📜
ปาฏิเทสนียกณฺฑํ
๒. เตลวิฺาปนาทิสิกฺขาปทวณฺณนา
ปาฬิยํ ¶ ¶ อนาคเตสุ ปน อฏฺสุปีติ ปาฬิมุตฺตเกสุ สปฺปิอาทีสุ อฏฺสุปิ.
เตลวิฺาปนาทิสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺิตา.
อิติ กงฺขาวิตรณิยา ปาติโมกฺขวณฺณนาย
วินยตฺถมฺชูสายํ ลีนตฺถปฺปกาสนิยํ
ภิกฺขุนิปาติโมกฺเข ปาฏิเทสนียวณฺณนา นิฏฺิตา.
๑. ปริมณฺฑลาทิสิกฺขาปทวณฺณนา
เสขิยานิ เจวาติ ปฺจสตฺตติ เสขิยานิ เจว. ‘‘ภิกฺขุปาติโมกฺขวณฺณนายํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพา’’ติ อิมินา ยสฺมา ตาทิสํเยเวตฺถ อตฺถวินิจฺฉยํ วิทู วทนฺติ, ตสฺมา วิสุํ เตสํ อตฺถวณฺณนา น วุตฺตา. ตตฺถ ยา วุตฺตา, สา อิธาปิ วุตฺตาเยวาติ ทสฺเสติ.
ปริมณฺฑลาทิสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺิตา.
อิติ กงฺขาวิตรณิยา ปาติโมกฺขวณฺณนาย
วินยตฺถมฺชูสายํ ลีนตฺถปฺปกาสนิยํ
ภิกฺขุนิปาติโมกฺขวณฺณนา นิฏฺิตา.
นิคมนกถาวณฺณนา
ยํ ¶ ปาติโมกฺขสฺส วณฺณนํ อารภินฺติ สมฺพนฺโธ. ‘‘มหาวิหารวาสีน’’นฺติ อิทํ ปุริมปจฺฉิมปเทหิ สทฺธึ สมฺพนฺธิตพฺพํ, มหาวิหารวาสีนํ โปราณฏฺกถาหิ วาติ จ. ปาฬิยตฺถฺจ เกวลนฺติ สกลํ ปาฬิอตฺถฺจ, อุภโตวิภงฺคฺจาติ วุตฺตํ โหติ. เอตฺถาติ เอติสฺสํ กงฺขาวิตรณิยํ. ยสฺมา ¶ น หิ อตฺถีติ สมฺพนฺโธ. ยนฺติ ยํ ปทํ. สีหฬฏฺกถานยนฺติ สีหฬมาติกฏฺกถานยํ. อฏฺกถาสารนฺติ สีหฬมาติกฏฺกถายํ อตฺถสารํ, อถ วา วินยฏฺกถาสุ อตฺถสารํ. เตเนตํ ทสฺเสติ – สีหฬมาติกฏฺกถายํ อตฺถสารํ อาทาย อิมํ กงฺขาวิตรณึ กโรนฺโต วินยฏฺกถาสุปิ อิธ วินิจฺฉเย โยคกฺขมํ อตฺถสารํ อาทาเยว อกาสินฺติ.
อิทานิ สเทวกสฺส โลกสฺส อจฺจนฺตสุขาธิคมาย อตฺตโน ปฺุํ ปริณาเมนฺโต ‘‘ยถา จ นิฏฺํ สมฺปตฺตา’’ติอาทิคาถาทฺวยมาห. กลฺยาณนิสฺสิตาติ กุสลนิสฺสิตา. สพฺพสตฺตานนฺติ กามาวจราทิเภทานํ สพฺเพสํ สตฺตานํ.
นิคมนกถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
นิคมนกถา
เอตฺตาวตา จ –
ลงฺกิสฺสโร โย วิชิตาริราโช;
ราชา ปรกฺกนฺตภุโช ยสสฺสี;
ติธาคตํ สีหฬเมกรชฺชํ;
อกา นิกายฺจ ตถา สมคฺคํ.
ปุเร ปุลตฺถิมฺหิ วเร ปุรานํ;
มชฺฌมฺหิ นานารตนากรานํ;
อนนฺตสมฺปตฺติภราภิราเม;
วราจลุตฺตงฺคฆราภิราเม.
อเภชฺชปาการสุโคปุรสฺมึ ¶ ;
นิรากุลาเนกกุลากุลสฺมึ;
มุนินฺททางฺกุรวาสภูเต;
โย โลจนานนฺทวเห วสนฺโต.
สุผุลฺลิตพฺโภรุหสาทุสีต ¶
ปสนฺนนีเรหิ ชลาสเยหิ;
สุปุปฺผิตาเนกกทมฺพชมฺพุ-
ปุนฺนาคนาคาทิหิ วาภิรมฺเม.
สุธาวทาเตหิ มโนหเรหิ;
ปาการปนฺตีหิ จ โคปุเรหิ;
วิกิณฺณมุตฺตาผลสนฺนิเภหิ;
วิโลกนีเยหิ สุธาตเลหิ.
กตฺวาน ปาสาทสหสฺสรมฺเม;
ตหึ ตหึ ปีติกเร วิหาเร;
มหาทโย เชตวนาทโยปิ;
สุสํยมานํ ยตินํ อทาสิ.
โย สาทุภูตํ จตุปจฺจยฺจ;
คุณปฺปสนฺโน สมเณสุ เตสุ;
นิจฺจํ มโหฆํ วิย วตฺตยนฺโต;
โยเชติ เต คนฺถวิปสฺสนาสุ.
การิเตสุ วิหาเรสุ, เตน เตสุ ยสสฺสินา;
รมฺโม โย ปจฺฉิมาราโม, ปุปฺผารามาทิโสภิโต.
ปริเวณมฺหิ นาเมน, ตหึ โจฬกุลนฺติเก;
ปาสาเท ทสฺสนียมฺหิ, วสนฺโต กรุณาปโร.
สิสฺโส ¶ สสีกรสฺวจฺฉ-สีลาจารสฺส ธีมโต;
สาริปุตฺตมหาเถร-มหาสามิสฺส ตาทิโน.
ธีราเนกคุโณเฆน, เถเรน สุจิวุตฺตินา;
วินยฏฺิติกาเมน, สุเมเธนาภิยาจิโต.
โส พุทฺธนาคตฺเถโรหํ, ภิกฺขูนํ ปรมํ หิตํ;
มหาวิหารวาสีนํ, ยตีนํ สมยานุคํ.
วินยตฺถาทิมฺชูสํ ¶ , ลีนตฺถสฺส ปกาสนึ;
มาติกฏฺกถาเยมํ, อกาสึ สาธุ วณฺณนํ.
สายํ สุโพธา พุธวณฺณนียา;
สํวณฺณนา สตฺตสหสฺสมตฺตา;
นิรากโรนฺตี วินยมฺหิ โมหํ;
ตมํ จรนฺตี สสิ เขว ภาตุ.
อากงฺขมาเนน ปรตฺถมิฏฺํ;
มหตฺถสารํ สุวินิจฺฉยฺจ;
สํวณฺณนํ สาธุ ปกุพฺพตา ยํ;
จิตํ มยา ปฺุมนปฺปภูตํ.
ปฺุเน เตนาจิตทานสีล-
มยาทินาเนกวิเธน เจว;
สตฺตา อนีฆา สุขิโน อเวรา;
ปปฺโปนฺตุ สพฺเพ สุคตึ สิวฺจ.
สทฺธึ ยโถปทฺทวมนฺตเรน;
คตา หิ ลีนตฺถปทีปนียํ;
ตถา ¶ ชนานํ อปิ ธมฺมยุตฺตา;
มโนรถา สิทฺธิมุเปนฺตุ นิจฺจํ.
กาเล ปวสฺสนฺตุ สทา ปโยทา;
ธมฺเมน ปาเลนฺตุ มหึ มหินฺทา;
สตฺตา ปสนฺนา รตนตฺตยสฺมึ;
ทานาทิปฺุาภิรตา ภวนฺตูติ.
วินยตฺถมฺชูสา ลีนตฺถปฺปกาสนีนามิกากงฺขาวิตรณีอภินวฏีกา นิฏฺิตา.