📜
Mahāvaggo
Mahākhandhakakathā
Pabbajjākathā
Sīlakkhandhādiyuttena ¶ ¶ , subhakkhandhena desite;
Khandhakepi pavakkhāmi, samāsena vinicchayaṃ.
Mātarā ananuññātaṃ, pitarā vāpi bhikkhuno;
Bhaṇḍukammamapucchitvā, pabbājentassa dukkaṭaṃ.
Uddesaparipucchāya, sayaṃ ce byāvaṭo siyā;
Daharo āṇāpetabbo, pabbājetvānayāti ca.
Upajjhāyamathuddissa, avutto daharo pana;
Pabbājeti sace taṃ so, sayamevāpi vaṭṭati.
Sāmaṇeropi vattabbo, daharo natthi tattha ce;
‘‘Khaṇḍasīmamimaṃ netvā, pabbājetvānayā’’ti ca.
Saraṇāni panetassa, dātabbāneva attanā;
Evampi bhikkhunāyeva, hoti pabbājito naro.
Purisaṃ bhikkhuto añño, pabbājeti na vaṭṭati;
Itthiṃ bhikkhunito añño, pabbājeti na vaṭṭati.
Sāmaṇeropi vā dātuṃ, sāmaṇerīpi vā tathā;
Āṇattiyā ubhinnampi, kāsāyāni labhanti te.
Sayameva ca yaṃ kiñci, pabbājentena bhikkhunā;
Kesāpanayanaṃ katvā, paṭhamaṃ udake puna.
Nhāpetabbo ¶ ¶ siyā suṭṭhu, ghaṃsitvā gomayādinā;
Sarīre pīḷakā vāpi, kacchu vā tassa honti ce.
Mātā yathā niyaṃputtaṃ, na jigucchati sabbaso;
Nhāpetabbova yatinā, tatheva ajigucchatā.
Kasmā? Panettakenāpi, upakārena sāsane;
So sadā balavasneho, hotupajjhāyakādisu.
Vinodetvā panuppannaṃ, ukkaṇṭhaṃ kulaputtakā;
Sikkhāyo paripūretvā, nibbānaṃ pāpuṇanti hi.
Gandhacuṇṇena vā pacchā, cuṇṇenapi haliddiyā;
Sarīraṃ tassa sīsañca, ubbaṭṭetvā punappunaṃ.
Gihigandhaṃ vinodetvā, kāsāyāni panekato;
Dvattikkhattuṃ sakiṃ vāpi, dātabbānissa bhikkhunā.
Atha hatthepi vā tassa, adatvā sayameva taṃ;
Acchādeti upajjhāyo, vaṭṭatācariyopi vā.
Nivāseti anāṇatto, so pārupati vā sayaṃ;
Apanetvā tato sabbaṃ, puna dātabbameva taṃ.
Bhikkhunā tu sahatthena, tathā āṇattiyāpi vā;
Dinnaṃ vaṭṭati kāsāvaṃ, nādinnaṃ pana vaṭṭati.
Tasseva santakaṃ vāpi, kā kathā attasantake;
Vandāpetvā tattha bhikkhū, kārāpetvāna ukkuṭiṃ.
Añjaliṃ paggahāpetvā, dātabbaṃ saraṇattayaṃ;
Paṭipāṭivaseneva, na ca uppaṭipāṭiyā.
Sace ekapadaṃ vāpi, deti ekakkharampi vā;
Paṭipāṭiṃ virajjhitvā, gahitaṃ ce na vaṭṭati.
Tikkhattuṃ yadi vā deti, buddhaṃ saraṇameva vā;
Tathā sesesu cevampi, na dinnāneva honti hi.
Katvānunāsikantāni ¶ , ekābaddhāni vā pana;
Vicchinditvātha ma-ntāni, dātabbāni vijānatā.
Upasampadakammaṃ ¶ tu, ekatosuddhiyā siyā;
Na hoti pana pabbajjā, ubhatosuddhiyā vinā.
Tasmā ācariyenāpi, tathāntevāsikenapi;
Bu-ddha-kārādayo vaṇṇā, ṭhānakaraṇasampadaṃ.
Ahāpentena vattabbā, pabbajjāguṇamicchatā;
Ekavaṇṇavināsena, pabbajjā hi na rūhati.
Yadi siddhāpi pabbajjā, saraṇāgamanatova hi;
Dātabbā dasa sīlāni, pūraṇatthāya bhikkhunā.
Pabbajjākathā.
Upajjhāyamathācariyaṃ, nissāya vasatā pana;
Kattabbāneva vattāni, piyasīlena bhikkhunā.
Āsanaṃ paññapetabbaṃ, dantakaṭṭhaṃ mukhodakaṃ;
Dātabbaṃ tassa kālena, sace yāgu bhavissati.
Yāgu tassupanetabbā, saṅghato kulatopi vā;
Patte vattañca kātabbaṃ, vattaṃ gāmappavesane.
Cīvare yāni vattāni, vuttāni hi mahesinā;
Senāsane tathā pāda-pīṭhakathalikādisu.
Evamādīni vattāni, sabbāni pana rogato;
Vuṭṭhānāgamanantāni, sattatiṃsasataṃ siyuṃ.
Vattabhedena sabbattha, dukkaṭaṃ tu pakāsitaṃ;
Anādaravaseneva, akarontassa bhikkhuno.
Upajjhāyācariyavattakathā.
Upajjhāyassa ¶ vattāni, tathā saddhivihārike;
Sataṃ terasa honteva, tathāntevāsikepi ca.
Saddhivihārikantevāsikavattakathā.
Pakkante vāpi vibbhante, pakkhasaṅkantake mate;
Āṇattiyā upajjhāyā, passambhati ca nissayo.
Hoti ācariyamhāpi, chadhā nissayabhedanaṃ;
Pakkante ¶ vāpi vibbhante, pakkhasaṅkantake mate.
Āṇattiyaṃ ubhinnampi, dhuranikkhepanepi ca;
Ekekassa ubhinnaṃ vā, nālaye sati bhijjati.
Upajjhāyasamodhāna-gatassāpi ca bhijjati;
Dassanaṃ savanañcāti, samodhānaṃ dvidhā mataṃ.
Addhikassa gilānassa, gilānupaṭṭhakassa ca;
Yācitassa na dosova, vasituṃ nissayaṃ vinā.
Jānatā attano ceva, vane phāsuvihārataṃ;
Sabhāge dāyakesante, vasitumpi ca vaṭṭati.
Nissayapaṭippassambhanakathā.
Kuṭṭhiṃ gaṇḍiṃ kilāsiñca, sosiñca apamārikaṃ;
Tathā rājabhaṭaṃ coraṃ, likhitaṃ kārabhedakaṃ.
Kasāhataṃ narañceva, purisaṃ lakkhaṇāhataṃ;
Iṇāyikañca dāsañca, pabbājentassa dukkaṭaṃ.
Hatthacchinnamaḷacchinnaṃ, pādacchinnañca puggalaṃ;
Kaṇṇanāsaṅgulicchinnaṃ, kaṇḍaracchinnameva ca.
Kāṇaṃ kuṇiñca khujjañca, vāmanaṃ phaṇahatthakaṃ;
Khañjaṃ pakkhahatañceva, sīpadiṃ pāparoginaṃ.
Jarāya ¶ dubbalaṃ andhaṃ, badhirañceva mammanaṃ;
Pīṭhasappiṃ tathā mūgaṃ, pabbājentassa dukkaṭaṃ.
Atidīghotirasso vā, atikālopi vā tathā;
Accodātopi vā maṭṭha-tambalohanidassano.
Atithūlo atikisso, mahāsīsopi vā tathā;
Atikhuddakasīsena, sahitena yuttopi vā.
Kuṭakuṭakasīso ¶ vā, tathā sikharasīsako;
Veḷunāḷisamānena, sīsena ca yuto naro.
Kappasīsopi pabbhāra-sīso vā vaṇasīsako;
Tathā kaṇṇikakeso vā, thūlakesopi vā tathā.
Pūtinillomasīso vā, jātipaṇḍarakesako;
Jātiyā tambakeso vā, tathevāvaṭṭasīsako.
Sīsalomekabaddhehi, bhamukehi yutopi vā;
Sambaddhabhamuko vāpi, nillomabhamukopi vā.
Mahantakhuddanetto vā, tathā visamalocano;
Kekaro vāpi gambhīra-netto visamacakkalo.
Jatumūsikakaṇṇo vā, hatthikaṇṇopi vā pana;
Chiddamattakakaṇṇo vā, tathevāviddhakaṇṇako.
Tathā ṭaṅkitakaṇṇo vā, pūtikaṇṇopi vā pana;
Yonakādippabhedopi, nāyaṃ parisadūsako.
Atipiṅgalanetto vā, tathā nippakhumakkhi vā;
Assupaggharanetto vā, pakkapupphitalocano.
Tatheva ca mahānāso, atikhuddakanāsiko;
Tathā cipiṭanāso vā, naro kuṭilanāsiko.
Niccavissavanāso ¶ vā, yo vā pana mahāmukho;
Vaṅkabhinnamukho vāpi, mahāoṭṭhopi vā pana.
Tathā tanukaoṭṭho vā, vipuluttaraoṭṭhako;
Oṭṭhachinnopi uppakka-mukho eḷamukhopi vā.
Saṅkhatuṇḍopi duggandha-mukho vā pana puggalo;
Mahādantopi accantaṃ, tathā asuradantako.
Heṭṭhā uparito vāpi, bahinikkhantadantako;
Adanto pūtidanto vā, atikhuddakadantako.
Yassa dantantare danto, kāḷakadantasannibho;
Sukhumova ṭhito, taṃ ce, pabbājetumpi vaṭṭati.
Yo ¶ mahāhanuko poso;
Dīghena hanunā yuto;
Cipiṭahanuko vāpi;
Rassena hanunā yuto.
Nimmassudāṭhiko vāpi, atidīghagalopi vā;
Atirassagalopi vā, bhinnagaṇṭhigalopi vā.
Tathā bhaṭṭhaṃsakūṭo vā, bhinnapiṭṭhiuropi vā;
Sudīgharassahattho vā, kacchukaṇḍusamāyuto.
Mahānisadamaṃso vā, uddhanaggupamāyuto;
Vātaṇḍiko mahāūru, saṅghaṭṭanakajāṇuko.
Bhinnajāṇu mahājāṇu, dīghajaṅgho vijaṅghako;
Vikaṭo vāpi paṇho vā, tathā ubbaddhapiṇḍiko.
Yaṭṭhijaṅgho mahājaṅgho, mahāpādopi yo naro;
Tathā piṭṭhikapādo vā, mahāpaṇhipi vā pana.
Vaṅkapādo ¶ naro yo vā, gaṇṭhikaṅgulikopi vā;
Yo panandhanakho vāpi, kāḷapūtinakhopi ca.
Iccevamādikaṃ kañci, naraṃ parisadūsakaṃ;
Pabbājentassa bhikkhussa, hoti āpatti dukkaṭaṃ.
Parisadūsakakathā.
‘‘Sāmaṇerajja mā khāda, mā bhuñja ca pivā’’ti ca;
Nivārentassa āhāraṃ, hoti āpatti dukkaṭaṃ.
‘‘Nivāressāmi āhāra’’-miti vā pattacīvaraṃ;
Anto nikkhipato sabba-payogesupi dukkaṭaṃ.
Dubbacasāmaṇerassa, anācārassa kevalaṃ;
Daṇḍakammaṃ have katvā, hitakāmena bhikkhunā.
Yāguṃ vā pana bhattaṃ vā, dassetvā kira bhāsituṃ;
‘‘Āhaṭe daṇḍakamme tvaṃ, lacchasīda’’nti vaṭṭati.
Aparādhānurūpena ¶ , daṇḍakammaṃ tu kāraye;
Vālikāsalilādīna-māharāpanameva taṃ.
Sīse vā nikkhipāpetuṃ, pāsāṇādīni kānici;
Nipajjāpetumuṇhe vā, pāsāṇe bhūmiyāpi vā.
Udakaṃ vā pavesetuṃ, na ca vaṭṭati bhikkhuno;
Idhāvaraṇamattaṃ tu, daṇḍakammaṃ pakāsitaṃ.
Nivāraṇakathā.
Pakkhopakkamikāsittā, catuttho panusūyako;
Napuṃsakena pañcete, paṇḍakā paridīpitā.
Tesu āsittusūyānaṃ, pabbajjā na nivāritā;
Itaresaṃ tu tiṇṇampi, paṇḍakānaṃ nivāritā.
Vāritā ¶ yassa pabbajjā, nāsetabboti so mato;
Tividhe pana te ñatvā, pabbājentassa dukkaṭaṃ.
Paṇḍakakathā.
Liṅgattheno ca saṃvāsa-ttheno tadubhayassa ca;
Theyyasaṃvāsako nāma, tividhopi pavuccati.
Sayameva ca yo tattha, pabbajitvā na gaṇhati;
Bhikkhuvassāni vā neva, yathāvuḍḍhampi vandanaṃ.
Liṅgattheno ayaṃ liṅga-mattassa thenato siyā;
Yo ca pabbajito hutvā, bhikkhuvassāni gaṇhati.
Saṃvāsaṃ sādiyantova, saṃvāsatthenako mato;
Ubhayatthenako vutta-nayoyeva, yathāha ca.
‘‘Rājadubbhikkhakantāra-rogaveribhayehi vā;
Cīvarāharaṇatthaṃ vā, liṅgamādiyatīdha yo.
Saṃvāsaṃ nādhivāseti, yāva so suddhamānaso;
Theyyasaṃvāsako nāma, tāva esa na vuccati’’.
Theyyasaṃvāsakakathā.
‘‘Titthiyohaṃ ¶ bhavissa’’nti, upasampannabhikkhu ce;
Saliṅgeneva yo yāti, titthiyānamupassayaṃ.
Gacchato padavārena, hoti āpatti dukkaṭaṃ;
Hoti titthiyapakkanto, liṅge tesaṃ tu nissite.
‘‘Titthiyohaṃ bhavissa’’nti, kusacīrādikaṃ pana;
Sayameva nivāseti, sopi pakkantako siyā.
Naggo ¶ ājīvakādīnaṃ, gantvā tesaṃ upassayaṃ;
Luñcāpeti sace kese, vattānādiyatīdha vā.
Morapiñchādikaṃ tesaṃ, liṅgaṃ gaṇhāti vā sace;
Sārato ceva vā tesaṃ, pabbajjaṃ laddhimeva vā.
Hoti titthiyapakkanto, na panesa vimuccati;
Naggassa gacchato vuttaṃ, padavārena dukkaṭaṃ.
Vutto anupasampanna-vasena theyyavāsako;
Tathā titthiyapakkanto, upasampannabhikkhunā.
Titthiyapakkantakathā.
Nāgo vāpi supaṇṇo vā, yakkho sakkopi vā idha;
Tiracchānagato vutto, pabbājetuṃ na vaṭṭati.
Tiracchānakathā.
Pañcānantarike pose, pabbājentassa dukkaṭaṃ;
Ubhatobyañjanañceva, tathā bhikkhunidūsakaṃ.
Ekatoupasampannaṃ, bhikkhunīnaṃ tu santike;
Dūsetvā pana so neva, bhikkhunīdūsako siyā.
Sace anupasampanna-dūsako upasampadaṃ;
Labhateva ca pabbajjaṃ, sā ca neva parājitā.
Ekādasaabhabbapuggalakathā.
Nūpasampādanīyova ¶ , anupajjhāyako naro;
Karoto dukkaṭaṃ hoti, na kuppati sace kataṃ.
Kuppatīti ¶ vadanteke, na gahetabbameva taṃ;
Sesesupi ayaṃ ñeyyo, nayo sabbattha viññunā.
Upasampadakammassa, abhabbā pañcavīsati;
Ajānitvā kato cāpi, osāro nāsanāraho.
Hatthacchinnādibāttiṃsa, kuṭṭhiādi ca terasa;
Apatto tesamosāro, kato ce pana rūhati.
Ekūpajjhāyako hoti;
Honti ācariyā tayo;
Upasampadāpekkhā ca;
Honti dve vā tayopi vā.
Tīhi ācariyeheva, ekato anusāvanaṃ;
Osāretvā kataṃ kammaṃ, na ca kuppati kappati.
Ekūpajjhāyako hoti;
Ācariyopi tathekato;
Upasampadāpekkhā ca;
Honti dve vā tayopi vā.
Anupubbena sāvetvā, tesaṃ nāmaṃ tu tena ca;
Ekato anusāvetvā, katampi ca na kuppati.
Nānupajjhāyakenāpi, nānācariyakena ca;
Aññamaññānusāvetvā, kataṃ kammañca vaṭṭati.
Sumano tissatherassa, anusāveti sissakaṃ;
Tisso sumanatherassa, anusāveti sissakaṃ.
Nānupajjhāyakeneva, ekācariyakenidha;
Upasampadā paṭikkhittā, buddhenādiccabandhunā.
Mahākhandhakakathā.
Uposathakkhandhakakathā
Baddhābaddhavaseneva ¶ ¶ , sīmā nāma dvidhā matā;
Nimittena nimittaṃ tu, ghaṭetvā pana sammatā.
Ayaṃ sīmāvipattīhi, ekādasahi vajjitā;
Baddhā nāma siyā sīmā, sā tisampattisaṃyutā.
Khaṇḍasamānasaṃvāsā-vippavāsādibhedato;
Iti baddhā tidhā vuttā, abaddhāpi tidhā matā.
Gāmato udakukkhepā, sattabbhantaratopi ca;
Tattha gāmaparicchedo, ‘‘gāmasīmā’’ti vuccati.
Jātassare samudde vā, nadiyā vā samantato;
Majjhimassudakukkhepo, udakukkhepasaññito.
Agāmake araññe tu, sattevabbhantarā pana;
Samantato ayaṃ sīmā, sattabbhantaranāmikā.
Ekaṃ abbhantaraṃ vuttaṃ, aṭṭhavīsatihatthakaṃ;
Guḷukkhepanayeneva, udakukkhepakā matā.
Imā dve pana sīmāyo, vaḍḍhanti parisāvasā;
Abbhantarūdakukkhepā, ṭhitokāsā paraṃ siyuṃ.
Ṭhito antoparicchede, hatthapāsaṃ vihāya vā;
Tattakaṃ anatikkamma, paricchedampi vā paraṃ.
Ṭhito kammaṃ vikopeti, iti aṭṭhakathānayo;
Tasmā so hatthapāse vā, kātabbo bahi vā pana.
Baddhasīmāya saṇṭhānaṃ, nimittaṃ disakittanaṃ;
Ñatvā pamāṇaṃ sodhetvā, sīmaṃ bandheyya paṇḍito.
Tikoṇaṃ ¶ caturassañca, vaṭṭañca paṇavūpamaṃ;
Vitānaṃ dhanukākāraṃ, mudiṅgasakaṭūpamaṃ.
Pabbataṃ ¶ vanaṃ pāsāṇaṃ, rukkhaṃ maggañca vammikaṃ;
Udakañca nadiñcāti, nimittānaṭṭha dīpaye.
Tesu tīṇi nimittāni, ādiṃ katvā samantato;
Nimittānaṃ satenāpi, bandhituṃ pana vaṭṭati.
Tiyojanaparā sīmā, ukkaṭṭhāti pakāsitā;
Ekavīsati bhikkhūnaṃ, gaṇhantī heṭṭhimā matā.
Ukkaṭṭhāyapi ukkaṭṭhā, heṭṭhimāyapi heṭṭhimā;
Etā dvepi asīmāti, vuttā ādiccabandhunā.
Nimittaṃ pana kittetvā, sabbameva samantato;
Pacchā ñattidutiyena, sīmaṃ bandhitumarahati.
Bandhitvānantaraṃ pacchā, cīvarāvippavāsakaṃ;
Sammannitvāna baddhā sā-vippavāsāti vuccati.
Nadīsarasamuddesu, sīmaṃ bandhati ce pana;
Na vottharati teneva, asīmāti jinobravi.
Sīmākathā.
Dinakārakakattabbā-kārānañca vasā pana;
Navevuposathā vuttā, buddhenādiccabandhunā.
Cātuddaso pannaraso, sāmaggī ca uposatho;
Divaseneva niddiṭṭhā, tayopete uposathā.
Saṅghe uposatho ceva, gaṇe puggaluposatho;
Kārakānaṃ vaseneva, tayo vuttā uposathā.
Suttuddesābhidhāno ¶ ca, pārisuddhiuposatho;
Adhiṭṭhānanti niddiṭṭhā, tayo kammenuposathā.
Saṅghassa pātimokkho ca, pārisuddhi gaṇassa ca;
Adhiṭṭhānamathekassa, niddiṭṭhaṃ pana satthunā.
Pātimokkhassa uddesā, pañca vuttā mahesinā;
Nidānaṃ uddisitvāna, sāvetabbaṃ tu sesakaṃ.
Ayameva ¶ nayo ñeyyo, sesesupi ca viññunā;
Cattāro bhikkhunīnañca, uddesā navime pana.
Pātimokkhassa uddeso, kātabbova uposathe;
Antarāyaṃ vinā ceva, anuddeso nivārito.
Thero ca issaro tassa;
‘‘Therādheyya’’nti pāṭhato;
Avattantena ajjhiṭṭho;
Yassa so pana vattati.
Uddisante samappā vā, āgacchanti sace pana;
Uddiṭṭhaṃ taṃ suuddiṭṭhaṃ, sāvetabbaṃ tu sesakaṃ.
Uddiṭṭhamatte bhikkhūnaṃ, parisāyuṭṭhitāya vā;
Pārisuddhi tu kattabbā, mūle tesaṃ, sace bahū.
Sammajjituṃ padīpetuṃ, paññāpetuṃ dakāsane;
Viniddiṭṭhassa therena, akarontassa dukkaṭaṃ.
Katvā sammajjanaṃ dīpaṃ, ṭhapetvā udakāsanaṃ;
Gaṇañattiṃ ṭhapetvāva, kattabbo tīhuposatho.
Pubbakiccaṃ samāpetvā, adhiṭṭheyya panekako;
No ce adhiṭṭhaheyyassa, hoti āpatti dukkaṭaṃ.
Adhammena ¶ ca vaggena, samaggena adhammato;
Tathā dhammena vaggena, samaggena ca dhammato.
Uposathassa etāni, kammānīti jinobravi;
Catūsvapi panetesu, catutthaṃ dhammikaṃ mataṃ.
Adhammenidha vaggo hi, katamo cetthuposatho?
Vasanti ekasīmāyaṃ, cattāro yattha bhikkhuno.
Ekassa pārisuddhiṃ te, ānayitvā tayo janā;
Karonti pārisuddhiṃ ce, adhammo vagguposatho.
Adhammena samaggo hi, cattāro bhikkhunekato;
Karonti pārisuddhiṃ ce, samaggo hotyadhammiko.
Dhammena ¶ pana vaggo hi, katamo so uposatho;
Vasanti ekasīmāyaṃ, cattāro yattha bhikkhuno.
Ekassa pārisuddhiṃ te, ānayitvā tayo janā;
Pātimokkhuddisante ce, vaggo dhammenuposatho.
Dhammato hi samaggo so;
Cattāro bhikkhunekato;
Pātimokkhuddisantīdha;
Samaggo dhammato mato.
Vagge samagge vaggoti, saññino vimatissa vā;
Uposathaṃ karontassa, hoti āpatti dukkaṭaṃ.
Bhedādhippāyato tassa, hoti thullaccayaṃ pana;
Vagge samaggenāpatti, samaggoti ca saññino.
Ukkhittena gahaṭṭhena, sesehi sahadhammihi;
Cutanikkhittasikkhehi, ekādasahi vā saha.
Uposatho na kātabbo, sabhāgāpattikena vā;
Chandena pārivutthena, karoto hoti dukkaṭaṃ.
Adesetvā ¶ panāpattiṃ, nāvikatvāna vematiṃ;
Uposatho na kātabbo, dine vā anuposathe.
Uposathe panāvāsā, sabhikkhumhā ca bhikkhunā;
Āvāso vā anāvāso, na gantabbo kudācanaṃ.
Yasmiṃ uposathe kiccaṃ;
Āvāse pana vattati;
So ce sabhikkhuko nāma;
Āvāsoti pakāsito.
Uposatho kimatthāya, kimatthāya pavāraṇā;
Uposatho samaggattho, visuddhatthā pavāraṇā.
Kopetuṃ dhammikaṃ kammaṃ, paṭikkoseyya dukkaṭaṃ;
Chandaṃ vā kāyasāmaggiṃ, adentassapi dukkaṭaṃ.
Hoti ¶ pañcavidho saṅgho, catuvaggādibhedato;
So ca kattabbakammassa, vasena paridīpito.
Pavāraṇaṃ tathābbhānaṃ, kammañca upasampadaṃ;
Ṭhapetvā catuvaggena, akattabbaṃ na vijjati.
Pañcavaggena abbhānaṃ, majjhadesūpasampadaṃ;
Dasavaggena abbhānaṃ, vinā sabbaṃ tu vaṭṭati.
Kammaṃ vīsativaggena, na kattabbaṃ na kiñcipi;
Ūne dosoti ñāpetuṃ, nādhike atirekatā.
Cattāro pakatattāva, kammappattāti dīpitā;
Catuvaggena kattabbe, sesesu ca ayaṃ nayo.
Catuvaggādikattabbaṃ, katvāsaṃvāsapuggalaṃ;
Gaṇapūraṃ karontassa, kataṃ kuppati dukkaṭaṃ.
Parivāsādikammepi ¶ , tatraṭṭhaṃ gaṇapūrakaṃ;
Katvā pana karontānaṃ, tathā, sesaṃ tu vaṭṭati.
Uposathakkhandhakakathā.
Vassūpanāyikakkhandhakakathā
Purimā pacchimā cāti, duve vassūpanāyikā;
Ālayo vā vacībhedo, kattabbo upagacchatā.
Vassūpagamanaṃ vāpi, jānaṃ anupagacchato;
Temāsamavasitvā vā, carantassapi dukkaṭaṃ.
Rukkhassa susire chatte, cāṭichavakuṭīsu vā;
Ajjhokāsepi vā vassaṃ, upagantuṃ na vaṭṭati.
Vassacchede anāpatti, antarāyo sace siyā;
Chinnavassassa bhikkhussa, vāritāva pavāraṇā.
Mātāpitūnaṃ ¶ pana dassanatthaṃ;
Pañcannamatthe sahadhammikānaṃ;
Daṭṭhuṃ gilānaṃ tadupaṭṭhakānaṃ;
Bhattādi nesaṃ pariyesanatthaṃ.
Tathānabhirataṃ gantvā, vūpakāsessamuṭṭhitaṃ;
Diṭṭhiṃ vā tassa kukkuccaṃ, vinodessāmahanti vā.
Evaṃ sattāhakiccena, bhikkhunā vinayaññunā;
Apesitepi gantabbaṃ, pageva pahite pana.
Vassaṃ upagatenettha, animantitabhikkhunā;
Dhammassa savanatthāya, gantuṃ pana na vaṭṭati.
‘‘Asukaṃ ¶ nāma divasaṃ, sannipāto bhavissati’’;
Iccevaṃ katikā pubbaṃ, katā ce pana vaṭṭati.
‘‘Dhovissāmi rajissāmi, bhaṇḍaka’’nti na vaṭṭati;
Sacācariyupajjhāyā, pahiṇanti ca vaṭṭati.
Uddesādīnamatthāya, gantuṃ neva ca vaṭṭati;
Garūnaṃ dassanatthāya, gantuṃ labhati puggalo.
Sace ācariyo ‘‘ajja, mā gacchāhī’’ti bhāsati;
Ratticchede anāpatti, hotīti paridīpitā.
Yassa kassaci ñātissa, upaṭṭhākakulassa vā;
Gacchato dassanatthāya, ratticchede ca dukkaṭaṃ.
‘‘Āgamissāmi ajjeva, gantvāhaṃ gāmaka’’nti ca;
Sace pāpuṇituṃ gacchaṃ, na sakkoteva vaṭṭati.
Vaje satthepi nāvāyaṃ, tīsu ṭhānesu bhikkhuno;
Vassacchede anāpatti, pavāretuñca vaṭṭati.
Sati paccayavekalle, sarīrāphāsutāya vā;
Eseva antarāyoti, vassaṃ chetvāpi pakkame.
Yena kenantarāyena, vassaṃ nopagato hi yo;
Dutiyā upagantabbā, chinnavassena vā pana.
Vassaṃ ¶ anupagantvā vā, tadaheva ca gacchati;
Bahiddhā eva sattāhaṃ, upagantvāpi vā pana.
Vītināmeti ce tassa, purimāpi na vijjati;
Paṭissave ca bhikkhussa, hoti āpatti dukkaṭaṃ.
Vassaṃ panupagantvā ca, uṭṭhāpetvā na cāruṇaṃ;
Gacchato pana sattāha-karaṇeneva bhikkhuno.
Antoyeva ca sattāhaṃ, nivattantassa tassa tu;
Anāpattīti ko vādo, vasitvā bahi gacchato.
‘‘Vasissāmīdha ¶ vassa’’nti, ālayo yadi vijjati;
Nopetasatiyā vassaṃ, tena senāsanaṃ pana.
Gahitaṃ suggahitaṃ hoti, chinnavasso na hoti so;
Labhateva pavāretuṃ, na doso koci vijjati.
‘‘Imasmiṃ vihāre temāsaṃ, imaṃ vassaṃ upemi’’ti;
Nicchārite ca tikkhattuṃ, vassaṃ upagato siyā.
Ādiṃ tu navamiṃ katvā, gantuṃ vaṭṭati bhikkhuno;
Āgacchatu ca pacchā so, mā vā doso na vijjati.
Vassūpanāyikakkhandhakakathā.
Pavāraṇakkhandhakakathā
Cātuddasī pañcadasī, sāmaggī ca pavāraṇā;
Tevācī dvekavācī ca, saṅghe ca gaṇapuggale.
Etā pana munindena, vuttā nava pavāraṇā;
Tīṇi kammāni muñcitvā, anteneva pavāraye.
Pubbakiccaṃ samāpetvā, pattakalle samānite;
Ñattiṃ ṭhapetvā saṅghena, kattabbā hi pavāraṇā.
Pavārentesu ¶ theresu, nisīdeyya navo pana;
Sayaṃ yāva pavāreyya, tāva ukkuṭikañhi so.
Ñattiṃ vatvā pavāreyyuṃ, cattāro vā tayopi vā;
Pubbakiccaṃ samāpetvā, ekāvāse vasanti ce.
Aññamaññaṃ pavāreyyuṃ, vinā ñattiṃ duve janā;
Adhiṭṭheyya panekopi, sesā saṅghapavāraṇā.
Pavārite ¶ ca saṅghasmiṃ, kareyyanāgato pana;
Avuṭṭho chinnavasso vā, pārisuddhiuposathaṃ.
Pañca yasmiṃ panāvāse, cattāro vā tayopi vā;
Ekekassa haritvāna, samaṇā te pavāraṇaṃ.
Aññamaññaṃ pavārenti, sace āpatti dukkaṭaṃ;
Sesaṃ uposathe vutta-nayenidha naye budho.
Pārisuddhippadānena, sampādetattano suciṃ;
Chandadānena saṅghassa, sabbaṃ sādheti, nattano.
Tasmā pana ubhinnampi, kiccasiddhatthamevidha;
Pārisuddhipi dātabbā, chandaṃ dentena bhikkhunā.
Chandekena bahūnampi, hātabbo pārisuddhipi;
Paramparāhaṭo chando, na gacchati visuddhiyā.
Chandaṃ vā pārisuddhiṃ vā, gahetvā vā pavāraṇaṃ;
Sāmaṇerādibhāvaṃ vā, paṭijāneyya hārako.
Sace so saṅghamappatvā, vibbhameyya mareyya vā;
Nāhaṭañceva taṃ sabbaṃ, patvā cevaṃ siyāhaṭaṃ.
Saṅghaṃ patvā pamatto vā, sutto vā khittacittako;
Nāroceti anāpatti, hoti sañcicca dukkaṭaṃ.
Ye te vipassanāyuttā, rattindivamatanditā;
Pubbarattāpararattaṃ, vipassanaparāyaṇā.
Laddhaphāsuvihārānaṃ, siyā na parihāniti;
Pavāraṇāya saṅgāho, vutto kattikamāsake.
Pavāraṇakkhandhakakathā.
Cammakkhandhakakathā
Eḷakājamigānaṃ ¶ ¶ tu, cammaṃ vaṭṭati bhikkhuno;
Rohiteṇikuraṅgānaṃ, pasadaṃmigamātuyā.
Ṭhapetvā cammametesaṃ, aññaṃ dukkaṭavatthukaṃ;
Thavikopāhane sabbaṃ, cammaṃ vaṭṭatyamānusaṃ.
Vaṭṭanti majjhime dese, na guṇaṅguṇupāhanā;
Vaṭṭanti antoārāme, sabbatthāpi ca rogino.
Puṭakhallakabaddhā ca, tatheva pāliguṇṭhimā;
Tūlapuṇṇā na vaṭṭanti, sabbanīlādayopi ca.
Citrā upāhanā meṇḍa-visāṇūpamavaddhikā;
Na ca vaṭṭanti morassa, piñchena parisibbitā.
Majjārakāḷakolūka-sīhabyagghuddadīpinaṃ;
Ajinassa ca cammena, na vaṭṭati parikkhaṭā.
Puṭādiṃ apanetvā vā, chinditvā vāpi sabbaso;
Vaṇṇabhedaṃ tathā katvā, dhāretabbā upāhanā.
Sabbāpi pana dhāretuṃ, na ca vaṭṭanti pādukā;
Ṭhapetvā tattha passāva- vaccācamanapādukā.
Āsandiñceva pallaṅkaṃ, uccāsayanasaññitaṃ;
Atikkantapamāṇaṃ tu, sevamānassa dukkaṭaṃ.
Gonakaṃ kuttakaṃ cittaṃ, paṭikaṃ paṭalikampi ca;
Ekantalomiṃ vikatiṃ, tūlikaṃ uddalomikaṃ.
Kaṭṭissaṃ pana koseyyaṃ, hatthiassarathattharaṃ;
Kadalimigapavara-paccattharaṇakampi ca.
Heṭṭhā ¶ rattavitānassa, dvidhā rattūpadhānakaṃ;
Akappiyamidaṃ sabbaṃ, dukkaṭaṃ paribhuñjato.
Heṭṭhā ¶ akappiye paccatthare sati na vaṭṭati;
Uddhaṃ setavitānampi, tasmiṃ asati vaṭṭati.
Āsandiṃ pana pallaṅkaṃ, ṭhapetvā tūlikampi ca;
Sesaṃ pana ca sabbampi, labhate gihisantakaṃ.
Dhammāsane anāpatti, bhattaggepi nisīdituṃ;
Bhūmattharaṇake tattha, sayitumpi ca vaṭṭati.
Cammakkhandhakakathā.
Bhesajjakkhandhakakathā
Vuttā gahapatissāpi, sammutussāvanantikā;
Gonisādīti kappiyā, catasso honti bhūmiyo.
Saṅghassa santakaṃ gehaṃ, santakaṃ bhikkhunopi vā;
Kappiyaṃ pana kattabbaṃ, sahaseyyappahonakaṃ.
Ṭhapetvā bhikkhumaññehi, dinnaṃ kappiyabhūmiyā;
Atthāya santakaṃ tesaṃ, gehaṃ gahapatevidaṃ.
Sā hi sammutikā nāma, yā hi saṅghena sammatā;
Kammavācamavatvā vā, vaṭṭatevāpalokanaṃ.
Paṭhamiṭṭhakapāsāṇa-thambhādiṭṭhapane pana;
‘‘Kappiyakuṭiṃ karomā’’ti, vadantehi samantato.
Ukkhipitvā ṭhapentesu, āmasitvā paresu vā;
Sayamevukkhipitvā vā, ṭhapeyyussāvanantikā.
Iṭṭhakādipatiṭṭhānaṃ ¶ , bhikkhūnaṃ vadataṃ pana;
Vācāya pariyosānaṃ, samakālaṃ tu vaṭṭati.
Ārāmo aparikkhitto, sakalo bhuyyatopi vā;
Duvidhopi ca viññūhi, gonisādīti vuccati.
Etā ¶ pana catassopi, honti kappiyabhūmiyo;
Ettha pakkañca vutthañca, sabbaṃ vaṭṭati āmisaṃ.
Ussāvanantikā yā sā, thambhādīsu adhiṭṭhitā;
Thambhādīsvapanītesu, tadaññesupi tiṭṭhati.
Apanītesu sabbesu, siyā jahitavatthukā;
Gonisādī parikkhittā, sesā chadananāsato.
Bhikkhuṃ ṭhapetvā aññesaṃ, hatthato ca paṭiggaho;
Tesañca sannidhi anto- vuttaṃ bhikkhussa vaṭṭati.
Bhikkhussa bhikkhuniyā vā, santakaṃ saṅghikampi vā;
Antovutthañca pakkañca, ubhinnaṃ na ca vaṭṭati.
Akappakuṭiyā vutthaṃ, sappiādivimissitaṃ;
‘‘Antovuttha’’nti niddiṭṭhaṃ, paṭhamaṃ kālikadvayaṃ.
Teheva sappiādīhi, bhikkhunā yāvajīvikaṃ;
Pakkaṃ taṃ pana sattāhaṃ, vaṭṭateva nirāmisaṃ.
Sace āmisasaṃsaṭṭhaṃ, pakkaṃ taṃ paribhuñjati;
Antovutthañca bhiyyopi, sāmapakkañca bhuñjati.
Yāvakālikamāhāro, pānakaṃ yāmakālikaṃ;
Sattāhakālikaṃ nāma, sappiādikapañcakaṃ.
Sesaṃ pana haliddādi, bhesajjaṃ yāvajīvikaṃ;
Catudhā kālikā vuttā, udakaṃ hotyakālikaṃ.
Paṭiggahavaseneva, kālātītā tikālikā;
Honti dosakarā bhuttā, abhuttaṃ tatiyampi ca.
Ambaṃ ¶ jambu ca cocañca, mocañca madhu muddikā;
Sālu phārusakañcāti, pānakaṃ aṭṭhadhā mataṃ.
Pānakatthamanuññātaṃ, phalaṃ pakkañca āmakaṃ;
Pānahetu paṭikkhitto, savatthukapaṭiggaho.
Ambapakkaṃ sukoṭṭetvā, madditvā udake pana;
Pacchā parissavaṃ katvā, pātuṃ vaṭṭati pānakaṃ.
Vaṭṭatādiccapākaṃ ¶ tu, aggipakkaṃ na vaṭṭati;
Eseva ca nayo sesa-pānakesupi dīpito.
Pupphapattaphalucchūnaṃ, cattāro panime rasā;
Anuññātā imānaṭṭha, pānāni anujānatā.
Sabbo puppharaso vutto, madhukassa rasaṃ vinā;
Sabbo pattaraso vutto, pakkaḍākarasaṃ vinā.
Sattannaṃ sānulomānaṃ, dhaññānaṃ phalajaṃ rasaṃ;
Ṭhapetvānumato sabbo, vikāle phalajo raso.
Yāvakālikapattāna-mapi sītudake kato;
Madditvādiccapākopi, vikāle pana vaṭṭati.
Tālañca nāḷikerañca, panasaṃ labujampi ca;
Tipusālābukumbhaṇḍaṃ, tathā pussaphalampi ca.
Evameḷālukañcāti, navetāni phalāni hi;
Aparaṇṇañca sabbampi, sattadhaññānulomikaṃ.
Badaraṃ timbarū selu, kosambaṃ karamaddakaṃ;
Mātuluṅgakapitthañca, vettaṃ ciñcaphalampi ca.
Phalānaṃ evamādīnaṃ, khuddakānaṃ raso pana;
Aṭṭhapānānulomattā, niddiṭṭho anulomike.
Sānulomassa ¶ dhaññassa, ṭhapetvā phalajaṃ rasaṃ;
Añño phalaraso natthi, ayāmakāliko idha.
Bhesajjakkhandhakakathā.
Kathinakkhandhakakathā
Bhikkhūnaṃ vuṭṭhavassānaṃ, kathinatthāramabravi;
Pañcannaṃ ānisaṃsānaṃ, kāraṇā munipuṅgavo.
Na ¶ ullikhitamattādi-catuvīsativajjitaṃ;
Cīvaraṃ bhikkhunādāya, uddharitvā purāṇakaṃ.
Navaṃ adhiṭṭhahitvāva, vattabbaṃ vacasā puna;
‘‘Imināntaravāsena, kathinaṃ attharāmi’’ti.
Vutte tikkhattumiccevaṃ, kathinaṃ hoti atthataṃ;
Saṅghaṃ panupasaṅkamma, ādāya kathinaṃ iti.
‘‘Atthataṃ kathinaṃ bhante, saṅghassa anumodatha;
Dhammiko kathinatthāro’’, vattabbaṃ tena bhikkhunā.
‘‘Suatthataṃ tayā bhante, saṅghassa kathinaṃ puna;
Dhammiko kathinatthāro, anumodāmi’’tīraye.
Kathinassa ca kiṃ mūlaṃ, kiṃ vatthu kā ca bhūmiyo;
Katidhammavido bhikkhu, kathinatthāramarahati.
Mūlamekaṃ, siyā vatthu, tividhaṃ, bhūmiyo cha ca;
Aṭṭhadhammavido bhikkhu, kathinatthāramarahati.
Saṅgho mūlanti niddiṭṭhaṃ, vatthu hoti ticīvaraṃ;
Khomādīni cha vuttāni, cīvarāni cha bhūmiyo.
Pubbapaccuddharādhiṭṭhā-natthāro ¶ mātikāpi ca;
Palibodho ca uddhāro, ānisaṃsā panaṭṭhime.
Dhovanañca vicāro ca, chedanaṃ bandhanampi ca;
Sibbanaṃ rajanaṃ kappaṃ, ‘‘pubbakicca’’nti vuccati.
Saṅghāṭi uttarāsaṅgo, atho antaravāsako;
Paccuddhāro adhiṭṭhānaṃ, atthāropesameva tu.
Pakkamanañca niṭṭhānaṃ, sanniṭṭhānañca nāsanaṃ;
Savanāsā ca sīmā ca, sahubbhāroti aṭṭhimā.
Katacīvaramādāya, āvāse nirapekkhako;
Atikkantāya sīmāya, hoti pakkamanantikā.
Ānisaṃsamathādāya, vihāre anapekkhako;
Gantvā pana vihāraṃ so, aññaṃ sukhavihārikaṃ.
Tattha ¶ taṃ viharantova, karoti yadi cīvaraṃ;
Niṭṭhite cīvare tasmiṃ, niṭṭhānantāti vuccati.
‘‘Cīvaraṃ na karissāmi, na paccessaṃ tamassamaṃ’’;
Evaṃ tu dhuranikkhepe, sanniṭṭhānantikā matā.
Kathinacchādanaṃ laddhā, ‘‘na paccessa’’nti ce gato;
Karontasseva naṭṭhaṃ vā, daḍḍhaṃ vā nāsanantikā.
Laddhānisaṃso sāpekkho, bahisīmaṃ gato pana;
Suṇāti cantarubbhāraṃ, sā hoti savanantikā.
Cīvarāsāya pakkanto, bahisīmaṃ gato pana;
‘‘Dassāmi cīvaraṃ tuyhaṃ’’, vutto savati kenaci.
Puna vutte ‘‘na sakkomi, dātunti tava cīvaraṃ’’;
Āsāya chinnamattāya, āsāvacchedikā matā.
Vassaṃvuṭṭhavihāramhā ¶ , vihāraññaṃ gato siyā;
Āgacchaṃ antarāmagge, taduddhāramatikkame.
Tassa so kathinuddhāro, sīmātikkantiko mato;
Kathinānisaṃsamādāya, sāpekkhova sace gato.
Sambhuṇāti punāgantvā, kathinuddhārameva ce;
Tassa so kathinuddhāro, ‘‘sahubbhāro’’ti vuccati.
Pakkamanañca niṭṭhānaṃ, sanniṭṭhānañca sīmato;
Cattāro puggalādhīnā, saṅghādhīnantarubbharo.
Nāsanaṃ savanañceva, āsāvacchedikāpi ca;
Tayopi kathinubbhārā, na tu saṅghā, na bhikkhuto.
Āvāsapalibodho ca, palibodho ca cīvare;
Palibodhā duve vuttā, yuttamuttatthavādinā.
Aṭṭhannaṃ mātikānaṃ vā, antarubbhāratopi vā;
Ubbhārāpi duve vuttā, kathinassa mahesinā.
Anāmantāsamādānaṃ, gaṇato yāvadatthikaṃ;
Tattha yo cīvaruppādo, ānisaṃsā ca pañcime.
Kathinakkhandhakakathā.
Cīvarakkhandhakakathā
Cīvarassa ¶ panuppādā, aṭṭha cīvaramātikā;
Sīmāya deti, katikā, bhikkhāpaññattiyā, tathā.
Saṅghassa, ubhatosaṅghe, vassaṃvuṭṭhassa deti ca,;
Ādissa, puggalassāti, aṭṭhimā pana mātikā.
Tattha ¶ sīmāya detīti, antosīmaṃ gatehi tu;
Bhikkhūhi bhājetabbanti, vaṇṇitaṃ varavaṇṇinā.
Katikāya ca dinnaṃ ye, vihārā ekalābhakā;
Ettha dinnañca sabbehi, bhājetabbanti vuccati.
Saṅghassa dhuvakārā hi, yattha karīyanti tattha ca;
Bhikkhāpaññattiyā dinnaṃ, dinnaṃ vuttaṃ mahesinā.
Saṅghassa pana yaṃ dinnaṃ, ujubhūtena cetasā;
Tañhi sammukhibhūtena, bhājetabbanti vuccati.
Ubhatosaṅgha muddissa, deti saddhāya cīvaraṃ;
Thokā vā bahu vā bhikkhū, samabhāgova vaṭṭati.
Vassaṃvuṭṭhassa saṅghassa, cīvaraṃ deti yaṃ pana;
Taṃ tasmiṃ vuṭṭhavassena, bhājetabbanti vaṇṇitaṃ.
Yāguyā pana bhatte vā, detiādissa ce pana;
Cīvaraṃ tattha tattheva, yojetabbaṃ vijānatā.
Puggalaṃ pana uddissa, cīvaraṃ yaṃ tu dīyati;
Puggalodissakaṃ nāma, dānaṃ taṃ tu pavuccati.
Sahadhammikesu yo koci, pañcasvapi ‘‘mamaccaye;
Ayaṃ mayhaṃ parikkhāro, mātuyā pitunopi vā.
Upajjhāyassa vā hotu’’, vadaticcevameva ce;
Na hoti pana taṃ tesaṃ, saṅghasseva ca santakaṃ.
Pañcannaṃ ¶ accaye dānaṃ, na ca rūhati kiñcipi;
Saṅghasseva ca taṃ hoti, gihīnaṃ pana rūhati.
Bhikkhu vā sāmaṇero vā, kālaṃ bhikkhunupassaye;
Karotyassa parikkhārā, bhikkhūnaṃyeva santakā.
Bhikkhunī ¶ sāmaṇerī vā, vihārasmiṃ sace matā;
Honti tassā parikkhārā, bhikkhunīnaṃ tu santakā.
‘‘Dehi netvāsukassā’’ti, dinnaṃ taṃ purimassa tu;
‘‘Idaṃ dammī’’ti dinnaṃ taṃ, pacchimasseva santakaṃ.
Evaṃ dinnavidhiṃ ñatvā, matassa vāmatassa vā;
Vissāsaṃ vāpi gaṇheyya, gaṇhe matakacīvaraṃ.
Mūlapattaphalakkhandha-tacapupphappabhedato;
Chabbidhaṃ rajanaṃ vuttaṃ, vantadosena tādinā.
Mūle haliddiṃ, khandhesu, mañjeṭṭhaṃ tuṅgahārakaṃ;
Pattesu alliyā pattaṃ, tathā pattañca nīliyā.
Kusumbhaṃ kiṃsukaṃ pupphe, tace loddañca kaṇḍulaṃ;
Ṭhapetvā rajanaṃ sabbaṃ, phalaṃ sabbampi vaṭṭati.
Kiliṭṭhasāṭakaṃ vāpi, dubbaṇṇaṃ vāpi cīvaraṃ;
Alliyā pana pattena, dhovituṃ pana vaṭṭati.
Cīvarānaṃ kathā sesā, paṭhame kathine pana;
Tattha vuttanayeneva, veditabbā vibhāvinā.
Cīvarakkhandhakakathā.
Mahāvaggo niṭṭhito.