📜
ภิกฺขุนิวิภงฺโค
๑๗๐. วินยสฺส วินิจฺฉเย ภิกฺขูนํ ปาฏวตฺถายาติ ภิกฺขุนีนํ ปาฏวสฺสาปิ ตทธีนตฺตา ปธานทสฺสนวเสน วุตฺตํ. อถ วา ทสฺสนลิงฺคนฺตรสาธารณตฺเต อิจฺฉิเต ปุลฺลิงฺเคน, นปุํสกลิงฺเคน วา นิทฺเทโส สทฺทสตฺถานุโยคโตติ ‘‘ภิกฺขูน’’นฺติ ปุลฺลิงฺเคน วุตฺตํ.
๑๗๒. ติสฺโส อาปตฺติโย ผุเสติ โยชนา. ชาณุสฺส อุทฺธํ, อกฺขกสฺส อโธ คหณํ สาทิยนฺติยา ตสฺสา ปาราชิกนฺติ โยชนา.
๑๗๓. กายปฏิพทฺเธ วา คหณํ สาทิยนฺติยา ทุกฺกฏํ.
๑๗๔. วชฺชนฺติ อฺิสฺสา ภิกฺขุนิยา ปาราชิกาปตฺตึ.
๑๗๖. ตํ ¶ ลทฺธินฺติ อุกฺขิตฺตสฺส ยํ ลทฺธึ อตฺตโน โรเจสิ, ตํ ลทฺธึ น นิสฺสชฺชนฺตีติ โยชนา.
๑๗๘. ‘‘อิธ อาคจฺฉา’’ติ ปทจฺเฉโท. ‘‘วุตฺตา อาคจฺฉตี’’ติ ปทจฺเฉโท.
๑๗๙. หตฺถปาสปฺปเวสเนติ ¶ หตฺถปาสูปคมเน. ‘‘หตฺถคตปฺปเวสเน’’ติ วา ปาโ, โสเยว อตฺโถ.
อิติ อุตฺตเร ลีนตฺถปกาสนิยา ภิกฺขุนิวิภงฺเค
ปาราชิกกถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
๑๘๐. เอกสฺสาติ อตฺตโน อตฺตโน อฏฺฏการสฺส วา. อาโรจเนติ วตฺตพฺพสฺส โวหาริกานํ นิเวทเน.
๑๘๑. ทุติยาโรจเนติ ทุติยสฺส, ทุติยํ เอวํ อาโรจเน.
๑๘๒. ทฺวีหีติ ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ. กมฺมวาโจสาเนติ กมฺมวาจาโอสาเน.
๑๘๓. ปริกฺเขเป อติกฺกนฺเตติ อตฺตโน คามโต คนฺตฺวา อิตรํ คามํ ปวิสนฺติยา ปเมน ปาเทน ตสฺส คามสฺส ปริกฺเขเป อติกฺกนฺเต, ปมปาเท ปริกฺเขปํ อติกฺกเมตฺวา อนฺโตคามสงฺเขปํ คเตติ อตฺโถ.
๑๘๔. ทุติเยนาติ คามปริกฺเขปโต พหิ ิเตน ทุติยปาเทน. อติกฺกนฺเตติ ตสฺมึ คามปริกฺเขเป อติกฺกนฺเต, ตสฺมึ ปาเท อนฺโตคามํ ปเวสิเตติ อตฺโถ. เสสํ อุตฺตานตฺถเมว.
อิติ อุตฺตเร ลีนตฺถปกาสนิยา ภิกฺขุนิวิภงฺเค
สงฺฆาทิเสสกถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
๑๙๓. อิห ¶ ภิกฺขุนี ปตฺตสนฺนิจยํ กโรนฺตี โหติ, สา เอกํ นิสฺสคฺคิยํ ปาจิตฺติยํเยว ผุเสติ โยชนา.
๑๙๔. อกาลจีวรํ กาลจีวรํ กตฺวา ภาชาเปนฺติยาติ โยชนา. ปโยเคติ ภาชนปโยเค.
๑๙๕. ฉินฺเนติ ¶ อจฺฉินฺเน.
๑๙๖. ตโต ปรนฺติ ตโต ปมโต อฺํ.
อิติ อุตฺตเร ลีนตฺถปกาสนิยา ภิกฺขุนิวิภงฺเค
นิสฺสคฺคิยกถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
๑๙๙. ลสุณํ ขาทติ เจ, ทฺเว อาปตฺติโย ผุฏาติ โยชนา.
๒๐๐. ปโยเคติ สํหาราปนปโยเค. สํหเฏติ อตฺตนา สํหเฏ, ปเรน สํหราปิเต จ อาปตฺติ ปาจิตฺติ โหติ.
๒๐๒. ชตุนา มฏฺกนฺติ ชตุนา กตํ มฏฺทณฺฑกํ. ‘‘ทุกฺกฏํ อาทินฺเน’’ติ ปทจฺเฉโท.
๒๐๔. ภฺุชมานสฺส ภิกฺขุสฺส หตฺถปาเสติ โยชนา. หิตฺวา หตฺถปาสํ.
๒๐๕. วิฺาเปตฺวาติ อนฺตมโส มาตรมฺปิ ยาจิตฺวา. อชฺโฌหาเร ปาจิตฺตึ ทีปเยติ โยชนา.
๒๐๖. อุจฺจาราทินฺติ อาทิ-สทฺเทน วิฆาสสงฺการมุตฺตานํ คหณํ.
ลสุณวคฺควณฺณนา ปมา.
๒๐๙. อิธ ¶ อิมสฺมึ รตฺตนฺธการวคฺเค. ปเม, ทุติเย, ตติเย, จตุตฺเถปิ วินิจฺฉโย ลสุณวคฺคสฺส ฉฏฺเน สิกฺขาปเทน ตุลฺโย สทิโสติ โยชนา.
๒๑๐. อาสเนติ ¶ ปลฺลงฺเก ตสฺโสกาสภูเต. สามิเก อนาปุจฺฉาติ ตสฺมึ กุเล ยํ กิฺจิ วิฺุมนุสฺสํ อนาปุจฺฉา.
๒๑๑. อโนวสฺสนฺติ ภิตฺติยา พหิ นิพฺพโกสพฺภนฺตรํ. ทุติยาติกฺกเมติ ทุติเยน ปาเทน นิพฺพโกสสฺส อุทกปาตฏฺานาติกฺกเม.
๒๑๔. นิรยาทินา อตฺตานํ วา ปรํ วา อภิสปฺเปนฺตี สปถํ กโรนฺตี ทฺเว ผุเสติ โยชนา. อภิสปฺปิเตติ อภิสปิเต.
๒๑๕. วธิตฺวาติ หตฺถาทีหิ ปหริตฺวา. ‘‘กโรติ เอก’’นฺติ ปทจฺเฉโท.
รตฺตนฺธการวคฺควณฺณนา ทุติยา.
๒๑๖. นคฺคาติ อนิวตฺถา วา อปารุตา วา. ปโยเคติ จุณฺณมตฺติกาอภิสงฺขรณาทิปโยเค.
๒๑๗. ปมาณาติกฺกนฺตนฺติ ‘‘ทีฆโสจตสฺโส วิทตฺถิโย สุคตวิทตฺถิยา, ติริยํ ทฺเว วิทตฺถิโย’’ติ (ปาจิ. ๘๘๘) วุตฺตปมาณมติกฺกนฺตํ. ปโยเคติ การาปนปโยเค.
๒๑๘. วิสิพฺเพตฺวาติ ทุสฺสิพฺพิตํ ปุน สิพฺพนตฺถาย วิสิพฺเพตฺวา.
๒๑๙. ปฺจ ¶ อหานิ ปฺจาหํ, ปฺจาหเมว ปฺจาหิกํ. สงฺฆาฏีนํ จาโร สงฺฆาฏิจาโร, ปริโภควเสน วา โอตาปนวเสน ¶ วา สงฺฆฏิตฏฺเน ‘‘สงฺฆาฏี’’ติ ลทฺธนามานํ ‘‘ติจีวรํ, อุทกสาฏิกา, สํกจฺจิกา’’ติ อิเมสํ ปฺจนฺนํ จีวรานํ ปริวตฺตนํ. อติกฺกเมติ ภิกฺขุนี อติกฺกเมยฺย. อสฺสา ปน เอกาว ปาจิตฺติ ปริทีปิตาติ โยชนา.
๒๒๐. สงฺกมนียนฺติ สงฺกเมตพฺพํ. อฺิสฺสา สนฺตกํ อนาปุจฺฉา คหิตํ ปุน ทาตพฺพํ ปฺจนฺนํ อฺตรํ.
๒๒๑. คณจีวรลาภสฺสาติ ภิกฺขุนิสงฺเฆน ลภิตพฺพจีวรสฺส. อนฺตรายํ กโรตีติ ยถา เต ทาตุกามา น เทนฺติ, เอวํ ปรกฺกมติ.
๒๒๒. ธมฺมิกนฺติ สมคฺเคน สงฺเฆน สนฺนิปติตฺวา กริยมานํ. ปฏิพาหนฺตีติ ปฏิเสเธนฺตี. ปฏิพาหิเต ปฏิเสธิเต.
๒๒๓. อคาริกาทิโนติ อาทิ-สทฺเทน ‘‘ปริพฺพาชกสฺส วา ปริพฺพาชิกาย วา’’ติ (ปารา. ๙๑๗) วุตฺเต สงฺคณฺหาติ. สมณจีวรนฺติ กปฺปกตํ นิวาสนปารุปนุปคํ. ปโยเคติ ทานปโยเค.
๒๒๔. จีวเร ทุพฺพลาสายาติ ทุพฺพลจีวรปจฺจาสาย ‘‘สเจ สกฺโกม, ทสฺสามา’’ติ เอตฺตกมตฺตํ สุตฺวา อุปฺปาทิตาย อาสายาติ อตฺโถ. กาลนฺติ จีวรกาลสมยํ. สมติกฺกเมติ ภิกฺขุนีหิ กาลจีวเร ภาชิยมาเน ‘‘อาคเมถ, อยฺเย, อตฺถิ สงฺฆสฺส จีวรปจฺจาสา’’ติ วตฺวา ตํ จีวรวิภงฺคํ สมติกฺกเมยฺย.
๒๒๕. ธมฺมิกํ กถินุทฺธารนฺติ สมคฺเคน สงฺเฆน กริยมานํ กถินสฺส อนฺตรุพฺภารํ. ปฏิพาหนฺติยาติ นิวาเรนฺติยา.
นฺหานวคฺควณฺณนา ตติยา.
๒๒๖. ตุวฏฺเฏยฺยุนฺติ ¶ นิปชฺเชยฺยุํ. อิตรํ ปาจิตฺติยํ.
๒๒๗. ปโยเคติ ¶ ภิกฺขุนิยา อผาสุกกรณปโยเค กริยมาเน.
๒๒๘. ทุกฺขิตนฺติ คิลานํ. นุปฏฺาเปนฺติยา วาปีติ ตสฺสา อุปฏฺานํ ปเรหิ อการาเปนฺติยา, สยํ วา อกโรนฺติยา.
๒๒๙. อุปสฺสยํ ทตฺวาติ กวาฏพนฺธํ อตฺตโน ปุคฺคลิกวิหารํ ทตฺวา. กฑฺฒิเตติ นิกฺกฑฺฒิเต.
๒๓๐. สํสฏฺาติ คหปตินา วา คหปติปุตฺเตน วา สํสฏฺวิหารี ภิกฺขุนี สงฺเฆน สํสฏฺวิหารโต นิวตฺติยมานา. ตฺติยา ทุกฺกฏํ ผุเสติ สมนุภาสนกมฺมตฺติยา ทุกฺกฏํ อาปชฺเชยฺย.
๒๓๑. อนฺโตรฏฺเติ ยสฺส วิชิเต วิหรติ, ตสฺส รฏฺเ. ปฏิปนฺนายาติ จาริกํ กปฺเปนฺติยา. เสสกนฺติ ปาจิตฺติยํ.
ตุวฏฺฏวคฺควณฺณนา จตุตฺถา.
๒๓๓. ราชาคาราทิกนฺติ อาทิ-สทฺเทน จิตฺตาคาราทีนํ คหณํ.
๒๓๕. ปโยเคติ กปฺปาสวิจารณํ อาทึ กตฺวา สพฺพปโยเค. อุชฺชวุชฺชวเนติ ยตฺตกํ หตฺเถน อฺฉิตํ โหติ, ตสฺมึ ตกฺกมฺหิ เวิเต.
๒๓๗. ปโยเคติ อคาริกสฺส วา ปริพฺพาชกสฺส วา ปริพฺพาชิกาย วา สหตฺถา ขาทนียาทีนํ ทานปโยเค.
๒๓๘. ‘‘สมํ อาปตฺติปเภทโต’’ติ ปทจฺเฉโท.
๒๓๙. ติรจฺฉานคตํ ¶ วิชฺชนฺติ ยํ กิฺจิ พาหิรกํ อนตฺถสํหิตํ ปรูปฆาตกรํ หตฺถิสิกฺขาทิสิปฺปํ ¶ . ปนฺติยาติ สิกฺขนฺติยา. ปโยเคติ ทุรุปสงฺกมนาทิปโยเค. ปเท ปเทติ ปทาทิวเสน ปริยาปุณนฺติยา ปเท ปเท อกฺขรปทานํ วเสน.
๒๔๐. นวเม ‘‘ปริยาปุณาตี’’ติ ปทํ, ทสเม ‘‘วาเจตี’’ติ ปทนฺติ เอวํ ปทมตฺตเมว อุภินฺนํ วิเสสกํ เภทกํ.
จิตฺตาคารวคฺควณฺณนา ปฺจมา.
๒๔๑. ตมารามนฺติ ยตฺถ ภิกฺขู รุกฺขมูเลปิ วสนฺติ, ตํ สภิกฺขุกํ ปเทสํ.
๒๔๓. อกฺโกสตีติ ทสนฺนํ อกฺโกสวตฺถูนํ อฺตเรน สมฺมุขา วา ปรมฺมุขา วา อกฺโกสติ. ปริภาสตีติ ภยทสฺสเนน ตชฺเชติ. ‘‘ปาจิตฺติ อกฺโกสิเต’’ติ ปทจฺเฉโท.
๒๔๔. จณฺฑิกภาเวนาติ โกเธน. คณนฺติ ภิกฺขุนิสงฺฆํ. ปริภาสตีติ ‘‘พาลา เอตา’’ติอาทีหิ วจเนหิ อกฺโกสติ. ปโยเคติ ปริภาสนปโยเค. ปริภฏฺเติ อกฺโกสิเต. อิตรํ ปาจิตฺติยํ.
๒๔๕. นิมนฺติตาติ คณโภชเน วุตฺตนเยน นิมนฺติตา. ปวาริตาติ ปวารณสิกฺขาปเท วุตฺตนเยน วาริตา. ขาทนํ โภชนมฺปิ วาติ ยาคุปูวขชฺชกํ, ยาวกาลิกํ มูลขาทนียาทิขาทนียํ, โอทนาทิโภชนมฺปิ วา ยา ภิกฺขุนี ภฺุชนฺตี โหติ, สา ปน ทฺเวเยว อาปตฺติโย ผุเสติ โยชนา.
๒๔๗. มจฺฉรายนฺตีติ มจฺฉรํ กโรนฺตี, อตฺตโน ปจฺจยทายกกุลสฺส อฺเหิ สาธารณภาวํ อสหนฺตีติ อตฺโถ ¶ . ปโยเคติ ตทนุรูเป กายวจีปโยเค. มจฺฉริเตติ มจฺฉรวเสน กตปโยเค นิปฺผนฺเน.
๒๔๘. อภิกฺขุเก ปนาวาเสติ ยโต ภิกฺขุนุปสฺสยโต อทฺธโยชนพฺภนฺตเร โอวาททายกา ภิกฺขู น วสนฺติ, มคฺโค วา อเขโม โหติ, น สกฺกา อนนฺตราเยน คนฺตุํ, เอวรูเป ¶ อาวาเส. ปุพฺพกิจฺเจสูติ ‘‘วสฺสํ วสิสฺสามี’’ติ เสนาสนปฺาปนปานียอุปฏฺาปนาทิปุพฺพกิจฺเจ ปน กริยมาเน ทุกฺกฏํ ภเวติ โยชนา.
๒๔๙. วสฺสํวุตฺถาติ ปุริมํ วา ปจฺฉิมํ วา เตมาสํ วุตฺถา. อุภโตสงฺเฆติ ภิกฺขุนิสงฺเฆ, ภิกฺขุสงฺเฆ จ. ตีหิปิ าเนหีติ ‘‘ทิฏฺเน วา’’ติอาทินา วุตฺเตหิ ตีหิ การเณหิ.
๒๕๐. โอวาทตฺถายาติ ครุธมฺโมวาทนตฺถาย. สํวาสตฺถายาติ อุโปสถปุจฺฉนตฺถาย เจว ปวารณตฺถาย จ. น คจฺฉตีติ ภิกฺขุํ น อุปคจฺฉติ.
๒๕๑. โอวาทมฺปิ น ยาจนฺตีติ อุโปสถาทิวเสน โอวาทูปสงฺกมนํ ภิกฺขุํ น ยาจนฺตี น ปุจฺฉนฺตี. อุโปสถนฺติ อุโปสถทิวสโต ปุริมทิวเส เตรสิยํ วา จาตุทฺทสิยํ วา อุโปสถํ น ปุจฺฉนฺตี.
๒๕๒. อปุจฺฉิตฺวาว สงฺฆํ วาติ สงฺฆํ วา คณํ วา อนปโลเกตฺวาว. ‘‘เภทาเปตี’’ติ อิทํ นิทสฺสนมตฺตํ ‘‘ผาลาเปยฺย วา โธวาเปยฺย วา อาลิมฺปาเปยฺย วา พนฺธาเปยฺย วา โมจาเปยฺย วา’’ติ อิเมสมฺปิ กิริยาวิกปฺปานํ สงฺคเหตพฺพตฺตา. ปสาขชนฺติ นาภิยา เหฏฺา, ชาณุมณฺฑลานํ ¶ อุปริ ปเทเส ชาตํ คณฺฑํ วา รุธิตํ วา. ปโยเคติ เภทาปนาทิปโยเค.
อารามวคฺควณฺณนา ฉฏฺา.
๒๕๓. คพฺภินินฺติ อาปนฺนสตฺตํ สิกฺขมานํ. วุฏฺาเปนฺตีติ อุปชฺฌายา หุตฺวา อุปสมฺปาเทนฺตี. ปโยเคติ คณปริเยสนาทิปโยเค. วุฏฺาปิเตติ อุปสมฺปาทิเต, กมฺมวาจาปริโยสาเนติ อตฺโถ.
๒๕๕. สหชีวินินฺติ สทฺธิวิหารินึ. นานุคฺคณฺหนฺตีติ อุทฺเทสทานาทีหิ น สงฺคณฺหนฺตี.
คพฺภินิวคฺควณฺณนา สตฺตมา.
๒๕๘. ‘‘อลํ ¶ วุฏฺาปิเตนา’’ติ วุจฺจมานา ภิกฺขุนีหิ นิวาริยมานา. ขียตีติ อฺาสํ พฺยตฺตานํ ลชฺชีนํ วุฏฺานสมฺมุตึ ทียมานํ ทิสฺวา ‘‘อหเมว นูน พาลา’’ติอาทินา ภณมานา ขียติ. ปโยเคติ ขียมานปโยเค. ขียิเตติ ขียนปโยเค นิฏฺิเต.
กุมาริภูตวคฺควณฺณนา อฏฺมา.
๒๖๐. ฉตฺตุปาหนนฺติ วุตฺตลกฺขณํ ฉตฺตฺจ อุปาหนาโย จ. ปโยเคติ ธารณปโยเค.
๒๖๑. ยาเนนาติ วยฺหาทินา. ยายนฺตีติ สเจ ยาเนน คตา โหติ.
๒๖๒. สงฺฆาณินฺติ ยํ กิฺจิ กฏูปคํ. ธาเรนฺติยาติ กฏิยํ ปฏิมุจฺจนฺติยา.
๒๖๓. คนฺธวณฺเณนาติ ¶ เยน เกนจิ วณฺเณน จ เยน เกนจิ คนฺเธน จ. คนฺโธ นาม จนฺทนาเลปาทิ. วณฺโณ นาม กุงฺกุมหลิทฺทาทิ. ปโยเคติ คนฺธาทิปโยเค รจนโต ปฏฺาย ปุพฺพปโยเค.
๒๖๖. อนาปุจฺฉาติ ‘‘นิสีทามิ, อยฺยา’’ติ อนาปุจฺฉิตฺวา. นิสีทิเต ภิกฺขุสฺส อุปจาเร อนฺตมโส ฉมาย นิสินฺเน.
๒๖๗. อโนกาสกตนฺติ ‘‘อสุกสฺมึ นาม าเน ปุจฺฉิสฺสามี’’ติ เอวํ อกตโอกาสํ.
๒๖๘. ปวิสนฺติยาติ วินิจฺฉยํ อารามวคฺคสฺส ปเมเนว สิกฺขาปเทน สทิสํ กตฺวา วเทยฺยาติ โยชนา.
ฉตฺตุปาหนวคฺควณฺณนา นวมา.
อิติ อุตฺตเร ลีนตฺถปกาสนิยา ภิกฺขุนิวิภงฺเค
ปาจิตฺติยกถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
๒๖๙-๗๐. อฏฺสุ ¶ ปาฏิเทสนียสิกฺขาปเทสุปิ ทฺวิธา อาปตฺติ โหตีติ โยชนา. ตโตติ คหณเหตุ. สพฺเพสูติ ปาฏิเทสนียสิกฺขาปเทสุ.
ปาฏิเทสนียกถาวณฺณนา.
๒๗๑-๒. อิมํ ปรมํ อุตฺตมํ นิรุตฺตรํ เกนจิ วา วตฺตพฺเพน อุตฺตเรน รหิตํ นิทฺโทสํ อุตฺตรํ เอวํนามกํ ธีโร ปฺวา ภิกฺขุ อตฺถวเสน วิทิตฺวา ทุรุตฺตรํ กิจฺเฉน อุตฺตริตพฺพํ ปฺตฺตมหาสมุทฺทํ วินยมหาสาครํ สุเขเนว ยสฺมา อุตฺตรติ, ตสฺมา กงฺขจฺเฉเท วินยวิจิกิจฺฉาย ฉินฺทเน สตฺเถ ¶ สตฺถสทิเส อสฺมึ สตฺเถ อิมสฺมึ อุตฺตรปกรเณ อุสฺมายุตฺโต กมฺมชเตโชธาตุยา สมนฺนาคโต ชีวมาโน ภิกฺขุ นิจฺจํ นิรนฺตรํ สตฺโต อภิรโต นิจฺจํ โยคํ สตตาภิโยคํ กาตุํ ยุตฺโต อนุรูโปติ โยชนา.
ภิกฺขุนิวิภงฺโค นิฏฺิโตติ เอตฺถาปิ อุปฺปตฺติ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพา.
อิติ อุตฺตเร ลีนตฺถปกาสนิยา
ภิกฺขุนิวิภงฺควณฺณนา นิฏฺิตา.