📜
ภิกฺขุนีวิภงฺโค
ภิกฺขูนํ ปาฏวตฺถาย, วินยสฺส วินิจฺฉเย;
ภิกฺขุนีนํ วิภงฺโคปิ, กิฺจิมตฺตํ ภณามหํ.
อวสฺสุตสฺส ¶ โปสสฺส, ภิกฺขุนีปิ อวสฺสุตา;
นนฺทนฺตี กายสํสคฺคํ, กติ อาปตฺติโย ผุเส;
ติสฺโส อาปตฺติโย อุพฺภ-ชาณุสฺสาธกฺขกสฺส จ;
โหติ ปาราชิกํ ตสฺสา, คหณํ สาทิยนฺติยา.
อุพฺภกฺขกํ อโธชาณุ-คหณํ สาทิยนฺติยา;
ถุลฺลจฺจยํ สิยา, กาย-ปฏิพทฺเธ ตุ ทุกฺกฏํ.
ฉาเทนฺตี ภิกฺขุนี วชฺชํ, ติสฺโส อาปตฺติโย ผุเส;
ชานํ ปาราชิกํ ธมฺมํ, ฉาเทนฺตี สา ปราชิกา.
ถุลฺลจฺจยํ ¶ เวมติกา, ปฏิจฺฉาเทติ เจ ปน;
อถาจารวิปตฺตึ เจ, ปฏิจฺฉาเทติ ทุกฺกฏํ.
นิสฺสชฺชนฺตี น ตํ ลทฺธึ, อุกฺขิตฺตสฺสานุวตฺติกา;
สมนุภาสนาเยว, ติสฺโส อาปตฺติโย ผุเส.
ตฺติยา ทุกฺกฏํ, ทฺวีหิ, กมฺมวาจาหิ ถุลฺลตา;
กมฺมวาจาย โอสาเน, ปาราชิกมุทีริตํ.
ปูเรนฺตี อฏฺมํ วตฺถุํ, ติสฺโส อาปตฺติโย ผุเส;
ปุริเสนิธาคจฺฉาติ, วุตฺตาคจฺฉติ ทุกฺกฏํ.
ถุลฺลจฺจยํ ตุ โปสสฺส, หตฺถปาสปฺปเวสเน;
ปูเรนฺตี อฏฺมํ วตฺถุํ, สมณี สา ปราชิตา.
ปาราชิกกถา.
อุสฺสยวาทิกา อฏฺฏํ, กโรนฺตี ติวิธํ ผุเส;
เอกสฺสาโรจเน ตสฺสา, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.
ทุติยาโรจเน ตสฺสา, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ;
อฏฺฏสฺส ปริโยสาเน, โหติ สงฺฆาทิเสสตา.
โจริวุฏฺาปิกา วาปิ, ตฺติยา ทุกฺกฏํ ผุเส;
ทฺวีหิ ถุลฺลจฺจยํ กมฺม-วาโจสาเน ครุํ สิยา.
เอกา คามนฺตรํ คจฺเฉ, คมเน ทุกฺกฏํ สิยา;
ปริกฺเขเป อติกฺกนฺเต, ปาเทน ปเมน ตุ.
โหติ ¶ ถุลฺลจฺจยาปตฺติ, ตสฺสา สมณิยา ปน;
ทุติเยน อติกฺกนฺเต, ครุเก ปน ติฏฺติ.
จตุตฺเถ ทุติเย วุตฺต-สทิโสว วินิจฺฉโย;
อาปตฺตีนํ ปเภเท ตุ, กาจิ นตฺถิ วิเสสตา.
อวสฺสุตา ¶ สยํ หุตฺวา, ตาทิสสฺเสว หตฺถโต;
คเหตฺวา ปน ภฺุชนฺตี, โภชนาทีสุ กิฺจิปิ.
ผุเส อาปตฺติโย ติสฺโส, โภชนาทีสุ กิฺจิปิ;
ปฏิคฺคณฺหนฺติยา ตสฺสา, โหติ ถุลฺลจฺจยํ ปน.
อชฺโฌหาเรสุ สพฺเพสุ, โหติ สงฺฆาทิเสสตา;
อุทกํ ทนฺตโปนํ วา, ปฏิคฺคณฺหาติ ทุกฺกฏํ.
‘‘สหตฺเถน คเหตฺวา ตฺวํ, ขาท วา ภฺุช วา’’ติปิ;
อุยฺโยเชนฺตี ปเนวํ ตุ, ติสฺโส อาปตฺติโย ผุเส.
ทุกฺกฏํ วจเน ตสฺสา, ‘‘ภฺุชิสฺสามี’’ติ คณฺหติ;
อชฺโฌหาเรสุ สพฺเพสุ, ตสฺสา ถุลฺลจฺจยํ สิยา.
โภชนสฺส ปโนสาเน, โหติ สงฺฆาทิเสสตา;
อุยฺโยเชติ จ ยา ตสฺสา, อิมา ติสฺโสติ ทีปเย.
สตฺตเม อฏฺเม จาปิ, นวเม ทสเมปิ จ;
โจริวุฏฺาปเนเนว, สมาโนว วินิจฺฉโย.
สงฺฆาทิเสสกถา.
ปตฺตสนฺนิจยํ ยิห, กโรนฺตี ภิกฺขุนี ปน;
เอกํ นิสฺสคฺคิยํเยว, ผุเส ปาจิตฺติยํ ตุ สา.
อกาลจีวรํ กาล-จีวรํ ภาชาเปนฺติยา;
ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ลาเภ นิสฺสคฺคิยํ สิยา.
จีวรํ ปริวตฺเตตฺวา, อจฺฉินฺทติ สเจ ปน;
ปโยเค ทุกฺกฏํ, ฉินฺเน, ตสฺสา นิสฺสคฺคิยํ สิยา.
วิฺาเปตฺวาว อฺํ เจ, วิฺาเปติ ตโต ปรํ;
ปโยเค ทุกฺกฏํ, วิฺา-ปิเต นิสฺสคฺคิยํ สิยา.
เจตาเปตฺวา ¶ ¶ หิ อฺํ เจ, เจตาเปติ ตโต ปรํ;
ปโยเค ทุกฺกฏํ, เจตา-ปิเต นิสฺสคฺคิยํ สิยา.
เอวเมว จ เสเสสุ, ฉฏฺาทีสุ จ สตฺตสุ;
อนนฺตรสมาโนว, อาปตฺตีนํ วินิจฺฉโย.
นิสฺสคฺคิยกถา.
ลสุณํ ขาทติ ทฺเว เจ, ทุกฺกฏํ คหเณ สิยา;
อชฺโฌหารปโยเคสุ, ปาจิตฺติ ปริยาปุตา.
สํหราเปนฺติยา โลมํ, สมฺพาเธ ทฺเวว โหนฺติ หิ;
ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, โหติ ปาจิตฺติ สํหเฏ.
กโรนฺตี ตลฆาตํ ตุ, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;
ปโยเค ทุกฺกฏํ โหติ, กเต ปาจิตฺติยํ สิยา.
ชตุนา มฏฺกํ กิฺจิ, สาทิยนฺตี ทุเว ผุเส;
ปโยเค ทุกฺกฏาทินฺเน, ตสฺสา ปาจิตฺติยํ สิยา.
ปฺจมํ ตุ จตุตฺเถน, สมานมิติ ทีปเย;
อาปตฺตีนํ วิภาคสฺมึ, วิเสโส นตฺถิ โกจิปิ.
ภิกฺขุสฺส ภฺุชมานสฺส, ปานีเยนุปติฏฺติ;
หตฺถปาเส ตุ ปาจิตฺติ, หิตฺวา ติฏฺติ ทุกฺกฏํ.
วิฺาเปตฺวามกํ ธฺํ, ‘‘ภฺุชิสฺสามี’’ติ คณฺหติ;
ทุกฺกฏํ โหติ ปาจิตฺติ, อชฺโฌหาเรสุ ทีปเย.
อุจฺจาราทึ ติโรกุฏฺเฏ, ฉฑฺเฑนฺตี ทฺเว ผุเส หเว;
ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺติ ฉฑฺฑิเต สิยา.
อุจฺจาราทิจตุกฺกํ ตุ, ฉฑฺเฑติ หริเต สเจ;
ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺสา, ปาจิตฺติ ฉฑฺฑิเต สิยา.
นจฺจาทึ ¶ ทสฺสนตฺถาย, สเจ คจฺฉติ ทุกฺกฏํ;
ปสฺสนฺติยาปิ ปาจิตฺติ, ตเถว จ สุณนฺติยา.
ลสุณวคฺโค ปโม.
ปเม ¶ ทุติเย เจว, ตติเย จ จตุตฺถเก;
ตุลฺโย ลสุณวคฺคสฺส, ฉฏฺเนิธ วินิจฺฉโย.
กุลานิ อุปสงฺกมฺม, นิสีทิตฺวา ปนาสเน;
สามิเก ตุ อนาปุจฺฉา, ปกฺกมนฺตี ทุเว ผุเส.
ปเมน จ ปาเทน, อโนวสฺสมติกฺกเม;
ทุกฺกฏํ โหติ, ปาจิตฺติ, ทุติยาติกฺกเม สิยา.
สามิเก ตุ อนาปุจฺฉา, อาสเน เจ นิสีทติ;
ปโยเค ทุกฺกฏํ โหติ, ปาจิตฺติ จ นิสีทิเต.
ฉฏฺเน สตฺตมํ สพฺพํ, สมานํ อฏฺเม ปน;
ปโยเค ทุกฺกฏํ, อุชฺฌา-ปิเต ปาจิตฺติยํ สิยา.
อตฺตานํ จาภิสปฺเปนฺตี, ทฺเว ผุเส นิรยาทินา;
ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺติ อภิสปฺปิเต.
วธิตฺวา ปน อตฺตานํ, โรทนฺตี ตุ ทุเว ผุเส;
วธติ โรทติ ปาจิตฺติ, กโรเตกํ ตุ ทุกฺกฏํ.
รตฺตนฺธการวคฺโค ทุติโย.
นคฺคา นฺหายติ ทฺเว เจว, ปโยเค ทุกฺกฏํ สิยา;
นฺหานสฺส ปริโยสาเน, ตสฺสา ปาจิตฺติยํ สิยา.
การาเปติ ¶ ปมาณาติ-กฺกนฺตํ อุทกสาฏิกํ;
ปโยเค ทุกฺกฏํ, การา-ปิเต ปาจิตฺติยํ สิยา.
จีวรํ ตุ วิสิพฺเพตฺวา, วิสิพฺพาเปตฺว วา ปน;
เนว สิพฺพนฺติยา วุตฺต-เมกํ ปาจิตฺติยํ ปน.
ปฺจาหิกํ ตุ สงฺฆาฏิ-จารํ ปน อติกฺกเม;
เอกาวสฺสา ปนาปตฺติ, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา.
สเจ สงฺกมนียํ ตุ, ธาเรติ ปน จีวรํ;
ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺติ ปน ธาริเต.
คณจีวรลาภสฺส, อนฺตรายํ กโรติ เจ;
ปโยเค ทุกฺกฏํ โหติ, กเต ปาจิตฺติยํ สิยา.
วิภงฺคํ ¶ ปฏิพาหนฺตี, จีวรานํ ตุ ธมฺมิกํ;
ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺติ ปฏิพาหิเต.
อคาริกาทิโน เทติ, สเจ สมณจีวรํ;
ปโยเค ทุกฺกฏํ, ทินฺเน, ปาจิตฺติ ปริยาปุตา.
จีวเร ทุพฺพลาสาย, กาลํ เจ สมติกฺกเม;
ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺติ สมติกฺกเม.
ธมฺมิกํ กถินุทฺธารํ, ปฏิพาหนฺติยา ทุเว;
ปโยเค ทุกฺกฏํ โหติ, ปาจิตฺติ ปฏิพาหิเต.
นฺหานวคฺโค ตติโย.
ทุเว ภิกฺขุนิโย เอก-มฺจสฺมึ เจ ตุวฏฺเฏยฺยุํ;
ปโยเค ทุกฺกฏํ ตาสํ, นิปนฺเน อิตรํ สิยา.
ทุติยํ ปเมเนว, สทิสํ ตติเย ปน;
ปโยเค ทุกฺกฏํ โหติ, กเต ปาจิตฺติยํ สิยา.
นุปฏฺาเปนฺติยา ¶ วาปิ, ทุกฺขิตํ สหชีวินึ;
เอกาเยว ปนาปตฺติ, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา.
สเจ อุปสฺสยํ ทตฺวา, นิกฺกฑฺฒติ จ ภิกฺขุนึ;
ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺสา, โหติ ปาจิตฺติ กฑฺฒิเต.
ฉฏฺเ ปน จ สํสฏฺา, ตฺติยา ทุกฺกฏํ ผุเส;
กมฺมวาจาย โอสาเน, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา.
อนฺโตรฏฺเ ตุ สาสงฺเก, จาริกํ ตุ จรนฺติยา;
ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปฏิปนฺนาย เสสกํ.
อฏฺมํ นวมฺเจว, สตฺตเมน สมํ มตํ;
ทสเม ปน เอกาว, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา.
ตุวฏฺฏวคฺโค จตุตฺโถ.
ราชาคาราทิกํ สพฺพํ, ทสฺสนตฺถาย คจฺฉติ;
ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺสา, ปาจิตฺติ ยทิ ปสฺสติ.
อาสนฺทึ ¶ วาปิ ปลฺลงฺกํ, ปริภฺุชนฺติยา ทุเว;
ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ภุตฺเต ปาจิตฺติยํ สิยา.
สุตฺตํ กนฺตนฺติยา ทฺเวว, ปโยเค ทุกฺกฏํ มตํ;
อุชฺชวุชฺชวเน ตสฺสา, ปาจิตฺติ สมุทาหเร.
เวยฺยาวจฺจํ คิหีนํ ตุ, ทฺเวว โหนฺติ กโรนฺติยา;
ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, กเต ปาจิตฺติยํ สิยา.
ปฺจเม ปน เอกาว, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา;
ปโยเค ทุกฺกฏํ ฉฏฺเ, ทินฺเน ปาจิตฺติยํ สิยา.
สตฺตมํ ทุติเยเนว, สมาปตฺติปเภทโต;
อฏฺมํ ทุติเย วคฺเค, ปฺจเมน สมํ มตํ.
ติรจฺฉานคตํ ¶ วิชฺชํ, ทฺเวว โหนฺติ ปนฺติยา;
ปโยเค ทุกฺกฏํ โหติ, ปาจิตฺติ หิ ปเท ปเท.
ทสมํ นวเมเนว, สมานํ สพฺพถา ปน;
‘‘ปริยาปุณาติ, วาเจติ’’, ปทมตฺตํ วิเสสกํ.
จิตฺตาคารวคฺโค ปฺจโม.
สภิกฺขุกํ ตมารามํ, ชานนฺตี ปน ภิกฺขุนี;
ปวิสนฺตี อนาปุจฺฉา, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส.
ปเมน จ ปาเทน, ปริกฺเขปสฺสติกฺกเม;
ทุกฺกฏํ ปิฏเก วุตฺตํ, ปาจิตฺติ ทุติเยน ตุ.
อกฺโกสติ จ ยา ภิกฺขุํ, ภิกฺขุนี ปริภาสติ;
ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺสา, ปาจิตฺตกฺโกสิเต สิยา.
ยา หิ จณฺฑิกภาเวน, คณํ ตุ ปริภาสติ;
ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺสา, ปริภฏฺเ ปเนตรํ.
นิมนฺติตา ปวาริตา, ขาทนํ โภชนมฺปิ วา;
ภฺุชนฺตี ภิกฺขุนี สา หิ, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส.
‘‘ภฺุชิสฺสามี’’ติ ยํ กิฺจิ, ปฏิคฺคณฺหาติ ทุกฺกฏํ;
อชฺโฌหารปโยเคสุ, ปาจิตฺติ ปริทีปเย.
กุลํ ¶ ตุ มจฺฉรายนฺตี, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;
ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, เสสา มจฺฉริเต สิยา.
อภิกฺขุเก ปนาวาเส, ภเว วสฺสํ วสนฺติยา;
ทุกฺกฏํ ปุพฺพกิจฺเจสุ, ปาจิตฺติ อรุณุคฺคเม.
ภิกฺขุนี อุภโตสงฺเฆ, วสฺสํวุฏฺา ตุ ตีหิปิ;
าเนหิ อปฺปวาเรนฺตี, เอกํ ปาจิตฺติยํ ผุเส.
โอวาทตฺถาย ¶ วา ภิกฺขุํ, สํวาสตฺถาย วา ตถา;
น คจฺฉติ สเจ ตสฺสา, เอกํ ปาจิตฺติยํ สิยา.
โอวาทมฺปิ น ยาจนฺตี, น คจฺฉนฺตี อุโปสถํ;
เอกํ ปาจิตฺติยาปตฺติ-มาปชฺชติ, น สํสโย.
อปุจฺฉิตฺวาว สงฺฆํ วา, เภทาเปติ ปสาขชํ;
ปโยเค ทุกฺกฏํ, ภินฺเน, ปาจิตฺติ ปริยาปุตา.
อารามวคฺโค ฉฏฺโ.
คพฺภินึ วุฏฺเปนฺตี หิ, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;
ปโยเค ทุกฺกฏํ, วุฏฺา-ปิเต ปาจิตฺติยํ สิยา.
ทุติยํ ตติยฺเจว, จตุตฺถํ ปฺจมมฺปิ จ;
ฉฏฺฺจ สตฺตมฺเจว, ปเมน สมํ มตํ.
ภิกฺขุนี วุฏฺเปตฺวาน, ภิกฺขุนึ สหชีวินึ;
ทฺเววสฺสํ นานุคฺคณฺหนฺตี, เอกํ ปาจิตฺติยํ ผุเส.
นวมํ ทสมฺเจว, อฏฺเมน สมํ มตํ;
ทฺวีสุ อาปตฺติเภทสฺมึ, นานตฺตํ นตฺถิ กิฺจิปิ.
คพฺภินีวคฺโค สตฺตโม.
กุมารีภูตวคฺคสฺส, อาทิโต ปน ปฺจปิ;
สมานา คพฺภินีวคฺเค, ปเมเนว สพฺพโส.
‘‘อลํ วุฏฺาปิเตนา’’ติ, วุจฺจมานา หิ ขียติ;
ปโยเค ทุกฺกฏํ, ปจฺฉา, โหติ ปาจิตฺติ ขียิเต.
สตฺตเม ¶ ¶ อฏฺเม เจว, เอกํ ปาจิตฺติยํ มตํ;
อาทินาว สมานานิ, นวมาทีนิ ปฺจปิ.
กุมารีภูตวคฺโค อฏฺโม.
อาปตฺติโย ผุเส ทฺเวปิ, ธาเรนฺตี ฉตฺตุปาหนํ;
ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, โหติ ปาจิตฺติ ธาริเต.
ยาเนน ปน ยายนฺตี, ทฺเว กิราปตฺติโย ผุเส;
ปโยเค ทุกฺกฏํ โหติ, ปาจิตฺติ ยทิ ยายิเต.
ธาเรนฺติยา ตุ สงฺฆาณึ, ปโยเค ทุกฺกฏํ สิยา;
ธาริเต ปน ปาจิตฺติ, จตุตฺเถปิ อยํ นโย.
นฺหายนฺตี คนฺธวณฺเณน, ปโยเค ทุกฺกฏํ ผุเส;
นฺหานสฺส ปริโยสาเน, ตสฺสา ปาจิตฺติยํ สิยา.
ฉฏฺมฺปิ ปฺจเมเนว, สมานํ สพฺพถา ปน;
สตฺตเม อฏฺเม เจว, นวเม ทสเมปิ จ.
ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺตุมฺมทฺทิเต สิยา;
อาปตฺตีนํ วิภาคสฺมึ, นตฺถิ กาจิ วิเสสตา.
อนาปุจฺฉา ตุ ภิกฺขุสฺส, ปุรโต ยา นิสีทติ;
ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺสา, ปาจิตฺติ ตุ นิสีทิเต.
อโนกาสกตํ ภิกฺขุํ, ปฺหํ ปุจฺฉนฺติยา ปน;
ปโยเค ทุกฺกฏํ โหติ, วุตฺตา ปาจิตฺติ ปุจฺฉิเต.
สํกจฺจิกํ วินา คามํ, ปทสา ปวิสนฺติยา;
ปเมเนว อาราม-วคฺคสฺส สทิสํ วเท.
ฉตฺตุปาหนวคฺโค นวโม.
ปาจิตฺติยกถา.
อฏฺสุ ¶ ทุวิธาปตฺติ, ปาฏิเทสนิเยสุปิ;
วิฺาเปตฺวา สเจ สปฺปึ, ‘‘ภฺุชิสฺสามี’’ติ คณฺหติ.
ตโต ¶ ภิกฺขุนิยา ตสฺสา, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ;
อชฺโฌหาเรสุ สพฺเพสุ, ปาฏิเทสนิยํ สิยา.
ปาฏิเทสนียกถา.
อิมํ วิทิตฺวา ปรมํ ปนุตฺตรํ;
นิรุตฺตรํ อตฺถวเสน ภิกฺขุ;
สุเขน ปฺตฺตมหาสมุทฺทํ;
ทุรุตฺตรํ อุตฺตรเตว ธีโร.
ยสฺมา ตสฺมา อสฺมึ โยคํ;
อุสฺมายุตฺโต ยุตฺโต กาตุํ;
สตฺโต สตฺโต กงฺขจฺเฉเท;
สตฺเถ สตฺเถ นิจฺจํ นิจฺจํ.
ภิกฺขุนีวิภงฺโค นิฏฺิโต.
จตุวิปตฺติกถา
กติ อาปตฺติโย สีล-วิปตฺติปจฺจยา ปน;
จตสฺโสว สิยุํ สีล-วิปตฺติปจฺจยา ปน.
ชานํ ปาราชิกํ ธมฺมํ, สเจ ฉาเทติ ภิกฺขุนี;
จุตา, ถุลฺลจฺจยํ โหติ, สเจ เวมติกา สิยา.
ปาจิตฺติ ภิกฺขุ สงฺฆาทิ-เสสํ ฉาเทติ เจ ปน;
อตฺตโน ปน ทุฏฺุลฺลํ, ฉาเทนฺโต ทุกฺกฏํ ผุเส.
อาปตฺติโย ¶ กตาจาร-วิปตฺติปจฺจยา ปน;
เอกาเยว สิยาจาร-วิปตฺติปจฺจยา ปน.
ปฏิจฺฉาเทติ อาจาร-วิปตฺตึ ปน ภิกฺขุ เจ;
เอกเมวสฺส ภิกฺขุสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.
กติ อาปตฺติโย ทิฏฺิ-วิปตฺติปจฺจยา ปน?
ทฺเว ปนาปตฺติโย ทิฏฺิ-วิปตฺติปจฺจยา สิยุํ.
อจฺจชํ ¶ ปาปิกํ ทิฏฺึ, ตฺติยา ทุกฺกฏํ ผุเส;
กมฺมวาจาย โอสาเน, ปาจิตฺติ ปริยาปุตา.
อาปตฺติโย กตาชีว-วิปตฺติปจฺจยา ปน?
ฉเฬวาปชฺชตาชีว-วิปตฺติปจฺจยา ปน.
อาชีวเหตุ ปาปิจฺโฉ, อสนฺตํ ปน อตฺตนิ;
มนุสฺสุตฺตริธมฺมํ ตุ, วทํ ปาราชิกํ ผุเส.
สฺจริตฺตํ สมาปนฺโน, โหติ สงฺฆาทิเสสตา;
ปริยายวจเน าเต, ตสฺส ถุลฺลจฺจยํ สิยา.
ปณีตโภชนํ วตฺวา, ปาจิตฺติ ปริภฺุชโต;
ภิกฺขุนี ตุ สเจ โหติ, ปาฏิเทสนิยํ สิยา.
อาชีวเหตุ สูปํ วา, โอทนํ วา ปนตฺตโน;
อตฺถาย วิฺาเปตฺวาน, ทุกฺกฏํ ปริภฺุชโต.
จตุวิปตฺติกถา.
อธิกรณปจฺจยกถา
วิวาทาธิกรณมฺหา, กติ อาปตฺติโย สิยุํ?
วิวาทาธิกรณมฺหา, ทฺเว ปนาปตฺติโย สิยุํ.
ปาจิตฺติ ¶ อุปสมฺปนฺนํ, โหติ โอมสโต ปน;
ภิกฺขุสฺสานุปสมฺปนฺนํ, โอมสนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.
อนุวาทาธิกรณ-ปจฺจยาปตฺติโย กติ?
อนุวาทาธิกรณ-ปจฺจยา ติวิธา สิยุํ.
อนุทฺธํเสติ เจ ภิกฺขุํ, อมูลนฺติมวตฺถุนา;
สงฺฆาทิเสสมาปตฺติ-มาปชฺชติ, น สํสโย.
ตถา สงฺฆาทิเสเสน, อนุทฺธํเสติ เจ ปน;
ปาจิตฺติ, ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ตถาจารวิปตฺติยา.
อาปตฺติปจฺจยา ¶ วุตฺตา, กติ อาปตฺติโย ปน?
อาปตฺติปจฺจยา วุตฺตา, จตสฺโสว มเหสินา.
ชานํ ปาราชิกํ ธมฺมํ, สเจ ฉาเทติ ภิกฺขุนี;
จุตา, ถุลฺลจฺจยํ โหติ, สเจ เวมติกา สิยา.
ปาจิตฺติ ภิกฺขุ สงฺฆาทิ-เสสํ ฉาเทติ เจ ปน;
ตถาจารวิปตฺตึ ตุ, สเจ ฉาเทติ ทุกฺกฏํ.
อาปตฺติโย หิ กิจฺจาธิ-กรณปจฺจยา กติ?
ปฺเจว โหนฺติ กิจฺจาธิ-กรณปจฺจยา ปน.
สมนุภาสนาเยว, ตฺติยา ทุกฺกฏํ ผุเส;
สมณี อจฺจชนฺตีว, อุกฺขิตฺตสฺสานุวตฺติกา.
ถุลฺลจฺจยํ ทฺวยํ ทฺวีหิ, กมฺมวาจาหิ สา ผุเส;
กมฺมวาจาย โอสาเน, ตสฺสา ปาราชิกํ สิยา.
สมนุภาสนาเยว, เภทกสฺสานุวตฺติกา;
น ปริจฺจชติ ตํ ลทฺธึ, โหติ สงฺฆาทิเสสตา.
สมนุภาสนาเยว, ปาปิกาย จ ทิฏฺิยา;
ยาวตติยกํ ตสฺสา, ปาจิตฺตจฺจชโตปิ จ.
อธิกรณปจฺจยกถา.
ขนฺธกปุจฺฉากถา
ขนฺธเกสุปิ ¶ อาปตฺติ-ปเภทํ อาคตํ ปน;
ปาฏวตฺถาย ภิกฺขูนํ, ปวกฺขามิ นิโพธถ.
ขนฺธเก ปเม ตาว, กติ อาปตฺติโย สิยุํ?
ขนฺธเก ปเม ตาว, ทฺเว ปนาปตฺติโย สิยุํ.
อูนวีสติวสฺสํ ตุ, กโรโต อุปสมฺปทํ;
โหติ ปาจิตฺติยํ ตสฺส, เสเสสุ ปน ทุกฺกฏํ.
กติ ¶ อาปตฺติโย โหนฺติ;
ขนฺธเก ตุ อุโปสเถ?
ติสฺโส อาปตฺติโย โหนฺติ;
ขนฺธเก ตุ อุโปสเถ.
‘‘นสฺสนฺเตเต วินสฺสนฺตุ’’, อิติ เภทปุรกฺขกา;
อุโปสถสฺส กรเณ, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ.
อุกฺขิตฺตเกน สทฺธึ ตุ, กโรนฺตสฺส อุโปสถํ;
โหติ ปาจิตฺติยํ ตสฺส, เสเสสุ ปน ทุกฺกฏํ.
กติ อาปตฺติโย วุตฺตา, วท วสฺสูปนายิเก?
เอกาว ทุกฺกฏาปตฺติ, วุตฺตา วสฺสูปนายิเก.
กติ อาปตฺติโย วุตฺตา, ขนฺธเก ตุ ปวารเณ?
ติสฺโส อาปตฺติโย วุตฺตา, อุโปสถสมา มตา.
กติ อาปตฺติโย วุตฺตา, จมฺเม? ติสฺโสว ทีปิตา;
มาเรนฺตานํ ตุ ปาจิตฺติ, คเหตฺวา วจฺฉตรึ ปน.
องฺคชาตํ ฉุปนฺตสฺส, รตฺเตน ปน เจตสา;
ตสฺส ถุลฺลจฺจยํ วุตฺตํ, เสเสสุ ปน ทุกฺกฏํ.
กติ อาปตฺติโย วุตฺตา, เภสชฺชกฺขนฺธเก ปน?
ติสฺโส อาปตฺติโย วุตฺตา, เภสชฺชกฺขนฺธเก ปน.
สมนฺตา ¶ ทฺวงฺคุเล ตตฺถ, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ;
โภชฺชยาคูสุ ปาจิตฺติ, เสเสสุ ปน ทุกฺกฏํ.
กถิเน นตฺถิ อาปตฺติ, ปฺตฺตํ เกวลํ ปน;
กติ จีวรสํยุตฺเต, วุตฺตา อาปตฺติโย ปน?
ติสฺโส จีวรสํยุตฺเต, วุตฺตา อาปตฺติโย ปน;
กุสวากมเย จีเร, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ.
สนิสฺสคฺคาว ปาจิตฺติ, อติเรเก ตุ จีวเร;
เสเสสุ ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, พุทฺเธนาทิจฺจพนฺธุนา.
จมฺเปยฺยเก จ โกสมฺเพ, กมฺมสฺมึ ปาริวาสิเก;
ตถา สมุจฺจเย เอกา, ทุกฺกฏาปตฺติ ทีปิตา.
กติ ¶ อาปตฺติโย วุตฺตา, สมถกฺขนฺธเก ปน?
ทฺเวเยวาปตฺติโย วุตฺตา, สมถกฺขนฺธเก ปน.
ฉนฺทสฺส ทายโก ภิกฺขุ, ปาจิตฺติ ยทิ ขียติ;
เสเสสุ ปน สพฺพตฺถ, ทุกฺกฏํ สมุทาหฏํ.
กติ ขุทฺทกวตฺถุสฺมึ, วุตฺตา อาปตฺติโย ปน?
ติสฺโส ขุทฺทกวตฺถุสฺมึ, วุตฺตา อาปตฺติโย ปน.
อตฺตโน องฺคชาตํ ตุ, ฉินฺทํ ถุลฺลจฺจยํ ผุเส;
โรมนฺเถ โหติ ปาจิตฺติ, เสเส อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.
ตถา เสนาสนสฺมึ ตุ, ติสฺโส อาปตฺติโย สิยุํ;
วิสฺสชฺชเน จ ครุโน, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ.
นิกฺกฑฺฒเน จ ปาจิตฺติ, สงฺฆิกมฺหา วิหารโต;
เสเสสุ ปน สพฺพตฺถ, ทุกฺกฏํ สมุทาหฏํ.
กติ อาปตฺติโย สงฺฆ-เภเท วุตฺตา มเหสินา?
ทฺเว ปนาปตฺติโย สงฺฆ-เภเท วุตฺตา มเหสินา.
เภทานุวตฺตกานํ ¶ ตุ, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ;
คณโภเค ตุ ภิกฺขูนํ, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา.
ขนฺธเก วตฺตสํยุตฺเต, กติ อาปตฺติโย มตา?
ขนฺธเก วตฺตสํยุตฺเต, ทุกฺกฏาปตฺติเยว สา.
ปเน ปาติโมกฺขสฺส, ตถา เอกาว ทีปิตา;
ภิกฺขุนิกฺขนฺธเก จาปิ, กติ อาปตฺติโย มตา?
ภิกฺขุนิกฺขนฺธเก จาปิ, ทฺเว ปนาปตฺติโย มตา;
อปวารณาย ปาจิตฺติ, เสเสสุ ปน ทุกฺกฏํ.
ขนฺธกปุจฺฉากถา นิฏฺิตา.
สมุฏฺานสีสกถา
วิภงฺเคสุ ¶ ปน ทฺวีสุ, ปฺตฺตานิ มเหสินา;
ยานิ ปาราชิกาทีนิ, อุทฺทิสนฺติ อุโปสเถ.
เตสํ ทานิ ปวกฺขามิ, สมุฏฺานมิโต ปรํ;
ปาฏวตฺถาย ภิกฺขูนํ, ตํ สุณาถ สมาหิตา.
กาโย จ วาจาปิ จ กายวาจา;
ตาเนว จิตฺเตน ยุตานิ ตีณิ;
เอกงฺคิกํ ทฺวงฺคิติวงฺคิกนฺติ;
ฉธา สมุฏฺานวิธึ วทนฺติ.
เตสุ เอเกน วา ทฺวีหิ, ตีหิ วาถ จตูหิ วา;
ฉหิ วาปตฺติโย นานา-สมุฏฺาเนหิ ชายเร.
ตตฺถ ปฺจสมุฏฺานา, กา จาปตฺติ น วิชฺชติ;
โหติ เอกสมุฏฺานา, ปจฺฉิเมเหว ตีหิปิ.
ตเถว ¶ ทฺวิสมุฏฺานา, กายโต กายจิตฺตโต;
วาจโต วาจจิตฺตมฺหา, ตติยจฺฉฏฺโตปิ จ.
จตุตฺถจฺฉฏฺโต เจว, ปฺจมจฺฉฏฺโตปิ จ;
ชายเต ปฺจธาเวสา, สมุฏฺาติ น อฺโต.
ติสมุฏฺานิกา นาม, ปเมหิ จ ตีหิปิ;
ปจฺฉิเมหิ จ ตีเหว, สมุฏฺาติ น อฺโต.
ปมา ตติยา เจว, จตุตฺถจฺฉฏฺโตปิ จ;
ทุติยา ตติยา เจว, ปฺจมจฺฉฏฺโตปิ จ.
ทฺวิธา จตุสมุฏฺานา, ชายเต น ปนฺโต;
เอกธา ฉสมุฏฺานา, สมุฏฺาติ ฉเหว หิ.
อาห จ –
‘‘ติธา เอกสมุฏฺานา, ปฺจธา ทฺวิสมุฏฺิตา;
ทฺวิธา ติจตุโร านา, เอกธา ฉสมุฏฺิตา’’.
เตรเสว ¶ จ นามานิ, สมุฏฺานวิเสสโต;
ลภนฺตาปตฺติโย สพฺพา, ตานิ วกฺขามิโต ปรํ.
ปมนฺติมวตฺถฺุจ, ทุติยํ สฺจริตฺตกํ;
สมนุภาสนฺเจว, กถิเนฬกโลมกํ.
ปทโสธมฺมมทฺธานํ, เถยฺยสตฺถฺจ เทสนา;
ภูตาโรจนกฺเจว, โจริวุฏฺาปนมฺปิ จ.
อนนฺุาตกฺจาติ, สีสาเนตานิ เตรส;
เตรเสเต สมุฏฺาน-นยา วิฺูหิ จินฺติตา.
ตตฺถ ยา ตุ จตุตฺเถน, สมุฏฺาเนน ชายเต;
อาทิปาราชิกุฏฺานา, อยนฺติ ปริทีปิตา.
สจิตฺตเกหิ ¶ ตีเหว, สมุฏฺาเนหิ ยา ปน;
ชายเต สา ปนุทฺทิฏฺา, อทินฺนาทานปุพฺพกา.
สมุฏฺาเนหิ ยาปตฺติ, ชาตุจฺฉหิปิ ชายเต;
สฺจริตฺตสมุฏฺานา, นามาติ ปริทีปิตา.
ฉฏฺเเนว สมุฏฺาติ, สมุฏฺาเนน ยา ปน;
สมุฏฺานวเสนายํ, วุตฺตา สมนุภาสนา.
ตติยจฺฉฏฺโตเยว, สมุฏฺาติ หิ ยา ปน;
สมุฏฺานวเสนายํ, กถินุปปทา มตา.
ชายเต ยา ปนาปตฺติ, กายโต กายจิตฺตโต;
อยเมฬกโลมาทิ-สมุฏฺานาติ ทีปิตา.
ชายเต ยา ปนาปตฺติ, วาจโต วาจจิตฺตโต;
อยํ ตุ ปทโสธมฺม-สมุฏฺานาติ วุจฺจติ.
กายโต กายวาจมฺหา, จตุตฺถจฺฉฏฺโตปิ จ;
ชายเต สา ปนทฺธาน-สมุฏฺานาติ สูจิตา.
จตุตฺถจฺฉฏฺโตเยว, สมุฏฺาติ หิ ยา ปน;
เถยฺยสตฺถสมุฏฺานา, อยนฺติ ปริทีปิตา.
ปฺจเมเนว ยา เจตฺถ, สมุฏฺาเนน ชายเต;
สมุฏฺานวเสนายํ, ธมฺมเทสนสฺิตา.
อจิตฺตเกหิ ¶ ตีเหว, สมุฏฺาเนหิ ยา สิยา;
สมุฏฺานวเสนายํ, ภูตาโรจนปุพฺพกา.
ปฺจมจฺฉฏฺโตเยว, ยา สมุฏฺานโต สิยา;
อยํ ตุ ปิตา โจริ-วุฏฺาปนสมุฏฺิตา.
ทุติยา ตติยมฺหา จ, ปฺจมจฺฉฏฺโตปิ ยา;
ชายเต อนนฺุาต-สมุฏฺานา อยํ สิยา.
ปมํ ทุติยํ ตตฺถ, จตุตฺถํ นวมมฺปิ จ;
ทสมํ ทฺวาทสมฺจาติ, สมุฏฺานํ สจิตฺตกํ.
เอเกกสฺมึ ¶ สมุฏฺาเน, สทิสา อิธ ทิสฺสเร;
สุกฺกฺจ กายสํสคฺโค, ปมานิยโตปิ จ.
ปุพฺพุปปริปาโก จ, รโห ภิกฺขุนิยา สห;
สโภชเน, รโห ทฺเว จ, องฺคุลี, อุทเก หสํ.
ปหาเร, อุคฺคิเร เจว, เตปฺาสา จ เสขิยา;
อธกฺขกุพฺภชาณฺุจ, คามนฺตรมวสฺสุตา.
ตลมฏฺุทสุทฺธิ จ, วสฺสํวุฏฺา ตเถว จ;
โอวาทาย น คจฺฉนฺตี, นานุพนฺเธ ปวตฺตินึ.
ปฺจสตฺตติ นิทฺทิฏฺา, กายจิตฺตสมุฏฺิตา;
อิเม เอกสมุฏฺานา, เมถุเนน สมา มตา.
ปมปาราชิกสมุฏฺานํ.
วิคฺคหํ, อุตฺตริฺเจว, ทุฏฺุลฺลํ, อตฺตกามตา;
ทุฏฺโทสา ทุเว เจว, ทุติยานิยโตปิ จ.
อจฺฉินฺทนฺจ ปริณาโม, มุสา, โอมสเปสุณา;
ทุฏฺุลฺลาโรจนฺเจว, ปถวีขณนมฺปิ จ.
ภูตคามฺวาโท จ, อุชฺฌาปนกเมว จ;
นิกฺกฑฺโฒ, สิฺจนฺเจว, ตถา อามิสเหตุ จ.
ภุตฺตาวึ, เอหนาทรึ, ภึสาปนกเมว จ;
อปนิเธยฺย, สฺจิจฺจ, ปาณํ, สปฺปาณกมฺปิ จ.
อุกฺโกฏนํ =๐๐ ตถา อูโน, สํวาโส, นาสเนน จ;
สหธมฺมิกํ, วิเลขาย, โมหนามูลเกน จ.
กุกฺกุจฺจํ, ขียนํ ทตฺวา, ปริณาเมยฺย ปุคฺคเล;
กึ เต, อกาลํ, อจฺฉินฺเท, ทุคฺคหา, นิรเยน วา.
คณสฺส ¶ จ วิภงฺคฺจ, ทุพฺพลาสา ตเถว จ;
ธมฺมิกํ กถินุทฺธารํ, สฺจิจฺจาผาสุเมว จ.
สยํ อุปสฺสยํ ทตฺวา, อกฺโกเสยฺย จ จณฺฑิกา;
กุลมจฺฉรินี อสฺส, คพฺภินึ วุฏฺเปยฺย จ.
ปายนฺตึ, ทฺเว จ วสฺสานิ, สงฺเฆนาสมฺมตมฺปิ จ;
ติสฺโส คิหิคตา วุตฺตา, ติสฺโสเยว กุมาริกา.
อูนทฺวาทสวสฺสา ทฺเว, ตถาลํ ตาว เตติ จ;
โสกาวสฺสา ตถา ปาริ-วาสิกจฺฉนฺททานโต.
อนุวสฺสํ ทุเว จาติ, สิกฺขา เอกูนสตฺตติ;
อทินฺนาทานตุลฺยตฺตา, ติสมุฏฺานิกา กตา.
ทุติยปาราชิกสมุฏฺานํ.
สฺจริกุฏิมหลฺลกํ, โธวาปนฺจ ปฏิคฺคโห;
จีวรสฺส จ วิฺตฺติ, คหณฺจ ตทุตฺตรึ.
อุปกฺขฏทฺวยฺเจว, ตถา ทูเตน จีวรํ;
โกสิยํ, สุทฺธกาฬานํ, ทฺเวภาคาทานเมว จ.
ฉพฺพสฺสานิ, ปุราณสฺส, โลมโธวาปนมฺปิ จ;
รูปิยสฺส ปฏิคฺคาโห, อุโภ นานปฺปการกา.
อูนพนฺธนปตฺโต จ, วสฺสสาฏิกสุตฺตกํ;
วิกปฺปาปชฺชนํ, ยาว, ทฺวาร, ทานฺจ สิพฺพนํ.
ปูเวหิ, ปจฺจโย โชตึ, รตนํ, สูจิ, มฺจกํ;
ตูลํ, นิสีทนํ, กณฺฑุ, วสฺสิกา, สุคตสฺส จ.
อฺวิฺตฺติสิกฺขา จ, อฺเจตาปนมฺปิ จ;
สงฺฆิเกน ทุเว วุตฺตา, ทฺเว มหาชนิเกน จ.
ตถา ¶ =๐๑ ปุคฺคลิเกเนกํ, ครุปาวุรณํ ลหุํ;
ทฺเว วิฆาโสทสาฏี จ, ตถา สมณจีวรํ.
อิติ เอกูนปณฺณาส, ธมฺมา ทุกฺขนฺตทสฺสินา;
ฉสมุฏฺานิกา เอเต, สฺจริตฺตสมา กตา.
สฺจริตฺตสมุฏฺานํ.
สงฺฆเภโท จ เภทานุ-วตฺตทุพฺพจทูสกา;
ทุฏฺุลฺลจฺฉาทนํ, ทิฏฺิ, ฉนฺท, อุชฺชคฺฆิกา ทุเว.
อปฺปสทฺทา ทุเว วุตฺตา, ตถา น พฺยาหเรติ จ;
ฉมา, นีจาสเน, านํ, ปจฺฉโต, อุปฺปเถน จ.
วชฺชจฺฉาทานุวตฺตา จ, คหณํ, โอสาเรยฺย จ;
ปจฺจกฺขามีติ สิกฺขา จ, ตถา กิสฺมิฺจิเทว จ.
สํสฏฺา ทฺเว, วธิตฺวา จ, วิสิพฺเพตฺวา จ ทุกฺขิตํ;
ปุนเทว จ สํสฏฺา, เนว วูปสเมยฺย จ.
ชานํ สภิกฺขุการามํ, ตเถว น ปวารเย;
ตถา อนฺวทฺธมาสฺจ, สหชีวินิโย ทุเว.
สเจ เม จีวรํ อยฺเย, อนุพนฺธิสฺสสีติ จ;
สตฺตตึส อิเม ธมฺมา, สมฺพุทฺเธน ปกาสิตา.
สพฺเพ เอเต สมุฏฺานา, กายวาจาทิโต สิยุํ;
สมาสมสเมเนว, กตา สมนุภาสนา.
สมนุภาสนสมุฏฺานํ.
กถินานิ จ ตีณาทิ, ปตฺโต, เภสชฺชเมว จ;
อจฺเจกมฺปิ จ สาสงฺกํ, ปกฺกมนฺตทฺวยมฺปิ จ.
ตถา ¶ อุปสฺสยํ คนฺตฺวา, โภชนฺจ ปรมฺปรํ;
อนติริตฺตํ สภตฺโต, วิกปฺเปตฺวา ตเถว จ.
รฺโ, วิกาเล, โวสาสา-รฺกุสฺสยวาทิกา;
ปตฺตสนฺนิจยฺเจว, ปุเร, ปจฺฉา, วิกาลเก.
ปฺจาหิกํ =๐๒, สงฺกมนึ, ตถา อาวสถทฺวยํ;
ปสาเข, อาสเน จาติ, เอกูนตึสิเม ปน.
ทฺวิสมุฏฺานิกา ธมฺมา, นิทฺทิฏฺา กายวาจโต;
กายวาจาทิโต เจว, สพฺเพ กถินสมฺภวา.
กถินสมุฏฺานํ.
ทฺเว เสยฺยาหจฺจปาโท จ, ปิณฺฑฺจ คณโภชนํ;
วิกาเล, สนฺนิธิฺเจว, ทนฺตโปนมเจลกํ.
อุยฺยุตฺตฺจ วสุยฺโยธึ, สุรา, โอเรน นฺหายนํ;
ทุพฺพณฺณกรณฺเจว, ปาฏิเทสนิยทฺวยํ.
ลสุณํ, อุปติฏฺเยฺย, นจฺจทสฺสนเมว จ;
นคฺคํ, อตฺถรณํ, มฺเจ, อนฺโตรฏฺเ, ตถา พหิ.
อนฺโตวสฺสมคารฺจ, อาสนฺทึ, สุตฺตกนฺตนํ;
เวยฺยาวจฺจํ, สหตฺถา จ, อาวาเส จ อภิกฺขุเก.
ฉตฺตํ, ยานฺจ สงฺฆาณึ, อลงฺการํ, คนฺธวาสิตํ;
ภิกฺขุนี, สิกฺขมานา จ, สามเณรี, คิหีนิยา.
ตถา สํกจฺจิกา จาติ, เตจตฺตาลีสิเม ปน;
สพฺเพ เอฬกโลเมน, ทฺวิสมุฏฺานิกา สมา.
เอฬกโลมสมุฏฺานํ.
อฺตฺราสมฺมโต ¶ เจว, ตถา อตฺถงฺคเตน จ;
ติรจฺฉานวิชฺชา ทฺเว วุตฺตา, อโนกาสกตมฺปิ จ.
สพฺเพ ฉ ปนิเม ธมฺมา, วาจโต วาจจิตฺตโต;
ทฺวิสมุฏฺานิกา โหนฺติ, ปทโสธมฺมตุลฺยตา.
ปทโสธมฺมสมุฏฺานํ.
เอกํ นาวํ, ปณีตฺจ, สํวิธานฺจ สํหเร;
ธฺํ, นิมนฺติตา เจว, ปาฏิเทสนิยฏฺกํ.
เอตา =๐๓ จตุสมุฏฺานา, สิกฺขา จุทฺทส โหนฺติ หิ;
ปฺตฺตา พุทฺธเสฏฺเน, อทฺธาเนน สมา มตา.
อทฺธานสมุฏฺานํ.
สุตึ, สูปาทิวิฺตฺตึ, อนฺธกาเร ตเถว จ;
ปฏิจฺฉนฺเน จ โอกาเส, พฺยูเห จาติ อิเม ฉปิ.
สพฺเพ ตุ ทฺวิสมุฏฺานา, จตุตฺถจฺฉฏฺโต สิยุํ;
เถยฺยสตฺถสมุฏฺานา, เทสิตาทิจฺจพนฺธุนา.
เถยฺยสตฺถสมุฏฺานํ.
ฉตฺต, ทณฺฑกรสฺสาปิ, สตฺถาวุธกรสฺสปิ;
ปาทุกูปาหนา, ยานํ, เสยฺยา, ปลฺลตฺถิกาย จ.
เวิโตคุณฺิโต จาติ, เอกาทส นิทสฺสิตา;
สพฺเพ เอกสมุฏฺานา, ธมฺมเทสนสฺิตา.
ธมฺมเทสนสมุฏฺานํ.
ภูตาโรจนกฺเจว ¶ , โจริวุฏฺาปนมฺปิ จ;
อนนฺุาตมตฺตฺหิ, อสมฺภินฺนมิทํ ตยํ.
สมุฏฺานสีสกถา นิฏฺิตา.
เอกุตฺตรนยกถา
กติ อาปตฺติโย โหนฺติ, สมุฏฺาเนน อาทินา?
ปฺจ อาปตฺติโย โหนฺติ, กุฏึ สํยาจิกาย ตุ.
กโรโต ปน ติสฺโสว, ปโยเค ทุกฺกฏาทโย;
วิกาเล ปน ปาจิตฺติ, ตถา อฺาติหตฺถโต.
คเหตฺวา ภฺุชโต วุตฺตํ, ปาฏิเทสนิยมฺปิ จ;
ปฺจิมาปตฺติโย โหนฺติ, สมุฏฺาเนน อาทินา.
กติ =๐๔ อาปตฺติโย โหนฺติ, ทุติเยน ตุวํ ภณ?
อาปตฺติโย จตสฺโสว, โหนฺตีติ ปริทีปเย.
‘‘กุฏึ มม กโรถา’’ติ, สมาทิสติ ภิกฺขุ เจ;
กโรนฺติ เจ กุฏึ ตสฺส, วิปนฺนํ สพฺพถา ปน.
ติสฺโส ปุริมนิทฺทิฏฺา, ปโยเค ทุกฺกฏาทโย;
ปทโสธมฺมมูเลน, จตสฺโสว ภวนฺติมา.
ตติเยน กติ ชายนฺติ, สมุฏฺาเนน เม ภณ?
ตติเยน ตุวํ พฺรูมิ, ปฺจธาปตฺติโย สิยุํ.
ภิกฺขุ สํวิทหิตฺวาน;
กโรติ จ กุฏึ สเจ;
ติสฺโส อาปตฺติโย โหนฺติ;
ปโยเค ทุกฺกฏาทโย.
ปณีตโภชนํ ¶ วตฺวา, โหติ ปาจิตฺติ ภฺุชโต;
ภิกฺขุนึ น นิวาเรตฺวา, ปาฏิเทสนิยํ สิยา.
สิยุํ กติ จตุตฺเถน, สมุฏฺาเนน เม ภณ?
ฉเฬวาปตฺติโย โหนฺติ, เมถุนํ ยทิ เสวติ.
โหติ ปาราชิกํ ตสฺส, กุฏึ สํยาจิกาย ตุ;
กโรโต ปน ติสฺโสว, ปโยเค ทุกฺกฏาทโย.
วิกาเล ปน ปาจิตฺติ, ตถา อฺาติหตฺถโต;
คเหตฺวา ภฺุชโต วุตฺตํ, ปาฏิเทสนิยมฺปิ จ.
กติ อาปตฺติโย โหนฺติ, ปฺจเมน? ฉ โหนฺติ หิ;
มนุสฺสุตฺตริธมฺมํ ตุ, วทํ ปาราชิกํ ผุเส.
‘‘กุฏึ มม กโรถา’’ติ;
สมาทิสติ ภิกฺขุ เจ;
กโรนฺติ เจ กุฏึ ติสฺโส;
โหนฺติ ตา ทุกฺกฏาทโย.
วาเจติ ปทโส ธมฺมํ, โหติ ปาจิตฺติ ภิกฺขุโน;
ทวกมฺยตา วทนฺตสฺส, ตสฺส ทุพฺภาสิตํ สิยา.
สมุฏฺาเนน =๐๕ ฉฏฺเน, กติ อาปตฺติโย สิยุํ?
ฉ จ สํวิทหิตฺวาน, ภณฺฑํ หรติ เจ จุโต.
‘‘กุฏึ มม กโรถา’’ติ;
สมาทิสติ ภิกฺขุ เจ;
กโรนฺติ เจ กุฏึ ติสฺโส;
โหนฺติ ตา ทุกฺกฏาทโย.
ปณีตโภชนํ วตฺวา, โหติ ปาจิตฺติ ภฺุชโต;
ภิกฺขุนึ น นิวาเรตฺวา, ปาฏิเทสนิยํ สิยา.
อิธ ¶ โย วิมตูปรมํ ปรมํ;
อิมมุตฺตรมุตฺตรติ;
วินยํ สุนยํ สุนเยน ยุโต;
ส จ ทุตฺตรมุตฺตรมุตฺตรติ.
อาปตฺติสมุฏฺานกถา.
อิโต ปรํ ปวกฺขามิ, ปรเมกุตฺตรํ นยํ;
อวิกฺขิตฺเตน จิตฺเตน, ตํ สุณาถ สมาหิตา.
เก อาปตฺติกรา ธมฺมา, อนาปตฺติกราปิ เก?
กา ปนาปตฺติโย นาม, ลหุกา ครุกาปิ กา?
สาวเสสา จ กาปตฺติ, กา นามานวเสสกา?
ทุฏฺุลฺลา นาม กาปตฺติ, อทุฏฺุลฺลาปิ นาม กา?
นิยตา นาม กาปตฺติ, กา ปนานิยตาปิ จ?
เทสนาคามินี กา จ, กา จาเทสนคามินี?
สมุฏฺานานิ อาปตฺติ-กรา ธมฺมาติ ทีปิตา;
อนาปตฺติกรา ธมฺมา, สมถา สตฺต ทสฺสิตา.
ปาราชิกาทโย สตฺต-วิธา อาปตฺติโย สิยุํ;
ลหุกา ตตฺถ ปฺเจว, โหนฺติ ถุลฺลจฺจยาทโย.
ปาราชิกํ เปตฺวาน, สาวเสสาวเสสกา;
เอกา ปาราชิกาปตฺติ, มตา อนวเสสกา.
‘‘ทุฏฺุลฺลา’’ติ =๐๖ จ นิทฺทิฏฺา, ทุวิธาปตฺติอาทิโต;
เสสา ปฺจวิธาปตฺติ, ‘‘อทุฏฺุลฺลา’’ติ ทีปิตา.
ปฺจานนฺตริยสํยุตฺตา, นิยตานิยเตตรา;
เทสนาคามินี ปฺจ, ทฺเว ปนาเทสคามิกา.
เอกกกถา.
อภพฺพาปตฺติโก ¶ โก จ, ภพฺพาปตฺติกปุคฺคโล?
อุปสมฺปทกมฺมํ ตุ, สตฺถุนา กสฺส วาริตํ?
อาปตฺติมาปชฺชิตุํ ทฺเวว โลเก;
พุทฺธา จ ปจฺเจกพุทฺธา อภพฺพา;
อาปตฺติมาปชฺชิตุํ ทฺเวว โลเก;
ภิกฺขู จ ภพฺพา อถ ภิกฺขุนี จ.
อทฺธวิหีโน องฺควิหีโน;
วตฺถุวิปนฺโน ทุกฺกฏการี;
โน ปริปุณฺโณ ยาจติ โย โน;
ตสฺสุปสมฺปทา ปฏิสิทฺธา.
อตฺถาปตฺติ หเว ลทฺธ-สมาปตฺติสฺส ภิกฺขุโน;
อตฺถาปตฺติ หิ โน ลทฺธ-สมาปตฺติสฺส ทีปิตา.
ภูตสฺสาโรจนํ ลทฺธ-สมาปตฺติสฺส นิทฺทิเส;
อภูตาโรจนาปตฺติ, อสมาปตฺติลาภิโน.
อตฺถิ สทฺธมฺมสํยุตฺตา, อสทฺธมฺมยุตาปิ จ;
สปริกฺขารสํยุตฺตา, ปรสนฺตกสํยุตา.
ปทโสธมฺมมูลาที, สทฺธมฺมปฏิสํยุตา;
ทุฏฺุลฺลวาจสํยุตฺตา, อสทฺธมฺมยุตา สิยา.
อติเรกทสาหํ ตุ, ปเน จีวราทิโน;
อนิสฺสชฺชิตฺวา โภเค จ, สปริกฺขารสํยุตา.
สงฺฆสฺส มฺจปีาทึ, อชฺโฌกาสตฺถเรปิ จ;
อนาปุจฺฉาว คมเน, ปรสนฺตกสํยุตา.
กถฺหิ =๐๗ ภณโต สจฺจํ, ครุกํ โหติ ภิกฺขุโน?
กถํ มุสา ภณนฺตสฺส, ลหุกาปตฺติ ชายเต?
‘‘สิขรณี’’ติ ¶ สจฺจํ ตุ, ภณโต ครุกํ สิยา;
สมฺปชานมุสาวาเท, ปาจิตฺติ ลหุกา ภเว.
กถํ มุสา ภณนฺตสฺส, ครุกํ โหติ ภิกฺขุโน?
กถฺจ ภณโต สจฺจํ, อาปตฺติ ลหุกา สิยา?
อภูตาโรจเน ตสฺส, ครุกาปตฺติ ทีปิตา;
ภูตสฺสาโรจเน สจฺจํ, วทโต ลหุกา สิยา.
กถํ ภูมิคโต โทสํ, น เวหาสคโต ผุเส?
กถํ เวหาสโค โทสํ, น จ ภูมิคโต ผุเส?
สงฺฆกมฺมํ วิโกเปตุํ, หตฺถปาสํ ชหํ ผุเส;
เกสมตฺตมฺปิ อากาเส, ติฏฺโต นตฺถิ วชฺชตา.
อาหจฺจปาทกํ มฺจํ, เวหาสกุฏิยูปริ;
ปีํ วาภินิสีทนฺโต, อาปชฺชติ น ภูมิโต.
ปวิสนฺโต กถํ ภิกฺขุ, อาปชฺชติ, น นิกฺขมํ?
ปวิสนฺโต กถํ ภิกฺขุ, ปวิสนฺโต น เจว ตํ?
สฉตฺตุปาหโน วตฺต-มปูเรตฺวาน เกวลํ;
ปวิสนฺโต ปนาปตฺตึ, อาปชฺชติ, น นิกฺขมํ.
คมิโก คมิกวตฺตานิ, อปูเรตฺวาน นิกฺขมํ;
นิกฺขมนฺโตว อาปตฺตึ, ผุเสยฺย, ปวิสํ น จ.
อาทิยนฺโต ปนาปตฺตึ, อาปชฺชติ กถํ วท?
ตเถวานาทิยนฺโตปิ, อาปชฺชติ กถํ วท?
ภิกฺขุนี อติคมฺภีรํ, ยา กาจุทกสุทฺธิกํ;
อาทิยนฺตี ปนาปตฺตึ, อาปชฺชติ, น สํสโย.
อนาทิยิตฺวา ทุพฺพณฺณ-กรณํ ปน จีวรํ;
เยวํ อนาทิยนฺโตว, อาปชฺชติ หิ นาม โส.
สมาทิยนฺโต อาปตฺตึ, อาปชฺชติ กถํ ปน?
ตถาสมาทิยนฺโตปิ, อาปชฺชติ กถํ ปน?
โย ¶ =๐๘ หิ มูคพฺพตาทีนิ, วตานิธ สมาทิยํ;
สมาทิยนฺโต อาปตฺตึ, อาปชฺชติ หิ นาม โส.
โย หิ กมฺมกโต ภิกฺขุ, วุตฺตํ วตฺตํ ปนตฺตโน;
ตฺจาสมาทิยนฺโตว, อาปชฺชติ หิ นาม โส.
กโรนฺโตว ปนาปตฺตึ, กถมาปชฺชเต นโร?
น กโรนฺโต กถํ นาม, สมโณ โทสวา สิยา?
ภณฺฑาคาริกกมฺมฺจ, เวชฺชกมฺมฺจ จีวรํ;
อฺาติกาย สิพฺพนฺโต, กรํ อาปชฺชเต นโร.
อุปชฺฌายสฺส วตฺตานิ, วตฺตานิ อิตรสฺส วา;
อกโรนฺโต ปนาปตฺตึ, อาปชฺชติ หิ นาม โส.
เทนฺโต อาปชฺชตาปตฺตึ, น เทนฺโตปิ กถํ ภณ?
อฺาติกาย ยํ กิฺจิ, ภิกฺขุ ภิกฺขุนิยา ปน.
จีวรํ ททมาโน หิ, เทนฺโต อาปชฺชเต ปน;
ตถนฺเตวาสิกาทีนํ, อเทนฺโต จีวราทิกํ.
อตฺตสนฺนิสฺสิตา อตฺถิ, ตเถว ปรนิสฺสิตา;
มุทุลมฺพาทิโน อตฺตา, เสสา หิ ปรนิสฺสิตา.
กถฺจ ปฏิคณฺหนฺโต, อาปชฺชติ หิ วชฺชตํ?
กถมปฺปฏิคณฺหนฺโต, อาปชฺชติ หิ วชฺชตํ?
จีวรํ ปฏิคณฺหนฺโต, ภิกฺขุ อฺาติหตฺถโต;
โอวาทฺจ น คณฺหนฺโต, อาปชฺชติ หิ วชฺชตํ.
กถฺจ ปริโภเคน, อาปชฺชติ ตโปธโน?
กถํ น ปริโภเคน, อาปชฺชติ ตโปธโน?
โย หิ นิสฺสคฺคิยํ วตฺถุํ, อจฺจชิตฺวา นิเสวติ;
อยํ ตุ ปริโภเคน, อาปชฺชติ, น สํสโย.
อติกฺกเมนฺตี สงฺฆาฏิ-จารํ ปฺจาหิกํ ปน;
อยํ ตุ ปริโภเคน, อาปชฺชติ หิ ภิกฺขุนี.
ทิวาปชฺชติ ¶ โน รตฺตึ, รตฺติเมว จ โน ทิวา;
ทฺวารํ อสํวริตฺวาน, เสนฺโต อาปชฺชเต ทิวา.
สคารเสยฺยกํ =๐๙ รตฺตึ, อาปชฺชติ หิ โน ทิวา;
อรุณุคฺเค ปนาปตฺติ, กถํ น อรุณุคฺคเม?
เอกฉารตฺตสตฺตาห-ทสาหาทิอติกฺกเม;
ผุสนฺโต วุตฺตมาปตฺตึ, อาปชฺชตฺยรุณุคฺคเม.
ปวาเรตฺวาน ภฺุชนฺโต, ผุเส น อรุณุคฺคเม;
ฉินฺทนฺตสฺส สิยาปตฺติ, กถมจฺฉินฺทโต สิยา?
ฉินฺทนฺโต ภูตคามฺจ, องฺคชาตฺจ อตฺตโน;
ปาราชิกฺจ ปาจิตฺตึ, ผุเส ถุลฺลจฺจยมฺปิ จ.
น ฉินฺทนฺโต นเข เกเส, อาปชฺชติ หิ นาม โส;
ฉาเทนฺโตปชฺชตาปตฺตึ, นจฺฉาเทนฺโต กถํ ปน?
ฉาเทนฺโต ปน อาปตฺตึ, ฉาเทนฺโตปชฺชเต นโร;
อาปชฺชติ ปนจฺฉินฺโน, นจฺฉาเทนฺโต ติณาทินา.
อาปชฺชติ หิ ธาเรนฺโต, น ธาเรนฺโต กถํ ปน?
ธาเรนฺโต กุสจีราทึ, ธาเรนฺโตปชฺชเต ปน.
ทินฺนํ นิสฺสฏฺปตฺตํ ตํ, อธาเรนฺโตว โทสวา;
สจิตฺตกทุกํ สฺา-วิโมกฺขกทุกํ ภเว.
ทุกกถา.
อตฺถาปตฺติ หิ ติฏฺนฺเต, นาเถ, โน ปรินิพฺพุเต;
นิพฺพุเต น ตุ ติฏฺนฺเต, อตฺถาปตฺตุภยตฺถปิ.
รุหิรุปฺปาทนาปตฺติ, ิเต, โน ปรินิพฺพุเต;
เถรมาวุสวาเทน, วทโต ปรินิพฺพุเต.
อาปตฺติโย ¶ อิมา ทฺเวปิ, เปตฺวา สุคเต ปน;
อวเสสา ธรนฺเตปิ, ภวนฺติ ปรินิพฺพุเต.
กาเลเยว สิยาปตฺติ, วิกาเล น สิยา กถํ?
วิกาเล ตุ สิยาปตฺติ, น กาเล, อุภยตฺถปิ?
ภฺุชโตนติริตฺตํ ตุ, กาลสฺมึ, โน วิกาลเก;
วิกาลโภชนาปตฺติ, วิกาเล, ตุ น กาลเก.
อวเสสํ =๑๐ ปนาปตฺตึ, อาปชฺชติ หิ สพฺพทา;
สพฺพํ กาเล วิกาเล จ, นตฺถิ ตตฺถ จ สํสโย.
รตฺติเมว ปนาปตฺตึ, อาปชฺชติ จ โน ทิวา;
ทิวาปชฺชติ โน รตฺตึ, อาปชฺชตุภยตฺถปิ.
สหเสยฺยา สิยา รตฺตึ, ทฺวาราสํวรมูลกา;
ทิวา, เสสา ปนาปตฺติ, สิยา รตฺตึ ทิวาปิ จ.
ทสวสฺโส ตุ โน อูน-ทสวสฺโส สิยา กถํ?
โหตูนทสวสฺโส, โน, ทสวสฺสูภยตฺถปิ?
อุปฏฺาเปติ เจ พาโล, ปริสํ ทสวสฺสิโก;
อาปตฺตึ ปน อพฺยตฺโต, อาปชฺชติ, น สํสโย.
ตถูนทสวสฺโส จ, ‘‘ปณฺฑิโตห’’นฺติ คณฺหติ;
ปริสํ, ทสวสฺโส โน, เสสมาปชฺชเต อุโภ.
กาเฬ อาปชฺชตาปตฺตึ, น ชุณฺเห ชุณฺหเก กถํ;
อาปชฺชติ, น กาฬสฺมึ, อาปชฺชตูภยตฺถปิ?
วสฺสํ อนุปคจฺฉนฺโต, กาเฬ, โน ชุณฺหเก ปน;
อาปชฺชตาปวาเรนฺโต, ชุณฺเห, น ปน กาฬเก.
อวเสสํ ตุ ปฺตฺต-มาปตฺติมวิปตฺตินา;
กาเฬ เจว จ ชุณฺเห จ, อาปชฺชติ, น สํสโย.
วสฺสูปคมนํ กาเฬ, โน ชุณฺเห, ตุ ปวารณา;
ชุณฺเห กปฺปติ, โน กาเฬ, เสสํ ปนุภยตฺถปิ.
อตฺถาปตฺติ ¶ ตุ เหมนฺเต, น โหตีตรุตุทฺวเย;
คิมฺเหเยว น เสเสสุ, วสฺเส โน อิตรทฺวเย.
ทิเน ปาฬิปทกฺขาเต, กตฺติเก ปุณฺณมาสิยา;
ปิตํ ตุ วิกปฺเปตฺวา, วสฺสสาฏิกจีวรํ.
อาปชฺชติ จ เหมนฺเต, นิวาเสติ จ ตํ สเจ;
ปุณฺณมาทิวสสฺมิฺหิ, กตฺติกสฺส ตุ ปจฺฉิเม.
ตํ อปจฺจุทฺธริตฺวาว, เหมนฺเตเยว, เนตเร;
อาปชฺชตีติ นิทฺทิฏฺํ, กุรุนฺทฏฺกถาย ตุ.
‘‘อติเรกมาโส =๑๑ เสโส’’ติ;
ปริเยสนฺโต จ คิมฺหิเก;
คิมฺเห อาปชฺชตาปตฺตึ;
น ตฺเววิตรุตุทฺวเย.
วิชฺชมาเน สเจ นคฺโค, วสฺสสาฏิกจีวเร;
โอวสฺสาเปติ โย กายํ, วสฺเส อาปชฺชตีธ โส.
อาปชฺชติ หิ สงฺโฆว, น คโณ น จ ปุคฺคโล;
คโณว น จ เสสา หิ, ปุคฺคโลว น จาปเร.
อธิฏฺานํ กโรนฺโต วา, ปาริสุทฺธิอุโปสถํ;
สงฺโฆ วาปชฺชตาปตฺตึ, น คโณ น จ ปุคฺคโล.
สุตฺตุทฺเทสมธิฏฺานํ, กโรนฺโต วา อุโปสถํ;
คโณ วาปชฺชตาปตฺตึ, น สงฺโฆ น จ ปุคฺคโล.
สุตฺตุทฺเทสํ กโรนฺโต วา, เอโก ปน อุโปสถํ;
ปุคฺคโลปชฺชตาปตฺตึ, น จ สงฺโฆ คโณ น จ.
อาปชฺชติ คิลาโนว, นาคิลาโน กถํ ปน;
อาปชฺชตาคิลาโนว, โน คิลาโน อุโภปิ จ?
เภสชฺเชน ¶ ปนฺเน, อตฺเถ สติ จ โย ปน;
วิฺาเปติ ตทฺํ โส, อาปชฺชติ อกลฺลโก.
น เภสชฺเชน อตฺเถปิ, เภสชฺชํ วิฺาเปติ เจ;
อาปชฺชตาคิลาโนว, เสสํ ปน อุโภปิ จ.
อตฺถาปตฺติ หิ อนฺโตว, น พหิทฺธา, ตถา พหิ;
อาปชฺชติ, น เจวนฺโต, อตฺถาปตฺตุภยตฺถปิ.
อนุปขชฺช เสยฺยํ ตุ, กปฺเปนฺโต ปน เกวลํ;
อาปชฺชติ ปนาปตฺตึ, อนฺโตเยว จ, โน พหิ.
อชฺโฌกาเส ตุ มฺจาทึ, สนฺถริตฺวาน ปกฺกมํ;
พหิเยว จ, โน อนฺโต, เสสํ ปนุภยตฺถปิ.
อนฺโตสีมาเยวาปตฺตึ, พหิสีมาย เนว จ;
พหิสีมาย, โน อนฺโต-สีมาย, อุภยตฺถปิ.
สฉตฺตุปาหโน =๑๒ ภิกฺขุ, ปวิสนฺโต ตโปธโน;
อุปจารสีโมกฺกนฺเต, อนฺโต อาปชฺชเต ปน.
คมิโก ทารุภณฺฑาทึ, ปฏิสามนวตฺตกํ;
อปูเรตฺวาน คจฺฉนฺโต, อุปจารสฺสติกฺกเม.
อาปชฺชติ ปนาปตฺตึ, พหิสีมายเยว โส;
เสสมาปชฺชเต อนฺโต-พหิสีมาย สพฺพโส.
ติกกถา.
สกวาจาย อาปนฺโน, ปรวาจาย สุชฺฌติ;
ปรวาจาย อาปนฺโน, สกวาจาย สุชฺฌติ.
สกวาจาย อาปนฺโน, สกวาจาย สุชฺฌติ;
ปรวาจาย อาปนฺโน, ปรวาจาย สุชฺฌติ.
วจีทฺวาริกมาปตฺตึ ¶ , อาปนฺโน สกวาจโต;
ติณวตฺถารกํ คนฺตฺวา, ปรวาจาย สุชฺฌติ.
ตถา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, ปาปิกาย หิ ทิฏฺิยา;
ปรสฺส กมฺมวาจาย, อาปชฺชิตฺวาน วชฺชตํ.
เทเสนฺโต ภิกฺขุโน มูเล, สกวาจาย สุชฺฌติ;
วจีทฺวาริกมาปตฺตึ, อาปนฺโน ภิกฺขุสนฺติเก.
เทเสตฺวา ตํ วิสุชฺฌนฺโต, สกวาจาย สุชฺฌติ;
สงฺฆาทิเสสมาปตฺตึ, ยาวตติยกํ ปน.
ปรสฺส กมฺมวาจาย, อาปชฺชิตฺวา ตถา ปุน;
ปรสฺส ปริวาสาทิ-กมฺมวาจาย สุชฺฌติ.
กาเยนาปชฺชตาปตฺตึ, วาจาย จ วิสุชฺฌติ;
วาจายาปชฺชตาปตฺตึ, กาเยน จ วิสุชฺฌติ.
กาเยนาปชฺชตาปตฺตึ, กาเยเนว วิสุชฺฌติ;
วาจายาปชฺชตาปตฺตึ, วาจาเยว วิสุชฺฌติ.
กายทฺวาริกมาปตฺตึ, กาเยนาปชฺชเต, ปุน;
เทเสนฺโต ตํ ปนาปตฺตึ, วาจาเยว วิสุชฺฌติ.
วจีทฺวาริกมาปตฺตึ =๑๓, อาปชฺชิตฺวาน วาจโต;
ติณวตฺถารกํ คนฺตฺวา, กาเยเนว วิสุชฺฌติ.
กายทฺวาริกมาปตฺตึ, อาปชฺชิตฺวาน กายโต;
ติณวตฺถารกํ คนฺตฺวา, กาเยเนว วิสุชฺฌติ.
วจีทฺวาริกมาปตฺตึ, อาปชฺชิตฺวา ตโปธโน;
ตเมว ปน เทเสนฺโต, วาจาเยว วิสุชฺฌติ.
สุตฺโต อาปชฺชตาปตฺตึ, ปฏิพุทฺโธ วิสุชฺฌติ;
อาปนฺโน ปฏิพุทฺโธว, สุตฺโต สุชฺฌติ โส กถํ?
สุตฺโต อาปชฺชตาปตฺตึ, สุตฺโตเยว วิสุชฺฌติ;
ปฏิพุทฺโธว อาปนฺโน, ปฏิพุทฺโธ วิสุชฺฌติ?
สคารเสยฺยกาทึ ¶ ตุ, สุตฺโต อาปชฺชเต นโร;
เทเสนฺโต ปน ตํ ตฺวา, ปฏิพุทฺโธ วิสุชฺฌติ.
อาปชฺชิตฺวาน ชคฺคนฺโต, ติณวตฺถารเก ปน;
สมเถ ตุ สยนฺโตว, สุตฺโต วุฏฺาติ นาม โส.
สคารเสยฺยกาทึ ตุ, สุตฺโต อาปชฺชเต นโร;
สยนฺโต ติณวตฺถาเร, สุตฺโตเยว วิสุชฺฌติ.
อาปชฺชิตฺวา ปนาปตฺตึ, ชคฺคนฺโต ปน เกวลํ;
เทเสนฺโต ปน ตํ ปจฺฉา, ปฏิพุทฺโธ วิสุชฺฌติ.
อาปชฺชิตฺวา อจิตฺโตว, สจิตฺโตว วิสุชฺฌติ;
อาปชฺชิตฺวา สจิตฺโตว, อจิตฺโตว วิสุชฺฌติ.
อาปชฺชิตฺวา อจิตฺโตว, อจิตฺโตว วิสุชฺฌติ;
อาปชฺชิตฺวา สจิตฺโตว, สจิตฺโตว วิสุชฺฌติ.
อจิตฺโต, จิตฺตกาปตฺตึ, อาปชฺชิตฺวา ตโปธโน;
ปจฺฉา ตํ ปน เทเสนฺโต, สจิตฺโตว วิสุชฺฌติ.
ตถา สจิตฺตกาปตฺตึ, อาปชฺชิตฺวา สจิตฺตโก;
สยนฺโต ติณวตฺถาเร, อจิตฺโตว วิสุชฺฌติ.
เอวเมวํ อมิสฺเสตฺวา, ปจฺฉิมํ ตุ ปททฺวยํ;
เอตฺถ วุตฺตานุสาเรน, เวทิตพฺพํ วิภาวินา.
อาปชฺชติ =๑๔ จ กมฺเมน, อกมฺเมน วิสุชฺฌติ;
อาปชฺชติ อกมฺเมน, กมฺเมเนว วิสุชฺฌติ.
กมฺเมนาปชฺชตาปตฺตึ, กมฺเมเนว วิสุชฺฌติ;
อาปชฺชติ อกมฺเมน, อกมฺเมน วิสุชฺฌติ.
อจฺจชํ ปาปิกํ ทิฏฺึ, อาปชฺชิตฺวาน กมฺมโต;
เทเสนฺโต ปน ตํ ปจฺฉา, อกมฺเมน วิสุชฺฌติ.
วิสฏฺิอาทิกาปตฺตึ ¶ , อาปชฺชิตฺวา อกมฺมโต;
ปริสุชฺฌติ กมฺเมน, ปริวาสาทินา ปน.
สมนุภาสนํ ภิกฺขุ, อาปชฺชติ จ กมฺมโต;
ปริวาสาทินา ปจฺฉา, กมฺเมเนว วิสุชฺฌติ.
อวเสสํ ปนาปตฺตึ, อาปชฺชติ อกมฺมโต;
เทเสนฺโต ปน ตํ ปจฺฉา, อกมฺเมเนว สุชฺฌติ.
สมฺมุขาปตฺติมาปนฺโน, วิสุชฺฌติ อสมฺมุขา;
อสมฺมุขาปิ อาปนฺโน, สมฺมุขาว วิสุชฺฌติ.
สมฺมุขาปตฺติมาปนฺโน, สมฺมุขาว วิสุชฺฌติ;
อสมฺมุขาว อาปนฺโน, วิสุชฺฌติ อสมฺมุขา.
อจฺจชํ ปาปกํ ทิฏฺึ, อาปนฺโน สงฺฆสมฺมุเข;
วุฏฺานกาเล สงฺเฆน, กิฺจิ กมฺมํ น วิชฺชติ.
วิสฏฺิอาทิกาปตฺตึ, อาปชฺชิตฺวา อสมฺมุขา;
สงฺฆสมฺมุขโตเยว, วิสุชฺฌติ น จฺถา.
สมนุภาสนํ สงฺฆ-สมฺมุขาปชฺชเต, ปุน;
สงฺฆสฺส สมฺมุขาเยว, วิสุชฺฌติ, น จฺถา.
มุสาวาทาทิกํ เสสํ, อาปชฺชติ อสมฺมุขา;
ตํ ปจฺฉา ปน เทเสนฺโต, วิสุชฺฌติ อสมฺมุขา.
อชานนฺโตว อาปนฺโน, ชานนฺโตว วิสุชฺฌติ;
ชานนฺโต ปน อาปนฺโน, อชานนฺโต วิสุชฺฌติ.
อชานนฺโตว อาปนฺโน, อชานนฺโต วิสุชฺฌติ;
ชานนฺโต ปน อาปนฺโน, ชานนฺโตว วิสุชฺฌติ.
อจิตฺตกจตุกฺเกน =๑๕, สทิสํ สพฺพถา อิทํ;
อชานนฺตจตุกฺกนฺติ, เวทิตพฺพํ วิภาวินา.
อาคนฺตุโกว อาปตฺตึ, อาปชฺชติ, น เจตโร;
อาวาสิโกว อาปตฺตึ, อาปชฺชติ, น เจตโร.
อาคนฺตุโก ¶ ตถาวาสิ-โกปิ อาปชฺชเร อุโภ;
อตฺถาปตฺติ จ เสสํ ตุ, อุโภ นาปชฺชเร ปน.
สฉตฺตุปาหโน เจว, สสีสํ ปารุโตปิ จ;
วิหารํ ปวิสนฺโต จ, วิจรนฺโตปิ ตตฺถ จ.
อาคนฺตุโกว อาปตฺตึ, อาปชฺชติ, น เจตโร;
อาวาสวตฺตมาวาสี, อกโรนฺโตว โทสวา.
น เจวาคนฺตุโก, เสส-มาปชฺชนฺติ อุโภปิ จ;
อสาธารณมาปตฺตึ, นาปชฺชนฺติ อุโภปิ จ.
วตฺถุนานตฺตตา อตฺถิ, นตฺถิ อาปตฺตินานตา;
อตฺถิ อาปตฺตินานตฺตํ, นตฺถิ วตฺถุสฺส นานตา.
วตฺถุนานตฺตตา เจว, อตฺถิ อาปตฺตินานตา;
เนวตฺถิ วตฺถุนานตฺตํ, โน จ อาปตฺตินานตา.
ปาราชิกจตุกฺกสฺส, วตฺถุนานตฺตตา มตา;
อาปตฺตินานตา นตฺถิ, เสสาปตฺตีสฺวยํ นโย.
สมโณ สมณี กาย-สํสคฺคํ ตุ กโรนฺติ เจ;
สงฺฆาทิเสโส ภิกฺขุสฺส, ภิกฺขุนิยา ปราชโย.
เอวํ อาปตฺตินานตฺตํ, นตฺถิ วตฺถุสฺส นานตา;
กายสฺส ปน สํสคฺโค, อุภินฺนํ วตฺถุ โหติ หิ.
ตเถว ลสุณสฺสาปิ, ขาทเน ภิกฺขุนี ปน;
อาปชฺชติ หิ ปาจิตฺตึ, ภิกฺขุโน โหติ ทุกฺกฏํ.
ปาราชิกานํ ปน เจ จตุนฺนํ;
สงฺฆาทิเสเสหิ จ เตรเสหิ;
โหเตว วตฺถุสฺส จ นานภาโว;
อาปตฺติยา เจว หิ นานภาโว.
ปาราชิกานิ =๑๖ ¶ จตฺตาริ, อาปชฺชนฺตานเมกโต;
ภิกฺขุนีสมณานํ ตุ, อุภินฺนํ ปน สพฺพโส.
วตฺถุสฺส นตฺถิ นานตฺตํ, นตฺถิ อาปตฺตินานตา;
วิสุํ ปนาปชฺชนฺเตสุ, อยเมว วินิจฺฉโย.
อตฺถิ วตฺถุสภาคตฺตํ, นตฺถาปตฺติสภาคตา;
อตฺถาปตฺติสภาคตา, นตฺถิ วตฺถุสภาคตา.
อตฺถิ วตฺถุสภาคตฺตํ, อตฺถาปตฺติสภาคตา;
นตฺถิ วตฺถุสภาคตฺตํ, นตฺถาปตฺติสภาคตา.
ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนฺจ, กายสํสคฺคเก สติ;
อตฺถิ วตฺถุสภาคตฺตํ, นตฺถาปตฺติสภาคตา.
อาทิโต ปน ภิกฺขุสฺส, จตูสฺวนฺติมวตฺถุสุ;
สิยาปตฺติสภาคตฺตํ, น จ วตฺถุสภาคตา.
ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนฺจ, จตูสฺวนฺติ มวตฺถุสุ;
อตฺถิ วตฺถุสภาคตฺตํ, อตฺถาปตฺติสภาคตา.
สาธารณาสุ สพฺพาสุ, อาปตฺตีสฺวปฺยยํ นโย;
อสาธารณาสุ เนวตฺถิ, วตฺถาปตฺติสภาคตา.
อตฺถาปตฺติ อุปชฺฌาเย, เนว สทฺธิวิหาริเก;
อตฺถิ สทฺธิวิหารสฺมึ, อุปชฺฌาเย น วิชฺชติ.
อตฺถาปตฺติ อุปชฺฌาเย, ตถา สทฺธิวิหาริเก;
เนวาปตฺติ อุปชฺฌาเย, เนว สทฺธิวิหาริเก.
อุปชฺฌาเยน กตฺตพฺพ-วตฺตสฺสากรเณ ปน;
อุปชฺฌาโย ผุเส วชฺชํ, น จ สทฺธิวิหาริโก.
อุปชฺฌายสฺส กตฺตพฺพ-วตฺตสฺสากรเณ ปน;
นตฺถาปตฺติ อุปชฺฌาเย, อตฺถิ สทฺธิวิหาริเก.
เสสํ ปนิธ อาปตฺตึ, อาปชฺชนฺติ อุโภปิ จ;
อสาธารณมาปตฺตึ, นาปชฺชนฺติ อุโภปิ จ.
อาทิยนฺโต ¶ ครุํ โทสํ, ปโยเชนฺโต ลหุํ ผุเส;
อาทิยนฺโต ลหุํ โทสํ, ปโยเชนฺโต ครุํ ผุเส.
อาทิยนฺโต =๑๗ ปโยเชนฺโต, ครุเกเยว ติฏฺติ;
อาทิยนฺโต ปโยเชนฺโต, ลหุเกเยว ติฏฺติ.
ปาทํ วาปิ ตโต อุทฺธํ, อาทิยนฺโต ครุํ ผุเส;
‘‘คณฺหา’’ติ อูนกํ ปาทํ, อาณาเปนฺโต ลหุํ ผุเส.
เอเตเนว อุปาเยน, เสสกมฺปิ ปทตฺตยํ;
อตฺถสมฺภวโตเยว, เวทิตพฺพํ วิภาวินา.
กาเลเยว ปนาปตฺติ, โน วิกาเล กถํ สิยา?
วิกาเลเยว อาปตฺติ, น จ กาเล กถํ สิยา?
อตฺถาปตฺติ หิ กาเล จ, วิกาเล จ ปกาสิตา?
เนว กาเล วิกาเล จ, อตฺถาปตฺติ ปกาสิตา?
ปวาเรตฺวาน ภฺุชนฺโต, กาเล อนติริตฺตกํ;
กาเล อาปชฺชตาปตฺตึ, น วิกาเลติ ทีปเย.
วิกาลโภชนาปตฺตึ, วิกาเล น จ กาลเก;
เสสํ กาเล วิกาเล จ, อาปชฺชติ, น สํสโย.
อสาธารณมาปตฺตึ, ภิกฺขุนีนํ วสา ปน;
เนวาปชฺชติ กาเลปิ, โน วิกาเลปิ สพฺพทา.
กึ ปฏิคฺคหิตํ กาเล, โน วิกาเล ตุ กปฺปติ?
วิกาเล กิฺจ โน กาเล, คหิตํ ปน กปฺปติ?
กาเล เจว วิกาเล จ, กึ นาม วท กปฺปติ?
เนว กาเล จ กึ นาม, โน วิกาเล จ กปฺปติ?
อามิสํ ตุ ปุเรภตฺตํ, ปฏิคฺคหิตกํ ปน;
กาเลเยว ตุ ภิกฺขูนํ, โน วิกาเล ตุ กปฺปติ.
ปานกํ ตุ วิกาลสฺมึ, ปฏิคฺคหิตกํ ปน;
วิกาเลเยว กาเล จ, อปรชฺชุ น กปฺปติ.
สตฺตาหกาลิกฺเจว ¶ , จตุตฺถํ ยาวชีวิกํ;
กาเล เจว วิกาเล จ, กปฺปตีติ วินิทฺทิเส.
อตฺตโน อตฺตโน กาล-มตีตํ กาลิกตฺตยํ;
มํสํ อกปฺปิยฺเจว, ตถา อุคฺคหิตมฺปิ จ.
กุลทูสนกมฺมาทึ =๑๘, กตฺวา อุปฺปนฺนโภชนํ;
กาเล เจว วิกาเล จ, น จ กปฺปติ ภิกฺขุโน.
ปจฺจนฺติเมสุ เทเสสุ, อาปชฺชติ น มชฺฌิเม;
มชฺฌิเม ปน เทสสฺมึ, น จ ปจฺจนฺติเมสุ หิ.
ปจฺจนฺติเมสุ เทเสสุ, อาปชฺชติ จ มชฺฌิเม;
ปจฺจนฺติเมสุ เทเสสุ, นาปชฺชติ น มชฺฌิเม.
สีมํ สมุทฺเท พนฺธนฺโต, ภิกฺขุ ปจฺจนฺติเมสุ หิ;
อาปชฺชติ ปนาปตฺตึ, น จาปชฺชติ มชฺฌิเม.
คเณน ปฺจวคฺเคน, กโรนฺโต อุปสมฺปทํ;
จมฺมตฺถรณํ ธุวนฺหานํ, สคุณงฺคุณุปาหนํ.
ธาเรนฺโต มชฺฌิเม วชฺชํ, ผุเส ปจฺจนฺติเมสุ โน;
อวเสสํ ปนาปตฺตึ, อาปชฺชตูภยตฺถปิ.
อสาธารณอาปตฺตึ, ภิกฺขุนีนํ วสา ปน;
ปจฺจนฺติเมสุ วา ภิกฺขุ, นาปชฺชติ น มชฺฌิเม.
ปจฺจนฺติเมสุ เทเสสุ, กปฺปเต น จ มชฺฌิเม;
กปฺปเต, มชฺฌิเม เทเส, โน จ ปจฺจนฺติเมสุ หิ.
ปจฺจนฺติเมสุ เทเสสุ, กปฺปเต, มชฺฌิเมปิ กึ?
ปจฺจนฺติเมสุ เจวาปิ, กึ น กปฺปติ มชฺฌิเม?
ปจฺจนฺติเมสุ เทเสสุ, วุตฺตํ วตฺถุ จตุพฺพิธํ;
นิทฺทิเส กปฺปตี เจว, น จ กปฺปติ มชฺฌิเม.
‘‘อิทํ ¶ จตุพฺพิธํ วตฺถุ, เทสสฺมึ ปน มชฺฌิเม;
น กปฺปตี’’ติ วุตฺตฺหิ, ‘‘มชฺฌิเมเยว กปฺปติ’’.
ปจฺจนฺติเมสุ เทเสสุ, เอวํ วุตฺตํ น กปฺปติ;
ปฺจโลณาทิกํ เสสํ, อุภยตฺถปิ กปฺปติ.
อกปฺปิยนฺติ ยํ นาม, ปฏิกฺขิตฺตํ มเหสินา;
อุภยตฺถปิ ตํ สพฺพํ, น จ กปฺปติ ภิกฺขุโน.
อนฺโต อาปชฺชตาปตฺตึ, อาปชฺชติ จ, โน พหิ;
พหิ อาปชฺชตาปตฺตึ, น จ อนฺโต กุทาจนํ.
อาปชฺชติ =๑๙ ปนนฺโต จ, พหิ เจวุภยตฺถปิ;
เนว อนฺโต จ อาปตฺตึ, อาปชฺชติ จ, โน พหิ.
อนุปขชฺชเสยฺยาทึ, อนฺโตเยว จ, โน พหิ;
สงฺฆิกํ ปน มฺจาทึ, อชฺโฌกาเส ตุ กิฺจิปิ.
นิกฺขิปิตฺวาน คจฺฉนฺโต, โน อนฺโต, พหิเยว จ;
เสสมาปชฺชตาปตฺตึ, อนฺโต เจว ตถา พหิ.
อสาธารณมาปตฺตึ, ภิกฺขุนีนํ วสา ปน;
เนวาปชฺชติ อนฺโตปิ, น พหิทฺธาปิ สพฺพถา.
คาเม อาปชฺชตาปตฺตึ, โน อรฺเ กถํ วท?
อาปชฺชติ อรฺสฺมึ, น จ คาเม กถํ วท?
อาปชฺชติ จ คาเมปิ, อรฺเปิ กถํ วท?
เนวาปชฺชติ คาเมปิ, โน อรฺเ กถํ วท?
อนฺตรฆรสํยุตฺตา, เสกฺขปฺตฺติโย ปน;
อาปชฺชติ หิ ตํ ภิกฺขุ, คามสฺมึ, โน อรฺเก.
อคณา อรุณํ นาม, อุฏฺาเปนฺตี จ ภิกฺขุนี;
อาปชฺชติ ปนาปตฺตึ, อรฺเ, โน จ คามเก.
มุสาวาทาทิมาปตฺตึ ¶ , อาปชฺชตูภยตฺถปิ;
อสาธารณมาปตฺตึ, อาปชฺชติ น กตฺถจิ.
อาปชฺชติ คิลาโนว, นาคิลาโน กุทาจนํ;
อคิลาโนว อาปตฺตึ, ผุเส, โน จ คิลานโก.
อคิลาโน คิลาโน จ, อาปชฺชนฺติ อุโภปิ จ;
นาปชฺชนฺติ คิลาโน จ, อคิลาโน อุโภปิ จ.
เภสชฺเชน ปนฺเน, อตฺเถ สติ จ โย ปน;
วิฺาเปติ ตทฺํ โส, อาปชฺชติ อกลฺลโก.
น เภสชฺเชน อตฺเถปิ, เภสชฺชํ วิฺาเปติ เจ;
อาปชฺชตาคิลาโนว, อาปตฺตึ โลลมานโส.
มุสาวาทาทิกํ เสสํ, อาปชฺชนฺติ อุโภปิ จ;
อสาธารณมาปตฺตึ, นาปชฺชนฺติ อุโภปิ จ.
จตุกฺกกถา.
ปฺจ =๒๐ อาปตฺติโย โหนฺติ, มุสาวาทสฺส การณา;
ปาราชิกํ ครุํถุลฺล-จฺจยํ ปาจิตฺติ ทุกฺกฏํ.
อานิสํสา ปนุทฺทิฏฺา, ปฺเจว กถินตฺถเร;
อนามนฺตาสมาทาน-จรณํ คณโภชนํ.
โย ตตฺถ จีวรุปฺปาโท, โส จ เนสํ ภวิสฺสติ;
จีวรํ ยาวทตฺถฺจ, คเหตุมฺปิ จ วฏฺฏติ.
เตลํ ปฺจวิธํ วุตฺตํ, นิปฺปปฺเจน สตฺถุนา;
วสา มธุกเอรณฺฑ-ติลสาสปสมฺภวํ.
อจฺฉมจฺฉวสา เจว, สุสุกา สูกรสฺส จ;
คทฺรภสฺส วสา เจติ, วสา ปฺจวิธา มตา.
มูลขนฺธคฺคพีชานิ ¶ , ผฬุพีชฺจ ปณฺฑิโต;
ปฺจมํ พีชพีชนฺติ, ปฺจ พีชานิ ทีปเย.
ผลํ สมณกปฺเปหิ, ปริภฺุเชยฺย ปฺจหิ;
อคฺคิสตฺถนขกฺกนฺตํ, อพีชุพฺพฏฺฏพีชกํ.
ปณฺณุณฺณติณโจฬานํ, วากสฺส จ วเสนิธ;
ภิสิโย ภาสิตา ปฺจ, มุนินา โมหนาสินา.
ปวารณาปิ ปฺเจว, โอทนาทีหิ ปฺจหิ;
ปฏิคฺคาหาปิ ปฺเจว, กายาทิคหเณน จ.
ปฺจานิสํสา วินยฺุกสฺมึ;
มเหสินา การุณิเกน วุตฺตา;
สุรกฺขิตํ โหติ สกฺจ สีลํ;
กุกฺกุจฺจมฺสฺส นิรากโรติ.
วิสารโท ภาสติ สงฺฆมชฺเฌ;
สุเขน นิคฺคณฺหติ เวริภิกฺขู;
ธมฺมสฺส เจว ิติยา ปวตฺโต;
ตสฺมาทรํ ตตฺถ กเรยฺย ธีโร.
ปฺจกกถา.
ฉวจฺเฉทนกา =๒๑ วุตฺตา, ฉฬภิฺเน ตาทินา;
มฺจปีมติกฺกนฺต-ปมาณฺจ นิสีทนํ.
ตถา กณฺฑุปฏิจฺฉาที, วสฺสสาฏิกจีวรํ;
จีวรํ สุคตสฺสาปิ, จีวเรน ปมาณกํ.
ฉหากาเรหิ อาปตฺตึ, อาปชฺชติ น อฺถา;
อลชฺชิตาย อฺาณ-กุกฺกุจฺเจหิ ตเถว จ.
วิปริตาย สฺาย, กปฺปิเยปิ อกปฺปิเย;
สติสมฺโมสโต เจว, อาปชฺชติ, น สํสโย.
ฉหิ ¶ องฺเคหิ ยุตฺเตน;
อุปสมฺปาทนา ปน;
กาตพฺพา, นิสฺสโย เจว;
ทาตพฺโพ, สามเณรโก.
ภิกฺขุนาปฏฺเปตพฺโพ, สตตํ ธมฺมจกฺขุนา;
อาปตฺตึ ปน ชานาติ, อนาปตฺตึ ครุํ ลหุํ.
ปาติโมกฺขานิ วิตฺถารา, อุภยานิ ปนสฺส หิ;
สฺวาคตานิ ภวนฺเตว, สุวิภตฺตานิ อตฺถโต.
อนุพฺยฺชนโส เจว, สุตฺตโส สุวินิจฺฉิตา;
ทสวสฺโสปิ วา โหติติเรกทสวสฺสิโก.
ฉกฺกกถา.
สตฺต สามีจิโย วุตฺตา, สตฺเตว สมถาปิ จ;
ปฺตฺตาปตฺติโย สตฺต, สตฺตโพชฺฌงฺคทสฺสินา.
สตฺตกกถา.
กุลานิ อิธ ทูเสติ, อากาเรหิ ปนฏฺหิ;
ปุปฺเผน จ ผเลนาปิ, จุณฺเณนปิ จ ทูสโก.
มตฺติกาทนฺตกฏฺเหิ, เวฬุยา เวชฺชิกายปิ;
ชงฺฆเปสนิเกนาปิ, อาชีวสฺเสว การณา.
อฏฺเวานติริตฺตาปิ ¶ , อติริตฺตาปิ อฏฺ จ;
อกปฺปิยกตํ เจวาคหิตุจฺจาริตมฺปิ จ.
กตํ อหตฺถปาเสปิ, น จ ภุตฺตาวินา กตํ;
ปวาริเตน ยฺเจว, กตํ ภุตฺตาวินาปิ จ.
อาสนา ¶ วุฏฺิเตนาปิ, อติริตฺตกตมฺปิ จ;
อวุตฺตมลเมตนฺติ, น คิลานาติริตฺตกํ.
อิเม อฏฺเว นิทฺทิฏฺา, เยฺยา อนติริตฺตกา;
อติริตฺตา ปเนเตสํ, ปฏิกฺเขเปน ทีปิตา.
สหปุพฺพปโยเคสุ, ทุกฺกฏํ าตตฺติสุ;
ทุรูปจิณฺเณ อามาเส, ทุกฺกฏํ ปฏิสาวเน.
อฏฺมํ ปน นิทฺทิฏฺํ, ตถา วินยทุกฺกฏํ;
อิติ อฏฺวิธํ โหติ, สพฺพเมว จ ทุกฺกฏํ.
เอหิภิกฺขูปสมฺปทา, สรณคมเนน จ;
ปฺหาพฺยากรโณวาทา, ครุธมฺมปฏิคฺคโห.
ตถา ตฺติจตุตฺเถน, กมฺเมเนวฏฺวาจิกา;
ทูเตน ภิกฺขุนีนนฺติ, อฏฺเว อุปสมฺปทา.
อสทฺธมฺมา ปนฏฺเว, นิทฺทิฏฺา สุทฺธทิฏฺินา;
อฏฺเวุโปสถงฺคานิ, เวทิตพฺพานิ วิฺุนา.
สกฺกาโร จ อสกฺกาโร;
ลาภาลาโภ ยสายโส;
ปาปิจฺฉา ปาปมิตฺตตฺตํ;
อสทฺธมฺมา ปนฏฺิเม.
ปาณํ น หเน, น จาทินฺนมาทิเย;
มุสา น ภาเส, น จ มชฺชโป สิยา;
อพฺรหฺมจริยา วิรเมยฺย เมถุนา;
รตฺตึ น ภฺุเชยฺย วิกาลโภชนํ.
มาลํ ¶ น ธาเร, น จ คนฺธมาจเร;
มฺเจ ฉมายํว สเยถ สนฺถเต;
เอตฺหิ ¶ อฏฺงฺคิกมาหุโปสถํ;
พุทฺเธน ทุกฺขนฺตคุนา ปกาสิตํ.
อฏฺเว ปน ปานานิ, นิทฺทิฏฺานิ มเหสินา;
ภิกฺขุ อฏฺงฺคสํยุตฺโต, ภิกฺขุโนวาทมรหติ.
อฏฺกกถา.
โภชนานิ ปณีตานิ, นว วุตฺตานิ สตฺถุนา;
ทุกฺกฏํ ปน นิทฺทิฏฺํ, นว มํสานิ ขาทโต.
ปาติโมกฺขสฺส อุทฺเทสา, นเวว ปริทีปิตา;
อุโปสถา นเวเวตฺถ, สงฺโฆ นวหิ ภิชฺชติ.
นวกกถา.
ทส อกฺโกสวตฺถูนิ, ทส สิกฺขาปทานิ จ;
อกปฺปิยานิ มํสานิ, ทส สุกฺกานิ เว ทส.
ชาติ นามฺจ โคตฺตฺจ, กมฺมํ สิปฺปฺจ โรคตา;
ลิงฺคาปตฺติ กิเลสา จ, อกฺโกเสน ทเสว หิ.
ทส อาทีนวา รฺโ, อนฺเตปุรปฺปเวสเน;
ทสากาเรหิ สงฺฆาทิ-เสโส ฉนฺโนติ ทีปิโต.
ทส กมฺมปถา ปฺุา, อปฺุาปิ ตถา ทส;
ทเสว ทานวตฺถูนิ, ทเสว รตนานิ จ.
อนฺนํ ปานฺจ วตฺถฺจ, มาลา คนฺธวิเลปนํ;
ยานฺจ เสยฺยาวสถํ, ปทีเปยฺยนฺติเม ทส.
อวนฺทิยา มุนินฺเทน, ทีปิตา ทส ปุคฺคลา;
ทเสว ปํสุกูลานิ, ทส จีวรธารณา.
โสสานิกํ ¶ ปาปณิกํ, ตถา อุนฺทูรขายิตํ;
โคขายิตคฺคินา ทฑฺฒํ, อชิกูปจิกขายิตํ.
ถูปจีวริกฺเจว, ตเถว อภิเสกิยํ;
คตปจฺฉาคตฺเจติ, ทสธา ปํสุกูลิกํ.
สพฺพนีลาทโย ¶ วุตฺตา, ทส จีวรธารณา;
จีวรานิ นเวเวตฺถ, สทฺธึ สํกจฺจิกาย จ.
ทสกกถา.
เอกาทส ปนาภพฺพา, ปุคฺคลา ปณฺฑกาทโย;
โหนฺเตวานุปสมฺปนฺนา, อุปสมฺปาทิตาปิ จ.
ปตฺตา อกปฺปิยา วุตฺตา, เอกาทส ภวนฺติ หิ;
ทารุเชน จ ปตฺเตน, ทเสว รตนุพฺภวา.
เอกาทส ตถา โหนฺติ, ปาทุกาปิ อกปฺปิยา;
เอกาทเสว สีมาโย, อสีมาติ ปกาสิตา.
อติขุทฺทาติมหนฺตา, ขณฺฑจฺฉายานิมิตฺตกา;
อนิมิตฺตา, พหิฏฺเน, สมฺมตา, นทิยํ ตถา.
ชาตสฺสเร, สมุทฺเท วา, สมฺภินฺนชฺโฌตฺถฏาปิ จ;
สีมายปิ อสีมาโย, เอกาทส อิมา สิยุํ.
เอกาทเสว ปถวี, กปฺปิยา จ อกปฺปิยา;
คณฺิกา กปฺปิยา วุตฺตา, เอกาทส จ วีธกา.
เอกาทสวิธํ วุตฺตํ, อธิฏฺาตพฺพจีวรํ;
ติจีวรํ ตถา กณฺฑุ-ปฏิจฺฉาที, นิสีทนํ.
ปจฺจตฺถรณํ, วสฺสิก-สาฏิกา, มุขปฺุฉนํ;
ทกสาฏิ, ปริกฺขาร-โจฬํ, สํกจฺจิกาปิ จ.
ยาวตติยกา ¶ สพฺเพ, เอกาทส ปกาสิตา;
อริฏฺโ, จณฺฑกาฬี จ, อุกฺขิตฺตสฺสานุวตฺติกา.
อฏฺ สงฺฆาทิเสเสสุ, อุภินฺนํ ตุ วสา ปน;
เอกาทส อิเม ยาว-ตติยาติ ปกาสิตา.
นิสฺสยสฺส ทเสกาว, ปฏิปฺปสฺสทฺธิโย ปน;
ฉธาจริยโต วุตฺตา, อุปชฺฌายา ตุ ปฺจธา.
เอกาทสกกถา.
เตรเสว ¶ ธุตงฺคานิ, ปรมานิ จ จุทฺทส;
โสฬเสว ตุ ‘‘ชาน’’นฺติ, ปฺตฺตานิ มเหสินา.
สอุตฺตรํ วินยวินิจฺฉยํ ตุ โย;
อนุตฺตรํ สกลมปีธ ชานติ;
มหตฺตเร วินยนเย อนุตฺตเร;
นิรุตฺตโร ภวติ หิ โส, น สํสโย.
เอกุตฺตรนโย สมตฺโต.
เสทโมจนกถา
อิโต ปรํ ปวกฺขามิ, ภิกฺขูนํ สุณตํ ปุน;
เสทโมจนคาถาโย, ปฏุภาวกรา วรา.
อุพฺภกฺขกํ วิวชฺเชตฺวา, อโธนาภึ วิวชฺชิย;
ปฏิจฺจ เมถุนํ ธมฺมํ, กถํ ปาราชิโก สิยา?
กพนฺธสตฺตกายสฺส, อุเร โหติ มุขํ สเจ;
มุเขน เมถุนํ ธมฺมํ, กตฺวา ปาราชิโก ภเว.
สฺุเ นิสฺสตฺตเก ทีเป, เอโก ภิกฺขุ สเจ วเส;
เมถุนปจฺจยา ตสฺส, กถํ ปาราชิโก สิยา?
ลมฺพี ¶ วา มุทุปิฏฺี วา, วจฺจมคฺเค มุเขปิ วา;
องฺคชาตํ ปเวเสนฺโต, สเก ปาราชิโก ภเว.
สยํ นาทิยเต กิฺจิ, ปรฺจ น สมาทเป;
สํวิธานฺจ เนวตฺถิ, กถํ ปาราชิโก สิยา?
สุงฺกฆาเต อติกฺกนฺเต, นาทิยนฺโต ปรสฺส ตุ;
อาณตฺติฺจ วินาเยว, โหติ ปาราชิโก ยติ.
หรนฺโต ครุกํ ภณฺฑํ, เถยฺยจิตฺเตน ปุคฺคโล;
ปรสฺส ตุ ปริกฺขารํ, น จ ปาราชิโก กถํ?
ติรจฺฉานคตานํ ¶ ตุ, ปุคฺคโล ครุภณฺฑกํ;
คณฺหนฺโต เถยฺยจิตฺเตน, น จ ปาราชิโก สิยา.
อตฺตโน สนฺตกํ ทตฺวา, ภิกฺขุ ปาราชิโก กถํ?
‘‘มรตู’’ติ อสปฺปาย-โภชนํ เทติ เจ จุโต.
ปิตริ ปิตุสฺี จ, มาตุสฺี จ มาตริ;
หนฺตฺวานนฺตริยํ กมฺมํ, น ผุเสยฺย กถํ นโร?
ติรจฺฉานคตา มาตา, ติรจฺฉานคโต ปิตา;
ตสฺมานนฺตริยํ นตฺถิ, มาริเตสุ อุโภสุปิ.
อนาทิยนฺโต ครุกํ, ปรฺจ น สมาทเป;
คจฺฉํ ิโต นิสินฺโน วา, กถํ ปาราชิโก ภณ?
มนุสฺสุตฺตริเก ธมฺเม, กตฺวาน กติกํ ตโต;
สมฺภาวนาธิปฺปาโย โส, อติกฺกมติ เจ จุโต.
สงฺฆาทิเสสา จตฺตาโร, ภเวยฺยุํ เอกวตฺถุกา;
กถํ? กเถหิ เม ปุฏฺโ, วินเย เจ วิสารโท.
สฺจริตฺตฺจ ทุฏฺุลฺลํ, สํสคฺคํ อตฺตกามตํ;
อิตฺถิยา ปฏิปชฺชนฺโต, ผุเสยฺย จตุโร อิเม.
สงฺฆาทิเสสมาปนฺโน, ฉาเทตฺวา สุจิรํ ปน;
อจริตฺวา ยถาวุตฺตํ, วตฺตํ โส วุฏฺิโต กถํ?
สุกฺกวิสฺสฏฺิมาปนฺโน ¶ , ภิกฺขุภาเว ิโต ปน;
ปริวตฺเต ตุ ลิงฺคสฺมึ, นตฺถิ สงฺฆาทิเสสตา.
กุทฺโธ อาราธโก โหติ;
กุทฺโธ โหติ จ นินฺทิโต;
อถ โก นาม โส ธมฺโม;
เยน กุทฺโธ ปสํสิโต?
วณฺณสฺมึ ภฺมาเน โย, ติตฺถิยานํ ตุ กุชฺฌติ;
อาราธโก, สมฺพุทฺธสฺส, ยทิ กุชฺฌติ นินฺทิโต.
อตฺถงฺคเต ตุ สูริเย, โภชนํ ภิกฺขุ ภฺุชติ;
น ขิตฺตจิตฺโตนุมฺมตฺโต, นิราปตฺติ กถํ ภเว?
โย ¶ จ โรมนฺถยิตฺวาน, รตฺตึ ฆสติ โภชนํ;
นตฺถิ ตสฺส ปนาปตฺติ, วิกาลโภชเนน หิ.
อตฺถงฺคเต จ สูริเย, คเหตฺวา ภิกฺขุ โภชนํ;
สเจ ภฺุเชยฺย อาปตฺติ, อนาปตฺติ กถํ ภเว?
วิกาลุตฺตรกุรุํ คนฺตฺวา, ตตฺถ ลทฺธาน โภชนํ;
อาคนฺตฺวา อิธ กาเลน, นตฺถิ อาปตฺติ ภฺุชโต.
คาเม วา ยทิ วารฺเ, ยํ ปเรสํ มมายิตํ;
น หรนฺโตว ตํ เถยฺยา, กถํ ปาราชิโก สิยา?
เถยฺยสํวาสโก นาม, ลิงฺคสํวาสเถนโก;
ปรภณฺฑํ อคณฺหนฺโต, โหติ เอส ปราชิโต.
นารี รูปวตี พาลา, ภิกฺขุ รตฺเตน เจตสา;
เมถุนํ ตาย กตฺวาปิ, โส น ปาราชิโก กถํ?
ภิกฺขุ รูปวตึ นารึ, สุปินนฺเตน ปสฺสติ;
ตาย เมถุนสํโยเค, กเตปิ น วินสฺสติ.
เอกิสฺสา ¶ ทฺเว สิยุํ ปุตฺตา, ชาตา อิธ ปนิตฺถิยา;
ทฺวินฺนํ มาตา ปิตา สาว, กถํ โหติ ภณาหิ เม?
อุภโตพฺยฺชนา อิตฺถี, คพฺภํ คณฺหาติ อตฺตนา;
คณฺหาเปติ ปรํ คพฺภํ, ตสฺมา มาตา ปิตา จ สา.
ปุริเสน สหาคาเร, รโห วสติ ภิกฺขุนี;
ปรามสติ ตสฺสงฺคํ, อนาปตฺติ กถํ สิยา?
สหาคาริกเสยฺยฺจ, สพฺพฺจ ปฏิชคฺคนํ;
ทารกสฺส จ มาตา หิ, กาตุํ ลภติ ภิกฺขุนี.
โก จ ภิกฺขูหิ สิกฺขาสุ, อสาธารณตํ คโต;
น ปาริวาสิโก พฺรูหิ, น อุกฺขิตฺตาทิโกปิ จ?
คเหตุํ ขุรภณฺฑํ ตุ, สเจ นฺหาปิตปุพฺพโก;
น โส ลภติ อฺเสํ, กปฺปตีติ จ นิทฺทิเส.
กเถติ กุสลํ ธมฺมํ, ปรมํ อตฺถสํหิตํ;
กตโม ปุคฺคโล พฺรูหิ, น มโต น จ ชีวติ?
กเถติ ¶ กุสลํ ธมฺมํ, ปรมํ อตฺถสํหิตํ;
โหติ นิมฺมิตพุทฺโธ โส, น มโต น จ ชีวติ.
สํยาจิกํ กโรนฺตสฺส, กุฏึ เทสิตวตฺถุกํ;
ปมาณิกมนารมฺภํ, อาปตฺติ สปริกฺกมํ.
นโร กโรติ เจ กุฏึ, ส สพฺพมตฺติกามยํ;
น มุจฺจเตว วชฺชโต, ชิเนน วุตฺตโต ตโต.
สํยาจิกาย ภิกฺขุสฺส, อนาปตฺติ กถํ สิยา;
สพฺพลกฺขณหีนํ ตุ, กโรนฺตสฺส กุฏึ ปน?
สํยาจิกํ กโรนฺตสฺส, ติณจฺฉทนกํ กุฏึ;
ภิกฺขุโน ชินจนฺเทน, อนาปตฺติ ปกาสิตา.
น ¶ กายิกํ กฺจิ ปโยคมาจเร;
น กิฺจิ วาจาย ปรํ ภเณยฺย;
ผุเส ครุํ อนฺติมวตฺถุเหตุกํ;
วิสารโท เจ วินเย ภณาหิ ตฺวํ?
ปรสฺสา ปน ยา วชฺชํ, ปฏิจฺฉาเทติ ภิกฺขุนี;
อยํ ปาราชิกาปตฺตึ, ตนฺนิมิตฺตํ ครุํ ผุเส.
น กายิกํ กิฺจิปิ ปาปมาจเร;
น กิฺจิ วาจาย จเรยฺย ปาปกํ;
สุนาสิโตเยว จ นาสิโต สิยา;
กถํ ตุวํ พฺรูหิ มยาสิ ปุจฺฉิโต?
อภพฺพา ปน เย วุตฺตา, ปุคฺคลา ปณฺฑกาทโย;
เอกาทส มุนินฺเทน, นาสิตา เต สุนาสิตา.
อนุคฺคิรํ คิรํ กิฺจิ, สุภํ วา ยทิ วาสุภํ;
ผุเส วาจสิกํ วชฺชํ, กถํ เม ปุจฺฉิโต ภณ?
สนฺติเมว ปนาปตฺตึ, ภิกฺขุ นาวิกเรยฺย โย;
สมฺปชานมุสาวาเท, ทุกฺกฏํ ตสฺส วณฺณิตํ.
เอกโตอุปสมฺปนฺนา, อุโภ ตาสํ ตุ หตฺถโต;
จีวรํ คณฺหโต โหนฺติ, นานาอาปตฺติโย กถํ?
เอกโตอุปสมฺปนฺนา ¶ , ภิกฺขูนํ ตุ วเสน ยา;
จีวรํ หตฺถโต ตสฺสา, ปาจิตฺติ ปฏิคณฺหโต.
เอกโตอุปสมฺปนฺนา, ภิกฺขุนีนํ วเสน ยา;
จีวรํ หตฺถโต ตสฺสา, ทุกฺกฏํ ปฏิคณฺหโต.
สํวิธาย จ จตฺตาโร, ครุํ เถนึสุ ภณฺฑกํ;
เถโร ถุลฺลจฺจยํ เตสุ, ปตฺโต, เสสา ปราชยํ.
กถํ ¶ ? ฉมาสกํ ภณฺฑํ, ตตฺถ สาหตฺถิกา ตโย;
หฏา เถเรน มาสา ตุ, ตโย อาณตฺติยาปิ จ.
ตีหิ สาหตฺถิโกเกโก;
ปฺจ อาณตฺติยา หฏา;
ตสฺมา ถุลฺลจฺจยํ เถโร;
ปตฺโต, เสสา ปราชยํ.
พหิทฺธา เคหโต ภิกฺขุ, อิตฺถี คพฺภนฺตรํ คตา;
ฉิทฺทํ เคหสฺส โน อตฺถิ, เมถุนปจฺจยา จุโต.
อนฺโตทุสฺสกุฏิฏฺเน, มาตุคาเมน เมถุนํ;
สนฺถตาทิวเสเนว, กตฺวา โหติ ปราชิโต.
สปฺปิอาทึ ตุ เภสชฺชํ, คเหตฺวา สามเมว ตํ;
อวีติวตฺเต สตฺตาเห, กถํ อาปตฺติ เสวโต?
ปริวตฺติตลิงฺคสฺส, ภิกฺขุโน อิตราย วา;
อวีติวตฺเต สตฺตาเห, โหติ อาปตฺติ เสวโต.
นิสฺสคฺคิเยน ปาจิตฺติ, สุทฺธปาจิตฺติยมฺปิ จ;
เอกโตว กถํ ภิกฺขุ, อาปชฺเชยฺย ภณาหิ เม?
สงฺเฆ ปริณตํ ลาภํ, อตฺตโน จ ปรสฺส จ;
เอกโต ปริณาเมนฺโต, ปโยเคน ทฺวยํ ผุเส.
ภิกฺขู สมาคมฺม สมคฺคสฺา;
สพฺเพ กเรยฺยุํ ปน สงฺฆกมฺมํ;
ภิกฺขุฏฺิโต ทฺวาทสโยชนสฺมึ;
กถํ กตํ กุปฺปติ วคฺคเหตุ?
อตฺถิ ¶ สเจ ปน ภิกฺขุ นิสินฺโน;
ทฺวาทสโยชนิเก นคเร ตุ;
ตตฺถ กตํ ปน กมฺมมกมฺมํ;
นตฺถิ วิหารคตา ยทิ สีมา.
สงฺฆาฏิ ¶ ปารุตา กาเย, นิวตฺโถนฺตรวาสโก;
นิสฺสคฺคิยานิ สพฺพานิ, กถํ โหนฺติ กเถหิ เม?
กณฺณํ คเหตฺวา ตตฺเถว, กทฺทมํ ยทิ โธวติ;
ภิกฺขุนี กายงฺคาเนว, ตานิ นิสฺสคฺคิยานิ หิ.
ปุริสํ อปิตรํ หนฺตฺวา, อิตฺถึ หนฺตฺวา อมาตรํ;
อานนฺตริยกํ กมฺมํ, อาปชฺชติ กถํ นโร?
ปริวตฺเต ตุ ลิงฺคสฺมึ, ปิตรํ อิตฺถิตํ คตํ;
มาตรํ ปุริสตฺตํ ตุ, คตํ หนฺตฺวา ครุํ ผุเส.
มาตรํ ปน มาเรตฺวา, มาเรตฺวา ปิตรมฺปิ จ;
อานนฺตริยกํ กมฺมํ, นาปชฺเชยฺย กถํ นโร?
ติรจฺฉานคตา มาตา, ติรจฺฉานคโต ปิตา;
มาตรํ ปิตรํ หนฺตฺวา, นานนฺตริยกํ ผุเส.
โจเทตฺวา สมฺมุขีภูตํ, สงฺโฆ กมฺมํ กเรยฺย เจ;
กถํ กมฺมํ อกมฺมํ ตํ, สงฺโฆ สาปตฺติโก สิยา?
วุตฺตํ ตุ ปณฺฑกาทีนํ, สนฺธาย อุปสมฺปทํ;
อนาปตฺติสฺส กมฺมํ ตุ, สนฺธายาติ กุรุนฺทิยํ.
กปฺปพินฺทุกตํ รตฺตํ, จีวรํ ตุ อธิฏฺิตํ;
กถมสฺส สิยาปตฺติ, เสวมานสฺส ทุกฺกฏํ?
สกํ อนิสฺสชิตฺวาน, โย นิสฺสคฺคิยจีวรํ;
ปริภฺุชติ ตสฺสาย-มาปตฺติ ปริทีปิตา.
ปฺจ ปาจิตฺติยาเนว, นานาวตฺถุกตานิ หิ;
อปุพฺพํ อจริมํ เอก-กฺขเณ อาปชฺชเต กถํ?
เภสชฺชานิ หิ ปฺเจว, คเหตฺวา ภาชเน วิสุํ;
ปิเตสุ จ สตฺตาหา-ติกฺกเม โหนฺติ ปฺจปิ.
น ¶ ¶ รตฺตจิตฺโต น จ เถยฺยจิตฺโต;
น จาปิ จิตฺตํ มรณาย ตสฺส;
เทนฺตสฺส ปาราชิกมาห สตฺถา;
ถุลฺลจฺจยํ ตํ ปฏิคณฺหโตปิ.
สลากํ สงฺฆเภทาย, ปเทนฺตสฺส ปราชโย;
โหติ ถุลฺลจฺจยํ ตสฺส, สลากํ ปฏิคณฺหโต.
เอกตฺถ นิกฺขิปิตฺวาน, จีวรํ อทฺธโยชเน;
อรุณํ อุฏฺาเปนฺตสฺส, อนาปตฺติ กถํ สิยา?
สุปฺปติฏฺิตนิคฺโรธ-สทิเส รุกฺขมูลเก;
อนาปตฺติ หิ โส รุกฺโข, โหติ เอกกุลสฺส เจ.
กถํ อาปตฺติโย นานา-;
วตฺถุกาโย หิ กายิกา;
อปุพฺพํ อจริมํ เอก-;
กฺขเณ สมฺพหุลา ผุเส?
นานิตฺถีนํ ตุ เกเส วา, ตาสํ องฺคุลิโยปิ วา;
เอกโต คหเณ ตสฺส, โหนฺติ สมฺพหุลา ปน.
กถํ วาจสิกา นานา-วตฺถุกาโย น กายิกา;
อปุพฺพํ อจริมํ เอก-กฺขเณ อาปตฺติโย ผุเส?
ทุฏฺุลฺลํ โย วทติ จ วาจํ;
‘‘สพฺพา ตุมฺเห สิขรณิโย’’ติ;
วุตฺตา โทสา วินยนสตฺเถ;
ตสฺสิตฺถีนํ คณนวเสน.
อิตฺถิยา ปุริเสนาปิ, ปณฺฑเกน นิมิตฺตเก;
เมถุนํ น จ เสวนฺโต, เมถุนปฺปจฺจยา จุโต?
เมถุเน ปุพฺพภาคํ ตุ, กายสํสคฺคตํ คตา;
เมถุนปฺปจฺจยา เฉชฺชํ, อาปนฺนา อฏฺวตฺถุกํ.
มาตรํ ¶ จีวรํ ยาเจ, สงฺเฆ ปริณตํ น จ;
เกนสฺส โหติ อาปตฺติ, อนาปตฺติ จ าตเก?
วสฺสสาฏิกลาภตฺถํ ¶ , สมเย ปิฏฺิสฺิเต;
สิยาปตฺติ สตุปฺปาทํ, กโรโต มาตรมฺปิ จ.
สงฺฆาทิเสสมาปตฺตึ, ปาจิตฺตึ ทุกฺกฏํ กถํ;
ปาฏิเทสนิยํ ถุลฺล-จฺจยํ เอกกฺขเณ ผุเส?
อวสฺสุตาวสฺสุตหตฺถโต หิ;
ปิณฺฑํ คเหตฺวา ลสุณํ ปณีตํ;
มนุสฺสมํสฺจ อกปฺปมฺํ;
สพฺเพกโต ขาทติ, โหนฺติ ตสฺสา.
เอโก อุปชฺฌายกปุคฺคเลโก;
อาจริยโก ทฺเวปิ จ ปุณฺณวสฺสา;
เอกาว เตสํ ปน กมฺมวาจา;
เอกสฺส กมฺมํ ตุ น รูหเต กึ?
เกสคฺคมตฺตมฺปิ มหิทฺธิเกสุ;
อากาสโค โหติ สเจ ปเนโก;
กตมฺปิ ตํ รูหติ เนว กมฺมํ;
อากาสคสฺเสว, น ภูมิคสฺส.
สงฺเฆนปิ หิ อากาเส, ิเตน ปน อิทฺธิยา;
ภูมิคสฺส น กาตพฺพํ, กโรติ ยทิ กุปฺปติ.
น จ กปฺปกตํ วตฺถํ, น จ รตฺตํ อกปฺปิยํ;
นิวตฺถสฺส ปนาปตฺติ, อนาปตฺติ กถํ สิยา?
อจฺฉินฺนจีวรสฺเสตฺถ, ภิกฺขุสฺส ปน กิฺจิปิ;
น จสฺสากปฺปิยํ นาม, จีวรํ ปน วิชฺชติ.
น ¶ กุโตปิ จ คณฺหติ กิฺจิ หเว;
น ตุ เทติ จ กิฺจิปิ โภชนโต;
ครุกํ ปน วชฺชมุเปติ กถํ;
วท เม วินเย กุสโลสิ ยทิ?
อาทาย ยํ กิฺจิ อวสฺสุตมฺหา;
อุยฺโยชิตา ภฺุชติ โภชนฺเจ;
อุยฺโยชิตา ¶ ยา ปน ยาย ตสฺสา;
สงฺฆาทิเสสํ กถยนฺติ ธีรา.
กสฺสจิ กิฺจิ น เทติ สหตฺถา;
เนว จ คณฺหติ กิฺจิ กุโตจิ;
วชฺชมุเปติ ลหุํ, น ครุํ ตุ;
พฺรูหิ กถํ ยทิ พุชฺฌสิ สาธุ?
ทนฺตโปโนทกานํ ตุ, คหเณ ปน ภิกฺขุนี;
อุยฺโยเชนฺตี ลหุํ วชฺชํ, อาปชฺชติ นิเสวิเต.
อาปชฺชติ ปนาปตฺตึ, ครุกํ สาวเสสกํ;
ฉาเทติ, น ผุเส วชฺชํ, กถํ ชานาสิ เม วท?
สงฺฆาทิเสสมาปตฺตึ, อาปชฺชิตฺวา อนาทโร;
ฉาเทนฺโตปิ ตมาปตฺตึ, นาฺํ อุกฺขิตฺตโก ผุเส.
สปฺปาณปฺปาณชํ เนว, ชงฺคมํ น วิหงฺคมํ;
ทฺวิชํ กนฺตมกนฺตฺจ, สเจ ชานาสิ เม วท?
สปฺปาณปฺปาณโช วุตฺโต;
จิตฺตโช อุตุโชปิ จ;
ทฺวีเหว ปน ชาตตฺตา;
มโต สทฺโท ทฺวิโชติ หิ.
วินเย ¶ อนยูปรเม ปรเม;
สุชนสฺส สุขานยเน นยเน;
ปฏุ โหติ ปธานรโต น รโต;
อิธ โย ปน สารมเต รมเต.
เสทโมจนคาถาโย สมตฺตา.
สาธารณาสาธารณกถา
สพฺพสิกฺขาปทานาหํ ¶ , นิทานํ คณนมฺปิ จ;
ภิกฺขูหิ ภิกฺขุนีนฺจ, ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีหิ จ.
อสาธารณปฺตฺตํ, ตถา สาธารณมฺปิ จ;
ปวกฺขามิ สมาเสน, ตํ สุณาถ สมาหิตา.
นิทานํ นาม เวสาลี, ตถา ราชคหํ ปุรํ;
สาวตฺถาฬวิ โกสมฺพี, สกฺกภคฺคา ปกาสิตา.
กติ เวสาลิยา วุตฺตา, กติ ราชคเห กตา?
กติ สาวตฺถิปฺตฺตา, กติ อาฬวิยํ กตา?
กติ โกสมฺพิปฺตฺตา, กติ สกฺเกสุ ภาสิตา?
กติ ภคฺเคสุ ปฺตฺตา, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต?
ทส เวสาลิยา วุตฺตา, เอกวีส คิริพฺพเช;
ฉอูนานิ สตาเนว, ตีณิ สาวตฺถิยํ กตา.
ฉ ปนาฬวิยํ วุตฺตา, อฏฺ โกสมฺพิยํ กตา;
อฏฺ สกฺเกสุ ปฺตฺตา, ตโย ภคฺเคสุ ทีปิตา.
เมถุนํ วิคฺคโห เจว, จตุตฺถนฺติมวตฺถุกํ;
อติเรกจีวรํ สุทฺธ-กาฬเกฬกโลมกํ.
ภูตํ ¶ ปรมฺปรฺเจว, มุขทฺวารมเจลโก;
ภิกฺขุนีสุ จ อกฺโกโส, ทส เวสาลิยํ กตา.
ทุติยนฺติมวตฺถฺุจ, ทฺเว อนุทฺธํสนานิ จ;
สงฺฆเภทา ทุเว เจว, จีวรสฺส ปฏิคฺคโห.
รูปิยํ สุตฺตวิฺตฺติ, ตถา อุชฺฌาปนมฺปิ จ;
ปริปาจิตปิณฺโฑ จ, ตเถว คณโภชนํ.
วิกาลโภชนฺเจว, จาริตฺตํ นฺหานเมว จ;
อูนวีสติวสฺสฺจ, ทตฺวา สงฺเฆน จีวรํ.
โวสาสนฺตี จ นจฺจํ วา, คีตํ วา จาริกทฺวยํ;
ฉนฺททาเนนิเม ราช-คหสฺมึ เอกวีสติ.
กุฏิ ¶ โกสิยเสยฺยฺจ, ปถวีภูตคามกํ;
สปฺปาณกฺจ สิฺจนฺติ, เอเต ฉาฬวิยํ กตา.
มหลฺลกวิหาโร จ, โทวจสฺสํ ตเถว จ;
อฺเนฺํ ตถา ทฺวาร-โกสา มชฺฌฺจ ปฺจมํ.
อนาทริยํ สหธมฺโม, ปโยปานฺจ เสขิเย;
โกสมฺพิยํ ตุ ปฺตฺตา, อฏฺิเม สุทฺธทิฏฺินา.
โธวเนฬกโลมานิ, ปตฺโต จ ทุติโย ปน;
โอวาโทปิ จ เภสชฺชํ, สูจิ อารฺเกสุ จ.
อุทกสุทฺธิกฺเจว, โอวาทาคมนมฺปิ จ;
ปุเร กปิลวตฺถุสฺมึ, ปฺตฺตา ปน อฏฺิเม.
โชตึ สมาทหิตฺวาน, สามิเสน สสิตฺถกํ;
อิเม ภคฺเคสุ ปฺตฺตา, ตโย อาทิจฺจพนฺธุนา.
ปาราชิกานิ จตฺตาริ, ครุกา โสฬสา, ทุเว;
อนิยตา, จตุตฺตึส, โหนฺติ นิสฺสคฺคิยานิ หิ.
ฉปฺปณฺณาสสตฺเจว ¶ , ขุทฺทกานิ ภวนฺติ หิ;
ทเสว ปน คารยฺหา, ทฺเวสตฺตติ จ เสขิยา.
ฉอูนานิ จ ตีเณว, สตานิ สมเจตสา;
อิเม วุตฺตาวเสสา หิ, สพฺเพ สาวตฺถิยํ กตา.
ปาราชิกานิ จตฺตาริ, สตฺต สงฺฆาทิเสสกา;
นิสฺสคฺคิยานิ อฏฺเว, ทฺวตฺตึเสว จ ขุทฺทกา.
ทฺเว คารยฺหา, ตโย เสขา, ฉปฺปฺาเสว สพฺพโส;
ภวนฺติ ฉสุ ปฺตฺตา, นคเรสุ จ ปิณฺฑิตา.
สพฺพาเนว ปเนตานิ, นคเรสุ จ สตฺตสุ;
อฑฺฒุฑฺฒานิ สตาเนว, ปฺตฺตานิ ภวนฺติ หิ.
สิกฺขาปทานิ ภิกฺขูนํ, วีสฺจ ทฺเว สตานิ จ;
ภิกฺขุนีนํ ตุ จตฺตาริ, ตถา ตีณิ สตานิ จ.
ปาราชิกานิ จตฺตาริ, ครุกา ปน เตรส;
อนิยตา ทุเว วุตฺตา, ตึส นิสฺสคฺคิยานิ จ.
ขุทฺทกา ¶ นวุติ ทฺเว จ, จตฺตาโร ปาฏิเทสนา;
นิปฺปปฺเจน นิทฺทิฏฺา, ปฺจสตฺตติ เสขิยา.
ทฺเว สตานิ จ วีสฺจ, วสา ภิกฺขูนเมว จ;
สิกฺขาปทานิ อุทฺเทสมาคจฺฉนฺติ อุโปสเถ.
ปาราชิกานิ อฏฺเว, ครุกา ทส สตฺต จ;
นิสฺสคฺคิยานิ ตึเสว, ฉสฏฺิ จ สตมฺปิ จ.
ขุทฺทกานฏฺ คารยฺหา, ปฺจสตฺตติ เสขิยา;
สพฺพานิ ปน จตฺตาริ, ตถา ตีณิ สตานิ จ.
ภวนฺติ ปน เอตานิ, ภิกฺขุนีนํ วสา ปน;
สิกฺขาปทานิ อุทฺเทสมาคจฺฉนฺติ อุโปสเถ.
ฉจตฺตาลีส โหนฺเตว, ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีหิ ตุ;
อสาธารณภาวํ ตุ, คมิตานิ มเหสินา.
ฉ ¶ จ สงฺฆาทิเสสา จ, ตถา อนิยตา ทุเว;
ทฺวาทเสว จ นิสฺสคฺคา, ทฺวาวีสติ จ ขุทฺทกา.
จตฺตาโรปิ จ คารยฺหา, ฉจตฺตาลีส โหนฺติเม;
ภิกฺขูนํเยว ปฺตฺตา, โคตเมน ยสสฺสินา.
วิสฏฺิ กายสํสคฺโค, ทุฏฺุลฺลํ อตฺตกามตา;
กุฏิ เจว วิหาโร จ, ฉเฬเต ครุกา สิยุํ.
นิสฺสคฺคิยาทิวคฺคสฺมึ, โธวนฺจ ปฏิคฺคโห;
เอฬกโลมวคฺเคปิ, อาทิโต ปน สตฺต จ.
ตติเยปิ จ วคฺคสฺมึ, ปตฺโต จ ปโม ตถา;
วสฺสสาฏิกมารฺ-มิติ ทฺวาทส ทีปิตา.
ปาจิตฺติยานิ วุตฺตานิ, สพฺพานิ คณนาวสา;
ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนฺจ, อฏฺาสีติสตํ, ตโต.
สพฺโพ ภิกฺขุนิวคฺโคปิ, สปรมฺปรโภชโน;
ตถา อนติริตฺโต จ, อภิหฏฺุํ ปวารณา.
ปณีตโภชนวิฺตฺติ, ตเถวาเจลโกปิ จ;
นิมนฺติโต สภตฺโต จ, ทุฏฺุลฺลจฺฉาทนมฺปิ จ.
อูนวีสติวสฺสํ ¶ ตุ, มาตุคาเมน สทฺธิปิ;
อนฺเตปุรปฺปเวโส จ, วสฺสสาฏิ นิสีทนํ.
ขุทฺทกานิ ปเนตานิ, ทฺวาวีสติ ภวนฺติ หิ;
จตฺตาโร ปน คารยฺหา, ภิกฺขูนํ ปาติโมกฺขเก.
เอกโต ปน ปฺตฺตา, ฉจตฺตาลีส โหนฺติเม;
ภิกฺขุนีหิ ตุ ภิกฺขูนํ, อสาธารณตํ คตา.
ภิกฺขูหิ ภิกฺขุนีนฺจ, สตํ ตึส ภวนฺติ หิ;
อสาธารณภาวํ ตุ, คมิตานิ มเหสินา.
ปาราชิกานิ จตฺตาริ, ทส สงฺฆาทิเสสกา;
ทฺวาทเสว จ นิสฺสคฺคา, ขุทฺทกา นวุติจฺฉ จ.
อฏฺเว ¶ ปน คารยฺหา, สตํ ตึส ภวนฺติเม;
ภิกฺขุนีนฺจ ภิกฺขูหิ, อสาธารณตํ คตา.
ภิกฺขุนีนํ ตุ สงฺฆาทิ-เสเสหิ ฉ ปนาทิโต;
ยาวตติยกา เจว, จตฺตาโรติ อิเม ทส.
อกาลจีวรฺเจว, ตถา อจฺฉินฺนจีวรํ;
สตฺตฺทตฺถิกาทีนิ, ปตฺโต เจว ครุํ ลหุํ.
ทฺวาทเสว ปเนตานิ, ภิกฺขุนีนํ วเสนิธ;
นิสฺสคฺคิยานิ สตฺถารา, ปฺตฺตานิ ปเนกโต.
อสาธารณปฺตฺตา, ขุทฺทกา นวุติจฺฉ จ;
คารยฺหา จ ปนฏฺาติ, สพฺเพว คณนาวสา.
ภิกฺขุนีนํ ตุ ภิกฺขูหิ, อสาธารณตํ คตา;
เอกโตเยว ปฺตฺตา, สตํ ตึส ภวนฺติ หิ.
อสาธารณุภินฺนมฺปิ, สตํ สตฺตติ จจฺฉ จ;
ปาราชิกานิ จตฺตาริ, ครุกา จ ทสจฺฉ จ.
อนิยตา ทุเว เจว, นิสฺสคฺคา จตุวีสติ;
สตํ อฏฺารเสเวตฺถ, ขุทฺทกา ปริทีปิตา.
ทฺวาทเสว จ คารยฺหา, สตํ สตฺตติ จจฺฉ จ;
อสาธารณุภินฺนมฺปิ, อิเมติ ปริทีปิตา.
สาธารณา ¶ อุภินฺนมฺปิ, ปฺตฺตา ปน สตฺถุนา;
สตํ สตฺตติ จตฺตาริ, ภวนฺตีติ ปกาสิตา.
ปาราชิกานิ จตฺตาริ, สตฺต สงฺฆาทิเสสกา;
อฏฺารส จ นิสฺสคฺคา, สมสตฺตติ ขุทฺทกา.
ปฺจสตฺตติ ปฺตฺตา, เสขิยาปิ จ สพฺพโส;
สตํ สตฺตติ จตฺตาริ, อุภินฺนํ สมสิกฺขตา.
สาธารณาสาธารณกถา.
ลกฺขณกถา
อิโต ¶ ปรํ ปวกฺขามิ, ลกฺขณํ ปน สพฺพคํ;
สวเน สาทรํ กตฺวา, วทโต เม นิโพธถ.
นิทานํ ปุคฺคโล วตฺถุ, ปฺตฺติวิธิเมว จ;
วิปตฺตาปตฺตนาปตฺติ, อาณตฺตงฺคกิริยาปิ จ.
สฺาจิตฺตสมุฏฺานํ, วชฺชกมฺมปเภทกํ;
ติกทฺวยนฺติ สพฺพตฺถ, โยเชตพฺพมิทํ ปน.
ปุพฺเพ วุตฺตนยํ ยฺจ, ยฺจ อุตฺตานเมวิธ;
ตํ สพฺพํ ปน วชฺเชตฺวา, กริสฺสามตฺถโชตนํ.
ปุคฺคโล นาม ยํ ยํ ตุ, ภิกฺขุมารพฺภ ภิกฺขุนึ;
สิกฺขาปทํ ตุ ปฺตฺตํ, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล.
เตวีสติวิธา เต จ, สุทินฺนธนิยาทโย;
ภิกฺขูนํ ปาติโมกฺขสฺมึ, อาทิกมฺมิกปุคฺคลา.
ภิกฺขุนีนํ ตถา ปาติ-โมกฺขสฺมึ อาทิกมฺมิกา;
ถุลฺลนนฺทาทโย สตฺต, สพฺเพ ตึส ภวนฺติ หิ.
วตฺถูติ ปุคฺคลสฺเสว, ตสฺส ตสฺส จ สพฺพโส;
วตฺถุโน ตสฺส ตสฺเสว, อชฺฌาจาโร ปวุจฺจติ.
เกวลา ¶ ปน ปฺตฺติ, มูลภูตา ตเถว สา;
อนฺวนุปฺปนฺนสพฺพตฺถ-ปเทสปทปุพฺพิกา.
สาธารณา จ ปฺตฺติ, ตถาสาธารณาปิ จ;
เอกโตอุภโตปุพฺพา, เอวํ นววิธา สิยา.
ตตฺถ ‘‘โย เมถุนํ ธมฺมํ, ปฏิเสเวยฺย ภิกฺขุ’’ติ;
‘‘อทินฺนํ อาทิเยยฺยา’’ติ, ปฺตฺติจฺเจวมาทิกา.
โหติ ¶ ‘‘อนฺตมโส ภิกฺขุ, ติรจฺฉานคตายปิ’’;
อิจฺเจวมาทิกา สพฺพา, อนุปฺตฺติ ทีปิตา.
ตถานุปฺปนฺนปฺตฺติ, อนุปฺปนฺเน ตุ วชฺชเก;
อฏฺนฺนํ ครุธมฺมานํ, วเสเนวาคตา หิ สา.
จมฺมตฺถรณกฺเจว, สคุณงฺคุณุปาหนํ;
ตเถว จ ธุวนฺหานํ, ปฺจวคฺคูปสมฺปทา.
เอสา ปเทสปฺตฺติ, นามาติ หิ จตุพฺพิธา;
วุตฺตา มชฺฌิมเทสสฺมึ-เยว โหติ, น อฺโต.
อิโต เสสา หิ สพฺพตฺถ-ปฺตฺตีติ ปกาสิตา;
อตฺถโต เอกเมเวตฺถ, สาธารณทุกาทิกํ.
สาณตฺติกา ปนาปตฺติ, โหติ นาณตฺติกาปิ จ;
อาณตฺตีติ จ นาเมสา, เยฺยา อาณาปนา ปน.
อาปตฺตีนํ ตุ สพฺพาสํ, สพฺพสิกฺขาปเทสุปิ;
สพฺโพ ปนงฺคเภโท หิ, วิฺาตพฺโพ วิภาวินา.
กาเยนปิ จ วาจาย, ยา กโรนฺตสฺส ชายเต;
อยํ กฺริยสมุฏฺานา, นาม ปาราชิกา วิย.
กายวาจาหิ กตฺตพฺพํ, อกโรนฺตสฺส โหติ ยา;
สา จากฺริยสมุฏฺานา, ปเม กถิเน วิย.
กโรนฺตสฺสากโรนฺตสฺส, ภิกฺขุโน โหติ ยา ปน;
สา กฺริยากฺริยโต โหติ, จีวรคฺคหเณ วิย.
สิยา ปน กโรนฺตสฺส, อกโรนฺตสฺส ยา สิยา;
สา กฺริยากฺริยโต โหติ, รูปิยุคฺคหเณ วิย.
ยา กโรโต อกุพฺพโต;
สิยา กิริยโต เจว;
สา กฺริยากฺริยโตปิ จ.
สพฺพา จาปตฺติโย สฺา-;
วเสน ทุวิธา สิยุํ;
สฺาวิโมกฺขา โนสฺา-;
วิโมกฺขาติ ปกาสิตา.
วีติกฺกมนสฺาย, อภาเวน ยโต ปน;
วิมุจฺจติ อยํ สฺา-วิโมกฺขาติ ปกาสิตา.
อิตรา ปน โนสฺา-วิโมกฺขาติ ปกาสิตา;
ปุน สพฺพาว จิตฺตสฺส, วเสน ทุวิธา สิยุํ.
สจิตฺตกา อจิตฺตาติ, สุจิตฺเตน ปกาสิตา;
สจิตฺตกสมุฏฺาน-วเสน ปน ยา สิยา.
อยํ สจิตฺตกา นาม, อาปตฺติ ปริทีปิตา;
สจิตฺตเกหิ วา มิสฺส-วเสนายมจิตฺตกา.
สพฺพา จาปตฺติโย วชฺช-วเสน ทุวิธา รุตา;
สุวิชฺเชนานวชฺเชน, โลกปณฺณตฺติวชฺชโต.
ยสฺสา สจิตฺตเก ปกฺเข, จิตฺตํ อกุสลํ สิยา;
โลกวชฺชาติ นามายํ, เสสา ปณฺณตฺติวชฺชกา.
สพฺพา จาปตฺติโย กมฺม-วเสน ติวิธา สิยุํ;
กายกมฺมํ วจีกมฺมํ, ตถา ตทุภยมฺปิ จ.
ติกทฺวยนฺติ นาเมตํ, กุสลาทิติกทฺวยํ;
กุสลากุสลจิตฺโต วา, ตถาพฺยากตมานโส.
หุตฺวา ¶ อาปชฺชตาปตฺตึ, อาปชฺชนฺโต น อฺถา;
สุขเวทนาสมงฺคี วา, ตถา ทุกฺขาทิสํยุโต.
อิทํ ตุ ลกฺขณํ วุตฺตํ, สพฺพสิกฺขาปเทสุปิ;
โยเชตฺวา ปน ทสฺเสยฺย, วินยสฺมึ วิสารโท.
ตรุํ ¶ ติมูลํ นวปตฺตเมนํ;
จตุสฺสิขํ สตฺตผลํ ฉปุปฺผํ;
ชานาติ โย ทฺวิปฺปภวํ ทฺวิสาขํ;
ชานาติ ปฺตฺติมเสสโต โส.
อิมมุตฺตรํ คตมนุตฺตรตํ;
ปริยาปุณาติ ปริปุจฺฉติ โย;
อุปยาตนุตฺตรตมุตฺตรโต;
ส จ กายวาจวินเย วินเย.
ลกฺขณกถา.
โสฬสปริวารสฺส, ปริวารสฺส สพฺพโส;
อิโต ปรํ ปวกฺขามิ, สพฺพสงฺกลนํ นยํ.
กติ อาปตฺติโย วุตฺตา;
กายิกา, วาจสิกา กติ?
ฉาเทนฺตสฺส กตาปตฺตี;
กติ สํสคฺคปจฺจยา?
กายิกา ฉพฺพิธาปตฺติ, ตถา วาจสิกาปิ จ;
ฉาเทนฺตสฺส จ ติสฺโสว, ปฺจ สํสคฺคปจฺจยา.
กติ อาปตฺติมูลานิ, ปฺตฺตานิ มเหสินา?
กติ อาปตฺติโย วุตฺตา, ทุฏฺุลฺลจฺฉาทเน ปน?
ทฺเว ¶ ปนาปตฺติมูลานิ, กาโย วาจา ภวนฺติ หิ;
ปาราชิกา จ ปาจิตฺติ, ทุฏฺุลฺลจฺฉาทเน สิยุํ.
กติ คามนฺตเร วุตฺตา, นทีปาเร ตถา กติ?
กติ ถุลฺลจฺจยํ มํเส, กติ มํเสสุ ทุกฺกฏํ?
คามนฺตเร จตสฺโสว, นทีปาเรปิ ตตฺตกา;
ถุลฺลจฺจยํ มนุสฺสานํ, มํเส, นวสุ ทุกฺกฏํ.
ภิกฺขุ ภิกฺขุนิยา สทฺธึ, สํวิธาติ จ ทุกฺกฏํ;
ปาจิตฺตฺสฺส คามสฺส, อุปจาโรกฺกเม สิยา.
ถุลฺลจฺจยํ ¶ ปริกฺขิตฺเต, คามสฺมึ ปเม ปเท;
ครุกํ ทุติเย ตสฺสา, คามนฺตรํ วชนฺติยา.
ตถา ภิกฺขุนิยา สทฺธึ, สํวิธาเน ตุ ทุกฺกฏํ;
อภิรูหติ นาวํ เจ, โหติ ปาจิตฺติ ภิกฺขุโน.
นทิยุตฺตรเณ กาเล, ปาเท ถุลฺลจฺจยํ ผุเส;
ปเม, ทุติเย ตสฺสา, โหติ ภิกฺขุนิยา ครุํ.
กติ วาจสิกา รตฺตึ, กติ วาจสิกา ทิวา?
ทุเว วาจสิกา รตฺตึ, ทุเว วาจสิกา ทิวา.
รตฺตนฺธกาเร ปุริเสน สทฺธึ;
ิตา อทีเป ปน หตฺถปาเส;
ปาจิตฺติ ตสฺสา ยทิ สลฺลเปยฺย;
วเทยฺย เจ ทุกฺกฏเมว ทูเร.
ฉนฺเน ทิวา ยา ปุริเสน สทฺธึ;
ิตา วเทยฺยสฺส จ หตฺถปาเส;
ปาจิตฺติ, หิตฺวา ปน หตฺถปาสํ;
วเทยฺย เจ ทุกฺกฏเมว ตสฺสา.
กติ วา ททมานสฺส, กติ วา ปฏิคณฺหโต?
ททมานสฺส ติสฺโสว, จตสฺโสว ปฏิคฺคเห.
มนุสฺสสฺส ¶ วิสํ เทติ, สเจ มรติ เตน โส;
โหติ ปาราชิกํ, ยกฺเข, เปเต ถุลฺลจฺจยํ มตํ.
ติรจฺฉานคเต เตน, มเต ปาจิตฺติยํ สิยา;
ตถา ปาจิตฺติ อฺาติ-กาย เจ เทติ จีวรํ.
หตฺถคาเห ตถา เวณิ-คาเห สงฺฆาทิเสสตา;
มุเขน องฺคชาตสฺส, คหเณ ตุ ปราชโย.
อฺาติกาย หตฺถมฺหา, จีวรสฺส ปฏิคฺคเห;
สนิสฺสคฺคา จ ปาจิตฺติ, โหตีติ ปริยาปุตา.
อวสฺสุตสฺส หตฺถมฺหา, สยํ วาปิ อวสฺสุตา;
โหติ ถุลฺลจฺจยํ ตสฺสา, โภชนํ ปฏิคณฺหโต.
กติ ¶ ตฺติจตุตฺเถน, วุตฺตา สมฺมุติโย อิธ?
เอกา เอว ปนุทฺทิฏฺา, ภิกฺขุโนวาทสมฺมุติ.
กติ ธฺรสา วุตฺตา, วิกาเล กปฺปิยา ปน?
โลณโสวีรกํ เอกํ, วิกาเล กปฺปิยํ มตํ.
กติ ปาราชิกา กายา, กติ สํวาสภูมิโย?
รตฺติจฺเฉโท กตีนํ ตุ, ปฺตฺตา ทฺวงฺคุลา กติ?
ปาราชิกานิ กายมฺหา, ทฺเว ทฺเว สํวาสภูมิโย;
รตฺติจฺเฉโท ทุวินฺนํ ตุ, ปฺตฺตา ทฺวงฺคุลา ทุเว.
ปมนฺติมวตฺถฺุจ, กายสํสคฺคชมฺปิ จ;
ปาราชิกานิ กายมฺหา, อิเม ทฺเว ปน ชายเร.
สมานสํวาสกภูมิ เอกา;
ตเถว นานาปทปุพฺพิกา จ;
ทฺเว เอว สํวาสกภูมิโย หิ;
มเหสินา การุณิเกน วุตฺตา.
ปาริวาสิกภิกฺขุสฺส ¶ , ตถา มานตฺตจาริโน;
รตฺติจฺเฉโท ทุวินฺนํ ตุ, ทฺวยาตีเตน ทีปิโต.
ทฺวงฺคุลปพฺพปรมํ, อาทาตพฺพํ, ตเถว จ;
ทฺวงฺคุลํ วา ทุมาสํ วา, ปฺตฺตา ทฺวงฺคุลา ทุเว.
กติ ปาณาติปาตสฺมึ, วาจา ปาราชิกา กติ?
กติ โอภาสเน วุตฺตา, สฺจริตฺเต ตถา กติ?
ติสฺโส ปาณาติปาตสฺมึ;
วาจา ปาราชิกา ตโย;
โอภาสเน ตโย วุตฺตา;
สฺจริตฺเต ตถา ตโย.
อโนทิสฺสกโมปาเต, ขเต มรติ มานุโส;
ปาราชิกํ สิยา, ยกฺเข, เปเต ถุลฺลจฺจยํ มเต.
ติรจฺฉานคเต ตตฺถ, มเต ปาจิตฺติยํ วเท;
อิมา ปาณาติปาตสฺมึ, ติสฺโส อาปตฺติโย สิยุํ.
มนุสฺสมารณาทินฺนา-ทานมาณตฺติยาปิ ¶ จ;
มนุสฺสุตฺตริธมฺมฺจ, วทโต วาจิกา ตโย.
มคฺคทฺวยํ ปโนทิสฺส, วณฺณาทิภณเน ครุํ;
ถุลฺลจฺจยํ ปโนทิสฺส, อุพฺภชาณุมธกฺขกํ.
อุพฺภกฺขกมโธชาณุ-มาทิสฺส ภณโต ปน;
ทุกฺกฏํ ปน นิทฺทิฏฺํ, ติสฺโส โอภาสนา ยิมา.
ปฏิคฺคณฺหนตาทีหิ, ตีหิ สงฺฆาทิเสสตา;
ทฺวีหิ ถุลฺลจฺจยํ วุตฺตํ, เอเกน ปน ทุกฺกฏํ.
ฉินฺทโต กติ อาปตฺติ, ฉฑฺฑิตปฺปจฺจยา กติ?
ฉินฺทนฺตสฺส ตุ ติสฺโสว, ปฺจ ฉฑฺฑิตปจฺจยา.
โหติ ปาราชิกํ ตสฺส, ฉินฺทนฺตสฺส วนปฺปตึ;
ภูตคามํ ตุ ปาจิตฺติ, องฺคชาตํ ตุ ถุลฺลตา.
วิสํ ¶ ฉฑฺเฑตฺยโนทิสฺส, มนุสฺโส มรติ เตน เจ;
ปาราชิกํ, มเต ยกฺเข, เปเต ถุลฺลจฺจยํ สิยา.
ติรจฺฉาเน ตุ ปาจิตฺติ, วิสฏฺิฉฑฺฑเน ครุํ;
หริตุจฺจารปสฺสาว-ฉฑฺฑเน ทุกฺกฏํ มตํ.
คจฺฉโต กติธาปตฺติ, ิตสฺส กติ เม วท?
กติ โหนฺติ นิสินฺนสฺส, นิปนฺนสฺสาปิ กิตฺตกา?
คจฺฉนฺตสฺส จตสฺโสว, ิตสฺสาปิ จ ตตฺตกา;
นิสินฺนสฺส จตสฺโสว, นิปนฺนสฺสาปิ ตตฺตกา.
ภิกฺขุ ภิกฺขุนิยา สทฺธึ, สํวิธาเน ตุ ทุกฺกฏํ;
ปาจิตฺตฺสฺส คามสฺส, อุปจาโรกฺกเม สิยา.
ถุลฺลจฺจยํ ปริกฺขิตฺเต, คามสฺมึ ปเม ปเท;
ครุกํ ทุติเย โหติ, คามนฺตรํ วชนฺติยา.
ปฏิจฺฉนฺเน ปโนกาเส, ภิกฺขุนี มิตฺตสนฺถวา;
โปสสฺส หตฺถปาเส ตุ, ปาจิตฺติ ยทิ ติฏฺติ.
หตฺถปาสํ ชหิตฺวาน, สเจ ติฏฺติ ทุกฺกฏํ;
อรุณุคฺคมเน กาเล, ทุติยา หตฺถปาสกํ.
หิตฺวา ¶ ติฏฺนฺติยา ตสฺสา, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ;
หิตฺวา ติฏฺติ เจ ตสฺสา, โหติ สงฺฆาทิเสสตา.
นิสินฺนาย จตสฺโสว, นิปนฺนายาปิ ตตฺตกา;
โหนฺติ วุตฺตปฺปการาว, วิฺเยฺยา วินยฺุนา.
ยาวตติยเก วุตฺตา, กติ อาปตฺติโย วท?
ยาวตติยเก วุตฺตา, ติสฺโส อาปตฺติโย สุณ.
ผุเส ปาราชิกาปตฺตึ, อุกฺขิตฺตสฺสานุวตฺติกา;
สงฺฆาทิเสสตา สงฺฆ-เภทกสฺสานุวตฺติโน.
อนิสฺสคฺเค ตุ ปาจิตฺติ, ปาปิกาย จ ทิฏฺิยา;
ยาวตติยเก ติสฺโส, โหนฺติ อาปตฺติโย อิมา.
ขาทโต ¶ กติ นิทฺทิฏฺา, โภชนปฺปจฺจยา กติ?
ขาทโต ปน ติสฺโสว, ปฺจ โภชนการณา.
ถุลฺลจฺจยํ มนุสฺสานํ, มํสํ ขาทติ, ทุกฺกฏํ;
เสสกานํ ตุ, ปาจิตฺติ, ลสุณํ ภกฺขยนฺติยา.
อวสฺสุตสฺส โปสสฺส, หตฺถโต หิ อวสฺสุตา;
คเหตฺวา โภชนํ กิฺจิ, สพฺพํ มํสํ อกปฺปิยํ.
วิฺาเปตฺวาน อตฺตตฺถํ, คเหตฺวา โภชนมฺปิ จ;
ลสุณมฺปิ จ มิสฺเสตฺวา, เอกตชฺโฌหรนฺติยา.
ถุลฺลจฺจยฺจ ปาจิตฺติ, ปาฏิเทสนิยมฺปิ จ;
ทุกฺกฏํ ครุกฺจาติ, ปฺจ อาปตฺติโย สิยุํ.
โอโลเกนฺตสฺส นิทฺทิฏฺา, กติ อาปตฺติโย วท?
โอโลเกนฺตสฺส นิทฺทิฏฺา, เอกาปตฺติ มเหสินา.
ทุกฺกฏํ รตฺตจิตฺเตน, องฺคชาตํ ปนิตฺถิยา;
โอโลเกนฺตสฺส วา วุตฺตํ, มุขํ ภิกฺขํ ททนฺติยา.
กติ อุกฺขิตฺตกา วุตฺตา, สมฺมาวตฺตนกา กติ?
ตโย อุกฺขิตฺตกา วุตฺตา, เตจตฺตาลีส วตฺตนา.
อทสฺสนปฺปฏีกมฺเม, อาปนฺนาปตฺติยา ทุเว;
เอโก อปฺปฏินิสฺสคฺเค, ปาปิกาย จ ทิฏฺิยา.
กติ ¶ นาสิตกา วุตฺตา, กตีนํ เอกวาจิกา?
ตโย นาสิตกา วุตฺตา, ติณฺณนฺนํ เอกวาจิกา.
เมตฺติยา ทูสโก เจว, กณฺฏโกติ ตโย อิเม;
ลิงฺคสํวาสทณฺเฑหิ, นาสิตา หิ ยถากฺกมํ.
เอกุปชฺฌายเกเนว, เอเกนาจริเยน จ;
ทฺเว ตโย อนุสาเวตุํ, วฏฺฏตีติ จ นิทฺทิเส.
ตฺติยา กปฺปนา เจว, ตถา วิปฺปกตมฺปิ จ;
อตีตกรณฺเจติ, ตโย กมฺมสฺส สงฺคหา.
ตฺติยา ¶ กปฺปนา นาม, ‘‘ทเทยฺย’’จฺเจวมาทิกา;
‘‘เทติ สงฺโฆ, กโรตี’’ติ, อาทิ วิปฺปกตํ สิยา.
‘‘ทินฺนํ, กตํ’’ ปนิจฺจาทิ, อตีตกรณํ สิยา;
สงฺคยฺหนฺติ หิ สพฺพานิ, กมฺมาเนเตหิ ตีหิปิ.
สงฺเฆ สลากคาเหน, กมฺเมนปิ จ เกวลํ;
การเณหิ ปน ทฺวีหิ, สงฺโฆ ภิชฺชติ, นฺถา.
สงฺฆเภทกภิกฺขุสฺส, ตสฺส ปาราชิกํ สิยา;
อนุวตฺตกภิกฺขูนํ, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ.
ปยุตฺตายุตฺตวาจาย, กติ อาปตฺติโย ผุเส?
ปยุตฺตายุตฺตวาจาย, ฉ ปนาปตฺติโย ผุเส.
อาชีวเหตุ ปาปิจฺโฉ, อิจฺฉาปกตมานโส;
อสนฺตํ อุตฺตรึ ธมฺมํ, อุลฺลปนฺโต ปราชิโต.
สฺจริตฺตํ สมาปนฺเน, ตถา สงฺฆาทิเสสตา;
โย เต วสติ อาราเม, วทํ ถุลฺลจฺจยํ ผุเส.
วิฺาเปตฺวา ปณีตํ ตุ, โภชนํ ภิกฺขุ ภฺุชติ;
ปาจิตฺติ ภิกฺขุนิยา เจ, ปาฏิเทสนิยํ สิยา.
วิฺาเปตฺวาน สูปํ วา, โอทนํ วา อนามโย;
ภิกฺขุ ภฺุชติ เจ ตสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.
ทสสตานิ รตฺตีนํ, ฉาเทตฺวาปตฺติโย ปน;
ทส รตฺติโย วสิตฺวาน, มุจฺเจยฺย ปาริวาสิโก.
ปาราชิกานิ ¶ อฏฺเว, เตวีส ครุกา ปน;
ทฺเวเยวานิยตา วุตฺตา, พุทฺเธนาทิจฺจพนฺธุนา.
นิสฺสคฺคิยานิ วุตฺตานิ, ทฺเวจตฺตาลีส โหนฺติ หิ;
โหนฺติ ปาจิตฺติยา สพฺพา, อฏฺาสีติสตํ ปน.
ปาฏิเทสนิยา ¶ วุตฺตา, ทฺวาทเสว มเหสินา;
วุตฺตา ปน สุสิกฺเขน, ปฺจสตฺตติ เสขิยา.
ปฺตฺตานิ สุปฺเน, โคตเมน ยสสฺสินา;
ภวนฺติ ปน สพฺพานิ, อฑฺฒุฑฺฒานิ สตานิ หิ.
โย ปเนเตสุ วตฺตพฺโพ;
สารภูโต วินิจฺฉโย;
โส มยา สกโล วุตฺโต;
สมาเสเนว สพฺพถา.
มยา สุฏฺุ วิจาเรตฺวา, ปาฬิอฏฺกถานยํ;
กตตฺตา อาทรํ กตฺวา, อุคฺคเหตพฺพเมวิทํ.
อตฺเถ อกฺขรพนฺเธ วา, วิฺาสสฺส กเมปิ วา;
กงฺขา ตสฺมา น กาตพฺพา, กาตพฺพา พหุมานตา.
สอุตฺตรํ โย ชานาติ;
วินยสฺส วินิจฺฉยํ;
นิสฺสยํ โส วิมฺุจิตฺวา;
ยถากามงฺคโม สิยา.
นิสฺสยํ ทาตุกาเมน, สวิภงฺคํ สมาติกํ;
สุฏฺุ วาจุคฺคตํ กตฺวา, ตฺวา ทาตพฺพเมวิทํ.
อิมํ ปติ จินฺเตติ, สุณาติ ปริปุจฺฉติ;
วาเจติ จ ปรํ นิจฺจํ, อตฺถํ อุปปริกฺขติ.
โย ตสฺส ปน ภิกฺขุสฺส, อตฺถา วินยนิสฺสิตา;
อุปฏฺหนฺติ สพฺเพว, หตฺเถ อามลกํ วิย.
อิมํ ปรมมุตฺตรํ อุตฺตรํ;
นโร หมตสาครํ สาครํ;
อพุทฺธิชนสารทํ ¶ สารทํ;
สิยา วินยปารโค ปารโค.
อโต ¶ หิ นิจฺจํ อิมมุตฺตมํ ตมํ;
วิธูย สิกฺเข คุณสํหิตํ หิตํ;
นโร หิ สกฺกจฺจวปูรโต รโต;
สุขสฺส สพฺพงฺคณกมฺมทํ ปทํ.
วินเย ปฏุภาวกเร ปรเม;
ปิฏเก ปฏุตํ อภิปตฺถยตา;
วิธินา ปฏุนา ปฏุนา ยตินา;
ปริยาปุณิตพฺพมิทํ สตตํ.
นิคมนกถา
รจิโต พุทฺธทตฺเตน, สุทฺธจิตฺเตน ธีมตา;
สุจิรฏฺิติกาเมน, สาสนสฺส มเหสิโน.
อนฺตเรนนฺตรายํ ตุ, ยถา สิทฺธิมุปาคโต;
อตฺถโต คนฺถโต เจว, อุตฺตโรยมนุตฺตโร.
ตถา สิชฺฌนฺตุ สงฺกปฺปา, สตฺตานํ ธมฺมสํยุตา;
ราชา ปาตุ มหึ สมฺมา, กาเล เทโว ปวสฺสตุ.
ยาว ติฏฺติ เสลินฺโท, ยาว จนฺโท วิโรจติ;
ตาว ติฏฺตุ สทฺธมฺโม, โคตมสฺส มเหสิโน.
ขนฺติโสรจฺจโสสีลฺย-พุทฺธิสทฺธาทยาทโย;
ปติฏฺิตา คุณา ยสฺมึ, รตนานีว สาคเร.
วินยาจารยุตฺเตน, เตน สกฺกจฺจ สาทรํ;
ยาจิโต สงฺฆปาเลน, เถเรน ถิรเจตสา.
สุจิรฏฺิติกาเมน ¶ , วินยสฺส มเหสิโน;
ภิกฺขูนํ ปาฏวตฺถาย, วินยสฺส วินิจฺฉเย.
อกาสึ ¶ ปรมํ เอตํ, อุตฺตรํ นาม นามโต;
สวเน สาทรํ กตฺวา, สิกฺขิตพฺโพ ตโต อยํ.
ปฺาสาธิกสงฺขฺยานิ, นวคาถาสตานิ หิ;
คณนา อุตฺตรสฺสายํ, ฉนฺทสานุฏฺุเภน ตุ.
คาถา จตุสหสฺสานิ, สตฺจ อูนวีสติ;
ปมาณโต อิมา วุตฺตา, วินยสฺส วินิจฺฉเยติ.
อิติ ตมฺพปณฺณิเยน ปรมเวยฺยากรเณน ติปิฏกนยวิธิกุสเลน ปรมกวิชนหทยปทุมวนวิกสนกเรน กวิวรวสเภน ปรมรติกรวรมธุรวจนุคฺคาเรน อุรคปุเรน พุทฺธทตฺเตน รจิโต อุตฺตรวินิจฺฉโย สมตฺโตติ.
อุตฺตรวินิจฺฉโย นิฏฺิโต.