📜
อธิกรณเภทํ
อุกฺโกฏนเภทาทิกถาวณฺณนา
๓๔๑. ‘‘อลํ ¶ ¶ อาวุโส’’ติ อตฺตปจฺจตฺถิเก สฺาเปตฺวาติ ปตฺตจีวราทิอตฺถาย อลํ ภณฺฑนาทิกรณนฺติ วิวาทาทีสุ โทสทสฺสนมตฺเตน สฺาเปตฺวา อฺมฺํ ขมาเปตฺวา วูปสเมนฺติ, น ปน อฺมฺํ อาปตฺตานาปตฺติทสฺสนวเสนาติ อธิปฺปาโย. เตนาห ‘‘ปาฬิมุตฺตกวินิจฺฉเยเนวา’’ติ.
วิสมานิ กายกมฺมาทีนิ นิสฺสิโต ภิกฺขุ วิสมนิสฺสิโต นาม, มิจฺฉาทิฏฺินิสฺสิโต คหนนิสฺสิโต, พลวนฺเต ปุริเส นิสฺสิโต พลวนิสฺสิโต นามาติ ทสฺเสนฺโต ‘‘เอโก วิสมานี’’ติอาทิมาห.
อุกฺโกฏนเภทาทิกถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
อธิกรณนิทานาทิวณฺณนา
๓๔๒. อาปตฺตึ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนกอาปตฺติวเสนาติ ปเรสํ, อตฺตโน จ อาปตฺตึ ปฏิจฺฉาเทนฺตานํ วชฺชปฏิจฺฉาทีนํ ปาราชิกาทิอาปตฺติเมว สนฺธาย วุตฺตํ, น สพฺพาปตฺติโย. กิจฺจํ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนกกิจฺจานนฺติ อุกฺเขปนียาทิกมฺมํ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนกานํ ตทนุวตฺติกาย ภิกฺขุนิยา ยาวตติยานุสฺสาวนานํ กิจฺจานํ วเสน, น สพฺเพสํ กิจฺจานํ วเสนาติ.
๓๔๔. ปาฬิยํ ‘‘กติหิ อธิกรเณหี’’ติ ปุจฺฉาย ‘‘เอเกน อธิกรเณน กิจฺจาธิกรเณนา’’ติ วุตฺตํ. ‘‘กติสุ าเนสู’’ติ ปุจฺฉาย ‘‘ตีสุ าเนสุ สงฺฆมชฺเฌ, คณมชฺเฌ, ปุคฺคลสฺส สนฺติเก’’ติ วุตฺตํ. ‘‘กติหิ สมเถหี’’ติ ปุจฺฉาย ‘‘ตีหิ สมเถหี’’ติ วุตฺตํ. ตีหิปิ เอเตหิ เอโก วูปสมนปฺปกาโรว ปุจฺฉิโต, วิสฺสชฺชิโต จาติ เวทิตพฺโพ.
๓๔๘. วิวาทาธิกรณํ ¶ โหติ อนุวาทาธิกรณนฺติอาทีสุ วิวาทาธิกรณเมว อนุวาทาธิกรณาทิปิ โหตีติ ปุจฺฉาย วิวาทาธิกรณํ วิวาทาธิกรณเมว โหติ, อนุวาทาทโย น โหตีติ วิสฺสชฺชนํ.
อธิกรณนิทานาทิวณฺณนา นิฏฺิตา.
สตฺตสมถนานาตฺถาทิวณฺณนา
๓๕๔. อธิกรณปุจฺฉาวิสฺสชฺชเน ¶ ปาฬิยํ วิปจฺจยตาย โวหาโรติ วิรูปวิปากาย อฺมฺํ ทุกฺขุปฺปาทนาย กายวจีโวหาโร. เมธคนฺติ วุทฺธิปฺปตฺโต กลโห.
อนุสมฺปวงฺกตาติ วิปตฺติโจทนาย อนุ อนุ สํยุชฺชนวเสน นินฺนตา.
อพฺภุสฺสหนตาติ อติวิย สฺชาตุสฺสาหตา. อนุพลปฺปทานนฺติ โจทกานมฺปิ อุปตฺถมฺภกรณํ. กมฺมสงฺคหาภาเวนาติ สงฺฆสมฺมุขตาทิมตฺตสฺส สมฺมุขาวินยสฺส สงฺฆาทีหิ กตฺตพฺพกิจฺเจสุ สงฺคหาภาวา.
สตฺตสมถนานาตฺถาทิวณฺณนา นิฏฺิตา.
อธิกรณเภทวณฺณนานโย นิฏฺิโต.
ทุติยคาถาสงฺคณิกํ
โจทนาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชนาวณฺณนา
๓๕๙. ทุติยคาถาสงฺคณิกาย ¶ ‘‘โจทนา กิมตฺถายา’’ติอาทิกา ปุจฺฉา อุปาลิตฺเถเรน กตา. ‘‘โจทนา สารณตฺถายา’’ติอาทิวิสฺสชฺชนํ ภควตา วุตฺตํ. อุปาลิตฺเถโร สยเมว ปุจฺฉิตฺวา วิสฺสชฺชนํ อกาสีติปิ วทนฺติ.
มนฺตคฺคหณนฺติ เตสํ วิจารณาคหณํ, สุตฺตนฺติกตฺเถรานํ, วินยธรตฺเถรานฺจ อธิปฺปายคหณนฺติ ¶ อตฺโถ. ปาเฏกฺกํ วินิจฺฉยสนฺนิฏฺาปนตฺถนฺติ เตสํ ปจฺเจกํ อธิปฺปายํ ตฺวา เตหิ สมุฏฺาปิตนยมฺปิ คเหตฺวา วินิจฺฉยปริโยสาปนตฺถนฺติ อธิปฺปาโย.
‘‘มา โข ตุริโต อภณี’’ติอาทินา อภิมุเข ิตํ กฺจิ อนุวิชฺชกํ โอวทนฺเตน วิย เถเรน อนุวิชฺชกวตฺตํ กถิตํ.
อนุยฺุชนวตฺตนฺติ อนุยุชฺชนกฺกมํ, ตํ ปน ยสฺมา สพฺพสิกฺขาปทวีติกฺกมวิสเยปิ ตํตํสิกฺขาปทานุโลเมน กตฺตพฺพํ, ตสฺมา ‘‘สิกฺขาปทานุโลมิก’’นฺติ วุตฺตํ. อตฺตโน คตึ นาเสตีติ อตฺตโน สุคติคมนํ วินาเสติ.
อนุสนฺธิต-สทฺโท ภาวสาธโนติ อาห ‘‘อนุสนฺธิตนฺติ กถานุสนฺธี’’ติ. วตฺตานุสนฺธิเตนาติ เอตฺถาปิ เอเสว นโย. วตฺตานุสนฺธิเตนาติ อาจารานุสนฺธินา, อาจาเรน สทฺธึ สเมนฺติยา ปฏิฺายาติ อตฺโถ. เตนาห ‘‘ยา อสฺส วตฺเตนา’’ติอาทิ.
ปาฬิยํ สฺจิจฺจ อาปตฺตินฺติอาทิ อลชฺชิลชฺชิลกฺขณํ ภิกฺขุภิกฺขุนีนํ วเสน วุตฺตํ เตสฺเว สพฺพปฺปการโต สิกฺขาปทาธิการตฺตา. สามเณราทีนมฺปิ สาธารณวเสน ปน สฺจิจฺจ ยถาสกํ สิกฺขาปทวีติกฺกมนาทิกํ อลชฺชิลชฺชิลกฺขณํ เวทิตพฺพํ.
กถานุสนฺธิวจนนฺติ จุทิตกอนุวิชฺชกานํ กถาย อนุสนฺธิยุตฺตํ วจนํ น ชานาติ, เตหิ เอกสฺมึ การเณ วุตฺเต สยํ ตํ อสลฺลกฺเขตฺวา อตฺตโน อภิรุจิตเมว อสมฺพนฺธิตตฺถนฺติ อตฺโถ. วินิจฺฉยานุสนฺธิวจนฺจาติ อนุวิชฺชเกน กตสฺส อาปตฺตานาปตฺติวินิจฺฉยสฺส อนุคุณํ, สมฺพนฺธวจนฺจ.
โจทนาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชนาวณฺณนา นิฏฺิตา.