📜
มูลสิกฺขา
คนฺถารมฺภกถา
นตฺวา ¶ ¶ นาถํ ปวกฺขามิ, มูลสิกฺขํ สมาสโต;
ภิกฺขุนา นวเกนาโท, มูลภาสาย สิกฺขิตุํ.
๑. ปาราชิกนิทฺเทโส
สํ นิมิตฺตํ ปเวสนฺโต, ภิกฺขุ มคฺคตฺตเย จุโต;
ปเวสนฏฺิตุทฺธาร-ปวิฏฺเ เจปิ สาทิยํ.
อทินฺนํ มานุสํ ภณฺฑํ, เถยฺยาเยเกน อาทิยํ;
ปฺจวีสาวหาเรสุ, ครุกํ เจ จุโต ภเว.
อาทิยนฺโต ¶ หรนฺโตว-หรนฺโตปิริยาปถํ;
วิโกเปนฺโต ตถา านา, จาเวนฺโตปิ ปราชิโก.
ตตฺถ นาเนกภณฺฑานํ, ปฺจกานํ วสา ปน;
อวหารา ทสฺเจติ, วิฺาตพฺพา วิภาวินา.
สาหตฺถาณตฺติโก เจว, นิสฺสคฺโค จาตฺถสาธโก;
ธุรนิกฺเขปนฺเจว, อิทํ สาหตฺถปฺจกํ.
ปุพฺพสหปฺปโยโค ¶ จ, สํวิธาหรณมฺปิ จ;
สงฺเกตกมฺมํ นิมิตฺตํ, ปุพฺพปฺปโยคปฺจกํ.
เถยฺยาปสยฺหปริกปฺป-ปฺปฏิจฺฉนฺนกุสาทิกา;
อวหารา อิเม ปฺจ, วิฺาตพฺพา วิภาวินา.
มนุสฺสปาณํ ปาโณติ, ชานํ วธกเจตสา;
ชีวิตา โย วิโยเชติ, สาสนา โส ปราชิโต.
ฌานาทิเภทํ หทเย อสนฺตํ,
อฺปเทสฺจ วินาธิมานํ;
มนุสฺสชาติสฺส วเทยฺย ภิกฺขุ,
าตกฺขเณ เตน ปราชิโก ภเวติ.
๒. ครุกาปตฺตินิทฺเทโส
โมเจตุกามจิตฺเตน, อุปกฺกมฺม วิโมจยํ;
สุกฺกมฺตฺร สุปินา, สมโณ ครุกํ ผุเส.
กายสํสคฺคราเคน ¶ , มนุสฺสิตฺถึ ปรามสํ;
อิตฺถิสฺี อุปกฺกมฺม, สมโณ ครุกํ ผุเส.
ทุฏฺุลฺลวาจสฺสาเทน, มคฺคํ วารพฺภ เมถุนํ;
โอภาสนฺโต มนุสฺสิตฺถึ, สุณมานํ ครุํ ผุเส.
วณฺณํ วตฺวาตฺตโนกาม-ปาริจริยาย เมถุนํ;
อิตฺถึ เมถุนราเคน, ยาจมาโน ครุํ ผุเส.
สนฺเทสํ ปฏิคฺคณฺหิตฺวา, ปุริสสฺสิตฺถิยาปิ วา;
วีมํสิตฺวา หรํปจฺจา, สมโณ ครุกํ ผุเส.
จาเวตุกาโม โจเทนฺโต, อมูลนฺติมวตฺถุนา;
โจทาปยํ วา สมโณ, สุณมานํ ครุํ ผุเส.
เลสมตฺตํ อุปาทาย, อมูลนฺติมวตฺถุนา;
จาเวตุกาโม โจเทนฺโต, สุณมานํ ครุํ ผุเสติ.
๓. นิสฺสคฺคิยนิทฺเทโส
วิกปฺปนมธิฏฺาน-มกตฺวา ¶ กาลจีวรํ;
ทสาหมติมาเปติ, ตสฺส นิสฺสคฺคิยํ สิยา.
ภิกฺขุสมฺมุติยาฺตฺร, ติจีวรมธิฏฺิตํ;
เอกาหมติมาเปติ, นิสฺสคฺคิ สมยํ วินา.
อฺาติกา ภิกฺขุนิยา, ปุราณจีวรํ ปน;
โธวาเปติ รชาเปติ, อาโกฏาเปติ ตํ สิยา.
อฺาติกา ¶ ภิกฺขุนิยา, หตฺถโต กิฺจิ มูลกํ;
อทตฺวา จีวราทาเน, นิสฺสคฺคิยมุทีริตํ.
อปฺปวาริตมฺาตึ, วิฺาเปนฺตสฺส จีวรํ;
อฺตฺร สมยา ตสฺส, นิสฺสคฺคิยมุทีริตํ.
รชตํ ชาตรูปํ วา, มาสกํ วา กหาปณํ;
คณฺเหยฺย วา คณฺหาเปยฺย, นิสฺสคฺคิ สาทิเยยฺย วา.
ปริวตฺเตยฺย นิสฺสคฺคิ, รชตาทิ จตุพฺพิธํ;
กปฺปิยํ กปฺปิเยนาปิ, เปตฺวา สหธมฺมิเก.
วิกปฺปนมธิฏฺาน-มกตฺวาน ปมาณิกํ;
ทสาหมติมาเปติ, ปตฺตํ นิสฺสคฺคิยํ สิยา.
ปฺจพนฺธนโต อูน-ปตฺเต สติ ปรํ ปน;
วิฺาเปติ นวํ ปตฺตํ, ตสฺส นิสฺสคฺคิยํ สิยา.
ปฏิคฺคเหตฺวา ภฺุชนฺโต, สปฺปิเตลาทิกํ ปน;
สตฺตาหมติมาเปติ, ตสฺส นิสฺสคฺคิยํ สิยา.
ภิกฺขุสฺส จีวรํ ทตฺวา, อจฺฉินฺทนฺตสฺส ตํ ปุน;
สกสฺาย นิสฺสคฺคิ, อจฺฉินฺทาปยโตปิ วา.
อปฺปวาริตมฺาตึ ¶ , สุตฺตํ ยาจิย จีวรํ;
วายาเปนฺตสฺส นิสฺสคฺคิ, วินา าติปฺปวาริเต.
ชานนฺโต ¶ ภิกฺขุ สงฺฆสฺส, ลาภํ ปริณตํ ปน;
อตฺตโน ปริณาเมติ, ตสฺส นิสฺสคฺคิยํ สิยาติ.
๔. ปาจิตฺติยนิทฺเทโส
สมฺปชานมุสาวาเท, ปาจิตฺติยมุทีริตํ;
ภิกฺขฺุจ โอมสนฺตสฺส, เปสฺุหรเณปิ จ.
เปตฺวา ภิกฺขุนึ ภิกฺขุํ, อฺเน ปิฏกตฺตยํ;
ปทโสธมฺมํ ภณนฺตสฺส, ปาจิตฺติยมุทีริตํ.
อนุปสมฺปนฺเนเนว, สยิตฺวาน ติรตฺติยํ;
ปาจิตฺติ สหเสยฺยาย, จตุตฺถตฺถงฺคเต ปุน.
อิตฺถิยา เอกรตฺตมฺปิ, เสยฺยํ กปฺปยโตปิ วา;
เทเสนฺตสฺส วินา วิฺุํ, ธมฺมฺจ ฉปฺปทุตฺตรึ.
ทุฏฺุลฺลํ ภิกฺขุโน วชฺชํ, ภิกฺขุสมฺมุติยา วินา;
อภิกฺขุโน วทนฺตสฺส, ปาจิตฺติยมุทีริตํ.
ขเณยฺย วา ขณาเปยฺย, ปถวิฺจ อกปฺปิยํ;
ภูตคามํ วิโกเปยฺย, ตสฺส ปาจิตฺติยํ สิยา.
อชฺโฌกาเส ตุ มฺจาทึ, กตฺวา สนฺถรณาทิกํ;
สงฺฆิกํ ยาติ ปาจิตฺติ, อกตฺวาปุจฺฉนาทิกํ.
สงฺฆิกาวสเถ เสยฺยํ, กตฺวา สนฺถรณาทิกํ;
อกตฺวาปุจฺฉนาทึ โย, ยาติ ปาจิตฺติ ตสฺสปิ.
ชานํ สปฺปาณกํ โตยํ, ปาจิตฺติ ปริภฺุชโต;
อฺาติกา ภิกฺขุนิยา, เปตฺวา ปาริวตฺตกํ.
จีวรํ ¶ ¶ เทติ ปาจิตฺติ, จีวรํ สิพฺพโตปิ จ;
อติริตฺตํ อกาเรตฺวา, ปวาเรตฺวาน ภฺุชโต.
ภิกฺขุํ อาสาทนาเปกฺโข, ปวาเรติ ปวาริตํ;
อนติริตฺเตน ภุตฺเต ตุ, ปาจิตฺติยมุทีริตํ.
สนฺนิธิโภชนํ ภฺุเช, วิกาเล ยาวกาลิกํ;
ภฺุชโต วาปิ ปาจิตฺติ, อคิลาโน ปณีตกํ.
วิฺาเปตฺวาน ภฺุเชยฺย, สปฺปิภตฺตาทิกมฺปิ จ;
อปฺปฏิคฺคหิตํ ภฺุเช, ทนฺตกฏฺโทกํ วินา.
ติตฺถิยสฺส ทเท กิฺจิ, ภฺุชิตพฺพํ สหตฺถโต;
นิสชฺชํ วารโห กปฺเป, มาตุคาเมน เจกโต.
สุราเมรยปาเนปิ, ปาจิตฺติยมุทีริตํ;
องฺคุลิปโตทเก จาปิ, หสธมฺเมปิ โจทเก.
อนาทเรปิ ปาจิตฺติ, ภิกฺขุํ ภีสยโตปิ วา;
ภยานกํ กถํ กตฺวา, ทสฺเสตฺวา วา ภยานกํ.
เปตฺวา ปจฺจยํ กิฺจิ, อคิลาโน ชเลยฺย วา;
โชตึ ชลาปเยยฺยาปิ, ตสฺส ปาจิตฺติยํ สิยา.
กปฺปพินฺทุมนาทาย, นวจีวรโภคิโน;
หสาเปกฺขสฺส ปาจิตฺติ, ภิกฺขุโน จีวราทิกํ.
อปเนตฺวา ¶ นิเธนฺตสฺส, นิธาเปนฺตสฺส วา ปน;
ชานํ ปาณํ มาเรนฺตสฺส, ติรจฺฉานคตมฺปิ จ.
ฉาเทตุกาโม ฉาเทติ, ทุฏฺุลฺลํ ภิกฺขุโนปิ จ;
คามนฺตรคตสฺสาปิ, สํวิธายิตฺถิยา สห.
ภิกฺขุํ ¶ ปหรโต วาปิ, ตลสตฺติกมุคฺคิเร;
โจเทติ วา โจทาเปติ, ครุกามูลเกนปิ.
กุกฺกุจฺจุปฺปาทเน จาปิ, ภณฺฑนตฺถายุปสฺสุตึ;
โสตุํ ภณฺฑนชาตานํ, ยาติ ปาจิตฺติยํ สิยา.
สงฺฆสฺส ลาภํ ปริณามิตํ ตุ,
นาเมติ โย ตํ ปรปุคฺคลสฺส;
ปุจฺฉํ อกตฺวาปิ จ สนฺตภิกฺขุํ,
ปาจิตฺติ คามสฺส คเต วิกาเลติ.
๕. ปกิณฺณกนิทฺเทโส
สงฺฆิกํ ครุภณฺฑํ โย, เทติ อฺสฺส อิสฺสโร;
ถุลฺลจฺจยํ ยถาวตฺถุํ, เถยฺยา ปาราชิกาทิปิ.
กุสาทิมยจีรานิ, กมฺพลํ เกสวาลชํ;
สมยํ วินา ธารยโต, ลูกปกฺขาชินกฺขิปํ.
สตฺถกมฺเม วตฺถิกมฺเม, สํ นิมิตฺตฺจ ฉินฺทโต;
ถุลฺลจฺจยํ มนุสฺสานํ, มํสาทิโภชเนปิ วา.
กทเลรกกฺกทุสฺสานิ ¶ , โปตฺถกํ สพฺพนีลกํ;
สพฺพปีตาทิกฺจาปิ, ธารยนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.
หตฺถิสฺสุรคโสณานํ, สีหพฺยคฺฆจฺฉทีปินํ;
ตรจฺฉสฺส จ มํสาทึ, อุทฺทิสฺสกตกมฺปิ จ.
อนาปุจฺฉิตมํสฺจ, ภฺุชโต ทุกฺกฏํ สิยา;
ยาตานุปุพฺพํ หิตฺวาน, ทกติตฺถาทิกํ วเช.
สหสา ¶ วุพฺภชิตฺวาน, ปวิเส นิกฺขเมยฺย วา;
วจฺจปสฺสาวกุฏิกํ, วินา อุกฺกาสิกํ วิเส.
นิตฺถุนนฺโต กเร วจฺจํ, ทนฺตกฏฺฺจ ขาทยํ;
วจฺจปสฺสาวโทณีนํ, พหิ วจฺจาทิกํ กเร.
ขเรน จาวเลเขยฺย, กฏฺํ ปาเตยฺย กูปเก;
อูหตฺจ น โธเวยฺย, อุกฺลาปฺจ น โสธเย.
ทกกิจฺจํ กโรนฺตสฺส, กตฺวา ‘‘จปุจปู’’ติ จ;
อนชฺฌิฏฺโว เถเรน, ปาติโมกฺขมฺปิ อุทฺทิเส.
อนาปุจฺฉาย ปฺหสฺส, กถเน วิสฺสชฺชเนปิ จ;
สชฺฌายกรเณ ทีป-ชาลเน วิชฺฌาปเนปิ จ.
วาตปานกวาฏานิ, วิวเรยฺย ถเกยฺย วา;
วนฺทนาทึ กเร นคฺโค, คมนํ โภชนาทิกํ.
ปริกมฺมํ ¶ กเร กาเร, ติปฏิจฺฉนฺนกํ วินา;
กายํ นหายํ ฆํเสยฺย, กุฏฺเฏ ถมฺเภ ตรุมฺหิ วา.
กุรุวินฺทกสุตฺเตน, อฺมฺสฺส กายโต;
อคิลาโน พหาราเม, จเรยฺย สอุปาหโน.
อุปาหนํ โย ธาเรติ, สพฺพนีลาทิกมฺปิ จ;
นิมิตฺตํ อิตฺถิยา รตฺโต, มุขํ วา ภิกฺขทายิยา.
อุชฺฌานสฺี อฺสฺส, ปตฺตํ วา อตฺตโน มุขํ;
อาทาสาทิมฺหิ ปสฺเสยฺย, อุจฺจาสนมหาสเน.
นิสชฺชาทึ กโรนฺตสฺส, ทุกฺกฏํ วนฺทเนปิ จ;
อุกฺขิตฺตานุปสมฺปนฺน-นานาสํวาสกาทินํ.
เอกโต ปณฺฑกิตฺถีหิ, อุภโตพฺยฺชเนน วา;
ทีฆาสเน นิสีเทยฺย, อทีเฆ อาสเน ปน.
อสมานาสนิเกน, มฺจปีเ สเยยฺย วา;
กุลสงฺคหตฺถํ ททโต, ผลปุปฺผาทิกมฺปิ จ.
คนฺถิมาทึ ¶ กเร กาเร, ชินวาริตปจฺจเย;
ปริภฺุเชยฺย อพฺยตฺโต, อนิสฺสาย วเสยฺย วา.
อนฺุาเตหิ อฺสฺส, เภสชฺชํ วา กเร วเท;
กเร สาปตฺติโก ภิกฺขุ, อุโปสถปฺปวารณํ.
ทฺวารพนฺธาทิเก ¶ าเน, ปริวตฺตกวาฏกํ;
อปิธาย วินาโภคํ, นิโยคํ วา สเย ทิวา.
ธฺิตฺถิรูปรตนํ, อาวุธิตฺถิปสาธนํ;
ตูริยภณฺฑํ ผลํ รุกฺเข, ปุพฺพณฺณาทิฺจ อามเส.
สสิตฺโถทกเตเลหิ, ผณหตฺถผเณหิ วา;
เกสโมสณฺเนกสฺมึ, ภาชเน โภชเนปิ จ.
เอกตฺถรณปาวุรณา, สเยยฺยุํ ทฺเวกมฺจเก;
ทนฺตกฏฺฺจ ขาเทยฺย, อธิกูนํ ปมาณโต.
โยเชติ วา โยชาเปติ, นจฺจํ คีตฺจ วาทิตํ;
ทสฺสนํ สวนํ เตสํ, กโรนฺตสฺส จ ทุกฺกฏํ.
วีหาทิโรปิเม จาปิ, พหิปาการกุฏฺฏเก;
วจฺจาทิฉฑฺฑนาทิมฺหิ, ทีฆเกสาทิธารเณ.
นขมฏฺกรณาทิมฺหิ, สมฺพาเธ โลมหารเณ;
ปริกมฺมกตํ ภูมึ, อกฺกเม สอุปาหโน.
อโธตอลฺลปาเทหิ, สงฺฆิกํ มฺจปีกํ;
ปริกมฺมกตํ ภิตฺตึ, อามสนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.
สงฺฆาฏิยาปิ ปลฺลตฺเถ, ทุปฺปริภฺุเชยฺย จีวรํ;
อกายพนฺธโน คามํ, วเช กตฺวาน วจฺจกํ.
นาจเมยฺย ¶ ทเก สนฺเต, สมาเทยฺย อกปฺปิเย;
เทสนาโรจนาทิมฺหิ, สภาคาปตฺติยาปิ จ.
น ¶ วเส วสฺสํ วิสํวาเท, สุทฺธจิตฺเต ปฏิสฺสวํ;
วสฺสํ วสิตฺวา คมเน, อนนฺุาตกิจฺจโต.
วินาปทํ ตรุสฺสุทฺธํ, โปริสมฺหาภิรูหเณ;
อปริสฺสาวโนทฺธานํ, วเช ตํ ยาจโต น เท.
อตฺตโน ฆาตเน อิตฺถิ-รูปาทึ การเยยฺย วา;
หิตฺวา มาลาทิกํ จิตฺตํ, ชาตกาทึ สยํ กเร.
ภฺุชนฺตมุฏฺเป ตสฺส, สาลาทีสุ นิสีทโต;
วุฑฺฒานํ ปน โอกาสํ, อทตฺวา วาปิ ทุกฺกฏํ.
ยานาทิมภิรูเหยฺย, กลฺลโก รตนตฺตยํ;
อารพฺภ วเท ทวฺ-ปริสาโยปลาลเน.
กายาทึ วิวริตฺวาน, ภิกฺขุนีนํ น ทสฺสเย;
วาเจ โลกายตํ ปลิตํ, คณฺเหยฺย คณฺหาเปยฺย วา.
ยตฺถ กตฺถจิ เปฬายํ, ภฺุชโต ปตฺตหตฺถโก;
วาตปานกวาฏํ วา, ปณาเม โสทกมฺปิ จ.
อุณฺเหยฺย ปฏิสาเมยฺย, อติอุณฺเหยฺย โวทกํ;
เปยฺย ภูมิยํ ปตฺตํ, องฺเก วา มฺจปีเก.
มิฑฺฒนฺเต ¶ ปริภณฺฑนฺเต, ปาเท ฉตฺเต เปติ วา;
จลกาทึ เป ปตฺตํ, ปตฺเต วา หตฺถโธวเน.
ปตฺเตน นีหรนฺตสฺส, อุจฺฉิฏฺมุทกมฺปิ จ;
อกปฺปิยมฺปิ ปตฺตํ วา, ปริภฺุเชยฺย ทุกฺกฏํ.
วเท ‘‘ชีวา’’ติ ขิปิเต, น สิกฺขติ อนาทโร;
ปริมณฺฑลกาทิมฺหิ, เสขิเย ทุกฺกฏํ สิยา.
โย ¶ ภณฺฑคาเร ปยุโตว ภณฺฑกํ,
มาตูน ปาจิตฺติยมสฺส โคปเย;
ทวาย หีเนนปิ ชาติอาทินา,
วเทยฺย ทุพฺภาสิตมุตฺตมมฺปิ โยติ.
๖. วตฺตาทิกณฺฑนิทฺเทโส
อุปชฺฌาจริยวตฺตฺจ, คมิกาคนฺตุกมฺปิ จ;
เสนาสนาทิวตฺตฺจ, กาตพฺพํ ปิยสีลินา.
หตฺถปาเส ิโต กิฺจิ, คหิตพฺพํ ทเท ติธา;
คเหตุกาโม คณฺเหยฺย, ทฺวิธายํ สมฺปฏิคฺคโห.
สงฺฆาฏิมุตฺตราสงฺคํ, ตถา อนฺตรวาสกํ;
‘‘เอตํ อิมํ อธิฏฺามิ’’, ตถา ‘‘ปจฺจุทฺธรามิ’’ติ.
‘‘อิมํ อิมานิ เอตานิ, เอตมฺปิ จีวร’’นฺติ วา;
‘‘ปริกฺขารโจฬานี’’ติ, ตถา ‘‘ปจฺจุทฺธรามิ’’ติ.
‘‘เอตํ ¶ อิมํ อธิฏฺามิ, ปตฺตํ ปจฺจุทฺธรามิ’’ติ;
เอวํ ปจฺจุทฺธเรธิฏฺเ, จีวราทึ ยถาวิธิ.
สฺจริตฺตํ วินา เสสา, สจิตฺตา ครุกนฺติมา;
อจฺฉินฺนํ ปริณตํ หิตฺวา, นิสฺสคฺคิยมจิตฺตกํ.
ปทโสธมฺมํ ทุเว เสยฺยา, อิตฺถิยา ธมฺมเทสนา;
ทุเว เสนาสนานีปิ, สิพฺพนํ จีวรสฺสปิ.
ปวาริตํ สุราปานํ, ปฺจสนฺนิธิอาทิกํ;
โชตินุชฺชาลนฺเจว, กปฺปพินฺทุมนาทิกํ;
คามปฺปเวสนนฺเตเต, ปาจิตฺตีสุ อจิตฺตกา.
ปกิณฺณเกสุ อุทฺทิสฺส-กตํ หิตฺวาฺมํสกํ;
เอกตฺถรณปาวุรณํ, เอกมฺเจ ตุวฏฺฏนํ;
เอกโต ภฺุชนฺจาปิ, นจฺจคีตาทิสตฺตปิ.
อกายพนฺธนฺจาปิ ¶ , ปตฺตหตฺถกวาฏกํ;
อจิตฺตกมิทํ สพฺพํ, เสสเมตฺถ สจิตฺตกํ.
วีติกฺกมนจิตฺเตน, สจิตฺตกมจิตฺตกํ;
ปฺตฺติชานเนนาปิ, วทนฺตาจริยา ตถา.
ปุพฺพกรณาทิกํ กตฺวา, อุโปสถปฺปวารณํ;
นวธา ทีปิตํ สพฺพํ, กาตพฺพํ ปิยสีลินา.
สมฺมชฺชนี ปทีโป จ, อุทกํ อาสเนน จ;
อุโปสถสฺส เอตานิ, ปุพฺพกรณนฺติ วุจฺจติ.
ฉนฺทปาริสุทฺธิอุตุกฺขานํ ¶ , ภิกฺขุคณนา จ โอวาโท;
อุโปสถสฺส เอตานิ, ปุพฺพกิจฺจนฺติ วุจฺจติ.
อุโปสโถ ยาวติกา จ ภิกฺขู กมฺมปฺปตฺตา,
สภาคาปตฺติโย จ น วิชฺชนฺติ;
วชฺชนียา จ ปุคฺคลา ตสฺมึ น โหนฺติ,
ปตฺตกลฺลนฺติ วุจฺจติ.
๑๑๑. ปุพฺพกรณปุพฺพกิจฺจานิ สมาเปตฺวา เทสิตาปตฺติกสฺส สมคฺคสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส อนุมติยา ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตุํ อาราธนํ กโรม.
ปาริสุทฺธิอธิฏฺาน-สุตฺตุทฺเทสวสา ติธา;
คณปุคฺคลสงฺฆา จ, ตํ กเรยฺยุํ ยถากฺกมํ.
จาตุทฺทโส ปนฺนรโส, สามคฺคี ทินโต ติธา;
ทินปุคฺคลกตฺตพฺพา-การโต เต นเวริตา.
ตโย ตโยติ กตฺวาน, ทินปุคฺคลเภทโต;
เตวาจีทฺเวกวาจีติ, นว วุตฺตา ปวารณา.
กตฺติกนฺติมปกฺขมฺหา, เหมํ ผคฺคุนปุณฺณมา;
ตสฺส อนฺติมปกฺขมฺหา, คิมฺหํ อาสาฬฺหิปุณฺณมา;
วสฺสกาลํ ตโต เสสํ, จตุวีสตุโปสถา.
จาตุทฺทสา ¶ ฉ เอเตสุ, ปกฺขา ตติยสตฺตมา;
เยฺยา ปนฺนรสา เสสา, อฏฺารส อุโปสถา.
๑๑๗. ‘‘ฉนฺทํ ทมฺมิ, ฉนฺทํ เม หร, ฉนฺทํ เม อาโรเจหี’’ติ ฉนฺทํ ทาตพฺพํ.
๑๑๘. ‘‘ปาริสุทฺธึ ¶ ทมฺมิ, ปาริสุทฺธึ เม หร, ปาริสุทฺธึ เม อาโรเจหี’’ติ ปาริสุทฺธิ ทาตพฺพา.
๑๑๙. ‘‘ปวารณํ ทมฺมิ, ปวารณํ เม หร, ปวารณํ เม อาโรเจหิ, มมตฺถาย ปวาเรหี’’ติ ปวารณา ทาตพฺพา.
๑๒๐. อาปตฺติเทสเกน ‘‘อหํ, ภนฺเต, สมฺพหุลา นานาวตฺถุกา อาปตฺติโย อาปชฺชึ, ตา ตุมฺหมูเล ปฏิเทเสมี’’ติ วตฺวา ปฏิคฺคณฺหนฺเตน ‘‘ปสฺสสิ, อาวุโส, ตา อาปตฺติโย’’ติ วุตฺเต ‘‘อาม, ภนฺเต, ปสฺสามี’’ติ วตฺวา ปุน ปฏิคฺคณฺหนฺเตน ‘‘อายตึ, อาวุโส, สํวเรยฺยาสี’’ติ วุตฺเต ‘‘สาธุ, สุฏฺุ, ภนฺเต สํวริสฺสามี’’ติ ติกฺขตฺตุํ วตฺวา เทเสตพฺพํ.
๑๒๑. เวมตึ อาโรเจนฺเตน ‘‘อหํ, ภนฺเต, สมฺพหุลาสุ นานาวตฺถุกาสุ อาปตฺตีสุ เวมติโก, ยทา นิพฺเพมติโก ภวิสฺสามิ, ตทา ตา อาปตฺติโย ปฏิกริสฺสามี’’ติ ติกฺขตฺตุํ วตฺวา อาโรเจตพฺพํ.
๑๒๒. ‘‘อชฺช เม อุโปสโถ ‘ปนฺนรโส, จาตุทฺทโส’ติ วา อธิฏฺามี’’ติ ติกฺขตฺตุํ วตฺวา ปุคฺคเลน อธิฏฺานุโปสโถ กาตพฺโพ.
๑๒๓. ทฺวีสุ ปน เถเรน ‘‘ปริสุทฺโธ อหํ อาวุโส, ‘ปริสุทฺโธ’ติ มํ ธาเรหี’’ติ ติกฺขตฺตุํ วตฺตพฺพํ. นวเกนปิ ตเถว วตฺตพฺพํ. ‘‘ภนฺเต, ธาเรถา’’ติ วจนํ วิเสโส.
๑๒๔. ตีสุ ¶ ปน ‘‘สุณนฺตุ เม อายสฺมนฺตา, อชฺชุโปสโถ ปนฺนรโส, ยทายสฺมนฺตานํ ปตฺตกลฺลํ, มยํ อฺมฺํ ปาริสุทฺธิอุโปสถํ กเรยฺยามา’’ติ ตฺตึ เปตฺวา ปฏิปาฏิยา วุตฺตนเยน ปาริสุทฺธิอุโปสโถ กาตพฺโพ.
๑๒๕. ‘‘อชฺช เม ปวารณา ‘จาตุทฺทสี, ปนฺนรสี’ติ วา อธิฏฺามี’’ติ ติกฺขตฺตุํ วตฺวา เอเกน ปวาเรตพฺพํ.
๑๒๖. ทฺวีสุ ¶ ปน เถเรน ‘‘อหํ, อาวุโส, อายสฺมนฺตํ ปวาเรมิ ทิฏฺเน วา สุเตน วา ปริสงฺกาย วา, วทตุ มํ อายสฺมา อนุกมฺปํ อุปาทาย, ปสฺสนฺโต ปฏิกริสฺสามี’’ติ ติกฺขตฺตุํ วตฺวา ปวาเรตพฺพํ. นวเกนาปิ ตเถว วตฺตพฺพํ. ‘‘ภนฺเต’’ติ วจนํ วิเสโส.
๑๒๗. ตีสุ วา จตูสุ วา ปน ‘‘สุณนฺตุ เม อายสฺมนฺตา, อชฺช ปวารณา ปนฺนรสี, ยทายสฺมนฺตานํ ปตฺตกลฺลํ, มยํ อฺมฺํ ปวาเรยฺยามา’’ติ ตฺตึ เปตฺวา เถเรน ‘‘อหํ, อาวุโส, อายสฺมนฺเต ปวาเรมิ ทิฏฺเน วา สุเตน วา ปริสงฺกาย วา, วทนฺตุ มํ อายสฺมนฺตา อนุกมฺปํ อุปาทาย, ปสฺสนฺโต ปฏิกริสฺสามี’’ติ ติกฺขตฺตุํ วตฺวา ปวาเรตพฺพํ. นวเกหิปิ ตเถว ปฏิปาฏิยา ปวาเรตพฺพํ. ‘‘ภนฺเต’’ติวจนํ วิเสโส.
๑๒๘. จตูหิ อธิเกสุ ปน ‘‘สุณาตุ เม อาวุโส สงฺโฆ, อชฺช ปวารณา ปนฺนรสี, ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ ปวาเรยฺยา’’ติ ตฺตึ เปตฺวา วุฑฺฒตเรน ‘‘สงฺฆํ, อาวุโส, ปวาเรมิ ทิฏฺเน วา สุเตน วา ปริสงฺกาย วา, วทนฺตุ มํ อายสฺมนฺโต อนุกมฺปํ อุปาทาย, ปสฺสนฺโต ปฏิกริสฺสามี’’ติ ติกฺขตฺตุํ วตฺวา ปวาเรตพฺพํ. นวเกหิปิ ตเถว ปฏิปาฏิยา ‘‘สงฺฆํ, ภนฺเต, ปวาเรมิ ทิฏฺเน วา สุเตน ¶ วา ปริสงฺกาย วา, วทนฺตุ มํ อายสฺมนฺโต อนุกมฺปํ อุปาทาย, ปสฺสนฺโต ปฏิกริสฺสามี’’ติ ติกฺขตฺตุํ วตฺวา ปวาเรตพฺพํ.
มูลสิกฺขา นิฏฺิตา.
นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส