📜
วตฺตกฺขนฺธกกถาวณฺณนา
๒๙๑๔-๕. อาคนฺตุโก จ อาวาสิโก จ ปิณฺฑจาริโก จ เสนาสนฺจ อารฺโก จ อนุโมทนา จาติ วิคฺคโห, ตาสุ วตฺตานิ, อิตรีตรโยคทฺวนฺทสมาสสฺส อุตฺตรปทลิงฺคตฺตา อิตฺถิ ลิงฺคนิทฺเทโส. ภตฺเต ภตฺตคฺเค, อุตฺตรปทโลโป. ‘‘ภตฺเต’’ติอาทีหิ ปเทหิ ‘‘วตฺตานี’’ติ ปจฺเจกํ โยเชตพฺพํ.
อาจริโย จ อุปชฺฌายโก จ สิสฺโส จ สทฺธิวิหาริโก จ, เตสํ วตฺตานีติ วิคฺคโห. สพฺพโสติ สพฺพาวยวเภเทหิ. จตุทฺทเสวาติ อวยวเภเทหิ พหุวิธานิปิ วตฺตานิ วิสยเภเทน จุทฺทส เอว วุตฺตานิ. วิสุทฺธจิตฺเตนาติ สวาสนสกลสํกิเลสปฺปหานโต อจฺจนฺตปริสุทฺธจิตฺตสนฺตาเนน ¶ . วินายเกนาติ สตฺเต วิเนตีติ วินายโก, อนุตฺตรปุริสทมฺมสารถิภาเวน ทมฺมเทวพฺรหฺมนาคาทิเก สตฺเต นานาวิเธน วินยนุปาเยน ทเมตีติ อตฺโถ. อถ วา วิคโต นายโก อสฺสาติ วินายโก, เตน.
๒๙๑๖. อารามนฺติ ¶ เอตฺถ ตํสมีเป ตพฺโพหาโร. ยถาห ‘‘อิทานิ ‘อารามํ ปวิสิสฺสามี’ติ อิมินา อุปจารสีมสมีปํ ทสฺเสติ, ตสฺมา อุปจารสีมํ ปตฺวา อุปาหนาโอมฺุจนาทิ สพฺพํ กาตพฺพ’’นฺติ (จูฬว. อฏฺ. ๓๕๗). ‘‘ปน อปเนตพฺพ’’นฺติ ปทจฺเฉโท. มฺุจิตพฺพาติ อุปาหนา ปาทโต อปเนตพฺพา.
๒๙๑๗. โอคุณฺนนฺติ สสีสปารุปนํ. สีเส จีวรเมว วา น กาตพฺพนฺติ สมฺพนฺโธ. เตนาติ อาคนฺตุเกน. ปานียวารินาติ ปาตพฺพชเลน.
๒๙๑๘. ปุจฺฉิตฺวาติ วสฺสคณนํ ปุจฺฉิตฺวา. วิหาเร วุฑฺฒภิกฺขุโน อาคนฺตุเกน ภิกฺขุนา วนฺทิตพฺพาว. กาเลติ กาลสฺเสว. เตน อาคนฺตุเกน ภิกฺขุนา เสนาสนํ ‘‘มยฺหํ กตรํ เสนาสนํ ปาปุณาตี’’ติ ปุจฺฉิตพฺพฺจาติ โยชนา.
๒๙๑๙. ‘‘ปุจฺฉิตพฺพ’’นฺติ อิทํ ‘‘วจฺจฏฺาน’’นฺติอาทิเกหิ สพฺเพหิ อุปโยคนฺตปเทหิ ปจฺเจกํ โยเชตพฺพํ. ปานียเมว จาติ ‘‘กึ อิมิสฺสา โปกฺขรณิยา ปานียเมว ปิวนฺติ, อุทาหุ นหานาทิปริโภคมฺปิ กโรนฺตี’’ติ (จูฬว. อฏฺ. ๓๕๗) อฏฺกถาคตนเยน ปานียฺจ. ตถา ปริโภชนียฺจ. สงฺฆกติกนฺติ ‘‘เกสุจิ าเนสุ วาฬมิคา วา อมนุสฺสา วา โหนฺติ, ตสฺมา กํ กาลํ ปวิสิตพฺพํ, กํ กาลํ นิกฺขมิตพฺพ’’นฺติ อฏฺกถาคตนเยน สงฺฆสฺส กติกสณฺานฺจ. โคจราทิกนฺติ ¶ เอตฺถ จ ‘‘โคจโร ปุจฺฉิตพฺโพติ ‘โคจรคาโม อาสนฺเน, อุทาหุ ทูเร, กาลสฺเสว จ ปิณฺฑาย จริตพฺพํ, อุทาหุ โน’ติ เอวํ ภิกฺขาจาโร ปุจฺฉิตพฺโพ’’ติ (จูฬว. อฏฺ. ๓๕๗) วุตฺตนเยน โคจรฺจ. อาทิ-สทฺเทน อโคจรํ คหิตํ. ‘‘อโคจโร นาม มิจฺฉาทิฏฺิกานํ วา คาโม ปริจฺฉินฺนภิกฺโข วา คาโม, ยตฺถ เอกสฺส วา ทฺวินฺนํ วา ภิกฺขา ทิยฺยติ, โสปิ ปุจฺฉิตพฺโพ’’ติ (จูฬว. อฏฺ. ๓๕๗) วุตฺตนเยน อโคจรฺจ.
๒๙๒๐. เอวํ อาคนฺตุกวตฺตํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ อาวาสิกวตฺตํ ทสฺเสตุมาห ‘‘วุฑฺฒ’’นฺติอาทิ. ปจฺจุคฺคนฺตฺวา ปตฺตฺจ จีวรฺจ ปฏิคฺคเหตพฺพนฺติ โยชนา. จ-สทฺโท ลุตฺตนิทฺทิฏฺโ.
๒๙๒๑. ตสฺสาติ ¶ อาคนฺตุกสฺส. ปาโททกฺจาติ จ-สทฺเทน โธตาโธตปาทา ยตฺถ ปียนฺติ, ตํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกฺจ อุปนิกฺขิปิตพฺพนฺติ เอตํ คหิตํ. ปุจฺฉิตพฺพฺจ วารินาติ ‘‘ปานีเยน ปุจฺฉนฺเตน สเจ สกึ อานีตํ ปานียํ สพฺพํ ปิวติ, ‘ปุน อาเนมี’ติ ปุจฺฉิตพฺโพเยวา’’ติ วุตฺตนเยน ปานีเยน ปุจฺฉิตพฺโพ. อิธ จ-สทฺเทน –
‘‘อปิจ พีชเนนปิ พีชิตพฺโพ, พีชนฺเตน สกึ ปาทปิฏฺิยํ พีชิตฺวา สกึ มชฺเฌ, สกึ สีเส พีชิตพฺพํ, ‘อลํ โหตู’ติ วุตฺเตน ตโต มนฺทตรํ พีชิตพฺพํ. ปุน ‘อล’นฺติ วุตฺเตน ตโต มนฺทตรํ พีชิตพฺพํ. ตติยวารํ วุตฺเตน พีชนี เปตพฺพา. ปาทาปิสฺส โธวิตพฺพา, โธวิตฺวา สเจ อตฺตโน เตลํ อตฺถิ, เตน มกฺเขตพฺพา. โน เจ อตฺถิ, ตสฺส สนฺตเกน มกฺเขตพฺพา’’ติ (จูฬว. อฏฺ. ๓๕๙) –
วุตฺตวตฺตานิ สงฺคณฺหาติ.
๒๙๒๒-๓. วนฺเทยฺโยติ ¶ วุฑฺฒาคนฺตุโก วนฺทิตพฺโพ. ปฺเปตพฺพนฺติ ‘‘กตฺถ มยฺหํ เสนาสนํ ปาปุณาตี’’ติ ปุจฺฉิเตน เสนาสนํ ปฺเปตพฺพํ, ‘‘เอตํ เสนาสนํ ตุมฺหากํ ปาปุณาตี’’ติ เอวํ อาจิกฺขิตพฺพนฺติ อตฺโถ. ‘‘วตฺตพฺโพ’’ติ อิทํ ‘‘อชฺฌาวุตฺถมวุตฺถ’’นฺติอาทีหิ ปเทหิ ตํตํลิงฺควจนานุรูเปน ปริวตฺเตตฺวา ปจฺเจกํ โยเชตพฺพํ. อชฺฌาวุตฺถนฺติ ปฺตฺตเสนาสนสฺส ภิกฺขูหิ ปมํ วุตฺถภาวํ. อวุตฺถํ วาติ จีวรกาลํ ตสฺมึ ภิกฺขูหิ อนชฺฌาวุตฺถภาวํ วา. โคจราโคจรํ วุตฺตเมว.
เสกฺขกุลานิ จาติ ลทฺธเสกฺขสมฺมุติกานิ กุลานิ จ วตฺตพฺพานิ. ‘‘ปเวเส นิกฺขเม กาโล’’ติ อิทํ ‘‘สงฺฆกติก’’นฺติ เอตฺถ วุตฺตตฺถเมว. ปานียาทิกนฺติ อาทิ-สทฺเทน ปริโภชนียกตฺตรยฏฺีนํ อาจิกฺขนํ สงฺคณฺหาติ.
๒๙๒๔. ยถานิสินฺเนเนวาติ อตฺตนา นิสินฺนฏฺาเนเยว นิสินฺเนน. อสฺสาติ นวกสฺส.
๒๙๒๕. ‘‘อตฺร ปตฺตํ เปหิ, อิทมาสนํ นิสีทาหี’’ติ อิจฺเจวํ อิมินา ปกาเรน สพฺพํ วตฺตพฺพนฺติ โยชนา. เทยฺยํ เสนาสนมฺปิ จาติ เสนาสนฺจ ทาตพฺพํ. จ-สทฺเทน ‘‘อวุตฺถํ วา อชฺฌาวุตฺถํ ¶ วา อาจิกฺขิตพฺพ’’นฺติอาทินา วุตฺตํ สมฺปิณฺเฑติ. มหาอาวาเสปิ อตฺตโน สนฺติกํ สมฺปตฺตสฺส อาคนฺตุกสฺส วตฺตํ อกาตุํ น ลพฺภติ.
๒๙๒๖. ‘‘มาติกาย นิทฺทิฏฺกฺกเมเนว วตฺตานิ กาตพฺพานิ, อุทาหุ ยถานุปฺปตฺติวเสนา’’ติ โกจิ มฺเยฺยาติ มาติกากฺกเมเนว กาตพฺพนฺติ นิยโม นตฺถิ, ยถานุปฺปตฺตวเสเนว กาตพฺพนฺติ วิฺาเปตุํ มาติกากฺกมมนาทิยิตฺวา คมิกวตฺตํ อารทฺธํ. อถ วา วตฺติจฺฉานุปุพฺพกตฺตา สทฺทปโยคสฺส ¶ มาติกากฺกมมนาทิยิตฺวา ยถิจฺฉํ นิทฺเทโส กโตติ เวทิตพฺโพติ. ทารุมตฺติกภณฺฑานีติ มฺจปีาทีนิ เจว รชนภาชนานิ จ. ปฏิสาเมตฺวาติ คุตฺตฏฺาเน เปตฺวา. อาวสถมฺปิ ถเกตฺวาติ อาวสเถ ทฺวารกวาฏาทีนิ จ ถเกตฺวา.
๒๙๒๗. อาปุจฺฉิตฺวาปีติ ภิกฺขุสฺส วา สามเณรสฺส วา อารามิกสฺส วา ‘‘อิมํ ปฏิชคฺคาหี’’ติ นิยฺยาเทตฺวา วา. ปุจฺฉิตพฺเพ อสนฺเตปีติ เอตฺถ ปิ-สทฺโท ปน-สทฺทตฺโถ. โคเปตฺวา วาปิ สาธุกนฺติ ‘‘จตูสุ ปาสาเณสุ มฺจํ ปฺเปตฺวา มฺเจ มฺจํ อาโรเปตฺวา’’ติอาทินา (จูฬว. ๓๖๐) วุตฺตนเยน สมฺมา ปฏิสาเมตฺวา คนฺตพฺพนฺติ โยชนา.
๒๙๒๘. ปิณฺฑจาริกวตฺตํ ทสฺเสตุมาห ‘‘สหสา’’ติอาทิ. ปิณฺฑจาริโก ภิกฺขุ อนฺตรฆรํ ปวิสนฺโต สหสา น ปวิเส สีฆํ น ปวิเสยฺย, นิกฺขมนฺโต สหสา น นิกฺขเม สีฆํ น นิกฺขเมยฺย, ภิกฺขุสารุปฺเปน ปวิเสยฺย, นิกฺขเมยฺย จ. ปิณฺฑจารินา ภิกฺขุนา เคหทฺวารํ สมฺปตฺเตน อติทูเร น าตพฺพํ นิพฺพโกสโต อติทูรฏฺาเน น าตพฺพํ. อจฺจาสนฺเน น าตพฺพํ นิพฺพโกสโต อาสนฺนตเร าเน น าตพฺพํ.
๒๙๒๙. อุจฺจาเรตฺวาติ อุปนาเมตฺวา. ภาชนนฺติ ปตฺตํ. ทกฺขิเณน ปณาเมตฺวาติ ทกฺขิเณน หตฺเถน อุปนาเมตฺวา. ภิกฺขํ คณฺเหยฺยาติ เอตฺถ ‘‘อุโภหิ หตฺเถหิ ปฏิคฺคเหตฺวา’’ติ เสโส. ยถาห – ‘‘อุโภหิ หตฺเถหิ ปตฺตํ ปฏิคฺคเหตฺวา ภิกฺขา คเหตพฺพา’’ติ (จูฬว. ๓๖๖).
๒๙๓๐. สูปํ ทาตุกามา วา อทาตุกามา วา อิติ มุหุตฺตกํ สลฺลกฺเขยฺย ติฏฺเยฺย. อนฺตราติ ¶ ภิกฺขาทานสมเย. น ¶ ภิกฺขาทายิกาติ อิตฺถี วา โหตุ ปุริโส วา, ภิกฺขาทานสมเย มุขํ น โอโลเกตพฺพนฺติ.
๒๙๓๑. ปิณฺฑจาริกวตฺตํ ทสฺเสตฺวา อารฺิกวตฺตํ ทสฺเสตุมาห ‘‘ปานียาที’’ติอาทิ. ปานียาทีติ อาทิ-สทฺเทน ปริโภชนียอคฺคิอรณิสหิตกตฺตรยฏฺีนํ คหณํ. ตตฺรายํ วินิจฺฉโย – ปานียํ อุปฏฺาเปตพฺพนฺติ สเจ ภาชนานิ นปฺปโหนฺติ, ปานียเมว ปริโภชนียมฺปิ กตฺวา อุปฏฺาเปตพฺพํ. ภาชนํ อลภนฺเตน เวฬุนาฬิกายปิ อุปฏฺาเปตพฺพํ. ตมฺปิ อลภนฺตสฺส ยถา สมีเป ขุทฺทกอาวาโฏ โหติ, เอวํ กาตพฺพํ. อรณิสหิเต อสติ อคฺคึ อกาตุมฺปิ จ วฏฺฏติ. ยถา จ อารฺิกสฺส, เอวํ กนฺตารปฏิปนฺนสฺสาปิ อรณิสหิตํ อิจฺฉิตพฺพํ. คณวาสิโน ปน เตน วินาปิ วฏฺฏตีติ.
นกฺขตฺตนฺติ อสฺสยุชาทิสตฺตวีสติวิธํ นกฺขตฺตํ ชานิตพฺพนฺติ สมฺพนฺโธ. กถํ ชานิตพฺพนฺติ อาห ‘‘เตน โยโค จา’’ติ, เตน นกฺขตฺเตน จนฺทสฺส โยโค าตพฺโพติ อตฺโถ. ชานิตพฺพา ทิสาปิ จาติ อรฺเ วิหรนฺเตน อฏฺปิ ทิสา อสมฺโมหโต ชานิตพฺพา.
๒๙๓๒. อฺวตฺตํ ทสฺเสตุมาห ‘‘วจฺจปสฺสาวติตฺถานี’’ติอาทิ. ปฏิปาฏิยา ภวนฺตีติ คตานุกฺกเมน เสวิตพฺพา ภวนฺติ. ยถาห – ‘‘วจฺจกุฏิยํ, ปสฺสาวฏฺาเน, นฺหานติตฺเถติ ตีสุปิ อาคตปฏิปาฏิเยว ปมาณ’’นฺติ (จูฬว. อฏฺ. ๓๗๓). ยถาวุฑฺฒํ กโรนฺตสฺสาติ คตปฏิปาฏึ วินา วุฑฺฒปฏิปาฏิยา กโรนฺตสฺส.
๒๙๓๓. วจฺจกุฏึ ¶ ปวิสนฺโต สหสา น ปวิเสยฺย. อุพฺภชิตฺวาติ จีวรํ อุกฺขิปิตฺวา.
๒๙๓๔. นิตฺถุนนฺเตน ภิกฺขุนา วจฺจํ น กาตพฺพนฺติ โยชนา. ‘‘วจฺจสฺส ทุนฺนิคฺคมเนน อุปหโต หุตฺวา นิตฺถุนติ เจ, น โทโส’’ติ สิกฺขาภาชนวินิจฺฉเย วุตฺตํ. ทณฺฑกฏฺํ ขาทโต วจฺจํ กโรโต ภิกฺขุโน ทุกฺกฏํ โหตีติ โยชนา.
๒๙๓๖. ขเรนาติ ผรุเสน วา ผาลิตกฏฺเน วา คณฺิเกน วา กณฺฏเกน วา สุสิเรน ¶ วา ปูตินา วา ทณฺเฑน น อวเลเขยฺย น ปฺุเฉยฺย. น กฏฺํ วจฺจกูปเก ฉฑฺเฑยฺยาติ ตํ กฏฺํ วจฺจกูเป น ฉฑฺเฑยฺย. ปสฺสาวโทณิยา เขฬํ น ปาเตยฺยาติ โยชนา.
๒๙๓๗. ปาทุกาสูติ วจฺจปสฺสาวปาทุกาสุ. นิกฺขมเน นิกฺขมนกาเล. ตตฺเถวาติ วจฺจปสฺสาวปาทุกาสฺเวว. ปฏิจฺฉาเทยฺยาติ อุกฺขิตฺตํ จีวรํ โอตาเรตฺวา สรีรํ ปฏิจฺฉาเทยฺย.
๒๙๓๘. โย วจฺจํ กตฺวา สลิเล สติ สเจ นาจเมยฺย อุทกกิจฺจํ น กเรยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ อุทฺทิฏฺนฺติ โยชนา. โมหนาสินาติ สวาสนสฺส โมหสฺส, เตน สหเชกฏฺปหาเนกฏฺานํ สกลสํกิเลสานฺจ ปหายินา อาสวกฺขยาเณน สมุจฺฉินฺทตา มุนินา สพฺพฺุนา สมฺมาสมฺพุทฺเธน. ‘‘สลิเล สตี’’ติ อิมินา อสติ นิทฺโทสตํ ทีเปติ. ยถาห –
‘‘สติ อุทเกติ เอตฺถ สเจ อุทกํ อตฺถิ, ปฏิจฺฉนฺนฏฺานํ ปน นตฺถิ, ภาชเนน นีหริตฺวา อาจมิตพฺพํ. ภาชเน อสติ ปตฺเตน นีหริตพฺพํ. ปตฺเตปิ อสติ อสนฺตํ นาม โหติ. ‘อิทํ อติวิวฏํ, ปุรโต อฺํ ¶ อุทกํ ภวิสฺสตี’ติ คตสฺส อุทกํ อลภนฺตสฺเสว ภิกฺขาจารเวลา โหติ, กฏฺเน วา เกนจิ วา ปฺุฉิตฺวา คนฺตพฺพํ, ภฺุชิตุมฺปิ อนุโมทนมฺปิ กาตุํ วฏฺฏตี’’ติ (จูฬว. อฏฺ. ๓๗๓).
๒๙๓๙. สสทฺทนฺติ อุทกสทฺทํ กตฺวา. ‘‘ปาสาณาทิฏฺาเน ปหริตฺวา อุทกํ สทฺทายติ เจ, น โทโส’’ติ สิกฺขาภาชนวินิจฺฉเย วุตฺตํ. จปุ จปูติ จาติ ตาทิสํ อนุกรณํ กตฺวา นาจเมตพฺพนฺติ โยชนา. อาจมิตฺวาติ อุทกกิจฺจํ กตฺวา. สราเว อาจมนภาชเน อุทกํ น เสเสตพฺพนฺติ โยชนา, อิทํ ปน สพฺพสาธารณฏฺานํ สนฺธาย วุตฺตํ. ยถาห อฏฺกถายํ –
‘‘อาจมนสราวเกติ สพฺพสาธารณฏฺานํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ. ตตฺร หิ อฺเ อฺเ อาคจฺฉนฺติ, ตสฺมา อุทกํ น เสเสตพฺพํ. ยํ ปน สงฺฆิเกปิ วิหาเร เอกเทเส นิพทฺธคมนตฺถาย กตํ านํ โหติ ปุคฺคลิกฏฺานํ วา, ตสฺมึ วฏฺฏติ. วิเรจนํ ปิวิตฺวา ปุนปฺปุนํ ปวิสนฺตสฺสาปิ วฏฺฏติเยวา’’ติ (จูฬว. อฏฺ. ๓๗๔).
๒๙๔๐. อูหตมฺปีติ อฺเน วา อตฺตนา วา อสฺจิจฺจ อูหตํ มเลน ทูสิตฏฺานํ. อโธวิตฺวาติ ¶ ชเล สติ อโสเธตฺวา ชเล อสติ กฏฺเน วา เกนจิ วา ปฺุฉิตฺวา คนฺตพฺพํ. ยถาห – ‘‘อุทกํ อตฺถิ ภาชนํ นตฺถิ, อสนฺตํ นาม โหติ, ภาชนํ อตฺถิ อุทกํ นตฺถิ, เอตมฺปิ อสนฺตํ, อุภเย ปน อสติ อสนฺตเมว, กฏฺเน วา เกนจิ วา ปฺุฉิตฺวา คนฺตพฺพ’’นฺติ (จูฬว. อฏฺ. ๓๗๔). อุกฺลาปาปิ สเจ โหนฺตีติ วจฺจปสฺสาวฏฺานานิ สเจ กจวรากิณฺณานิ โหนฺติ. ‘‘อเสสโต โสเธตพฺพ’’นฺติ อิมินา ตโต กสฺสจิ กจวรสฺส ¶ อปนยนํ โสธนํ นาม น โหติ, นิสฺเสสกจวราปนยนเมว โสธนนฺติ ทีเปติ.
๒๙๔๑. ปิโรติ อวเลขนกฏฺนิกฺเขปนภาชนํ. กุมฺภี เจ ริตฺตาติ อาจมนกุมฺภี สเจ ตุจฺฉา.
๒๙๔๒. เอวํ วจฺจกุฏิวตฺตํ ทสฺเสตฺวา เสนาสนวตฺตํ ทสฺเสตุมาห ‘‘อนชฺฌิฏฺโ’’ติอาทิ. อนชฺฌิฏฺโติ อนนฺุาโต.
๒๙๔๓. วุฑฺฒํ อาปุจฺฉิตฺวา กเถนฺตสฺสาติ โยชนา. วุฑฺฒตราคเมติ ยํ อาปุจฺฉิตฺวา กเถตุมารทฺโธ, ตโตปิ วุฑฺฒตรสฺส ภิกฺขุโน อาคเม สติ.
๒๙๔๔. เอกวิหารสฺมินฺติ เอกสฺมึ เคเห. ‘‘อนาปุจฺฉา’’ติ อิทํ วกฺขมาเนหิ ยถารหํ โยเชตพฺพํ.
๒๙๔๕. ปมํ ยตฺถ กตฺถจิ วุฑฺฒานํ สนฺนิธาเน กตฺตพฺพวตฺตํ นิทฺทิฏฺนฺติ อิทานิ เอกวิหาเร วสนฺเตนาปิ ตสฺส กาตพฺพตํ ทสฺเสตุํ ปุนปิ ‘‘น จ ธมฺโม กเถตพฺโพ’’ติ อาห. ธมฺมจกฺขุนาติ ธมฺมโลจเนน ธมฺมครุเกน, อิมินา อตาทิสสฺส กโต วาโร นิรตฺถโกติ ทีเปติ.
๒๙๔๖. กาตพฺโพติ ชาเลตพฺโพ. โสติ ทีโป. ‘‘ทฺวารํ นาม ยสฺมา มหาวฬฺชํ, ตสฺมา ตตฺถ อาปุจฺฉนกิจฺจํ นตฺถี’’ติ (จูฬว. อฏฺ. ๓๖๙) วจนโต ตํ อวตฺวา อาปตฺติกฺเขตฺตเมว ทสฺเสตุมาห ‘‘วาตปานกวาฏานิ, ถเกยฺย วิวเรยฺย โน’’ติ.
๒๙๔๗. วุฑฺฒโต ¶ ปริวตฺตเยติ เยน วุฑฺโฒ, ตโต ปริวตฺตเย, ปิฏฺึ อทสฺเสตฺวา วุฑฺฒาภิมุโข เตน ปริวตฺตเยติ อตฺโถ. จีวรกณฺเณน วา กาเยน วา ตํ วุฑฺฒํ น จ ฆฏฺฏเย.
๒๙๔๘. เอวํ ¶ เสนาสนวตฺตํ ทสฺเสตฺวา ชนฺตาฆรวตฺตํ ทสฺเสตุมาห ‘‘ปุรโต’’ติอาทิ. เถรานํ ปุรโต เนว นฺหาเยยฺย, อุปริ ปฏิโสเต น จ นฺหาเยยฺย, โอตรนฺตานํ วุฑฺฒานํ อุตฺตรํ อุตฺตรนฺโต มคฺคํ ทเทยฺย, น ฆฏฺฏเย กาเยน วา จีวเรน วา น ฆฏฺฏเยยฺยาติ โยชนา.
‘‘ติมณฺฑลํ ปฏิจฺฉาเทนฺเตน ปริมณฺฑลํ นิวาเสตฺวา กายพนฺธนํ พนฺธิตฺวา’’ติอาทินา (จูฬว. ๓๖๔) นเยน วุตฺตานํ ภตฺตคฺควตฺตานํ เสขิยกถาย วุตฺตตฺตา จ อุปชฺฌายวตฺตาทีนํ มหาขนฺธกกถาย วุตฺตตฺตา จ อนุโมทนวตฺตานํ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ภตฺตคฺเค จตูหิ ปฺจหิ เถรานุเถเรหิ ภิกฺขูหิ อาคเมตุ’’นฺติอาทินา (จูฬว. ๓๖๒) นเยน ภตฺตคฺควตฺเตเยว อนฺโตคธภาเวน วุตฺตตฺตา จ นิทฺเทเส ตานิ น วุตฺตานิ, ตถาปิ เตสุ อนุโมทนวตฺตํ เอวํ เวทิตพฺพํ (จูฬว. อฏฺ. ๓๖๒) – สงฺฆตฺเถเร อนุโมทนตฺถาย นิสินฺเน เหฏฺา ปฏิปาฏิยา จตูหิ นิสีทิตพฺพํ. อนุเถเร นิสินฺเน มหาเถเรน จ เหฏฺา จ ตีหิ นิสีทิตพฺพํ. ปฺจเม นิสินฺเน อุปริ จตูหิ นิสีทิตพฺพํ. สงฺฆตฺเถเรน เหฏฺา ทหรภิกฺขุสฺมึ อชฺฌิฏฺเปิ สงฺฆตฺเถรโต ปฏฺาย จตูหิ นิสีทิตพฺพเมว. สเจ ปน อนุโมทโก ภิกฺขุ ‘‘คจฺฉถ, ภนฺเต, อาคเมตพฺพกิจฺจํ นตฺถี’’ติ วทติ, คนฺตุํ วฏฺฏติ. มหาเถเรน ‘‘คจฺฉาม, อาวุโส’’ติ วุตฺเต ‘‘คจฺฉถา’’ติ วทติ, เอวมฺปิ วฏฺฏติ. ‘‘พหิคาเม อาคเมสฺสามา’’ติ อาโภคํ กตฺวาปิ พหิคามํ คนฺตฺวา อตฺตโน นิสฺสิตเก ‘‘ตุมฺเห ตสฺส อาคมนํ อาคเมถา’’ติ วตฺวาปิ คนฺตุํ วฏฺฏติเยว. สเจ ปน มนุสฺสา อตฺตโน รุจิเตน เอเกน อนุโมทนํ กาเรนฺติ, เนว ตสฺส อนุโมทโต อาปตฺติ, น จ มหาเถรสฺส ภาโร โหติ. อุปนิสินฺนกถายเมว หิ มนุสฺเสสุ กถาเปนฺเตสุ ¶ มหาเถโร อาปุจฺฉิตพฺโพ, มหาเถเรน จ อนุโมทนาย อชฺฌิฏฺโว อาคเมตพฺโพติ อิทเมตฺถ ลกฺขณนฺติ.
๒๙๔๙. วตฺตนฺติ ยถาวุตฺตํ อาภิสมาจาริกวตฺตํ. ยถาห – ‘‘อาภิสมาจาริกํ อปริปูเรตฺวา สีลํ ปริปูเรสฺสตีติ เนตํ านํ วิชฺชตี’’ติ. น วินฺทตีติ น ลภติ.
๒๙๕๐. อเนกคฺโคติ ¶ วิกฺขิตฺตตฺตาเยว อสมาหิตจิตฺโต. น จ ปสฺสตีติ าณจกฺขุนา น ปสฺสติ, ทฏฺุํ สมตฺโถ น โหตีติ อตฺโถ. ทุกฺขาติ ชาติทุกฺขาทิทุกฺขโต.
๒๙๕๑. ตสฺมาติ ยสฺมา ทุกฺขา น ปริมุจฺจติ, ตสฺมา. โอวาทํ กตฺวา กึ วิเสสํ ปาปุณาตีติ อาห ‘‘โอวาทํ พุทฺธเสฏฺสฺส, กตฺวา นิพฺพานเมหิตี’’ติ. เอหิติ ปาปุณิสฺสติ.
วตฺตกฺขนฺธกกถาวณฺณนา.