📜
กถินเภทํ
กถินอตฺถตาทิวณฺณนา
๔๐๔. กถิเน ¶ อนาคตวเสนาติ อุทกาหรณาทิปโยเค อุปฺปนฺเน ปจฺฉา โธวนาทิปุพฺพกรณสฺส อุปฺปตฺติโต ตปฺปโยคสฺส อนาคตวเสเนว อนนฺตรปจฺจโย. ปจฺจยตฺตฺจสฺส การิยภูตสฺส ยสฺมา นิปฺผาเทตพฺพตํ นิสฺสาย ปจฺจยา ปวตฺตา, น วินา เตน, ตสฺมา เตน ปริยาเยน วุตฺตํ, น สภาวโต สพฺพตฺถ. เตนาห ‘‘ปโยคสฺส หี’’ติอาทิ. ตตฺถ ปโยคสฺส สตฺตวิธมฺปิ ปุพฺพกรณํ ปจฺจโย โหตีติ สมฺพนฺโธ. การณมาห ‘‘ยสฺมา’’ติอาทิ. ปุพฺพกรณสฺสตฺถายาติ ปุพฺพกรณสฺส นิปฺผาทนตฺถาย. ปุเรชาตปจฺจเยติ ปุเรชาตปจฺจยสฺส ¶ วิสเย. เอสาติ ปโยโค. โธวนาทิธมฺเมสุ เอกมฺปิ อตฺตโน ปุเรชาตปจฺจยภูตํ ธมฺมํ น ลภติ, อตฺตโน อุปฺปตฺติโต ปุเรชาตสฺส ปุพฺพกรณสฺส อภาวาติ อตฺโถ. ลภตีติ ปจฺฉาชาตปจฺจยํ ปุพฺพกรณํ ลภติ, ปจฺฉาชาตปจฺจโย โหตีติ อตฺโถ.
ปาฬิยํ ปนฺนรส ธมฺมา สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโยติ เอตฺถ ปุพฺพกรณสฺสาติ วา ปโยคสฺสาติ วา อฺสฺส กสฺสจิ ปจฺจยุปฺปนฺนสฺส อปรามฏฺตฺตา ปนฺนรส ธมฺมา สยํ อฺมฺสหชาตปจฺจเยน ปจฺจโยติ เอวมตฺโถ คเหตพฺโพ, เตหิ สห อุปฺปชฺชนกสฺส อฺสฺส อภาวา. เอวํ อุปริ สพฺพตฺถ. เตนาห ‘‘สหชาตปจฺจยํ ปนา’’ติอาทิ. มาติกา จ ปลิโพธา จาติ เอตฺถ จ-สทฺเทน ปฺจานิสํสานิ คหิตานีติ ทฏฺพฺพํ. เอวํ มาติกานฺจ ปลิโพธานฺจาติ เอตฺถาปิ. เตหิปิ อตฺโถ อนนฺตรเมว มาติกาทีหิ สห ชายนฺติ. เตเนว ‘‘ปนฺนรส ธมฺมา สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย’’ติ วุตฺตา. อาสาติ จีวราสา. วตฺถูติ อาสาย นิมิตฺตภูตํ อนุปฺปนฺนจีวรํ. ‘‘ทสฺสาม กริสฺสามา’’ติ หิ ทายเกหิ ปฏิฺาตจีวรํ นิสฺสาย อนนฺตรํ อุปฺปชฺชมานา จีวราสา อนนฺตรปจฺจยาทิภาเวน วุตฺตา. อาสานฺจ อนาสานฺจาติ ลพฺภมานกจีวเร อุปฺปชฺชนกจีวราสานฺเจว อลพฺภมาเน จีวเร อุปฺปชฺชนกอนาสานฺจ, อาสานํ, ตพฺพิคมานฺจาติ อตฺโถ. ขเณ ขเณ อุปฺปตฺติเภทํ สนฺธาย ‘‘อาสาน’’นฺติ พหุวจนํ กตํ, อาสาย ¶ , อนาสาย จาติ อตฺโถ. เตนาห ‘‘อาสา จ อนาสา จา’’ติ.
กถินอตฺถตาทิวณฺณนา นิฏฺิตา.
ปุพฺพกรณนิทานาทิวิภาควณฺณนา
๔๐๖-๗. ฉ จีวรานีติ โขมาทีสุ ฉสุ อฺตรํ สนฺธาย วุตฺตํ. สพฺพสงฺคาหิกวเสน ปน ‘‘จีวรานี’’ติ พหุวจนํ กตํ. ปาฬิยํ ปเนตฺถ วตฺถุ, อาสา จ อนาสา จาติอาทีสุ อตฺถเต กถิเน อานิสํสวเสน อุปฺปชฺชนกปจฺจาสาจีวรํ ‘‘วตฺถู’’ติ วุตฺตํ. กถินจีวรํ เหตุปจฺจย-สทฺเทหิ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ.
๔๐๘. ปจฺจุทฺธาโร ตีหิ ธมฺเมหีติอาทิ กถินตฺถารตฺถาย ติจีวรโต อฺํ วสฺสิกสาฏิกาทึ ปจฺจุทฺธริตุํ, อธิฏฺหิตฺวา อตฺถริตฺุจ น วฏฺฏตีติ ทสฺสนตฺถํ วุตฺตํ. ‘‘วจีเภเทนา’’ติ เอเตน เกวลํ กาเยน กถินตฺถาโร น รุหตีติ ทสฺเสติ.
ปุพฺพกรณนิทานาทิวิภาควณฺณนา นิฏฺิตา.
กถินาทิชานิตพฺพวิภาควณฺณนา
๔๑๒. เยสุ ¶ รูปาทิธมฺเมสูติ ‘‘ปุริมวสฺสํวุตฺถา ภิกฺขู, ปฺจหิ อนูโน สงฺโฆ, จีวรมาโส, ธมฺเมน สเมน สมุปฺปนฺนํ จีวร’’นฺติ เอวมาทีสุ เยสุ รูปารูปธมฺเมสุ. สตีติ สนฺเตสุ. มิสฺสีภาโวติ สํสคฺคตา สมูหปฺตฺติมตฺตํ. เตนาห ‘‘น ปรมตฺถโต เอโก ธมฺโม อตฺถี’’ติ.
๔๑๖. เอกโต อุปฺปชฺชนฺตีติ กถินุทฺธาเรน สห อุปฺปชฺชมานารหา โหนฺตีติ อตฺโถ. กถินตฺถารโต หิ ปภุติ สพฺเพ กถินุทฺธารา ตํ ตํ การณนฺตรมาคมฺม อุปฺปชฺชนฺติ, ตสฺมา สพฺเพ เอกุปฺปาทา นาม ชาตา. เตสุ อนฺตรุพฺภารสหุพฺภารา ทฺเว เอว ตํ วิหารํ อนตฺถตกถินวิหารสทิสํ กโรนฺตา สยํ สกเลน กถินตฺถาเรน สห นิรุชฺฌนฺติ อุทฺธารภาวํ ปาปุณนฺติ ¶ . อวเสสา ปน ตํ ตํ ปาฏิปุคฺคลิกเมว กถินตฺถารํ ทฺวินฺนํ ปลิโพธานํ อุปจฺฉินฺทนวเสน นิโรเธนฺตา สยํ อุทฺธารภาวํ ปาปุณนฺติ, น สกลํ กถินตฺถารํ. กถินุทฺธารานฺจ นิโรโธ นาม ตํ ตํ การณมาคมฺม อุทฺธารภาวปฺปตฺติ, เอวฺจ อุปฺปตฺติ นาม กถินุทฺธาโร เอว. เตนาห ‘‘สพฺเพปิ อตฺถาเรน สทฺธึ เอกโต อุปฺปชฺชนฺตี’’ติอาทิ. ตตฺถ ปุริมา ทฺเวติ ‘‘เอกุปฺปาทา เอกนิโรธา’’ติ ปาฬิยํ ปมํ วุตฺตา อนฺตรุพฺภารสหุพฺภารา ทฺเว. เตสูติ ปกฺกมนนฺติกาทีสุ. อุทฺธารภาวํ ปตฺเตสูติ อุทฺธารภาวปฺปตฺติสงฺขาตนิโรธํ ปตฺเตสูติ อตฺโถ. อตฺถาโร ติฏฺตีติ กตจีวรํ อาทาย ปกฺกนฺตาทิปุคฺคลํ เปตฺวา ตทวเสสานํ ปลิโพธสพฺภาวโต กถินตฺถาโร ติฏฺติ.
กถินาทิชานิตพฺพวิภาควณฺณนา นิฏฺิตา.
ปฺตฺติวคฺควณฺณนานโย นิฏฺิโต.
สงฺคหวคฺโค