📜
๔. ปวารณากฺขนฺธโก
อผาสุวิหารกถาทิวณฺณนา
๒๐๙. ปวารณากฺขนฺธเก ¶ ¶ ปาฬิยํ ปิณฺฑาย ปฏิกฺกเมยฺยาติ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปฏิกฺกเมยฺย. อวกฺการปาตินฺติ อติเรกปิณฺฑปาตปนกํ เอกํ ภาชนํ. อวิสยฺหนฺติ อุกฺขิปิตุํ อสกฺกุเณยฺยํ. วิลงฺฆนํ อุกฺขิปนํ วิลงฺโฆ, โส เอว วิลงฺฆโก, หตฺเถหิ วิลงฺฆโก หตฺถวิลงฺฆโกติ อาห ‘‘หตฺถุกฺเขปเกนา’’ติ. อถ วา วิลงฺฆเกน อุกฺเขปเกน หตฺเถนาติปิ อตฺโถ, อฺมฺํ สํสิพฺพิตหตฺเถหีติ วุตฺตํ โหติ.
๒๑๓. สเจ ปน วุฑฺฒตโร โหตีติ ปวารณาทายโก ภิกฺขุ วุฑฺฒตโร โหติ. เอวฺหิ เตน ตสฺสตฺถาย ปวาริตํ โหตีติ เอตฺถ เอวํ เตน อปฺปวาริโตปิ ตสฺส สงฺฆปฺปตฺติมตฺเตน สงฺฆปวารณากมฺมํ สมคฺคกมฺมเมว โหตีติ ทฏฺพฺพํ. เตน จ ภิกฺขุนาติ ปวารณาทายเกน ภิกฺขุนา.
๒๓๔. พหูปิ สมานวสฺสา เอกโต ปวาเรตุํ ลภนฺตีติ เอกสฺมึ สํวจฺฉเร ลทฺธูปสมฺปทตาย สมานุปสมฺปนฺนวสฺสา สพฺเพ เอกโต ปวาเรตุํ ลภนฺตีติ อตฺโถ.
๒๓๗. ปาฬิยํ มิจฺฉาทิฏฺีติ ‘‘นตฺถิ ทินฺน’’นฺติอาทิ (ที. นิ. ๑.๑๗๑; ม. นิ. ๑.๔๔๕; ๒.๙๔, ๙๕, ๒๒๕; ๓.๙๑, ๑๑๖, ๑๓๖; สํ. นิ. ๓.๒๑๐; ธ. ส. ๑๒๒๑) นยปฺปวตฺตา. อนฺตคฺคาหิกาติ สสฺสตุจฺเฉทสงฺขาตสฺส อนฺตสฺส คาหิกา. ยํ โข ตฺวนฺติอาทีสุ ยํ ปวารณํ เปสิ, ตํ ทิฏฺเน เปสีติ ตํ-สทฺทํ อชฺฌาหริตฺวา โยเชตพฺพํ.
๒๓๙. วตฺถุํ ปกาเสนฺโตติ ปุคฺคเล ปริสงฺกุปฺปตฺติยา นิมิตฺตภูตํ วตฺถุมตฺตํเยว สนฺธาย วุตฺตํ ¶ . ยํ ปน วตฺถุํ สนฺธาย ‘‘ปุคฺคโล ปฺายติ, น วตฺถู’’ติ อาห, น ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ. ยทิ ปน ตสฺส ภิกฺขุโน วสนฏฺาเน โปกฺขรณิโต มจฺฉคฺคหณาทิ ทิสฺเสยฺย, ตทา ‘‘วตฺถุ จ ปุคฺคโล จ ปฺายตี’’ติ วตฺตพฺพํ ภเวยฺย. เตนาห ‘‘ปุริมนเยเนว โจเรหี’’ติอาทิ. ภิกฺขุโน สรีเร มาลาคนฺธฺจ อริฏฺคนฺธฺจ ทิสฺวา เอวํ ‘‘วตฺถุ จ ปุคฺคโล จ ปฺายตี’’ติ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ.
อผาสุวิหารกถาทิวณฺณนา นิฏฺิตา.
ภณฺฑนการกวตฺถุกถาวณฺณนา
๒๔๐. ทฺเว ¶ จาตุทฺทสิกา โหนฺตีติ ตติยปกฺเข จาตุทฺทสิยา สทฺธึ ทฺเว จาตุทฺทสิกา โหนฺติ. ‘‘ภณฺฑนการกานํ เตรเส วา จาตุทฺทเส วา อิเม ปนฺนรสีปวารณํ ปวาเรสฺสนฺตี’’ติ อิมินา ยถาสกํ อุโปสถกรณทิวสโต ปฏฺาย ภิกฺขูนํ จาตุทฺทสีปนฺนรสีโวหาโร, น จนฺทคติสิทฺธิยา ติถิยา วเสนาติ ทสฺเสติ. กิฺจาปิ เอวํ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ราชูนํ อนุวตฺติตุ’’นฺติ (มหาว. ๑๘๖) วจนโต ปเนตฺถ โลกิยานํ ติถึ อนุวตฺตนฺเตหิปิ อตฺตโน อุโปสถกฺกเมน จาตุทฺทสึ ปนฺนรสึ วา, ปนฺนรสึ จาตุทฺทสึ วา กโรนฺเตเหว อนุวตฺติตพฺพํ, น ปน โสฬสมทิวสํ วา เตรสมทิวสํ วา อุโปสถทิวสํ กโรนฺเตหิ. เตเนว ปาฬิยมฺปิ ‘‘ทฺเว ตโย อุโปสเถ จาตุทฺทสิเก กาตุ’’นฺติ วุตฺตํ. อฺถา ทฺวาทสิยํ, เตรสิยํ วา อุโปสโถ กาตพฺโพติ วตฺตพฺพโต. ‘‘สกึ ปกฺขสฺส จาตุทฺทเส, ปนฺนรเส วา’’ติอาทิวจนมฺปิ อุปวุตฺถกฺกเมเนว วุตฺตํ, น ติถิกฺกเมนาติ คเหตพฺพํ.
ภณฺฑนการกวตฺถุกถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
ปวารณาสงฺคหกถาวณฺณนา
๒๔๑. ‘‘ปวาเรตฺวา ปน อนฺตราปิ จาริกํ ปกฺกมิตุํ ลภนฺตี’’ติ อิมินา ปวารณาสงฺคเห กเต อนฺตรา ปกฺกมิตุกามา สงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ปวาเรตุํ ลภนฺตีติ ทสฺเสติ.
ปวารณาสงฺคหกถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
ปวารณากฺขนฺธกวณฺณนานโย นิฏฺิโต.