เจตาเปนฺติยา, อุมฺมตฺติกาทีนฺจ อนาปตฺติ. ครุปาวุรณตา, อติเรกจตุกฺกํสตา, อนนฺุาตฏฺาเน วิฺตฺติ, ปฏิลาโภติ อิมาเนตฺถ จตฺตาริ องฺคานิ. สมุฏฺานาทีนิ สฺจริตฺตสทิสานีติ.
ครุปาวุรณสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺิตา.
๑๒. ลหุปาวุรณสิกฺขาปทวณฺณนา
ทุติเย ลหุปาวุรณนฺติ อุณฺหกาเล ปาวุรณํ. อฑฺฒเตยฺยกํสปรมนฺติ ทสกหาปณคฺฆนกํ, เสสํ ปมสทิสเมวาติ.
ลหุปาวุรณสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺิตา.
อิโต ปรานิ อิมสฺมึ วคฺเค อฏฺ, ตติยวคฺเค ทสาติ อิมานิ อฏฺารส ¶ สิกฺขาปทานิ ภิกฺขุปาติโมกฺขวณฺณนายํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพานีติ.
ชาตรูปวคฺโค ตติโย.
อุทฺทิฏฺา โข อยฺยาโย ตึส นิสฺสคฺคิยา ปาจิตฺติยา ธมฺมาติ ภิกฺขู อารพฺภ ปฺตฺตา สาธารณา อฏฺารส, อสาธารณา ทฺวาทสาติ เอวํ ตึส. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ.
กงฺขาวิตรณิยา ปาติโมกฺขวณฺณนาย ภิกฺขุนิปาติโมกฺเข
นิสฺสคฺคิยปาจิตฺติยวณฺณนา นิฏฺิตา.