📜
ปาฏิเทสนียกณฺโฑ
๑. สปฺปิวิฺาปนสิกฺขาปทวณฺณนา
ปาฏิเทสนีเยสุ ¶ ¶ ปเม สปฺปินฺติ ปุพฺเพ วุตฺตวินิจฺฉยํ ปาฬิอาคตํ (ปาจิ. ๑๒๓๐) โคสปฺปิอาทิเมว. วิฺาเปตฺวา ภฺุเชยฺยาติ เอตฺถ ‘‘วิฺตฺติยา ปฏิลทฺธํ ภฺุชิสฺสามี’’ติ คหเณ ทุกฺกฏํ, คหิตสฺส อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร ปาฏิเทสนียํ.
สาวตฺถิยํ ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย อารพฺภ สปฺปึ วิฺาเปตฺวา ภฺุชนวตฺถุสฺมึ ปฺตฺตํ, ‘‘อคิลานา’’ติ อยเมตฺถ อนุปฺตฺติ, ติกปาฏิเทสนียํ, คิลานาย ทฺวิกทุกฺกฏํ. ยา ปน คิลานา คิลานสฺา, คิลานกาเล วา วิฺาเปตฺวา ปจฺฉา อคิลานา หุตฺวา ภฺุชติ, คิลานาย วา เสสกํ, าตกปฺปวาริตฏฺานโต วา วิฺตฺตํ, อฺสฺส วา อตฺถาย, อตฺตโน วา ธเนน คหิตํ ภฺุชติ, ตสฺสา, อุมฺมตฺติกาทีนฺจ อนาปตฺติ. วุตฺตลกฺขณสปฺปิตา, อนฺุาตการณาภาโว, วิฺตฺติ, อชฺโฌหาโรติ อิมาเนตฺถ จตฺตาริ องฺคานิ. สมุฏฺานาทีนิ อทฺธานสทิสานีติ.
สปฺปิวิฺาปนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺิตา.
๒. เตลวิฺาปนาทิสิกฺขาปทวณฺณนา
ทุติยาทีสุปิ ¶ เตลาทีนิ ปุพฺเพ วุตฺตวินิจฺฉยานิ ปาฬิยํ (ปาจิ. ๑๒๓๖) อาคตาเนว, ปาฬิยํ อนาคเตสุ ปน อฏฺสุปิ ทุกฺกฏเมว. เสสํ สพฺพตฺถ ปเม วุตฺตสทิสเมวาติ.
เตลวิฺาปนาทิสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺิตา.
กงฺขาวิตรณิยา ปาติโมกฺขวณฺณนาย
ภิกฺขุนิปาติโมกฺเข
ปาฏิเทสนียวณฺณนา นิฏฺิตา.
๑. ปริมณฺฑลาทิสิกฺขาปทวณฺณนา
อิโต ¶ ¶ ปรํ ปน เสขิยานิ เจว อธิกรณสมถา จ สพฺพปการโต ภิกฺขุปาติโมกฺขวณฺณนายํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพาติ.
กงฺขาวิตรณิยา ปาติโมกฺขวณฺณนาย
ภิกฺขุนิปาติโมกฺขวณฺณนา นิฏฺิตา.
นิคมนกถา
เอตฺตาวตา จ –
วณฺณนํ ปาติโมกฺขสฺส, โสณตฺเถเรน ยาจิโต;
วินเย ชาตกงฺขานํ, กงฺขาวิตรณตฺถิโก.
อารภึ ยมหํ สพฺพํ, สีหฬฏฺกถานยํ;
มหาวิหารวาสีนํ, วาจนามคฺคนิสฺสิตํ.
นิสฺสาย สา อยํ นิฏฺํ, คตา อาทาย สพฺพโส;
สพฺพํ อฏฺกถาสารํ, ปาฬิยตฺถฺจ เกวลํ.
น เหตฺถ ตํ ปทํ อตฺถิ, ยํ วิรุชฺเฌยฺย ปาฬิยา;
มหาวิหารวาสีนํ, โปราณฏฺกถาหิ วา.
ยสฺมา ตสฺมา อกตฺวาว, เอตฺถ กงฺขํ หิเตสินา;
สิกฺขิตพฺพาว สกฺกจฺจํ, กงฺขาวิตรณี อยํ.
ยถา ¶ จ นิฏฺํ สมฺปตฺตา, กงฺขาวิตรณี อยํ;
ทฺวาวีสติ ภาณวารปอมาณาย ปาฬิยา.
เอวํ อนนฺตราเยน, นิฏฺํ กลฺยาณนิสฺสิตา;
อจิรํ สพฺพสตฺตานํ, ยนฺตุ สพฺเพ มโนรถาติ.
ปรมวิสุทฺธสทฺธาพุทฺธิวีริยปฺปฏิมณฺฑิเตน ¶ สีลาจารชฺชวมทฺทวาทิคุณสมุทยสมุทิเตน สกสมยสมยนฺตรคหนชฺโฌคาหณสมตฺเถน ปฺาเวยฺยตฺติยสมนฺนาคเตน ติปิฏกปริยตฺติปฺปเภเท สาฏฺกเถ สตฺถุสาสเน อปฺปฏิหตาณปฺปภาเวน มหาเวยฺยากรเณน กรณสมฺปตฺติชนิตสุวินิคฺคตมธอุโรทารวจนลาวณฺณยุตฺเตน ยุตฺตมุตฺตวาทินา วาทีวเรน มหากวินา ปภินฺนปฏิสมฺภิทาปริวาเร ฉฬภิฺาทิปฺปเภทคุณปฺปฏิมณฺฑิเต อุตฺตริมนุสฺสธมฺเม สุปฺปติฏฺิตพุทฺธีนํ เถรวํสปฺปทีปานํ เถรานํ มหาวิหารวาสีนํ วํสาลงฺการภูเตน วิปุลวิสุทฺธพุทฺธินา พุทฺธโฆโสติ ครูหิ คหิตนามเธยฺเยน เถเรน กตา อยํ กงฺขาวิตรณี นาม ปาติโมกฺขวณฺณนา –
ตาว ติฏฺตุ โลกสฺมึ, โลกนิตฺถรเณสินํ;
ทสฺเสนฺตี กุลปุตฺตานํ, นยํ สีลวิสุทฺธิยา.
ยาว ‘‘พุทฺโธ’’ติ นามมฺปิ, สุทฺธจิตฺตสฺส ตาทิโน;
โลกมฺหิ โลกเชฏฺสฺส, ปวตฺตติ มเหสิโนติ.
กงฺขาวิตรณี-อฏฺกถา นิฏฺิตา.