📜
๗. กถินกฺขนฺธโก
กถินานุชานนกถาวณฺณนา
๓๐๖. กถินกฺขนฺธเก ¶ ¶ สีสวเสนาติ ปธานวเสน. กถินนฺติ ปฺจานิสํเส อนฺโตกรณสมตฺถตาย ถิรนฺติ อตฺโถ. โส เนสํ ภวิสฺสตีติ ยุชฺชตีติ ‘‘โส ตุมฺหาก’’นฺติ อวตฺวา ‘‘เนส’’นฺติ วจนํ ยุชฺชติ. เย อตฺถตกถินาติ น เกวลํ ตุมฺหากเมว, เย อฺเปิ อตฺถตกถินา, เตสํ ภวิสฺสตีติ อตฺโถ. อถ วา โวติ ตทา สมฺมุขีภูเตหิ สทฺธึ อสมฺมุขีภูเต จ อนาคเต จ ภิกฺขู สพฺเพ เอกโต สมฺปิณฺเฑตฺวา วุตฺตํ, ตุมฺหากนฺติ อตฺโถ. โส เนสนฺติ เอตฺถ โส เตสนฺติ โยเชตพฺพํ. เตนาห ‘‘อตฺถตกถินานํ โว, ภิกฺขเว, อิมานิ ปฺจ กปฺปิสฺสนฺตี’’ติ. มตกจีวรนฺติ มตสฺส จีวรํ. ‘‘วุตฺถวสฺสวเสนา’’ติ อิทํ ปจฺฉิมวสฺสํวุตฺถานมฺปิ สาธารณนฺติ อาห ‘‘ปุริมิกาย วสฺสํ อุปคนฺตฺวา ปมปวารณาย ปวาริตา ลภนฺตี’’ติ. อุปคตา วา น ลภนฺตีติ ปจฺฉิมิกาย วุตฺถวสฺเสปิ สนฺธาย วุตฺตํ.
ขลิมกฺขิตสาฏโกติ อหตวตฺถํ สนฺธาย วุตฺตํ. ‘‘อกาตุํ น ลพฺภตี’’ติ อิมินา อนาทริเย สติ ทุกฺกฏนฺติ ทีเปติ.
‘‘อปโลเกตฺวา’’ติ อิทํ อฺเสํ วสฺสํวุตฺถภิกฺขูนํ อทตฺวา ทาตุกาเมหิ กตฺตพฺพวิธิทสฺสนํ. ยทิ เอวํ กมฺมวาจาย เอว ทานํ อวุตฺตนฺติ อาห ‘‘กมฺมวาจา ปนา’’ติอาทิ. กถินจีวรํ วิย กมฺมวาจาย ทาตุํ น วฏฺฏตีติ อปโลเกตฺวาว ทาตพฺพนฺติ อธิปฺปาโย.
๓๐๘. มหาภูมิกนฺติ มหาวิสยํ, จตุวีสติอาการวนฺตตาย มหาวิตฺถาริกนฺติ วุตฺตํ โหติ. ปฺจกนฺติ ปฺจขณฺฑํ. เอเสว นโย เสเสสุปิ. ปมจิมิลิกาติ กถินวตฺถโต อฺา ¶ อตฺตโน ปกติจิมิลิกา. กุจฺฉิจิมิลิกํ กตฺวา สิพฺพิตมตฺเตนาติ ถิรชิณฺณานํ จิมิลิกานํ เอกโต กตฺวา สิพฺพนสฺเสตํ อธิวจนนฺติ วทนฺติ. มหาปจฺจริยํ, กุรุนฺทิยฺจ วุตฺตวจนนฺติ ทสฺสนํ, พฺยฺชนโต เอว เภโท, น อตฺถโตติ ทสฺสนตฺถํ กตนฺติปิ วทนฺติ. ปิฏฺิอนุวาตาโรปนมตฺเตนาติ ทีฆโต อนุวาตสฺส อาโรปนมตฺเตน. กุจฺฉิอนุวาตาโรปนมตฺเตนาติ ปุถุลโต อนุวาตสฺส อาโรปนมตฺเตน. รตฺตินิสฺสคฺคิเยนาติ รตฺติอติกฺกนฺเตน.
๓๐๙. หตวตฺถกสาฏเกนาติ ¶ อติชิณฺณสาฏโก. น หิ เตนาติอาทีสุ เตน ปริวาราคตปาเน อิธ อาเนตฺวา อวุจฺจมาเนน กถินตฺถารกสฺส ชานิตพฺเพสุ น กิฺจิ ปริหายติ, ตสฺส สพฺพสฺส อิเธว วุตฺตตฺตาติ อธิปฺปาโย.
๓๑๐. มาตา วิยาติ มาติกา, อิวตฺเถ ก-ปจฺจโย ทฏฺพฺโพ. เตน สิทฺธมตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘มาติกาติ มาตโร’’ติอาทิ. อสฺสาติ เอติสฺสา มาติกาย. ปกฺกมนนฺติโก กถินุพฺภาโร เอว หิ สยํ อตฺตโน อุปฺปชฺชตีติ เอวมเภทูปจาเรน ‘‘มาติกา’’ติ วุตฺโต อุพฺภารสฺเสว ปกฺกมนนฺเต สมุปฺปตฺติโต, ตพฺพินิมุตฺตาย จ มาติกาย อภาวา, ตปฺปกาสิกาปิ เจตฺถ ปาฬิ ‘‘มาติกา’’ติ วตฺตุํ ยุชฺชติ. สาปิ หิ ปกฺกมนนฺติกุพฺภารปฺปกาสเนน ‘‘ปกฺกมนนฺติกา’’ติ วุตฺตา. เอเสว นโย เสสุพฺภาเรสุปิ. ปกฺกมนนฺติ เจตฺถ อุปจารสีมาติกฺกมนํ ทฏฺพฺพํ.
กถินานุชานนกถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
อาทายสตฺตกกถาวณฺณนา
๓๑๑. ‘‘น ปุน อาคมิสฺส’’นฺติ อิทํ อาวาสปลิโพธุปจฺเฉทการณทสฺสนํ. ปฺจสุ หิ จีวรมาเสสุ ยทา กทาจิ น ปจฺเจสฺสนฺติ จิตฺเตน อุปจารสีมาติกฺกเมน อาวาสปลิโพโธ ฉิชฺชติ. ปจฺเจสฺสนฺติ พหิอุปจารคตสฺส ปน ยตฺถ กตฺถจิ น ปจฺเจสฺสนฺติ จิตฺเต อุปฺปนฺนมตฺเต ฉิชฺชติ. ปมํ จีวรปลิโพโธ ฉิชฺชตีติ น ปจฺเจสฺสนฺติ ปกฺกมนโต ปุเรตรเมว จีวรสฺส นิฏฺิตตฺตา วุตฺตํ. ‘‘กตจีวรมาทายา’’ติ หิ วุตฺตํ. อตฺถตกถินสฺส หิ ภิกฺขุโน ยาว ‘‘สงฺฆโต วา ทายกกุลาทิโต วา จีวรํ ลภิสฺสามี’’ติ จีวราสา วา ลทฺธวตฺถานํ สหายสมฺปทาทิโยคํ ลภิตฺวา สงฺฆาฏิอาทิภาเวน ‘‘ฉินฺทิตฺวา กริสฺสามี’’ติ กรณิจฺฉา วา ปวตฺตติ, ตาว จีวรปลิโพโธ อนุปจฺฉินฺโน เอว. ยทา ปน ยถาปตฺถิตฏฺานโต จีวราทีนํ สพฺพถา ¶ อลาเภน วา จีวราสา เจว ลทฺธานํ กตฺวา นิฏฺาเนน วา นฏฺวินฏฺาทิภาเวน วา จีวเร นิรเปกฺขตาย วา กรณิจฺฉา จ วิคจฺฉติ, ตทา จีวรปลิโพโธ อุปจฺฉินฺโน โหติ.
โส ¶ จ อิธ ‘‘กตจีวรํ อาทายา’’ติ วจเนน ปกาสิโต. เอวํ อุปริ สพฺพตฺถ ปาฬิวจนกฺกมํ นิสฺสาย เนสํ ปมํ, ปจฺฉา จ อุปจฺฉิชฺชนํ วุตฺตนฺติ ทฏฺพฺพํ. สพฺพถาปิ จ อิเมสํ อุภินฺนํ ปลิโพธานํ อุปจฺเฉเทเนว กถินุพฺภาโร, น เอกสฺส. เตสฺจ ปุพฺพาปริเยน, เอกกฺขเณ จ อุปจฺฉิชฺชนํ ทสฺเสตุํ อิมา อฏฺ มาติกา ปิตาติ เวทิตพฺพา. อนฺโตสีมายนฺติ จีวรนิฏฺานกฺขเณเยว ฉินฺนตฺตา วุตฺตํ. เนวิมํ จีวรํ กาเรสฺสนฺติ จีวเร อเปกฺขาย วิคตตฺตา กรณปลิโพธสฺสาปิ อุปจฺฉินฺนตํ ทสฺเสติ. โย ปน อปฺปิจฺฉตาย วา อนตฺถิกตาย วา สพฺพถา จีวรํ น สมฺปฏิจฺฉติ, ตสฺส พหิสีมาคตสฺส สพฺพถาปิ จีวรปลิโพธาภาเวน น ปจฺเจสฺสนฺติ สนฺนิฏฺานมตฺเตน สนฺนิฏฺานนฺติโก กถินุพฺภาโร เวทิตพฺโพ. โส ปนาติ ปลิโพธุปจฺเฉโท. อยํ ปนาติ อาสาวจฺเฉทโก กถินุพฺภาโร วิสุํ วิตฺถาเรตฺวา วุตฺโต, อิธ น วุตฺโตติ สมฺพนฺโธ.
อนาสาย ลภตีติ ‘‘ยสฺมึ กุเล จีวรํ ลภิสฺสามา’’ติ อาสา อนุปฺปนฺนปุพฺพา, ตตฺถ จีวราสาย อนุปฺปนฺนฏฺาเน ยตฺถ กตฺถจิ ลภตีติ อตฺโถ. อาสาย น ลภตีติ อาสีสิตฏฺาเน น ลภตีติ อตฺโถ. อิธ น วุตฺโตติ อิธ สวนนฺติกานนฺตเร น วุตฺโต. ตตฺถาติ ตสฺมึ สีมาติกฺกนฺติเก. สีมาติกฺกนฺติโก นาม จีวรมาสานํ ปริยนฺตทิวสสงฺขาตาย สีมาย อติกฺกมนโต สฺชาโต. เกจิ ‘‘พหิสีมาย กาลาติกฺกโม สีมาติกฺกโม’’ติ มฺนฺติ, เตสํ อนฺโตอุปจาเร จีวรกาลาติกฺกเมปิ กถินุพฺภาโร อสมฺมโต นาม สิยาติ น เจตํ ยุตฺตํ. ตสฺมา ยตฺถ กตฺถจิ กาลาติกฺกโม สีมาติกฺกโมติ เวทิตพฺโพ. เอตฺถ จ ปาฬิยํ ‘‘กตจีวโร’’ติ อิทํ อุปลกฺขณมตฺตํ, อกตจีวรสฺสปิ กาลาติกฺกเมน สีมาติกฺกนฺติโก โหติ, ทฺเว จ ปลิโพธา เอกโต ฉิชฺชนฺติ. เอวํ อฺตฺถาปิ ยถาสมฺภวํ ตํตํ วิเสสนาภาเวปิ กถินุพฺภารตา, ปลิโพธุปจฺเฉทปฺปกาโร จ เวทิตพฺโพ. ‘‘สหุพฺภาเร ทฺเวปิ ปลิโพธา อปุพฺพํ อจริมํ ฉิชฺชนฺตี’’ติ อิทํ อกตจีวรสฺส ปจฺเจสฺสนฺติ อธิฏฺานสมฺภวปกฺขํ สนฺธาย วุตฺตํ, เตสุ อฺตราภาเวปิ สหุพฺภาโรว โหติ.
๓๑๒-๓๒๕. สมาทายวาโร อาทายวารสทิโสว. อุปสคฺคเมเวตฺถ วิเสโส. เตนาห ‘‘ปุน สมาทายวาเรปิ…เป… เตเยว ทสฺสิตา’’ติ ¶ . วิปฺปกตจีวเร ปกฺกมนนฺติกสฺส อภาวโต ‘‘ยถาสมฺภว’’นฺติ วุตฺตํ. เตเนว วิปฺปกตจีวรวาเร ฉเฬว อุพฺภารา วุตฺตา, จีวเร หตฺถคเต ¶ จ อาสาวจฺเฉทิกสฺส อสมฺภวา, โส เอเตสุ วาเรสุ ยตฺถ กตฺถจิ น วุตฺโต, วิสฺุเว วุตฺโต. วิปฺปกตวาเร เจตฺถ อาทายวารสมาทายวารวเสน ทฺเว ฉกฺกวารา วุตฺตา.
ตโต ปรํ นิฏฺานสนฺนิฏฺานนาสนนฺติกานํ วเสน ตีณิ ติกานิ ทสฺสิตานิ. ตตฺถ ตติยตฺติเก อนธิฏฺิเตนาติ ‘‘ปจฺเจสฺสํ, น ปจฺเจสฺส’’นฺติ เอวํ อนธิฏฺิเตน, น เอวํ มนสิกตฺวาติ อตฺโถ. ตติยตฺติกโต ปน ปรํ เอกํ ฉกฺกํ ทสฺสิตํ. เอวํ ตีณิ ติกานิ, เอกํ ฉกฺกฺจาติ ปมํ ปนฺนรสกํ วุตฺตํ, อิมินา นเยน ทุติยปนฺนรสกาทีนิ เวทิตพฺพานิ.
ปาฬิยํ อาสาทฺวาทสเก พหิสีมาคตสฺส กถินุทฺธาเรสุ เตสมฺปิ จีวราสาทิวเสน จีวรปลิโพโธ ยาว จีวรนิฏฺานา ติฏฺตีติ อาห ‘‘โส พหิสีมาคโต สุณาติ ‘อุพฺภตํ กิร ตสฺมึ อาวาเส กถินนฺติ…เป… สวนนฺติโก กถินุทฺธาโร’’’ติ. เอตฺถ จ สวนกฺขเณ อาวาสปลิโพโธ ปมํ ฉิชฺชติ, นิฏฺิเต จีวรปลิโพโธติ เวทิตพฺโพ.
ทิสํคมิกนวเก ทิสํคมิโก ปกฺกมตีติ น ปจฺเจสฺสนฺติ ปกฺกมติ, อิมินา อาวาสปลิโพธาภาโว ทสฺสิโต โหติ. เตเนว วสฺสํวุตฺถาวาเส ปุน คนฺตฺวา จีวรนิฏฺาปิตมตฺเต นิฏฺานนฺติโก กถินุทฺธาโร วุตฺโต. ‘‘จีวรปฏิวิสํ อปวิลายมาโน’’ติ อิมินา จีวรปลิโพธสมงฺคิกตฺตมสฺส ทสฺเสติ, อปวิลายมาโนติ อากงฺขมาโน. เสสํ สุวิฺเยฺยเมว.
อาทายสตฺตกกถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
กถินกฺขนฺธกวณฺณนานโย นิฏฺิโต.