📜
ภิกฺขุนิกฺขนฺธกกถาวณฺณนา
๒๙๕๒. วิวริตฺวาน จีวรํ อปเนตฺวา.
๒๙๕๓. ยํ กิฺจิ สมฺปโยเชนฺติยาติ ยํ กิฺจิ อนาจารํ กโรนฺติยา. ตโตติ เตน อนาจารสงฺขาเตน อสทฺธมฺเมน. ภาสนฺติยาติ วาจาย ภาสนฺติยา.
๒๙๕๔-๖. ทีฆนฺติ เอกปริกฺเขปโต ทีฆํ. วิลีเวน จ ปฏฺเฏนาติ สณฺเหหิปิ วิลีเวหิ กตปฏฺเฏน. จมฺมปฏฺเฏนาติ จมฺมมยปฏฺเฏน. ทุสฺสปฏฺเฏนาติ เสตวตฺเถน. ทุสฺสเวณิยาติ ทุสฺเสน คณฺิตเวณิยา. ทุสฺสวฏฺฏิยาติ ทุสฺเสน กตวฏฺฏิยา ¶ . น ผาสุกา นเมตพฺพาติ มชฺฌิมสฺส ตนุภาวตฺถาย คามทาริกา วิย ผาสุลิกา น นาเมตพฺพา. ชฆนนฺติ มุตฺตกรณปฺปเทสํ. อฏฺิกาทินาติ โคชาณุฏฺิกาทินา. น ฆํสาเปยฺยาติ น ฆฏฺฏาเปยฺย. ‘‘อฏฺิกาทินา’’ติ อิทํ ‘‘น ฆํสาเปยฺยา’’ติ อิมินา จ ‘‘โกฏฺฏาเปตี’’ติ อิมินา กิริยาปเทน จ สมฺพนฺธิตพฺพํ.
๒๙๕๗. ‘‘โกฏฺฏาเปตี’’ติ อิทํ ‘‘หตฺถํ วา’’ติอาทีหิ อุปโยคนฺตปเทหิ ปจฺเจกํ โยเชตพฺพํ. หตฺถนฺติ อคฺคพาหํ. หตฺถโกจฺฉนฺติ ปิฏฺิหตฺถํ. ปาทนฺติ ชงฺฆํ.
๒๙๕๘. น มุขํ ลิมฺปิตพฺพนฺติ ฉวิปสาทกเรน ติลสาสปกกฺกาทินา อเนกวิเธน ลิมฺปเนน ¶ น ลิมฺปิตพฺพํ. น จุณฺเณตพฺพนฺติ มุขจุณฺณเลปนํ น กาตพฺพํ. มโนสิลาย มุขํ ลฺชนฺติยา อาปตฺติ สิยาติ โยชนา.
๒๙๕๙. องฺคราโค น กาตพฺโพติ หลิทฺทิกุงฺกุมาทีหิ สรีรจฺฉวิราโค น กาตพฺโพ. อวงฺคํ น จ กาตพฺพนฺติ อฺชนํ พหิ อกฺขิโกฏิยา เลขํ เปตฺวา น อฺชิตพฺพํ. น กาตพฺพํ วิเสสกนฺติ คณฺฑปเทเส วิจิตฺรสณฺานํ วิเสสกํ วตฺตภงฺคํ น กาตพฺพํ.
๒๙๖๐. โอโลกนกโตติ วาตปานโต. ราคาติ กามราเคน. โอโลเกตุนฺติ อนฺตรวีถึ วิโลเกตุํ, สาโลเก น จ าตพฺพนฺติ โยชนา. สาโลเก ทฺวารํ วิวริตฺวา อุปฑฺฒกายํ ทสฺเสนฺตีหิ น าตพฺพํ. สนจฺจนฺติ นฏสมชฺชํ.
๒๙๖๑. คณิกํ วุฏฺาเปนฺติยา เวสึ วุฏฺาเปนฺติยา. ‘‘วิกฺกิณนฺติยา’’ติ อิทํ ‘‘สุร’’นฺติอาทีหิ อุปโยคนฺตปเทหิ ปจฺเจกํ โยเชตพฺพํ.
๒๙๖๓. น ¶ เจวุปฏฺาเปตพฺโพติ อตฺตโน เวยฺยาวจฺจํ เนว การาเปตพฺโพ. ติรจฺฉานคโตปิ ทาโส วา ทาสี วา ติรจฺฉานคโตปิ กมฺมกโร วา น เจว อุปฏฺาเปตพฺโพ เนว อตฺตโน เวยฺยาวจฺจํ การาเปตพฺโพ. อปิ-สทฺเทน ปเคว มนุสฺสภูโตติ ทีเปติ.
๒๙๖๔. ‘‘สพฺพนีลาทิ’’นฺติ อิมินา –
‘‘สพฺพนีลกมฺเชฏฺ-กณฺหโลหิตปีตเก;
มหานามมหารงฺค-รตฺเตสู’’ติ. (วิ. วิ. ๕๙๘) –
วุตฺตานิ อกปฺปิยจีวรานิ สงฺคหิตานิ. ‘‘นมตกํ นาม เอฬกโลเมหิ กตํ อวายิมํ จมฺมขณฺฑปริโภเคน ปริภฺุชิตพฺพ’’นฺติ (จูฬว. อฏฺ. ๒๖๔) อฏฺกถาย วุตฺตตฺตา, คณฺิปเท จ ‘‘สนฺถรณสทิโส ปิโลติกาหิ กโต ปริกฺขารวิเสโส’’ติ วุตฺตตฺตา จ นิปชฺชาย ปริภฺุชิตพฺโพ ปริกฺขารวิเสโส นมตกํ นาม.
๒๙๖๕. ฉนฺนมฺปิ ¶ ปุริสพฺยฺชนํ ‘‘เอตฺถา’’ติ จินฺเตตฺวา ราคจิตฺเตน โอโลเกนฺติยา ทุกฺกฏํ โหติ. สพฺพนฺติ วุตฺตปฺปการํ สพฺพํ.
๒๙๖๖. ภิกฺขุํ ทูรโตว ปสฺสิตฺวา ตสฺส ภิกฺขุโน ทูรโต โอกฺกมิตฺวาน มคฺโค ทาตพฺโพติ โยชนา.
๒๙๖๗. ภิกฺขํ จรนฺติยา ภิกฺขุนิยา ภิกฺขุํ ปสฺสิตฺวา ปน เยน ภิกฺขาย จรติ, ตํ ปตฺตํ นีหริตฺวา อุปริ ฉาเทตฺวา ิตํ สงฺฆาฏิจีวรํ อปเนตฺวา อุกฺกุชฺชํ อุทฺธํมุขํ กตฺวา ภิกฺขุโน ทสฺเสตพฺพนฺติ โยชนา.
๒๙๖๘. อุตุนีนํ ¶ ภิกฺขุนีนํ อุตุกาเล สฺชาตปุปฺเผ กาเล สํเวลฺลิกํ กาตุํ กจฺฉํ พนฺธิตุํ มเหสินา กฏิสุตฺตกํ อนฺุาตนฺติ โยชนา, อิมินา อฺสฺมึ กาเล กฏิสุตฺตกํ พนฺธิตุํ น วฏฺฏตีติ ทีเปติ. ยถาห – ‘‘น, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิยา สพฺพกาลํ กฏิสุตฺตกํ ธาเรตพฺพํ, ยา ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุตุนิยา กฏิสุตฺตก’’นฺติ (จูฬว. ๔๒๒).
๒๙๖๙. อิตฺถิโปสยุตนฺติ อิตฺถีหิ วา ปุริเสหิ วา อิตฺถิปุริเสหิ วา ยุตฺตํ. อิตฺถิโปสยุตฺตํ หตฺถวฏฺฏกเมว วา. ปาฏงฺกีติ ปฏโปฏฺฏลิกํ.
๒๙๗๐. ครุธมฺเมติ สงฺฆาทิเสเส. มานตฺตนฺติ ปกฺขมานตฺตํ. สมฺมนฺนิตฺวาติ ตฺติทุติยาย กมฺมวาจาย สมฺมนฺนิตฺวา.
๒๙๗๑. ยสฺสา อิตฺถิยา ปพฺพชิตกาเล คพฺโภ วุฏฺาติ วิชายติ ยทิ, ปุตฺโต เจ, ตสฺสาปิ ทารกมาตุ ยาว โส ทารโก วิฺุตํ ปาปุณาติ, ยาว ขาทิตุํ, ภฺุชิตุํ, นหายิตฺุจ อตฺตโน ธมฺมตาย สกฺโกติ, ตาว ทุติยา ภิกฺขุนี ตถา สมฺมนฺนิตฺวา ทาตพฺพาติ โยชนา.
๒๙๗๒. สา ¶ ปน มาตา ภิกฺขุนี อตฺตโน ปุตฺตํ ปาเยตุํ, โภเชตุํ, มณฺเฑตุํ, อุเร กตฺวา สยิตฺุจ ลภตีติ โยชนา.
๒๙๗๓. ทุติยิกาย ภิกฺขุนิยา ทารเกน สหเสยฺยํ เปตฺวา ยถา อฺเสุ ปุริเสสุ วตฺติตพฺพํ ปฏิปชฺชิตพฺพํ, ตถา เอว ตสฺมึ ทารเก วตฺติตพฺพนฺติ โยชนา.
๒๙๗๔. วิพฺภเมเนวาติ อตฺตโน รุจิยา เสตวตฺถานํ คหเณเนว. ยถาห – ‘‘ยสฺมา สา วิพฺภนฺตา อตฺตโน รุจิยา ¶ ขนฺติยา โอทาตานิ วตฺถานิ นิวตฺถา, ตสฺมาเยว สา อภิกฺขุนี, น สิกฺขาปจฺจกฺขาเนนา’’ติ (จูฬว. อฏฺ. ๔๓๔). อิธาติ อิมสฺมึ สาสเน.
๒๙๗๕. คตายาติ เอตฺถ ‘‘สกาวาสา’’ติ เสโส. ยถาห – ‘‘ยา สา, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี สกาวาสา ติตฺถายตนํ สงฺกนฺตา, สา อาคตา น อุปสมฺปาเทตพฺพา’’ติ. น เกวลํ น อุปสมฺปาเทตพฺพา, ปพฺพชฺชมฺปิ น ลภติ. โอทาตานิ คเหตฺวา วิพฺภนฺตา ปน ปพฺพชฺชามตฺตํ ลภติ.
๒๙๗๖. วนฺทนนฺติ ปาเท สมฺพาเหตฺวา วนฺทนํ. สาทิตุํ วฏฺฏตีติ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สาทิตุ’’นฺติ (จูฬว. ๔๓๔) อนฺุาตตฺตา วฏฺฏติ. ตตฺเรเก อาจริยา ‘‘สเจ เอกโต วา อุภโต วา อวสฺสุตา โหนฺติ สารตฺตา, ยถาวตฺถุกเมวา’’ติ วทนฺติ. เอเก อาจริยา ‘‘นตฺถิ เอตฺถ อาปตฺตี’’ติ วทนฺตีติ เอวํ อาจริยวาทํ ทสฺเสตฺวา ‘‘อิทํ โอทิสฺส อนฺุาตํ วฏฺฏตี’’ติ อฏฺกถาสุ วุตฺตํ, ตํ ปมาณํ. ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สาทิตุ’’นฺติ (จูฬว. ๔๓๔) หิ วจเนเนว กปฺปิยํ.
๒๙๗๗. ยาย กายจิ วจฺจกุฏิยา วจฺโจ น กาตพฺโพ, เหฏฺา วิวเฏ อุทฺธํ ปฏิจฺฉนฺเน ปน วจฺจํ กาตุํ วฏฺฏติ. เหฏฺา วิวเฏ อุปริ ปฏิจฺฉนฺเนติ อฏฺกถายํ ‘‘สเจ กูโป ขโต โหติ, อุปริ ปน ปทรมตฺตเมว สพฺพทิสาสุ ปฺายติ, เอวรูเปปิ วฏฺฏตี’’ติ (จูฬว. อฏฺ. ๔๓๕) วุตฺตํ.
๒๙๗๘. สพฺพตฺถาติ ¶ ภิกฺขุนิอุปสฺสยอนฺตรฆราทิสพฺพฏฺาเนสุ. คิลานายาติ ยสฺสา วินา ปลฺลงฺกํ น ผาสุ โหติ. อฑฺฒปลฺลงฺกนฺติ เอกปาทํ อาภุชิตฺวา กตปลฺลงฺกํ. โส ¶ เอกํ ปณฺหึ อูรุมูลาสนฺนํ กตฺวา อิตรํ ทูเร กตฺวา อาภุชิตปลฺลงฺโก นาม.
๒๙๗๙. นรติตฺเถติ ปุริสานํ นหานติตฺเถ. ยถาห – ‘‘น, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิยา ปุริสติตฺเถ นหายิตพฺพํ, ยา นหาเยยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มหิลาติตฺเถ นหายิตุ’’นฺติ (จูฬว. ๔๓๖).
๒๙๘๐. ยา สมณี คนฺธจุณฺเณน วา วาสิตมตฺติยา วาสิตกาย มตฺติกาย วา ปฏิโสเต วา นฺหาเยยฺย, ตสฺสา อาปตฺติ ทุกฺกฏนฺติ โยชนา. วาสิตวิเสสเนน อวาสิตา วฏฺฏตีติ ทีเปติ. ยถาห – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปกติมตฺติก’’นฺติ (จูฬว. ๔๓๖).
๒๙๘๑. อภุตฺวาติ เอตฺถ อามิสอคฺคํ คหณมตฺตมฺปิ อกตฺวา, ปตฺตจีวรํ กติปยทิวสานิปิ อปริภฺุชิตฺวาติ อตฺโถ. สเจ อสปฺปายํ, สพฺพมฺปิ อปเนตุํ วฏฺฏติ.
๒๙๘๒. อนุปสมฺปนฺเน อสนฺเต สพฺพํ ภิกฺขูหิ ปฏิคฺคหิตํ วา อปฺปฏิคฺคหิตํ วา สนฺนิธิกตํ วา สพฺพํ อชฺโฌหรณียํ ภิกฺขูหิ ปฏิคฺคหาเปตฺวา ปริภฺุชิตุํ ภิกฺขุนีนํ วฏฺฏตีติ โยชนา. ‘‘ภิกฺขุนีนํ วฏฺฏตี’’ติ อิทํ ปกรณวเสน วุตฺตํ. ภิกฺขุนีหิปิ ปฏิคฺคหาเปตฺวา ภิกฺขูนมฺปิ ตถาวิธํ ปริภฺุชิตุํ วฏฺฏติ. ยถาห – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ สนฺนิธึ ภิกฺขุนีหิ ปฏิคฺคาหาเปตฺวา ปริภฺุชิตุ’’นฺติ (จูฬว. ๔๒๑).
ภิกฺขุนิกฺขนฺธกกถาวณฺณนา.
อิติ วินยตฺถสารสนฺทีปนิยา วินยวินิจฺฉยวณฺณนาย
ขนฺธกกถาวณฺณนา นิฏฺิตา.