ມູລ > ສຸຕ຺ຕປິຏກ > ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ

໑. ເອວໍ ¶ ¶ ¶ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘‘ກຖໍ ນຸ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ໂອຆມຕຣີ’ຕິ? ‘ອປ຺ປຕິຏ຺ຐໍ ຂ຺ວາຫໍ, ອາວຸໂສ, ອນາຍູຫໍ ¶ ໂອຆມຕຣິ’ນ຺ຕິ. ‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ອປ຺ປຕິຏ຺ຐໍ ອນາຍູຫໍ ໂອຆມຕຣີ’ຕິ? ‘ຍທາຂ຺ວາຫໍ, ອາວຸໂສ, ສນ຺ຕິຏ຺ຐາມິ ຕທາສ຺ສຸ ສໍສີທາມິ ¶ ; ຍທາຂ຺ວາຫໍ, ອາວຸໂສ, ອາຍູຫາມິ ຕທາສ຺ສຸ ນິພ຺ພຸຍ຺ຫາມິ [ນິວຸຍ຺ຫາມິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)]. ເອວໍ ຂ຺ວາຫໍ, ອາວຸໂສ, ອປ຺ປຕິຏ຺ຐໍ ອນາຍູຫໍ ໂອຆມຕຣິ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຈິຣສ຺ສໍ ວຕ ປສ຺ສາມິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ປຣິນິພ຺ພຸຕໍ;

ອປ຺ປຕິຏ຺ຐໍ ອນາຍູຫໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ. –

ອິທມໂວຈ ¶ ສາ ເທວຕາ. ສມນຸຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ສາ ເທວຕາ – ‘‘ສມນຸຎ຺ໂຎ ເມ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໒. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຊານາສິ ໂນ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ສຕ຺ຕານໍ ນິໂມກ຺ຂໍ ປໂມກ຺ຂໍ ວິເວກ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ຊານາມິ ຂ຺ວາຫໍ, ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຕານໍ ນິໂມກ຺ຂໍ ປໂມກ຺ຂໍ ວິເວກ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ຊານາສິ ສຕ຺ຕານໍ ນິໂມກ຺ຂໍ ປໂມກ຺ຂໍ ວິເວກ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ນນ຺ທີຠວປຣິກ຺ຂຍາ ¶ [ນນ຺ທິຠວປຣິກ຺ຂຍາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ສຎ຺ຎາວິຎ຺ຎາຓສງ຺ຂຍາ, ເວທນານໍ ນິໂຣຘາ ອຸປສມາ – ເອວໍ ຂ຺ວາຫໍ, ອາວຸໂສ, ຊານາມິ ສຕ຺ຕານໍ ນິໂມກ຺ຂໍ ປໂມກ຺ຂໍ ວິເວກ’’ນ຺ຕິ.

໓. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

ປຸຎ຺ຎານິ ກຍິຣາຖ ສຸຂາວຫານີ’’ຕິ.

ໂລກາມິສໍ ປຊເຫ ສນ຺ຕິເປກ຺ໂຂ’’ຕິ.

໔. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ¶ ຐິຕາ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ອຈ຺ເຈນ຺ຕິ ກາລາ ຕຣຍນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິໂຍ,

ປຸຎ຺ຎານິ ກຍິຣາຖ ສຸຂາວຫານີ’’ຕິ.

‘‘ອຈ຺ເຈນ຺ຕິ ກາລາ ຕຣຍນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິໂຍ,

ໂລກາມິສໍ ປຊເຫ ສນ຺ຕິເປກ຺ໂຂ’’ຕິ.

໕. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ກຕິ ຉິນ຺ເທ ກຕິ ຊເຫ, ກຕິ ຈຸຕ຺ຕຣິ ຠາວເຍ;

ກຕິ ສງ຺ຄາຕິໂຄ ຠິກ຺ຂຸ, ໂອຆຕິຓ຺ໂຓຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ປຎ຺ຈ ຉິນ຺ເທ ປຎ຺ຈ ຊເຫ, ປຎ຺ຈ ຈຸຕ຺ຕຣິ ຠາວເຍ;

ປຎ຺ຈ ສງ຺ຄາຕິໂຄ ຠິກ຺ຂຸ, ໂອຆຕິຓ຺ໂຓຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

໖. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ຐິຕາ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ກຕິ ຊາຄຣຕໍ ສຸຕ຺ຕາ, ກຕິ ສຸຕ຺ເຕສຸ ຊາຄຣາ;

ກຕິຠິ [ກຕີຫິ (ສີ.)] ຣຊມາເທຕິ, ກຕິຠິ [ກຕີຫິ (ສີ.)] ປຣິສຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ປຎ຺ຈ ຊາຄຣຕໍ ສຸຕ຺ຕາ, ປຎ຺ຈ ສຸຕ຺ເຕສຸ ຊາຄຣາ;

ປຎ຺ຈຠິ [ປຎ຺ຈຫິ (ສີ.)] ຣຊມາເທຕິ, ປຎ຺ຈຠິ [ປຎ຺ຈຫິ (ສີ.)] ປຣິສຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

໗. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ຐິຕາ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ເຍສໍ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປຏິວິທິຕາ, ປຣວາເທສຸ ນີຍເຣ [ນິຍ຺ຍເຣ (ກ.)];

ສຸຕ຺ຕາ ເຕ ນປ຺ປພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ກາໂລ ເຕສໍ ປພຸຊ຺ຌິຕຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເຍສໍ ຘມ຺ມາ ສຸປ຺ປຏິວິທິຕາ, ປຣວາເທສຸ ນ ນີຍເຣ;

ເຕ ສມ຺ພຸທ຺ຘາ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ, ຈຣນ຺ຕິ ວິສເມ ສມ’’ນ຺ຕິ.

໘. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ເຍສໍ ¶ ຘມ຺ມາ ສຸສມ຺ມຸຏ຺ຐາ, ປຣວາເທສຸ ນີຍເຣ;

ສຸຕ຺ຕາ ເຕ ນປ຺ປພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ກາໂລ ເຕສໍ ປພຸຊ຺ຌິຕຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເຍສໍ ¶ ຘມ຺ມາ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ, ປຣວາເທສຸ ນ ນີຍເຣ;

ເຕ ສມ຺ພຸທ຺ຘາ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ, ຈຣນ຺ຕິ ວິສເມ ສມ’’ນ຺ຕິ.

໙. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

ນ ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍສ຺ສ ຕເຣຍ຺ຍ ປາຣ’’ນ຺ຕິ.

ສ ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍສ຺ສ ຕເຣຍ຺ຍ ປາຣ’’ນ຺ຕິ.

໑໐. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ ¶ . ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ຐິຕາ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ອຣຎ຺ເຎ ¶ ວິຫຣນ຺ຕານໍ, ສນ຺ຕານໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນໍ;

ເອກຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊມານານໍ, ເກນ ວຓ຺ໂຓ ປສີທຕີ’’ຕິ.

‘‘ອຕີຕໍ ນານຸໂສຈນ຺ຕິ, ນປ຺ປຊປ຺ປນ຺ຕິ ນາຄຕໍ;

ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນນ ຍາເປນ຺ຕິ, ເຕນ ວຓ຺ໂຓ ປສີທຕິ’’.

‘‘ອນາຄຕປ຺ປຊປ຺ປາຍ, ອຕີຕສ຺ສານຸໂສຈນາ;

ເອເຕນ ພາລາ ສຸສ຺ສນ຺ຕິ, ນໂຬວ ຫຣິໂຕ ລຸໂຕ’’ຕິ.

ໂອຆໍ ນິໂມກ຺ຂໍ ອຸປເນຍ຺ຍໍ, ອຈ຺ເຈນ຺ຕິ ກຕິຉິນ຺ທິ ຈ;

ຊາຄຣໍ ອປ຺ປຏິວິທິຕາ, ສຸສມ຺ມຸຏ຺ຐາ ມານກາມິນາ;

ອຣຎ຺ເຎ ທສໂມ ວຸຕ຺ໂຕ, ວຄ຺ໂຄ ເຕນ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

໑໑. ເອວໍ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ¶ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕຣາ ຕາວຕິໍສກາຍິກາ ເທວຕາ ນນ຺ທເນ ວເນ ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆປຣິວຸຕາ ທິພ຺ເພຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິຕາ ສມງ຺ຄີຠູຕາ ປຣິຈາຣິຍມານາ [ປຣິຈາຣິຍມານາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ນ ¶ ເຕ ສຸຂໍ ປຊານນ຺ຕິ, ເຍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ ນນ຺ທນໍ;

ອາວາສໍ ນຣເທວານໍ, ຕິທສານໍ ຍສສ຺ສິນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເອວໍ ¶ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ ຕໍ ເທວຕໍ ຄາຖາຍ ປຈ຺ຈຠາສິ –

‘‘ນ ຕ຺ວໍ ພາເລ ປຊານາສິ, ຍຖາ ອຣຫຕໍ ວໂຈ;

ອນິຈ຺ຈາ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣາ [ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ອຸປ຺ປາທວຍຘມ຺ມິໂນ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວູປສໂມ ສຸໂຂ’’ຕິ.

໑໒. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ຐິຕາ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

ໂຄມາ [ໂຄມິໂກ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ໂຄຫິ ຕເຖວ ນນ຺ທຕິ;

໑໓. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ນຕ຺ຖິ ປຸຕ຺ຕສມໍ ເປມໍ, ນຕ຺ຖິ ໂຄສມິຕໍ ຘນໍ;

ນຕ຺ຖິ ສູຣິຍສມາ [ສຸຣິຍສມາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອາຠາ, ສມຸທ຺ທປຣມາ ສຣາ’’ຕິ.

‘‘ນຕ຺ຖິ ອຕ຺ຕສມໍ ເປມໍ, ນຕ຺ຖິ ຘຎ຺ຎສມໍ ຘນໍ;

ນຕ຺ຖິ ປຎ຺ຎາສມາ ອາຠາ, ວຸຏ຺ຐິ ເວ ປຣມາ ສຣາ’’ຕິ.

໑໔. ‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍ ¶ ¶ ທ຺ວິປທໍ ເສຏ຺ໂຐ, ພລີພທ຺ໂທ [ພລິວທ຺ໂທ (ສີ. ປີ.), ພລິພທ຺ໂທ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ຈຕຸປ຺ປທໍ.

ໂກມາຣີ ເສຏ຺ຐາ ຠຣິຍານໍ, ໂຍ ຈ ປຸຕ຺ຕານ ປຸພ຺ພໂຊ’’ຕິ.

‘‘ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ທ຺ວິປທໍ ເສຏ຺ໂຐ, ອາຊານີໂຍ ຈຕຸປ຺ປທໍ;

ສຸສ຺ສູສາ ເສຏ຺ຐາ ຠຣິຍານໍ, ໂຍ ຈ ປຸຕ຺ຕານມສ຺ສໂວ’’ຕິ.

໑໕. ‘‘ຐິເຕ ¶ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ [ມຊ຺ຌນ຺ຕິເກ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ກາເລ, ສນ຺ນິສີເວສຸ ປກ຺ຂິສຸ.

ສຓເຕວ ພ຺ຣຫາຣຎ຺ຎໍ [ມຫາຣຎ຺ຎໍ (ກ. ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)], ຕໍ ຠຍໍ ປຏິຠາຕິ ມ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຐິເຕ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ກາເລ, ສນ຺ນິສີເວສຸ ປກ຺ຂິສຸ;

ສຓເຕວ ພ຺ຣຫາຣຎ຺ຎໍ, ສາ ຣຕິ ປຏິຠາຕິ ມ’’ນ຺ຕິ.

໑໖. ‘‘ນິທ຺ທາ ¶ ຕນ຺ທີ ວິຊມ຺ຠິຕາ [ຕນ຺ທິ ວິຊມ຺ຠິກາ (ສີ. ປີ.)], ອຣຕີ ຠຕ຺ຕສມ຺ມໂທ.

ເອເຕນ ນປ຺ປກາສຕິ, ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ອິຘ ປາຓິນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ນິທ຺ທໍ ຕນ຺ທິໍ ວິຊມ຺ຠິຕໍ, ອຣຕິໍ ຠຕ຺ຕສມ຺ມທໍ;

ວີຣິເຍນ [ວິຣິເຍນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ນໍ ປຓາເມຕ຺ວາ, ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ວິສຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

໑໗. ‘‘ທຸກ຺ກຣໍ ¶ ທຸຕ຺ຕິຕິກ຺ຂຎ຺ຈ, ອພ຺ຍຕ຺ເຕນ ຈ ສາມຎ຺ຎໍ.

ພຫູຫິ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ພາຘາ, ຍຕ຺ຖ ພາໂລ ວິສີທຕີ’’ຕິ.

‘‘ກຕິຫໍ ຈເຣຍ຺ຍ ສາມຎ຺ຎໍ, ຈິຕ຺ຕໍ ເຈ ນ ນິວາຣເຍ;

ປເທ ປເທ ວິສີເທຍ຺ຍ, ສງ຺ກປ຺ປານໍ ວສານຸໂຄ’’ຕິ.

ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ນູປວເທຍ຺ຍ ກຎ຺ຈີ’’ຕິ.

໑໘. ‘‘ຫິຣີນິເສໂຘ ¶ ປຸຣິໂສ, ໂກຈິ ໂລກສ຺ມິໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

ໂຍ ນິນ຺ທໍ ອປໂພຘຕິ [ອປໂພເຘຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)], ອສ຺ໂສ ຠທ຺ໂຣ ກສາມິວາ’’ຕິ.

‘‘ຫິຣີນິເສຘາ ຕນຸຍາ, ເຍ ຈຣນ຺ຕິ ສທາ ສຕາ;

ອນ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປປ຺ປຸຍ຺ຍ, ຈຣນ຺ຕິ ວິສເມ ສມ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກຈ຺ຈິ ¶ ¶ ເຕ ກຸຏິກາ ນຕ຺ຖິ, ກຈ຺ຈິ ນຕ຺ຖິ ກຸລາວກາ;

ກຈ຺ຈິ ສນ຺ຕານກາ ນຕ຺ຖິ, ກຈ຺ຈິ ມຸຕ຺ໂຕສິ ພນ຺ຘນາ’’ຕິ.

‘‘ຕຄ຺ຆ ເມ ກຸຏິກາ ນຕ຺ຖິ, ຕຄ຺ຆ ນຕ຺ຖິ ກຸລາວກາ;

ຕຄ຺ຆ ສນ຺ຕານກາ ນຕ຺ຖິ, ຕຄ຺ຆ ມຸຕ຺ໂຕມ຺ຫິ ພນ຺ຘນາ’’ຕິ.

‘‘ກິນ຺ຕາຫໍ ¶ ກຸຏິກໍ ພ຺ຣູມິ, ກິໍ ເຕ ພ຺ຣູມິ ກຸລາວກໍ;

ກິໍ ເຕ ສນ຺ຕານກໍ ພ຺ຣູມິ, ກິນ຺ຕາຫໍ ພ຺ຣູມິ ພນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ມາຕຣໍ ກຸຏິກໍ ພ຺ຣູສິ, ຠຣິຍໍ ພ຺ຣູສິ ກຸລາວກໍ;

ປຸຕ຺ເຕ ສນ຺ຕານເກ ພ຺ຣູສິ, ຕຓ຺ຫໍ ເມ ພ຺ຣູສິ ພນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສາຫຸ ເຕ ກຸຏິກາ ນຕ຺ຖິ, ສາຫຸ ນຕ຺ຖິ ກຸລາວກາ;

ສາຫຸ ສນ຺ຕານກາ ນຕ຺ຖິ, ສາຫຸ ມຸຕ຺ໂຕສິ ພນ຺ຘນາ’’ຕິ.

໒໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຕໂປທາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສມິທ຺ຘິ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈູສສມຍໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຍ ເຍນ ຕໂປທາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕຸໍ. ຕໂປເທ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ເອກຈີວໂຣ ອຏ຺ຐາສິ ຄຕ຺ຕານິ ປຸພ຺ພາປຍມາໂນ. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ຕໂປທໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ອາຍສ຺ມາ ສມິທ຺ຘິ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເວຫາສໍ ຐິຕາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສມິທ຺ຘິໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ອຠຸຕ຺ວາ ¶ ຠິກ຺ຂສິ ຠິກ຺ຂຸ, ນ ຫິ ຠຸຕ຺ວານ ຠິກ຺ຂສິ;

ຠຸຕ຺ວານ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂສ຺ສຸ, ມາ ຕໍ ກາໂລ ອຸປຈ຺ຈຄາ’’ຕິ.

‘‘ກາລໍ ¶ ¶ ¶ ໂວຫໍ ນ ຊານາມິ, ຉນ຺ໂນ ກາໂລ ນ ທິສ຺ສຕິ;

ຕສ຺ມາ ອຠຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາມິ, ມາ ມໍ ກາໂລ ອຸປຈ຺ຈຄາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ປຖວິຍໍ [ປຐວິຍໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສມິທ຺ຘິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ທຫໂຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ປພ຺ພຊິໂຕ ສຸສຸ ກາຬເກໂສ, ຠທ຺ເຣນ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ປຐເມນ ວຍສາ, ອນິກ຺ກີຬິຕາວີ ກາເມສຸ. ຠຸຎ຺ຊ, ຠິກ຺ຂຸ, ມານຸສເກ ກາເມ; ມາ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ຫິຕ຺ວາ ກາລິກໍ ອນຸຘາວີ’’ຕິ.

‘‘ນ ຂ຺ວາຫໍ, ອາວຸໂສ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ຫິຕ຺ວາ ກາລິກໍ ອນຸຘາວາມິ. ກາລິກຎ຺ຈ ຂ຺ວາຫໍ, ອາວຸໂສ, ຫິຕ຺ວາ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ອນຸຘາວາມິ. ກາລິກາ ຫິ, ອາວຸໂສ, ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ; ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’’ຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂຸ, ກາລິກາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ? ກຖໍ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’’ຕິ?

‘‘ອຫໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ນໂວ ອຈິຣປພ຺ພຊິໂຕ ອຘຸນາຄໂຕ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ. ນ ຕາຫໍ [ນ ຂ຺ວາຫໍ (ສີ. ປີ.)] ສກ຺ໂກມິ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອາຈິກ຺ຂິຕຸໍ. ອຍໍ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຕໂປທາຣາເມ. ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉ. ຍຖາ ເຕ ຠຄວາ ພ຺ຍາກໂຣຕິ ຕຖາ ນໍ ຘາເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ.

‘‘ນ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ສຸກໂຣ ໂສ ຠຄວາ ອມ຺ເຫຫິ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ¶ , ອຎ຺ຎາຫິ ມເຫສກ຺ຂາຫິ ເທວຕາຫິ ປຣິວຸໂຕ. ສເຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ, ມຍມ຺ປິ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາມ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສມິທ຺ຘິ ຕສ຺ສາ ເທວຕາຍ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສມິທ຺ຘິ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອິຘາຫໍ ¶ ¶ , ຠນ຺ເຕ, ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈູສສມຍໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຍ ເຍນ ຕໂປທາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕຸໍ. ຕໂປເທ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ເອກຈີວໂຣ ອຏ຺ຐາສິໍ ຄຕ຺ຕານິ ປຸພ຺ພາປຍມາໂນ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ຕໂປທໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເວຫາສໍ ຐິຕາ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ອຠຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂສິ ຠິກ຺ຂຸ, ນ ຫິ ຠຸຕ຺ວານ ຠິກ຺ຂສິ;

ຠຸຕ຺ວານ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂສ຺ສຸ, ມາ ຕໍ ກາໂລ ອຸປຈ຺ຈຄາ’’ຕິ.

‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕໍ ເທວຕໍ ຄາຖາຍ ປຈ຺ຈຠາສິໍ –

‘‘ກາລໍ ໂວຫໍ ນ ຊານາມິ, ຉນ຺ໂນ ກາໂລ ນ ທິສ຺ສຕິ;

ຕສ຺ມາ ອຠຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາມິ, ມາ ມໍ ກາໂລ ອຸປຈ຺ຈຄາ’’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສາ ເທວຕາ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ທຫໂຣ ¶ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປພ຺ພຊິໂຕ ສຸສຸ ກາຬເກໂສ, ຠທ຺ເຣນ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ປຐເມນ ວຍສາ, ອນິກ຺ກີຬິຕາວີ ກາເມສຸ. ຠຸຎ຺ຊ, ຠິກ຺ຂຸ, ມານຸສເກ ກາເມ; ມາ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ຫິຕ຺ວາ ກາລິກໍ ອນຸຘາວີ’’’ຕິ.

‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕໍ ເທວຕໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ນ ຂ຺ວາຫໍ, ອາວຸໂສ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ຫິຕ຺ວາ ກາລິກໍ ອນຸຘາວາມິ; ກາລິກຎ຺ຈ ຂ຺ວາຫໍ, ອາວຸໂສ, ຫິຕ຺ວາ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ອນຸຘາວາມິ. ກາລິກາ ຫິ, ອາວຸໂສ, ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ; ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’’’ຕິ.

‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ສາ ເທວຕາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂຸ, ກາລິກາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ; ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ? ກຖໍ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ¶ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາຫໍ, ຠນ຺ເຕ ¶ , ຕໍ ເທວຕໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ອຫໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ນໂວ ອຈິຣປພ຺ພຊິໂຕ ອຘຸນາຄໂຕ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ, ນ ຕາຫໍ ສກ຺ໂກມິ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອາຈິກ຺ຂິຕຸໍ. ອຍໍ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຕໂປທາຣາເມ. ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉ. ຍຖາ ເຕ ຠຄວາ ພ຺ຍາກໂຣຕິ ຕຖາ ນໍ ຘາເຣຍ຺ຍາສີ’’’ຕິ.

‘‘ເອວໍ ¶ ວຸຕ຺ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ສາ ເທວຕາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ນ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ສຸກໂຣ ໂສ ຠຄວາ ອມ຺ເຫຫິ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ, ອຎ຺ຎາຫິ ມເຫສກ຺ຂາຫິ ເທວຕາຫິ ປຣິວຸໂຕ. ສເຈ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ, ມຍມ຺ປິ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາມ ¶ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍາ’ຕິ. ສເຈ, ຠນ຺ເຕ, ຕສ຺ສາ ເທວຕາຍ ສຈ຺ຈໍ ວຈນໍ, ອິເຘວ ສາ ເທວຕາ ອວິທູເຣ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ສາ ເທວຕາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສມິທ຺ຘິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປຸຈ຺ຉ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຸຈ຺ຉ, ຠິກ຺ຂຸ, ຍມຫໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕໍ ເທວຕໍ ຄາຖາຫິ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ອກ຺ເຂຍ຺ຍສຎ຺ຎິໂນ ສຕ຺ຕາ, ອກ຺ເຂຍ຺ຍສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ອກ຺ເຂຍ຺ຍໍ ອປຣິຎ຺ຎາຍ, ໂຍຄມາຍນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸໂນ.

‘‘ອກ຺ເຂຍ຺ຍຎ຺ຈ ປຣິຎ຺ຎາຍ, ອກ຺ຂາຕາຣໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ;

ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ນ ໂຫຕີຕິ, ເຍນ ນໍ ວຊ຺ຊາ ນ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖິ;

ສເຈ ວິຊານາສິ ວເທຫິ ຍກ຺ຂາ’’ຕິ [ຍກ຺ຂີຕິ (ປີ. ກ.)].

‘‘ນ ຂ຺ວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ສ ຠຄວຕາ ສງ຺ຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາມິ. ສາຘຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຕຖາ ຠາສຕຸ ຍຖາຫໍ ອິມສ຺ສ ຠຄວຕາ ສງ຺ຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ຊາເນຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສໂມ ¶ ວິເສສີ ອຸທ ວາ [ອຖວາ (ສີ. ປີ.)] ນິຫີໂນ,

ໂຍ ມຎ຺ຎຕີ ໂສ ວິວເທຖ [ໂສປິ ວເທຖ (ກ.)] ເຕນ;

‘‘ອິມສ຺ສາປິ ¶ ຂ຺ວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ສງ຺ຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ນ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາມິ. ສາຘຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຕຖາ ຠາສຕຸ ຍຖາຫໍ ອິມສ຺ສ ຠຄວຕາ ສງ຺ຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ຊາເນຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ປຫາສິ ສງ຺ຂໍ ນ ວິມານມຊ຺ຌຄາ, ອຈ຺ເຉຈ຺ຉິ [ອຈ຺ເຉຊ຺ຊິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ຕຓ຺ຫໍ ອິຘ ນາມຣູເປ;

ຕໍ ຉິນ຺ນຄນ຺ຖໍ ອນິຆໍ ນິຣາສໍ, ປຣິເຍສມານາ ນາຊ຺ຌຄມຸໍ;

ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ອິຘ ວາ ຫຸຣໍ ວາ, ສຄ຺ເຄສຸ ວາ ສພ຺ພນິເວສເນສຸ;

‘‘ອິມສ຺ສ ¶ ຂ຺ວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ສງ຺ຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາມິ –

ທຸກ຺ຂໍ ນ ເສເວຖ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕ’’ນ຺ຕິ.

ນນ຺ທນາ ¶ ນນ຺ທຕິ ເຈວ, ນຕ຺ຖິປຸຕ຺ຕສເມນ ຈ;

ຂຕ຺ຕິໂຍ ສຓມາໂນ ຈ, ນິທ຺ທາຕນ຺ທີ ຈ ທຸກ຺ກຣໍ;

ຫິຣີ ກຸຏິກາ ນວໂມ, ທສໂມ ວຸຕ຺ໂຕ ສມິທ຺ຘິນາຕິ.

໒໑. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ ¶ . ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ຐິຕາ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ສຕ຺ຕິຍາ ວິຍ ໂອມຏ຺ໂຐ, ຑຍ຺ຫມາໂນວ [ຑຍ຺ຫມາເນວ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ມຕ຺ຖເກ;

ກາມຣາຄປ຺ປຫານາຍ, ສໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິພ຺ພເຊ’’ຕິ.

‘‘ສຕ຺ຕິຍາ ວິຍ ໂອມຏ຺ໂຐ, ຑຍ຺ຫມາໂນວ ມຕ຺ຖເກ;

ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິປ຺ປຫານາຍ, ສໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິພ຺ພເຊ’’ຕິ.

‘‘ນາຜຸສນ຺ຕໍ ຜຸສຕິ ຈ, ຜຸສນ຺ຕຎ຺ຈ ຕໂຕ ຜຸເສ;

ຕສ຺ມາ ຜຸສນ຺ຕໍ ຜຸສຕິ, ອປ຺ປທຸຏ຺ຐປໂທສິນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂຍ ¶ ອປ຺ປທຸຏ຺ຐສ຺ສ ນຣສ຺ສ ທຸສ຺ສຕິ,

ສຸຂຸໂມ ຣໂຊ ປຏິວາຕໍວ ຂິຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

‘‘ອນ຺ໂຕ ¶ ຊຏາ ພຫິ ຊຏາ, ຊຏາຍ ຊຏິຕາ ປຊາ;

ຕໍ ຕໍ ໂຄຕມ ປຸຈ຺ຉາມິ, ໂກ ອິມໍ ວິຊຏເຍ ຊຏ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສີເລ ¶ ປຕິຏ຺ຐາຍ ນໂຣ ສປຎ຺ໂຎ, ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠາວຍໍ;

ອາຕາປີ ນິປໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ໂສ ອິມໍ ວິຊຏເຍ ຊຏໍ.

‘‘ເຍສໍ ຣາໂຄ ຈ ໂທໂສ ຈ, ອວິຊ຺ຊາ ຈ ວິຣາຊິຕາ;

ຂີຓາສວາ ອຣຫນ຺ໂຕ, ເຕສໍ ວິຊຏິຕາ ຊຏາ.

‘‘ຍຕ຺ຖ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ, ອເສສໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕິ;

ປຏິຆໍ ຣູປສຎ຺ຎາ ຈ, ເອຕ຺ເຖສາ ຉິຊ຺ຊເຕ [ວິຊເຏ (ກ.)] ຊຏາ’’ຕິ.

ມມໍ ວທນ຺ຕີຕິປິ ໂສ ວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ໂຍ ¶ ¶ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ກຕາວີ,

ໂວຫາຣມຕ຺ເຕນ ໂສ [ສ (?)] ໂວຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ.

ມມໍ ວທນ຺ຕີຕິປິ ໂສ ວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ.

ສ ວີຕິວຕ຺ໂຕ ມຎ຺ຎຕໍ [ມານນໍ (ສີ.), ມຎ຺ຎີຕໍ (?)] ສຸເມໂຘ,

ໂວຫາຣມຕ຺ເຕນ ໂສ ໂວຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ກຕິ ¶ ໂລກສ຺ມິໍ ປຊ຺ໂຊຕາ, ເຍຫິ ໂລໂກ ປກາສຕິ [ປຠາສຕິ (ກ. ສີ.)];

ຠຄວນ຺ຕໍ [ຠວນ຺ຕໍ (ກ.)] ປຸຏ຺ຐຸມາຄມ຺ມ, ກຖໍ ຊາເນມຸ ຕໍ ມຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ¶ ໂລເກ ປຊ຺ໂຊຕາ, ປຎ຺ຈເມຕ຺ຖ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ທິວາ ຕປຕິ ອາທິຈ຺ໂຈ, ຣຕ຺ຕິມາຠາຕິ ຈນ຺ທິມາ.

‘‘ອຖ ອຄ຺ຄິ ທິວາຣຕ຺ຕິໍ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປກາສຕິ;

ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຕປຕໍ ເສຏ຺ໂຐ, ເອສາ ອາຠາ ອນຸຕ຺ຕຣາ’’ຕິ.

‘‘ກຸໂຕ ¶ ສຣາ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ກຕ຺ຖ ວຏ຺ຏໍ ນ ວຕ຺ຕຕິ;

ກຕ຺ຖ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ, ອເສສໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍຕ຺ຖ ອາໂປ ຈ ປຖວີ, ເຕໂຊ ວາໂຍ ນ ຄາຘຕິ;

ອໂຕ ສຣາ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຖ ວຏ຺ຏໍ ນ ວຕ຺ຕຕິ;

ເອຕ຺ຖ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ, ອເສສໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ມຫທ຺ຘນາ ມຫາໂຠຄາ, ຣຏ຺ຐວນ຺ໂຕປິ ຂຕ຺ຕິຍາ;

ອຎ຺ຎມຎ຺ຎາຠິຄິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ກາເມສຸ ອນລງ຺ກຕາ.

‘‘ເຕສຸ ອຸສ຺ສຸກ຺ກຊາເຕສຸ, ຠວໂສຕານຸສາຣິສຸ;

ເກຘ ຕຓ຺ຫໍ [ໂຣຘຕຓ຺ຫໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ເຄຘຕຓ຺ຫໍ (ກ.)] ປຊຫິໍສຸ [ປວາຫິໍສຸ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)], ເກ ໂລກສ຺ມິໍ ອນຸສ຺ສຸກາ’’ຕິ.

‘‘ຫິຕ຺ວາ ¶ ອຄາຣໍ ປພ຺ພຊິຕາ, ຫິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ປສຸໍ ວິຍໍ;

ຫິຕ຺ວາ ຣາຄຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ, ອວິຊ຺ຊຎ຺ຈ ວິຣາຊິຍ;

ຂີຓາສວາ ອຣຫນ຺ໂຕ, ເຕ ໂລກສ຺ມິໍ ອນຸສ຺ສຸກາ’’ຕິ.

‘‘ຈຕຸຈກ຺ກໍ ¶ ¶ ນວທ຺ວາຣໍ, ປຸຓ຺ຓໍ ໂລເຠນ ສໍຍຸຕໍ;

ປງ຺ກຊາຕໍ ມຫາວີຣ, ກຖໍ ຍາຕ຺ຣາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ເຉຕ຺ວາ ນທ຺ຘິໍ ວຣຕ຺ຕຎ຺ຈ, ອິຈ຺ຉາ ໂລຠຎ຺ຈ ປາປກໍ;

ສມູລໍ ຕຓ຺ຫມພ຺ພຸຍ຺ຫ, ເອວໍ ຍາຕ຺ຣາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ເອຓິຊງ຺ຆໍ ກິສໍ ວີຣໍ, ອປ຺ປາຫາຣໍ ອໂລລຸປໍ;

ສີຫໍ ເວກຈຣໍ ນາຄໍ, ກາເມສຸ ອນເປກ຺ຂິນໍ;

ອຸປສງ຺ກມ຺ມ ປຸຈ຺ຉາມ, ກຖໍ ທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ປຎ຺ຈ ¶ ກາມຄຸຓາ ໂລເກ, ມໂນຉຏ຺ຐາ ປເວທິຕາ;

ເອຕ຺ຖ ຉນ຺ທໍ ວິຣາເຊຕ຺ວາ, ເອວໍ ທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ສຕ຺ຕິຍາ ຜຸສຕິ ເຈວ, ຊຏາ ມໂນນິວາຣຓາ;

ອຣຫນ຺ເຕນ ປຊ຺ໂຊໂຕ, ສຣາ ມຫທ຺ຘເນນ ຈ;

ຈຕຸຈກ຺ເກນ ນວມໍ, ເອຓິຊງ຺ເຆນ ເຕ ທສາຕິ.

໓໑. ເອວໍ ¶ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ສຕຸລ຺ລປກາຍິກາ ເທວຕາໂຍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ຐິຕາ ໂຂ ເອກາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ສພ຺ຠິເຣວ ສມາເສຖ, ສພ຺ຠິ ກຸພ຺ເພຖ [ກ຺ຣຸພ຺ເພຖ (ກ.)] ສນ຺ຖວໍ;

ສຕໍ ສທ຺ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ເສຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ນ ປາປິໂຍ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ສພ຺ຠິເຣວ ສມາເສຖ, ສພ຺ຠິ ກຸພ຺ເພຖ ສນ຺ຖວໍ;

ສຕໍ ສທ຺ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ປຎ຺ຎາ ລພ຺ຠຕິ [ປຎ຺ຎໍ ລຠຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ນາຎ຺ຎໂຕ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ສພ຺ຠິເຣວ ສມາເສຖ, ສພ຺ຠິ ກຸພ຺ເພຖ ສນ຺ຖວໍ;

ສຕໍ ສທ຺ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ໂສກມຊ຺ເຌ ນ ໂສຈຕີ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ສພ຺ຠິເຣວ ¶ ສມາເສຖ, ສພ຺ຠິ ກຸພ຺ເພຖ ສນ຺ຖວໍ;

ສຕໍ ສທ຺ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ຎາຕິມຊ຺ເຌ ວິໂຣຈຕີ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ສພ຺ຠິເຣວ ສມາເສຖ, ສພ຺ຠິ ກຸພ຺ເພຖ ສນ຺ຖວໍ;

ສຕໍ ສທ຺ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ສຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ສຸຄ຺ຄຕິ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ສພ຺ຠິເຣວ ສມາເສຖ, ສພ຺ຠິ ກຸພ຺ເພຖ ສນ຺ຖວໍ;

ສຕໍ ສທ຺ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ສຕ຺ຕາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ສາຕຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ, ຠຄວາ, ສຸຠາສິຕ’’ນ຺ຕິ? ສພ຺ພາສໍ ໂວ ສຸຠາສິຕໍ ປຣິຍາເຍນ, ອປິ ຈ ມມປິ ສຸຓາຖ –

‘‘ສພ຺ຠິເຣວ ¶ ສມາເສຖ, ສພ຺ຠິ ກຸພ຺ເພຖ ສນ຺ຖວໍ;

ສຕໍ ສທ຺ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ຕາ ເທວຕາໂຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິໍສູຕິ.

໓໒. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ສຕຸລ຺ລປກາຍິກາ ເທວຕາໂຍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ເອກາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ¶ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ມຈ຺ເຉຣາ ¶ ຈ ປມາທາ ຈ, ເອວໍ ທານໍ ນ ທີຍຕິ [ທິຍ຺ຍຕິ (ກ.)];

ປຸຎ຺ຎໍ ອາກງ຺ຂມາເນນ, ເທຍ຺ຍໍ ໂຫຕິ ວິຊານຕາ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ຍສ຺ເສວ ຠີໂຕ ນ ທທາຕິ ມຈ຺ຉຣີ, ຕເທວາທທໂຕ ຠຍໍ;

ຊິຆຈ຺ຉາ ຈ ປິປາສາ ຈ, ຍສ຺ສ ຠາຍຕິ ມຈ຺ຉຣີ;

ຕເມວ ພາລໍ ຜຸສຕິ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈ.

‘‘ຕສ຺ມາ ວິເນຍ຺ຍ ມຈ຺ເຉຣໍ, ທຊ຺ຊາ ທານໍ ມລາຠິຠູ;

ປຸຎ຺ຎານິ ປຣໂລກສ຺ມິໍ, ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ປາຓິນ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ເຕ ມເຕສຸ ນ ມີຍນ຺ຕິ, ປນ຺ຖານໍວ ສຫພ຺ພຊໍ;

ອປ຺ປສ຺ມິໍ ເຍ ປເວຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອສ ຘມ຺ໂມ ສນນ຺ຕໂນ.

‘‘ອປ຺ປສ຺ເມເກ ປເວຈ຺ຉນ຺ຕິ, ພຫຸເນເກ ນ ທິຈ຺ຉເຣ;

ອປ຺ປສ຺ມາ ທກ຺ຂິຓາ ທິນ຺ນາ, ສຫສ຺ເສນ ສມໍ ມິຕາ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ທຸທ຺ທທໍ ທທມານານໍ, ທຸກ຺ກຣໍ ກມ຺ມ ກຸພ຺ພຕໍ;

ອສນ຺ໂຕ ນານຸກຸພ຺ພນ຺ຕິ, ສຕໍ ຘມ຺ໂມ ທຸຣນ຺ວໂຍ [ທຸຣນ຺ນໂຍ (ສີ.)].

‘‘ຕສ຺ມາ ¶ ສຕຎ຺ຈ ອສຕໍ [ອສຕຎ຺ຈ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ນານາ ໂຫຕິ ອິໂຕ ຄຕິ;

ອສນ຺ໂຕ ນິຣຍໍ ຍນ຺ຕິ, ສນ຺ໂຕ ສຄ຺ຄປຣາຍນາ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ, ຠຄວາ, ສຸຠາສິຕ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ສພ຺ພາສໍ ໂວ ສຸຠາສິຕໍ ປຣິຍາເຍນ; ອປິ ຈ ມມປິ ສຸຓາຖ –

‘‘ຘມ຺ມໍ ຈເຣ ໂຍປິ ສມຸຎ຺ຊກໍ ຈເຣ,

ກລມ຺ປິ ນາຄ຺ຆນ຺ຕິ ຕຖາວິຘສ຺ສ ເຕ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

ກຖໍ [ອິທໍ ປທໍ ກຕ຺ຖຈິ ສີຫຬໂປຕ຺ຖເກ ນຕ຺ຖິ] ສຕໍ ສຫສ຺ສານໍ ສຫສ຺ສຍາຄິນໍ,

ກລມ຺ປິ ນາຄ຺ຆນ຺ຕິ ຕຖາວິຘສ຺ສ ເຕ’’ຕິ.

‘‘ເອວໍ ສຕໍ ສຫສ຺ສານໍ ສຫສ຺ສຍາຄິນໍ;

ກລມ຺ປິ ນາຄ຺ຆນ຺ຕິ ຕຖາວິຘສ຺ສ ເຕ’’ຕິ.

໓໓. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ສຕຸລ຺ລປກາຍິກາ ເທວຕາໂຍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ¶ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ເອກາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

ມຈ຺ເຉຣາ ຈ ປມາທາ ຈ, ເອວໍ ທານໍ ນ ທີຍຕິ;

ປຸຎ຺ຎໍ ອາກງ຺ຂມາເນນ, ເທຍ຺ຍໍ ໂຫຕິ ວິຊານຕາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

ອປິ ຈ ອປ຺ປກສ຺ມິມ຺ປິ ສາຫຸ ທານໍ’’.

‘‘ອປ຺ປສ຺ເມເກ ປເວຈ຺ຉນ຺ຕິ, ພຫຸເນເກ ນ ທິຈ຺ຉເຣ;

ອປ຺ປສ຺ມາ ທກ຺ຂິຓາ ທິນ຺ນາ, ສຫສ຺ເສນ ສມໍ ມິຕາ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ສາຘຸ ໂຂ, ມາຣິສ, ທານໍ; ອປ຺ປກສ຺ມິມ຺ປິ ສາຫຸ ທານໍ;

ເຕເນວ ໂສ ໂຫຕິ ສຸຂີ ປຣຕ຺ຖາ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ສາຘຸ ¶ ໂຂ, ມາຣິສ, ທານໍ; ອປ຺ປກສ຺ມິມ຺ປິ ສາຫຸ ທານໍ;

ສທ຺ຘາຍປິ ¶ ສາຫຸ ທານໍ; ອປິ ຈ ຘມ຺ມລທ຺ຘສ຺ສາປິ ສາຫຸ ທານໍ’’.

ທິພ຺ພານິ ຐານານິ ອຸເປຕິ ມຈ຺ໂຈ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ສາຘຸ ໂຂ, ມາຣິສ, ທານໍ; ອປ຺ປກສ຺ມິມ຺ປິ ສາຫຸ ທານໍ;

ສທ຺ຘາຍປິ ສາຫຸ ທານໍ; ຘມ຺ມລທ຺ຘສ຺ສາປິ ສາຫຸ ທານໍ;

ອປິ ¶ ຈ ວິເຈຍ຺ຍ ທານມ຺ປິ ສາຫຸ ທານໍ’’.

ພີຊານິ ວຸຕ຺ຕານິ ຍຖາ ສຸເຂຕ຺ເຕ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ສາຘຸ ໂຂ, ມາຣິສ, ທານໍ; ອປ຺ປກສ຺ມິມ຺ປິ ສາຫຸ ທານໍ;

ສທ຺ຘາຍປິ ສາຫຸ ທານໍ; ຘມ຺ມລທ຺ຘສ຺ສາປິ ສາຫຸ ທານໍ;

ວິເຈຍ຺ຍ ທານມ຺ປິ ສາຫຸ ທານໍ; ອປິ ຈ ປາເຓສຸປິ ສາຘຸ ສໍຍໂມ’’.

‘‘ໂຍ ¶ ປາຓຠູຕານິ [ປາຓຠູເຕສຸ (ສີ. ປີ.)] ອເຫຐຍໍ ຈຣໍ,

ຠີຣຸໍ ¶ ປສໍສນ຺ຕິ ນ ຫິ ຕຕ຺ຖ ສູຣໍ,

ຠຍາ ຫິ ສນ຺ໂຕ ນ ກໂຣນ຺ຕິ ປາປ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກສ຺ສ ¶ ນຸ ໂຂ, ຠຄວາ, ສຸຠາສິຕ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ສພ຺ພາສໍ ໂວ ສຸຠາສິຕໍ ປຣິຍາເຍນ, ອປິ ຈ ມມປິ ສຸຓາຖ –

ນິພ຺ພານເມວຊ຺ຌຄມຸໍ ສປຎ຺ຎາ’’ຕິ.

໓໔. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ສຕຸລ຺ລປກາຍິກາ ເທວຕາໂຍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ເອກາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ນ ສນ຺ຕິ ກາມາ ມນຸເຊສຸ ນິຈ຺ຈາ,

ສນ຺ຕີຘ ກມນີຍານິ ເຍສຸ [ກາເມສຸ (ກ.)] ພທ຺ໂຘ;

ອນາຄນ຺ຕາ ປຸຣິໂສ ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ນ ¶ ເຕ ກາມາ ຍານິ ຈິຕ຺ຣານິ ໂລເກ,

‘‘ໂກຘໍ ¶ ¶ ຊເຫ ວິປ຺ປຊເຫຍ຺ຍ ມານໍ,

‘‘ປຫາສິ ສງ຺ຂໍ ນ ວິມານມຊ຺ຌຄາ [ນ ຈ ມານມຊ຺ຌຄາ (ກ. ສີ.), ນ ວິມານມາຄາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)],

ສຄ຺ເຄສຸ ວາ ສພ຺ພນິເວສເນສູ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ເຈ ຫິ ນາທ຺ທກ຺ຂຸໍ ຕຖາວິມຸຕ຺ຕໍ (ອິຈ຺ຈາຍສ຺ມາ ໂມຆຣາຊາ),

ເຍ ຕໍ ນມສ຺ສນ຺ຕິ ປສໍສິຍາ ເຕ’’ຕິ.

‘‘ປສໍສິຍາ ເຕປິ ຠວນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ (ໂມຆຣາຊາຕິ ຠຄວາ),

ອຎ຺ຎາຍ ¶ ຘມ຺ມໍ ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ປຫາຍ,

ສງ຺ຄາຕິຄາ ເຕປິ ຠວນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ.

໓໕. ເອກໍ ¶ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ອຸຊ຺ຌານສຎ຺ຎິກາ ເທວຕາໂຍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເວຫາສໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເວຫາສໍ ¶ ຐິຕາ ໂຂ ເອກາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ອຎ຺ຎຖາ ສນ຺ຕມຕ຺ຕານໍ, ອຎ຺ຎຖາ ໂຍ ປເວທເຍ;

ນິກຈ຺ຈ ກິຕວສ຺ເສວ, ຠຸຕ຺ຕໍ ເຖຍ຺ເຍນ ຕສ຺ສ ຕໍ.

‘‘ຍຎ຺ຫິ ກຍິຣາ ຕຎ຺ຫິ ວເທ, ຍໍ ນ ກຍິຣາ ນ ຕໍ ວເທ;

ອກໂຣນ຺ຕໍ ຠາສມານານໍ, ປຣິຊານນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ.

‘‘ນ ຍິທໍ ຠາສິຕມຕ຺ເຕນ, ເອກນ຺ຕສວເນນ ວາ;

ອນຸກ຺ກມິຕເວ ສກ຺ກາ, ຍາຍໍ ປຏິປທາ ທຬ຺ຫາ;

ຍາຍ ຘີຣາ ປມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຌາຍິໂນ ມາຣພນ຺ຘນາ.

‘‘ນ ¶ ເວ ຘີຣາ ປກຸພ຺ພນ຺ຕິ, ວິທິຕ຺ວາ ໂລກປຣິຍາຍໍ;

ອຎ຺ຎາຍ ນິພ຺ພຸຕາ ຘີຣາ, ຕິຓ຺ຓາ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ຕາ ເທວຕາໂຍ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປາເທສຸ ສິຣສາ ນິປຕິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອຈ຺ຈໂຍ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ອຈ຺ຈຄມາ ຍຖາພາລໍ ຍຖາມູຬ຺ຫໍ ຍຖາອກຸສລໍ [ຍຖາພາລາ ຍຖາມູຬ຺ຫາ ຍຖາອກຸສລາ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)], ຍາ ມຍໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາສາເທຕພ຺ພໍ ອມຎ຺ຎິມ຺ຫາ. ຕາສໍ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ ອາຍຕິໍ ສໍວຣາຍາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສິ. ອຖ ໂຂ ຕາ ເທວຕາໂຍ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິໂຍ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຎ຺ຉຸໍ. ເອກາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ອຈ຺ຈຍໍ ¶ ເທສຍນ຺ຕີນໍ, ໂຍ ເຈ ນ ປຏິຄຓ຺ຫຕິ;

ໂກປນ຺ຕໂຣ ໂທສຄຣຸ, ສ ເວຣໍ ປຏິມຸຎ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຈໂຍ ເຈ ນ ວິຊ຺ເຊຖ, ໂນຈິຘາປຄຕໍ [ໂນຈີຘ ອປຫຕໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ໂນຈິຘາປກຕໍ (?)] ສິຍາ;

ເວຣານິ ນ ຈ ສມ຺ເມຍ຺ຍຸໍ, ເກນີຘ [ເວຣານິ ຈ ສມ຺ເມຍ຺ຍຸໍ, ເຕນິຘ (ສີ.)] ກຸສໂລ ສິຍາ’’ຕິ.

‘‘ກສ຺ສຈ຺ຈຍາ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ອປາຄຕໍ;

ໂກ ນ ສມ຺ໂມຫມາປາທິ, ໂກ ຈ ຘີໂຣ [ໂກຘ ຘີໂຣ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ສທາ ສໂຕ’’ຕິ.

‘‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ¶ ພຸທ຺ຘສ຺ສ, ສພ຺ພຠູຕານຸກມ຺ປິໂນ;

ຕສ຺ສຈ຺ຈຍາ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ອປາຄຕໍ;

ໂສ ນ ສມ຺ໂມຫມາປາທິ, ໂສວ [ໂສຘ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຘີໂຣ ສທາ ສໂຕ’’ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຈຍໍ ເທສຍນ຺ຕີນໍ, ໂຍ ເຈ ນ ປຏິຄຓ຺ຫຕິ;

ໂກປນ຺ຕໂຣ ¶ ໂທສຄຣຸ, ສ ເວຣໍ ປຏິມຸຎ຺ຈຕິ;

ຕໍ ເວຣໍ ນາຠິນນ຺ທາມິ, ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມິ ໂວຈ຺ຈຍ’’ນ຺ຕິ.

໓໖. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ສຕຸລ຺ລປກາຍິກາ ເທວຕາໂຍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ¶ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ເອກາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

ສຄ຺ຄຎ຺ຈ ໂສ ຄຈ຺ຉຕິ ສຣີຣໍ ວິຫາຍາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

ອກິຎ຺ຈນໍ ນານຸປຕນ຺ຕິ ສງ຺ຄາ’’ຕິ.

‘‘ປມາທມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ¶ , ພາລາ ທຸມ຺ເມຘິໂນ ຊນາ;

ອປ຺ປມາທຎ຺ຈ ເມຘາວີ, ຘນໍ ເສຏ຺ຐໍວ ຣກ຺ຂຕິ.

‘‘ມາ ປມາທມນຸຍຸຎ຺ເຊຖ, ມາ ກາມຣຕິ ສນ຺ຖວໍ;

ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຫິ ຌາຍນ຺ໂຕ, ປປ຺ໂປຕິ ປຣມໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ.

໓໗. ເອວໍ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ມຫາວເນ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສພ຺ເພເຫວ ອຣຫນ຺ເຕຫິ; ທສຫິ ຈ ໂລກຘາຕູຫິ ເທວຕາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຖ ໂຂ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຸທ຺ຘາວາສກາຍິການໍ ເທວຕານໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ຠຄວາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ມຫາວເນ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສພ຺ເພເຫວ ອຣຫນ຺ເຕຫິ; ທສຫິ ຈ ໂລກຘາຕູຫິ ເທວຕາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ຍໍນູນ ມຍມ຺ປິ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປຈ຺ເຈກໍ ຄາຖໍ [ປຈ຺ເຈກຄາຖໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຠາເສຍ຺ຍາມາ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ຕາ ເທວຕາ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ ປສາຣິຕໍ ¶ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ. ເອວເມວ – ສຸທ຺ຘາວາເສສຸ ເທເວສຸ ອນ຺ຕຣຫິຕາ ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣເຫສຸໍ. ອຖ ໂຂ ຕາ ເທວຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ເອກາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ¶ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ມຫາສມໂຍ ປວນສ຺ມິໍ, ເທວກາຍາ ສມາຄຕາ;

ອາຄຕມ຺ຫ ອິມໍ ຘມ຺ມສມຍໍ, ທກ຺ຂິຕາເຍ ອປຣາຊິຕສງ຺ຆ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ຕຕ຺ຣ ຠິກ຺ຂໂວ ສມາທຫໍສຸ, ຈິຕ຺ຕມຕ຺ຕໂນ ອຸຊຸກໍ ອກໍສຸ [ອຸຊຸກມກໍສຸ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)];

ສາຣຖີວ ເນຕ຺ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ເຉຕ຺ວາ ຂີລໍ ເຉຕ຺ວາ ປລິຆໍ, ອິນ຺ທຂີລໍ ອູຫຈ຺ຈ ມເນຊາ;

ເຕ ຈຣນ຺ຕິ ສຸທ຺ຘາ ວິມລາ, ຈກ຺ຂຸມຕາ ສຸທນ຺ຕາ ສຸສຸນາຄາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ເຍ ເກຈິ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຕາເສ, ນ ເຕ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ອປາຍຠູມິໍ;

ປຫາຍ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ເທວກາຍໍ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

໓໘. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ມທ຺ທກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ¶ ມິຄທາເຍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວໂຕ ປາໂທ ສກລິກາຍ [ສກ຺ຂລິກາຍ (ກ.)] ຂໂຕ ໂຫຕິ. ຠຸສາ ສຸທໍ ຠຄວໂຕ ເວທນາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ສາຣີຣິກາ ເວທນາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ [ຕິປ຺ປາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຂຣາ ກຏຸກາ ອສາຕາ ອມນາປາ; ຕາ ສຸທໍ ຠຄວາ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ¶ ອຘິວາເສຕິ ອວິຫຎ຺ຎມາໂນ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ ປາເທ ປາທໍ ອຈ຺ຈາຘາຍ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ.

ອຖ ¶ ໂຂ ສຕ຺ຕສຕາ ສຕຸລ຺ລປກາຍິກາ ເທວຕາໂຍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ມທ຺ທກຸຈ຺ຉິໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ເອກາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ – ‘‘ນາໂຄ ¶ ວຕ, ໂຠ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ; ນາຄວຕາ ຈ ສມຸປ຺ປນ຺ນາ ສາຣີຣິກາ ເວທນາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ອສາຕາ ອມນາປາ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອຘິວາເສຕິ ອວິຫຎ຺ຎມາໂນ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ – ‘‘ສີໂຫ ວຕ, ໂຠ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ; ສີຫວຕາ ຈ ສມຸປ຺ປນ຺ນາ ສາຣີຣິກາ ເວທນາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ອສາຕາ ອມນາປາ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອຘິວາເສຕິ ອວິຫຎ຺ຎມາໂນ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ – ‘‘ອາຊານີໂຍ ວຕ, ໂຠ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ; ອາຊານີຍວຕາ ຈ ສມຸປ຺ປນ຺ນາ ສາຣີຣິກາ ເວທນາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ອສາຕາ ອມນາປາ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອຘິວາເສຕິ ອວິຫຎ຺ຎມາໂນ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ – ‘‘ນິສໂຠ ວຕ, ໂຠ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ; ນິສຠວຕາ ຈ ສມຸປ຺ປນ຺ນາ ສາຣີຣິກາ ເວທນາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ອສາຕາ ອມນາປາ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອຘິວາເສຕິ ອວິຫຎ຺ຎມາໂນ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ – ‘‘ໂຘຣຍ຺ໂຫ ວຕ, ໂຠ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ; ໂຘຣຍ຺ຫວຕາ ຈ ສມຸປ຺ປນ຺ນາ ສາຣີຣິກາ ເວທນາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ອສາຕາ ອມນາປາ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອຘິວາເສຕິ ອວິຫຎ຺ຎມາໂນ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ – ‘‘ທນ຺ໂຕ ວຕ, ໂຠ, ສມໂຓ ¶ ໂຄຕໂມ; ທນ຺ຕວຕາ ຈ ສມຸປ຺ປນ຺ນາ ສາຣີຣິກາ ເວທນາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ອສາຕາ ອມນາປາ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອຘິວາເສຕິ ອວິຫຎ຺ຎມາໂນ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ – ‘‘ປສ຺ສ ສມາຘິໍ ສຸຠາວິຕໍ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ສຸວິມຸຕ຺ຕໍ, ນ ຈາຠິນຕໍ ນ ¶ ຈາປນຕໍ ນ ¶ ຈ ສສງ຺ຂາຣນິຄ຺ຄຍ຺ຫວາຣິຕຄຕໍ [ສສງ຺ຂາຣນິຄ຺ຄຍ຺ຫວາຣິຕວຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ສສງ຺ຂາຣນິຄ຺ຄຍ຺ຫວາຣິວາວຕໍ (ກ.)]. ໂຍ ເອວຣູປໍ ປຸຣິສນາຄໍ ປຸຣິສສີຫໍ ປຸຣິສອາຊານີຍໍ ¶ ປຸຣິສນິສຠໍ ປຸຣິສໂຘຣຍ຺ຫໍ ປຸຣິສທນ຺ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍ ກິມຎ຺ຎຕ຺ຣ ອທສ຺ສນາ’’ຕິ.

‘‘ປຎ຺ຈເວທາ ສຕໍ ສມໍ, ຕປສ຺ສີ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈຣໍ;

ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ເນສໍ ນ ສມ຺ມາ ວິມຸຕ຺ຕໍ, ຫີນຕ຺ຖຣູປາ ນ ປາຣງ຺ຄມາ ເຕ.

‘‘ຕຓ຺ຫາຘິປນ຺ນາ ວຕສີລພທ຺ຘາ, ລູຂໍ ຕປໍ ວສ຺ສສຕໍ ຈຣນ຺ຕາ;

ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ເນສໍ ນ ສມ຺ມາ ວິມຸຕ຺ຕໍ, ຫີນຕ຺ຖຣູປາ ນ ປາຣງ຺ຄມາ ເຕ.

‘‘ນ ມານກາມສ຺ສ ທໂມ ອິຘຕ຺ຖິ, ນ ໂມນມຕ຺ຖິ ອສມາຫິຕສ຺ສ;

ເອໂກ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣໍ ປມຕ຺ໂຕ, ນ ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍສ຺ສ ຕເຣຍ຺ຍ ປາຣ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ມານໍ ປຫາຍ ສຸສມາຫິຕຕ຺ໂຕ, ສຸເຈຕໂສ ສພ຺ພຘິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ;

ເອໂກ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣມປ຺ປມຕ຺ໂຕ, ສ ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍສ຺ສ ຕເຣຍ຺ຍ ປາຣ’’ນ຺ຕິ.

໓໙. ເອວໍ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ອຖ ໂຂ ໂກກນທາ ປຊ຺ຊຸນ຺ນສ຺ສ ຘີຕາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ມຫາວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ໂກກນທາ ປຊ຺ຊຸນ຺ນສ຺ສ ຘີຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ເວສາລິຍໍ ¶ ວເນ ວິຫຣນ຺ຕໍ, ອຄ຺ຄໍ ສຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ;

ໂກກນທາຫມສ຺ມິ ¶ ອຠິວນ຺ເທ, ໂກກນທາ ປຊ຺ຊຸນ຺ນສ຺ສ ຘີຕາ.

‘‘ສຸຕເມວ ປຸເຣ ອາສິ, ຘມ຺ໂມ ຈກ຺ຂຸມຕານຸພຸທ຺ໂຘ;

ສາຫໍ ທານິ ສກ຺ຂິ ຊານາມິ, ມຸນິໂນ ເທສຍໂຕ ສຸຄຕສ຺ສ.

‘‘ເຍ ເກຈິ ອຣິຍໍ ຘມ຺ມໍ, ວິຄຣຫນ຺ຕາ ຈຣນ຺ຕິ ທຸມ຺ເມຘາ;

ອຸເປນ຺ຕິ ໂຣຣຸວໍ ໂຆຣໍ, ຈິຣຣຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ.

‘‘ເຍ ຈ ໂຂ ອຣິເຍ ຘມ຺ເມ, ຂນ຺ຕິຍາ ອຸປສເມນ ອຸເປຕາ;

ປຫາຍ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ເທວກາຍ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

໔໐. ເອວໍ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ອຖ ໂຂ ຈູຬໂກກນທາ [ຈຸລ຺ລໂກກນທາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ປຊ຺ຊຸນ຺ນສ຺ສ ຘີຕາ ¶ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ມຫາວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ຈູຬໂກກນທາ ປຊ຺ຊຸນ຺ນສ຺ສ ຘີຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ອິຘາຄມາ ວິຊ຺ຊຸປຠາສວຓ຺ຓາ, ໂກກນທາ ປຊ຺ຊຸນ຺ນສ຺ສ ຘີຕາ;

ພຸທ຺ຘຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ນມສ຺ສມານາ, ຄາຖາຈິມາ ອຕ຺ຖວຕີ ອຠາສິ.

‘‘ພຫຸນາປິ ¶ ໂຂ ຕໍ ວິຠເຊຍ຺ຍໍ, ປຣິຍາເຍນ ຕາທິໂສ ຘມ຺ໂມ;

ສໍຂິຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ [ສໍຂິຕ຺ຕມຕ຺ຕໍ (ກ.)] ລປຍິສ຺ສາມິ, ຍາວຕາ ເມ ມນສາ ປຣິຍຕ຺ຕໍ.

ທຸກ຺ຂໍ ນ ເສເວຖ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕ’’ນ຺ຕິ.

ສພ຺ຠິມຈ຺ຉຣິນາ ສາຘຸ, ນ ສນ຺ຕຸຊ຺ຌານສຎ຺ຎິໂນ;

ສທ຺ຘາ ສມໂຍ ສກລິກໍ, ອຸໂຠ ປຊ຺ຊຸນ຺ນຘີຕໂຣຕິ.

໔໑. ເອວໍ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ¶ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ອາທິຕ຺ຕສ຺ມິໍ ອຄາຣສ຺ມິໍ, ຍໍ ນີຫຣຕິ ຠາຊນໍ;

ຕໍ ຕສ຺ສ ໂຫຕິ ອຕ຺ຖາຍ, ໂນ ຈ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ຑຍ຺ຫຕິ.

‘‘ເອວໍ ອາທິຕ຺ຕໂກ ໂລໂກ, ຊຣາຍ ມຣເຓນ ຈ;

ນີຫເຣເຖວ ທາເນນ, ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ສຸນີຫຕໍ.

‘‘ທິນ຺ນໍ ¶ ¶ ສຸຂຜລໍ ໂຫຕິ, ນາທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ຕໍ ຕຖາ;

ໂຈຣາ ຫຣນ຺ຕິ ຣາຊາໂນ, ອຄ຺ຄິ ຑຫຕິ ນສ຺ສຕິ.

‘‘ອຖ ¶ ອນ຺ເຕນ ຊຫຕິ, ສຣີຣໍ ສປຣິຄ຺ຄຫໍ;

ເອຕທຎ຺ຎາຍ ເມຘາວີ, ຠຸຎ຺ເຊຖ ຈ ທເທຖ ຈ;

ອນິນ຺ທິໂຕ ສຄ຺ຄມຸເປຕິ ຐານ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍທໂທ ພລໂທ ໂຫຕິ, ກິໍທໂທ ໂຫຕິ ວຓ຺ຓໂທ;

ກິໍທໂທ ສຸຂໂທ ໂຫຕິ, ກິໍທໂທ ໂຫຕິ ຈກ຺ຂຸໂທ;

ໂກ ຈ ສພ຺ພທໂທ ໂຫຕິ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

‘‘ອນ຺ນໂທ ພລໂທ ໂຫຕິ, ວຕ຺ຖໂທ ໂຫຕິ ວຓ຺ຓໂທ;

ຍານໂທ ສຸຂໂທ ໂຫຕິ, ທີປໂທ ໂຫຕິ ຈກ຺ຂຸໂທ.

‘‘ໂສ ຈ ສພ຺ພທໂທ ໂຫຕິ, ໂຍ ທທາຕິ ອຸປສ຺ສຍໍ;

ອມຕໍ ທໂທ ຈ ໂສ ໂຫຕິ, ໂຍ ຘມ຺ມມນຸສາສຕີ’’ຕິ.

‘‘ອນ຺ນເມວາຠິນນ຺ທນ຺ຕິ, ອຸຠເຍ ເທວມານຸສາ;

ອຖ ໂກ ນາມ ໂສ ຍກ຺ໂຂ, ຍໍ ອນ຺ນໍ ນາຠິນນ຺ທຕີ’’ຕິ.

‘‘ເຍ ¶ ນໍ ທທນ຺ຕິ ສທ຺ຘາຍ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ;

ຕເມວ ອນ຺ນໍ ຠຊຕິ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈ.

‘‘ຕສ຺ມາ ¶ ¶ ວິເນຍ຺ຍ ມຈ຺ເຉຣໍ, ທຊ຺ຊາ ທານໍ ມລາຠິຠູ;

ປຸຎ຺ຎານິ ປຣໂລກສ຺ມິໍ, ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ປາຓິນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເອກມູລໍ ທ຺ວິຣາວຏ຺ຏໍ, ຕິມລໍ ປຎ຺ຈປຕ຺ຖຣໍ;

ສມຸທ຺ທໍ ທ຺ວາທສາວຏ຺ຏໍ, ປາຕາລໍ ອຕຣີ ອິສີ’’ຕິ.

‘‘ອໂນມນາມໍ ¶ ນິປຸຓຕ຺ຖທສ຺ສິໍ, ປຎ຺ຎາທທໍ ກາມາລເຍ ອສຕ຺ຕໍ;

ຕໍ ປສ຺ສຖ ສພ຺ພວິທຸໍ ສຸເມຘໍ, ອຣິເຍ ປເຖ ກມມານໍ ມເຫສິ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຉຣາຄຓສງ຺ຆຸຏ຺ຐໍ, ປິສາຈຄຓເສວິຕໍ;

ວນນ຺ຕໍ ໂມຫນໍ ນາມ, ກຖໍ ຍາຕ຺ຣາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ອຸຊຸໂກ ນາມ ໂສ ມຄ຺ໂຄ, ອຠຍາ ນາມ ສາ ທິສາ;

ຣໂຖ ອກູຊໂນ ນາມ, ຘມ຺ມຈກ຺ເກຫິ ສໍຍຸໂຕ.

‘‘ຫິຣີ ຕສ຺ສ ອປາລມ຺ໂພ, ສຕ຺ຍສ຺ສ ປຣິວາຣຓໍ;

ຘມ຺ມາຫໍ ສາຣຖິໍ ພ຺ຣູມິ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຸເຣຊວໍ.

‘‘ຍສ຺ສ ເອຕາທິສໍ ຍານໍ, ອິຕ຺ຖິຍາ ປຸຣິສສ຺ສ ວາ;

ສ ເວ ເອເຕນ ຍາເນນ, ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ.

‘‘ເກສໍ ¶ ¶ ທິວາ ຈ ຣຕ຺ໂຕ ຈ, ສທາ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕິ;

ຘມ຺ມຏ຺ຐາ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ, ເກ ຊນາ ສຄ຺ຄຄາມິໂນ’’ຕິ.

‘‘ອາຣາມໂຣປາ ວນໂຣປາ, ເຍ ຊນາ ເສຕຸກາຣກາ;

ປປຎ຺ຈ ອຸທປານຎ຺ຈ, ເຍ ທທນ຺ຕິ ອຸປສ຺ສຍໍ.

‘‘ເຕສໍ ¶ ທິວາ ຈ ຣຕ຺ໂຕ ຈ, ສທາ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕິ;

ຘມ຺ມຏ຺ຐາ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ, ເຕ ຊນາ ສຄ຺ຄຄາມິໂນ’’ຕິ.

‘‘ອິທຎ຺ຫິ ຕໍ ເຊຕວນໍ, ອິສິສງ຺ຆນິເສວິຕໍ;

ອາວຸຕ຺ຖໍ [ອາວຸຏ຺ຐໍ (ກ.)] ຘມ຺ມຣາເຊນ, ປີຕິສຎ຺ຊນນໍ ມມ.

‘‘ກມ຺ມໍ ¶ ວິຊ຺ຊາ ຈ ຘມ຺ໂມ ຈ, ສີລໍ ຊີວິຕມຸຕ຺ຕມໍ;

ເອເຕນ ມຈ຺ຈາ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ນ ໂຄຕ຺ເຕນ ຘເນນ ວາ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂປໂສ, ສມ຺ປສ຺ສໍ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕໂນ;

ໂຍນິໂສ ວິຈິເນ ຘມ຺ມໍ, ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ວິສຸຊ຺ຌຕິ.

‘‘ສາຣິປຸຕ຺ໂຕວ ປຎ຺ຎາຍ, ສີເລນ ອຸປສເມນ ຈ;

ໂຍປິ ປາຣງ຺ຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ເອຕາວປຣໂມ ສິຍາ’’ຕິ.

‘‘ເຍຘ ¶ ມຈ຺ຉຣິໂນ ໂລເກ, ກທຣິຍາ ປຣິຠາສກາ;

ອຎ຺ເຎສໍ ທທມານານໍ, ອນ຺ຕຣາຍກຣາ ນຣາ.

‘‘ກີທິໂສ ¶ ເຕສໍ ວິປາໂກ, ສມ຺ປຣາໂຍ ຈ ກີທິໂສ;

ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຏ຺ຐຸມາຄມ຺ມ, ກຖໍ ຊາເນມຸ ຕໍ ມຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເຍຘ ມຈ຺ຉຣິໂນ ໂລເກ, ກທຣິຍາ ປຣິຠາສກາ;

ອຎ຺ເຎສໍ ທທມານານໍ, ອນ຺ຕຣາຍກຣາ ນຣາ.

‘‘ນິຣຍໍ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ, ຍມໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊເຣ;

ສເຈ ເອນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ, ທລິທ຺ເທ ຊາຍເຣ ກຸເລ.

‘‘ໂຈຬໍ ປິຓ຺ໂຑ ຣຕີ ຂິຑ຺ຑາ, ຍຕ຺ຖ ກິຈ຺ເຉນ ລພ຺ຠຕິ;

ປຣໂຕ ອາສີສເຣ [ອາສິໍສເຣ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ພາລາ, ຕມ຺ປິ ເຕສໍ ນ ລພ຺ຠຕິ;

ທິຏ຺ເຐ ຘມ຺ເມສ ວິປາໂກ, ສມ຺ປຣາເຍ [ສມ຺ປຣາໂຍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຈ ທຸຄ຺ຄຕີ’’ຕິ.

‘‘ອິຕິເຫຕໍ ວິຊານາມ, ອຎ຺ຎໍ ປຸຈ຺ຉາມ ໂຄຕມ;

ເຍຘ ລທ຺ຘາ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ, ວທຎ຺ຎູ ວີຕມຈ຺ຉຣາ.

‘‘ພຸທ຺ເຘ ¶ ປສນ຺ນາ ຘມ຺ເມ ຈ, ສງ຺ເຆ ຈ ຕິພ຺ພຄາຣວາ;

ກີທິໂສ ເຕສໍ ວິປາໂກ, ສມ຺ປຣາໂຍ ຈ ກີທິໂສ;

ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຏ຺ຐຸມາຄມ຺ມ, ກຖໍ ຊາເນມຸ ຕໍ ມຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເຍຘ ລທ຺ຘາ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ, ວທຎ຺ຎູ ວີຕມຈ຺ຉຣາ;

ພຸທ຺ເຘ ປສນ຺ນາ ຘມ຺ເມ ຈ, ສງ຺ເຆ ຈ ຕິພ຺ພຄາຣວາ;

ເອເຕ ສຄ຺ຄາ [ສຄ຺ເຄ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ປກາສນ຺ຕິ, ຍຕ຺ຖ ເຕ ອຸປປຊ຺ຊເຣ.

‘‘ສເຈ ¶ ¶ ເອນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ, ອຑ຺ເຒ ອາຊາຍເຣ ກຸເລ;

ໂຈຬໍ ປິຓ຺ໂຑ ຣຕີ ຂິຑ຺ຑາ, ຍຕ຺ຖາກິຈ຺ເຉນ ລພ຺ຠຕິ.

‘‘ປຣສມ຺ຠເຕສຸ ¶ ໂຠເຄສຸ, ວສວຕ຺ຕີວ ໂມທເຣ;

ທິຏ຺ເຐ ຘມ຺ເມສ ວິປາໂກ, ສມ຺ປຣາເຍ ຈ ສຸຄ຺ຄຕີ’’ຕິ.

‘‘ອວິຫໍ ອຸປປນ຺ນາເສ, ວິມຸຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕ ຠິກ຺ຂໂວ;

ຣາຄໂທສປຣິກ຺ຂີຓາ, ຕິຓ຺ຓາ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເກ ຈ ເຕ ອຕຣຸໍ ປງ຺ກໍ [ສງ຺ຄໍ (ສີ. ສ຺ຍາ.)], ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍໍ ສຸທຸຕ຺ຕຣໍ;

ເກ ຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ທິພ຺ພໂຍຄໍ ອຸປຈ຺ຈຄຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຸປໂກ ປລຄຓ຺ໂຑ ຈ, ປຸກ຺ກຸສາຕິ ຈ ເຕ ຕໂຍ;

ຠທ຺ທິໂຍ ຂຓ຺ຑເທໂວ ຈ, ພາຫຸຣຄ຺ຄິ ຈ ສິງ຺ຄິໂຍ [ພຫຸທນ຺ຕີ ຈ ປິງ຺ຄໂຍ (ສີ.)];

ເຕ ຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ທິພ຺ພໂຍຄໍ ອຸປຈ຺ຈຄຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກຸສລີ ຠາສສີ ເຕສໍ, ມາຣປາສປ຺ປຫາຍິນໍ;

ກສ຺ສ ເຕ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ອຈ຺ຉິທຸໍ ຠວພນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ນ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຠຄວຕາ, ນາຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕວ ສາສນາ;

ຍສ຺ສ ເຕ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ອຈ຺ຉິທຸໍ ຠວພນ຺ຘນໍ.

‘‘ຍຕ຺ຖ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ, ອເສສໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕິ;

ຕໍ ເຕ ຘມ຺ມໍ ອິຘຎ຺ຎາຍ, ອຈ຺ຉິທຸໍ ຠວພນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຄມ຺ຠີຣໍ ¶ ຠາສສີ ວາຈໍ, ທຸພ຺ພິຊານໍ ສຸທຸພ຺ພຸຘໍ;

ກສ຺ສ ຕ຺ວໍ ¶ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ວາຈໍ ຠາສສິ ອີທິສ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກຸມ຺ຠກາໂຣ ¶ ປຸເຣ ອາສິໍ, ເວກຬິງ຺ເຄ [ເວຫຬິງ຺ເຄ (ສີ.), ເວຠຬິງ຺ເຄ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຆຏີກໂຣ;

ມາຕາເປຕ຺ຕິຠໂຣ ອາສິໍ, ກສ຺ສປສ຺ສ ອຸປາສໂກ.

‘‘ວິຣໂຕ ¶ ເມຖຸນາ ຘມ຺ມາ, ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ນິຣາມິໂສ;

ອຫຸວາ ເຕ ສຄາເມຍ຺ໂຍ, ອຫຸວາ ເຕ ປຸເຣ ສຂາ.

‘‘ໂສຫເມເຕ ປຊານາມິ, ວິມຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕ ຠິກ຺ຂໂວ;

ຣາຄໂທສປຣິກ຺ຂີເຓ, ຕິຓ຺ເຓ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເອວເມຕໍ ຕທາ ອາສິ, ຍຖາ ຠາສສິ ຠຄ຺ຄວ;

ກຸມ຺ຠກາໂຣ ປຸເຣ ອາສິ, ເວກຬິງ຺ເຄ ຆຏີກໂຣ;

ມາຕາເປຕ຺ຕິຠໂຣ ອາສິ, ກສ຺ສປສ຺ສ ອຸປາສໂກ.

‘‘ວິຣໂຕ ເມຖຸນາ ຘມ຺ມາ, ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ນິຣາມິໂສ;

ອຫຸວາ ເມ ສຄາເມຍ຺ໂຍ, ອຫຸວາ ເມ ປຸເຣ ສຂາ’’ຕິ.

‘‘ເອວເມຕໍ ປຸຣາຓານໍ, ສຫາຍານໍ ອຫຸ ສງ຺ຄໂມ;

ອຸຠິນ຺ນໍ ຠາວິຕຕ຺ຕານໍ, ສຣີຣນ຺ຕິມຘາຣິນ’’ນ຺ຕິ.

ອາທິຕ຺ຕໍ ກິໍທທໍ ອນ຺ນໍ, ເອກມູລອໂນມິຍໍ;

ອຈ຺ຉຣາວນໂຣປເຊຕໍ, ມຈ຺ຉເຣນ ຆຏີກໂຣຕິ.

‘‘ກິໍສຸ ¶ ¶ ຍາວ ຊຣາ ສາຘຸ, ກິໍສຸ ສາຘຸ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ;

ກິໍສຸ ນຣານໍ ຣຕນໍ, ກິໍສຸ ໂຈເຣຫິ ທູຫຣ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສີລໍ ຍາວ ຊຣາ ສາຘຸ, ສທ຺ຘາ ສາຘຸ ປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ປຎ຺ຎາ ນຣານໍ ຣຕນໍ, ປຸຎ຺ຎໍ ໂຈເຣຫິ ທູຫຣ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍສຸ ¶ ອຊຣສາ ສາຘຸ, ກິໍສຸ ສາຘຸ ອຘິຏ຺ຐິຕໍ;

ກິໍສຸ ນຣານໍ ຣຕນໍ, ກິໍສຸ ໂຈເຣຫ຺ຍຫາຣິຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສີລໍ ¶ ອຊຣສາ ສາຘຸ, ສທ຺ຘາ ສາຘຸ ອຘິຏ຺ຐິຕາ;

ປຎ຺ຎາ ນຣານໍ ຣຕນໍ, ປຸຎ຺ຎໍ ໂຈເຣຫ຺ຍຫາຣິຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍສຸ ປວສໂຕ [ປຖວໂຕ (ປີ. ກ.)] ມິຕ຺ຕໍ, ກິໍສຸ ມິຕ຺ຕໍ ສເກ ຆເຣ;

ກິໍ ມິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖຊາຕສ຺ສ, ກິໍ ມິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຣາຍິກ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສຕ຺ໂຖ ປວສໂຕ ມິຕ຺ຕໍ, ມາຕາ ມິຕ຺ຕໍ ສເກ ຆເຣ;

ສຫາໂຍ ¶ ອຕ຺ຖຊາຕສ຺ສ, ໂຫຕິ ມິຕ຺ຕໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ;

ສຍໍກຕານິ ປຸຎ຺ຎານິ, ຕໍ ມິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຣາຍິກ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍສຸ ¶ ວຕ຺ຖຸ ມນຸສ຺ສານໍ, ກິໍສູຘ ປຣໂມ ສຂາ;

ກິໍສຸ ຠູຕາ ອຸປຊີວນ຺ຕິ, ເຍ ປາຓາ ປຖວິສ຺ສິຕາ’’ຕິ [ປຖວິໍ ສິຕາຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)].

‘‘ປຸຕ຺ຕາ ວຕ຺ຖຸ ມນຸສ຺ສານໍ, ຠຣິຍາ ຈ [ຠຣິຍາວ (ສີ.), ຠຣິຍາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ປຣໂມ ສຂາ;

ວຸຏ຺ຐິໍ ຠູຕາ ອຸປຊີວນ຺ຕິ, ເຍ ປາຓາ ປຖວິສ຺ສິຕາ’’ຕິ.

‘‘ກິໍສຸ ຊເນຕິ ປຸຣິສໍ, ກິໍສຸ ຕສ຺ສ ວິຘາວຕິ;

ກິໍສຸ ສໍສາຣມາປາທິ, ກິໍສຸ ຕສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຕຓ຺ຫາ ຊເນຕິ ປຸຣິສໍ, ຈິຕ຺ຕມສ຺ສ ວິຘາວຕິ;

ສຕ຺ໂຕ ສໍສາຣມາປາທິ, ທຸກ຺ຂມສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍສຸ ¶ ຊເນຕິ ປຸຣິສໍ, ກິໍສຸ ຕສ຺ສ ວິຘາວຕິ;

ກິໍສຸ ສໍສາຣມາປາທິ, ກິສ຺ມາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ຕຓ຺ຫາ ຊເນຕິ ປຸຣິສໍ, ຈິຕ຺ຕມສ຺ສ ວິຘາວຕິ;

ສຕ຺ໂຕ ສໍສາຣມາປາທິ, ທຸກ຺ຂາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ກິໍສຸ ¶ ຊເນຕິ ປຸຣິສໍ, ກິໍສຸ ຕສ຺ສ ວິຘາວຕິ;

ກິໍສຸ ສໍສາຣມາປາທິ, ກິໍສຸ ຕສ຺ສ ປຣາຍນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຕຓ຺ຫາ ¶ ¶ ຊເນຕິ ປຸຣິສໍ, ຈິຕ຺ຕມສ຺ສ ວິຘາວຕິ;

ສຕ຺ໂຕ ສໍສາຣມາປາທິ, ກມ຺ມໍ ຕສ຺ສ ປຣາຍນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍສຸ ອຸປ຺ປໂຖ ອກ຺ຂາໂຕ, ກິໍສຸ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວກ຺ຂໂຍ;

ກິໍ ມລໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ, ກິໍ ສິນານມໂນທກ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຣາໂຄ ອຸປ຺ປໂຖ ອກ຺ຂາໂຕ, ວໂຍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວກ຺ຂໂຍ;

ອິຕ຺ຖີ ມລໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ, ເອຕ຺ຖາຍໍ ສຊ຺ຊເຕ ປຊາ;

ຕໂປ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍຎ຺ຈ, ຕໍ ສິນານມໂນທກ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍສຸ ທຸຕິຍາ [ທຸຕິຍໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຸຣິສສ຺ສ ໂຫຕິ, ກິໍສຸ ເຈນໍ ປສາສຕິ;

ກິສ຺ສ ຈາຠິຣໂຕ ມຈ຺ໂຈ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ສທ຺ຘາ ທຸຕິຍາ ປຸຣິສສ຺ສ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎາ ເຈນໍ ປສາສຕິ;

ນິພ຺ພານາຠິຣໂຕ ມຈ຺ໂຈ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ກິໍສຸ ນິທານໍ ຄາຖານໍ, ກິໍສຸ ຕາສໍ ວິຍຎ຺ຊນໍ;

ກິໍສຸ ສນ຺ນິສ຺ສິຕາ ຄາຖາ, ກິໍສຸ ຄາຖານມາສໂຍ’’ຕິ.

‘‘ຉນ຺ໂທ ¶ ນິທານໍ ຄາຖານໍ, ອກ຺ຂຣາ ຕາສໍ ວິຍຎ຺ຊນໍ;

ນາມສນ຺ນິສ຺ສິຕາ ຄາຖາ, ກວິ ຄາຖານມາສໂຍ’’ຕິ.

ຊຣາ ¶ ¶ ອຊຣສາ ມິຕ຺ຕໍ, ວຕ຺ຖຸ ຕີຓິ ຊນານິ ຈ;

ອຸປ຺ປໂຖ ຈ ທຸຕິໂຍ ຈ, ກວິນາ ປູຣິໂຕ ວຄ຺ໂຄຕິ.

‘‘ກິໍສຸ ¶ ¶ ສພ຺ພໍ ອທ຺ຘຠວິ [ອນ຺ວຠວິ (ສີ.)], ກິສ຺ມາ ຠິຍ຺ໂຍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ກິສ຺ສສ຺ສຸ ເອກຘມ຺ມສ຺ສ, ສພ຺ເພວ ວສມນ຺ວຄູ’’ຕິ [ວສມທ຺ຘຄູ (ກ.)].

‘‘ນາມໍ ສພ຺ພໍ ອທ຺ຘຠວິ, ນາມາ ຠິຍ຺ໂຍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ນາມສ຺ສ ເອກຘມ຺ມສ຺ສ, ສພ຺ເພວ ວສມນ຺ວຄູ’’ຕິ.

‘‘ເກນສ຺ສຸ ນີຍຕິ ໂລໂກ, ເກນສ຺ສຸ ປຣິກສ຺ສຕິ;

ກິສ຺ສສ຺ສຸ ເອກຘມ຺ມສ຺ສ, ສພ຺ເພວ ວສມນ຺ວຄູ’’ຕິ.

‘‘ຈິຕ຺ເຕນ ນີຍຕິ ໂລໂກ, ຈິຕ຺ເຕນ ປຣິກສ຺ສຕິ;

ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຘມ຺ມສ຺ສ, ສພ຺ເພວ ວສມນ຺ວຄູ’’ຕິ.

‘‘ເກນສ຺ສຸ ນີຍຕິ ໂລໂກ, ເກນສ຺ສຸ ປຣິກສ຺ສຕິ;

ກິສ຺ສສ຺ສຸ ເອກຘມ຺ມສ຺ສ, ສພ຺ເພວ ວສມນ຺ວຄູ’’ຕິ.

‘‘ຕຓ຺ຫາຍ ¶ ນີຍຕິ ໂລໂກ, ຕຓ຺ຫາຍ ປຣິກສ຺ສຕິ;

ຕຓ຺ຫາຍ ເອກຘມ຺ມສ຺ສ, ສພ຺ເພວ ວສມນ຺ວຄູ’’ຕິ.

‘‘ກິໍສຸ ¶ ¶ ສໍໂຍຊໂນ ໂລໂກ, ກິໍສຸ ຕສ຺ສ ວິຈາຣຓໍ;

ກິສ຺ສສ຺ສຸ ວິປ຺ປຫາເນນ, ນິພ຺ພານໍ ອິຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ນນ຺ທີສໍໂຍຊໂນ [ນນ຺ທິສໍໂຍຊໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ໂລໂກ, ວິຕກ຺ກສ຺ສ ວິຈາຣຓໍ;

ຕຓ຺ຫາຍ ວິປ຺ປຫາເນນ, ນິພ຺ພານໍ ອິຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ກິໍສຸ ສມ຺ພນ຺ຘໂນ ໂລໂກ, ກິໍສຸ ຕສ຺ສ ວິຈາຣຓໍ;

ກິສ຺ສສ຺ສຸ ວິປ຺ປຫາເນນ, ສພ຺ພໍ ຉິນ຺ທຕິ ພນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ນນ຺ທີສມ຺ພນ຺ຘໂນ ¶ ໂລໂກ, ວິຕກ຺ກສ຺ສ ວິຈາຣຓໍ;

ຕຓ຺ຫາຍ ວິປ຺ປຫາເນນ, ສພ຺ພໍ ຉິນ຺ທຕິ ພນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເກນສ຺ສຸພ຺ຠາຫໂຕ ໂລໂກ, ເກນສ຺ສຸ ປຣິວາຣິໂຕ;

ເກນ ສລ຺ເລນ ໂອຕິຓ຺ໂຓ, ກິສ຺ສ ຘູປາຍິໂຕ ສທາ’’ຕິ.

‘‘ມຈ຺ຈຸນາພ຺ຠາຫໂຕ ໂລໂກ, ຊຣາຍ ປຣິວາຣິໂຕ;

ຕຓ຺ຫາສລ຺ເລນ ໂອຕິຓ຺ໂຓ, ອິຈ຺ຉາຘູປາຍິໂຕ ສທາ’’ຕິ.

‘‘ເກນສ຺ສຸ ¶ ອຸຑ຺ຑິໂຕ ໂລໂກ, ເກນສ຺ສຸ ປຣິວາຣິໂຕ;

ເກນສ຺ສຸ ປິຫິໂຕ ໂລໂກ, ກິສ຺ມິໍ ໂລໂກ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ.

‘‘ຕຓ຺ຫາຍ ອຸຑ຺ຑິໂຕ ໂລໂກ, ຊຣາຍ ປຣິວາຣິໂຕ;

ມຈ຺ຈຸນາ ປິຫິໂຕ ໂລໂກ, ທຸກ຺ເຂ ໂລໂກ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ.

‘‘ເກນສ຺ສຸ ¶ ປິຫິໂຕ ໂລໂກ, ກິສ຺ມິໍ ໂລໂກ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ;

ເກນສ຺ສຸ ອຸຑ຺ຑິໂຕ ໂລໂກ, ເກນສ຺ສຸ ປຣິວາຣິໂຕ’’ຕິ.

‘‘ມຈ຺ຈຸນາ ¶ ປິຫິໂຕ ໂລໂກ, ທຸກ຺ເຂ ໂລໂກ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ;

ຕຓ຺ຫາຍ ອຸຑ຺ຑິໂຕ ໂລໂກ, ຊຣາຍ ປຣິວາຣິໂຕ’’ຕິ.

‘‘ເກນສ຺ສຸ ພຊ຺ຌຕີ ໂລໂກ, ກິສ຺ສ ວິນຍາຍ ມຸຈ຺ຈຕິ;

ກິສ຺ສສ຺ສຸ ວິປ຺ປຫາເນນ, ສພ຺ພໍ ຉິນ຺ທຕິ ພນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອິຈ຺ຉາຍ ພຊ຺ຌຕີ ໂລໂກ, ອິຈ຺ຉາວິນຍາຍ ມຸຈ຺ຈຕິ;

ອິຈ຺ຉາຍ ວິປ຺ປຫາເນນ, ສພ຺ພໍ ຉິນ຺ທຕິ ພນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິສ຺ມິໍ ¶ ໂລໂກ ສມຸປ຺ປນ຺ໂນ, ກິສ຺ມິໍ ກຸພ຺ພຕິ ສນ຺ຖວໍ;

ກິສ຺ສ ໂລໂກ ອຸປາທາຍ, ກິສ຺ມິໍ ໂລໂກ ວິຫຎ຺ຎຕີ’’ຕິ.

‘‘ຉສຸ ¶ ໂລໂກ ສມຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຉສຸ ກຸພ຺ພຕິ ສນ຺ຖວໍ;

ຉນ຺ນເມວ ອຸປາທາຍ, ຉສຸ ໂລໂກ ວິຫຎ຺ຎຕີ’’ຕິ.

ອທ຺ຘວຄ຺ໂຄ [ອນ຺ວວຄ຺ໂຄ (ສີ.)] ສຕ຺ຕໂມ.

ນາມໍ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຕຓ຺ຫາ ຈ, ສໍໂຍຊນຎ຺ຈ ພນ຺ຘນາ;

ອພ຺ຠາຫຕຸຑ຺ຑິໂຕ ປິຫິໂຕ, ອິຈ຺ຉາ ໂລເກນ ເຕ ທສາຕິ.

໗໑. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ຐິຕາ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ກິໍສຸ ເຉຕ຺ວາ [ຌຕ຺ວາ (ສີ.), ຆຕ຺ວາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.) ເອວມຸປຣິປິ] ສຸຂໍ ເສຕິ, ກິໍສຸ ເຉຕ຺ວາ ນ ໂສຈຕິ;

ກິສ຺ສສ຺ສຸ ເອກຘມ຺ມສ຺ສ, ວຘໍ ໂຣເຈສິ ໂຄຕມາ’’ຕິ.

‘‘ໂກຘໍ ¶ ເຉຕ຺ວາ ສຸຂໍ ເສຕິ, ໂກຘໍ ເຉຕ຺ວາ ນ ໂສຈຕິ;

ໂກຘສ຺ສ ວິສມູລສ຺ສ, ມຘຸຣຄ຺ຄສ຺ສ ເທວເຕ;

ວຘໍ ອຣິຍາ ປສໍສນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຫິ ເຉຕ຺ວາ ນ ໂສຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ກິໍສຸ ຣຖສ຺ສ ປຎ຺ຎາຓໍ, ກິໍສຸ ປຎ຺ຎາຓມຄ຺ຄິໂນ;

ກິໍສຸ ຣຏ຺ຐສ຺ສ ປຎ຺ຎາຓໍ, ກິໍສຸ ປຎ຺ຎາຓມິຕ຺ຖິຍາ’’ຕິ.

‘‘ຘໂຊ ¶ ¶ ຣຖສ຺ສ ປຎ຺ຎາຓໍ, ຘູໂມ ປຎ຺ຎາຓມຄ຺ຄິໂນ;

ຣາຊາ ຣຏ຺ຐສ຺ສ ປຎ຺ຎາຓໍ, ຠຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາຓມິຕ຺ຖິຍາ’’ຕິ.

‘‘ກິໍສູຘ ວິຕ຺ຕໍ ປຸຣິສສ຺ສ ເສຏ຺ຐໍ, ກິໍສຸ ສຸຈິຓ຺ໂຓ ສຸຂມາວຫຕິ;

ກິໍສຸ ¶ ຫເວ ສາທຸຕຣໍ [ສາຘຸຕຣໍ (ກ.)] ຣສານໍ, ກຖໍຊີວິໍ [ກິໍສຸຊີວິໍ (ກ.)] ຊີວິຕມາຫຸ ເສຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສທ຺ຘີຘ ວິຕ຺ຕໍ ປຸຣິສສ຺ສ ເສຏ຺ຐໍ, ຘມ຺ໂມ ສຸຈິຓ຺ໂຓ ສຸຂມາວຫຕິ;

ສຈ຺ຈໍ ຫເວ ສາທຸຕຣໍ ຣສານໍ, ປຎ຺ຎາຊີວິໍ ຊີວິຕມາຫຸ ເສຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍສຸ ອຸປ຺ປຕຕໍ ເສຏ຺ຐໍ, ກິໍສຸ ນິປຕຕໍ ວຣໍ;

ກິໍສຸ ປວຊມານານໍ, ກິໍສຸ ປວທຕໍ ວຣ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ພີຊໍ ອຸປ຺ປຕຕໍ ເສຏ຺ຐໍ, ວຸຏ຺ຐິ ນິປຕຕໍ ວຣາ;

ຄາໂວ ປວຊມານານໍ, ປຸຕ຺ໂຕ ປວທຕໍ ວໂຣຕິ.

‘‘ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປຕຕໍ ເສຏ຺ຐາ, ອວິຊ຺ຊາ ນິປຕຕໍ ວຣາ;

ສງ຺ໂຆ ປວຊມານານໍ, ພຸທ຺ໂຘ ປວທຕໍ ວໂຣ’’ຕິ.

ກິສ຺ມິໍ ຐິໂຕ ປຣໂລກໍ ນ ຠາເຍ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ຊີຣຕິ ກິໍ ນ ຊີຣຕິ, ກິໍສຸ ອຸປ຺ປໂຖຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ກິໍສຸ ຘມ຺ມານໍ ປຣິປນ຺ໂຖ, ກິໍສຸ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວກ຺ຂໂຍ;

ກິໍ ມລໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ, ກິໍ ສິນານມໂນທກໍ.

‘‘ກຕິ ໂລກສ຺ມິໍ ຉິທ຺ທານິ, ຍຕ຺ຖ ວິຕ຺ຕໍ [ຈິຕ຺ຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ນ ຕິຏ຺ຐຕິ;

ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຏ຺ຐຸມາຄມ຺ມ, ກຖໍ ຊາເນມຸ ຕໍ ມຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຣູປໍ ຊີຣຕິ ມຈ຺ຈານໍ, ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ນ ຊີຣຕິ;

‘‘ໂລໂຠ ຘມ຺ມານໍ ປຣິປນ຺ໂຖ, ວໂຍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວກ຺ຂໂຍ;

ອິຕ຺ຖີ ມລໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ, ເອຕ຺ຖາຍໍ ສຊ຺ຊເຕ ປຊາ;

ຕໂປ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍຎ຺ຈ, ຕໍ ສິນານມໂນທກໍ.

‘‘ຉ ໂລກສ຺ມິໍ ຉິທ຺ທານິ, ຍຕ຺ຖ ວິຕ຺ຕໍ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ;

ອາລສ຺ຍຎ຺ຈ [ອາລສ຺ສຎ຺ຈ (ສີ. ປີ.)] ປມາໂທ ຈ, ອນຸຏ຺ຐານໍ ອສໍຍໂມ;

ນິທ຺ທາ ຕນ຺ທີ [ຕນ຺ທິ (ສີ.)] ຈ ເຕ ຉິທ຺ເທ, ສພ຺ພໂສ ຕໍ ວິວຊ຺ຊເຍ’’ຕິ.

‘‘ກິໍສຸ ¶ ¶ ອິສ຺ສຣິຍໍ ໂລເກ, ກິໍສຸ ຠຓ຺ຑານມຸຕ຺ຕມໍ;

ກິໍສຸ ສຕ຺ຖມລໍ ໂລເກ, ກິໍສຸ ໂລກສ຺ມິມພ຺ພຸທໍ.

‘‘ກິໍສຸ ຫຣນ຺ຕໍ ວາເຣນ຺ຕິ, ຫຣນ຺ໂຕ ປນ ໂກ ປິໂຍ;

ກິໍສຸ ປຸນປ຺ປຸນາຍນ຺ຕໍ, ອຠິນນ຺ທນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ.

‘‘ວໂສ ¶ ອິສ຺ສຣິຍໍ ໂລເກ, ອິຕ຺ຖີ ຠຓ຺ຑານມຸຕ຺ຕມໍ;

ໂກໂຘ ສຕ຺ຖມລໍ ໂລເກ, ໂຈຣາ ໂລກສ຺ມິມພ຺ພຸທາ.

‘‘ໂຈຣໍ ຫຣນ຺ຕໍ ວາເຣນ຺ຕິ, ຫຣນ຺ໂຕ ສມໂຓ ປິໂຍ;

ສມຓໍ ປຸນປ຺ປຸນາຍນ຺ຕໍ, ອຠິນນ຺ທນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ.

‘‘ກິມຕ຺ຖກາໂມ ¶ ນ ທເທ, ກິໍ ມຈ຺ໂຈ ນ ປຣິຈ຺ຈເຊ;

ກິໍສຸ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍ ກລ຺ຍາຓໍ, ປາປິກໍ ນ ຈ ໂມຈເຍ’’ຕິ.

‘‘ອຕ຺ຕານໍ ນ ທເທ ໂປໂສ, ອຕ຺ຕານໍ ນ ປຣິຈ຺ຈເຊ;

ວາຈໍ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍ ກລ຺ຍາຓໍ, ປາປິກຎ຺ຈ ນ ໂມຈເຍ’’ຕິ.

‘‘ກິໍສຸ ພນ຺ຘຕິ ປາເຖຍ຺ຍໍ, ກິໍສຸ ໂຠຄານມາສໂຍ;

ກິໍສຸ ນຣໍ ປຣິກສ຺ສຕິ, ກິໍສຸ ໂລກສ຺ມິ ທຸຊ຺ຊຫໍ;

ກິສ຺ມິໍ ພທ຺ຘາ ປຸຖູ ສຕ຺ຕາ, ປາເສນ ສກຸຓີ ຍຖາ’’ຕິ.

‘‘ສທ຺ຘາ ¶ ¶ ພນ຺ຘຕິ ປາເຖຍ຺ຍໍ, ສິຣີ ໂຠຄານມາສໂຍ;

ອິຈ຺ຉາ ນຣໍ ປຣິກສ຺ສຕິ, ອິຈ຺ຉາ ໂລກສ຺ມິ ທຸຊ຺ຊຫາ;

ອິຈ຺ຉາພທ຺ຘາ ປຸຖູ ສຕ຺ຕາ, ປາເສນ ສກຸຓີ ຍຖາ’’ຕິ.

‘‘ກິໍສຸ ໂລກສ຺ມິ ປຊ຺ໂຊໂຕ, ກິໍສຸ ໂລກສ຺ມິ ຊາຄໂຣ;

ກິໍສຸ ກມ຺ເມ ສຊີວານໍ, ກິມສ຺ສ ອິຣິຍາປໂຖ.

‘‘ກິໍສຸ ອລສໍ ອນລສຎ຺ຈ [ກິໍ ອາລສ຺ຍານາລສ຺ຍຎ຺ຈ (ກ.)], ມາຕາ ປຸຕ຺ຕໍວ ໂປສຕິ;

ກິໍ ຠູຕາ ອຸປຊີວນ຺ຕິ, ເຍ ປາຓາ ປຖວິສ຺ສິຕາ’’ຕິ.

‘‘ປຎ຺ຎາ ໂລກສ຺ມິ ປຊ຺ໂຊໂຕ, ສຕິ ໂລກສ຺ມິ ຊາຄໂຣ;

ຄາໂວ ກມ຺ເມ ສຊີວານໍ, ສີຕສ຺ສ ອິຣິຍາປໂຖ.

‘‘ວຸຏ຺ຐິ ອລສໍ ອນລສຎ຺ຈ, ມາຕາ ປຸຕ຺ຕໍວ ໂປສຕິ;

ວຸຏ຺ຐິໍ ຠູຕາ ອຸປຊີວນ຺ຕິ, ເຍ ປາຓາ ປຖວິສ຺ສິຕາ’’ຕິ.

‘‘ເກສູຘ ¶ ອຣຓາ ໂລເກ, ເກສໍ ວຸສິຕໍ ນ ນສ຺ສຕິ;

ເກຘ ອິຈ຺ຉໍ ປຣິຊານນ຺ຕິ, ເກສໍ ໂຠຊິສ຺ສິຍໍ ສທາ.

‘‘ກິໍສຸ ¶ ມາຕາ ປິຕາ ຠາຕາ, ວນ຺ທນ຺ຕິ ນໍ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ;

ກິໍສຸ ອິຘ ຊາຕິຫີນໍ, ອຠິວາເທນ຺ຕິ ຂຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

‘‘ສມຓີຘ ອຣຓາ ໂລເກ, ສມຓານໍ ວຸສິຕໍ ນ ນສ຺ສຕິ;

ສມຓາ ອິຈ຺ຉໍ ປຣິຊານນ຺ຕິ, ສມຓານໍ ໂຠຊິສ຺ສິຍໍ ສທາ.

‘‘ສມຓໍ ¶ ¶ ມາຕາ ປິຕາ ຠາຕາ, ວນ຺ທນ຺ຕິ ນໍ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ;

ສມຓີຘ ຊາຕິຫີນໍ, ອຠິວາເທນ຺ຕິ ຂຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

ເຉຕ຺ວາ ຣຖຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ວຸຏ຺ຐິ ຠີຕາ ນຊີຣຕິ;

ອິສ຺ສຣໍ ກາມໍ ປາເຖຍ຺ຍໍ, ປຊ຺ໂຊໂຕ ອຣເຓນ ຈາຕິ.

໘໒. ເອວໍ ¶ ¶ ¶ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ກສ຺ສໂປ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ໂຓ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ກສ຺ສໂປ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຠິກ຺ຂຸໍ ຠຄວາ ປກາເສສິ, ໂນ ຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸສາສ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ກສ຺ສປ, ຕຎ຺ເຎເວຕ຺ຖ ປຏິຠາຕູ’’ຕິ.

‘‘ສຸຠາສິຕສ຺ສ ສິກ຺ເຂຖ, ສມຓູປາສນສ຺ສ ຈ;

ເອກາສນສ຺ສ ຈ ຣໂຫ, ຈິຕ຺ຕວູປສມສ຺ສ ຈາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ກສ຺ສໂປ ເທວປຸຕ຺ໂຕ; ສມນຸຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ກສ຺ສໂປ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ສມນຸຎ຺ໂຎ ເມ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໘໓. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ກສ຺ສໂປ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ຠິກ຺ຂຸ ¶ ¶ ສິຍາ ຌາຍີ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ,

ສຸເຈຕໂສ ອນິສ຺ສິໂຕ ຕທານິສໍໂສ’’ຕິ.

໘໔. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ອຖ ໂຂ ມາໂຆ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ໂຓ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ ¶ . ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ມາໂຆ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ກິໍສຸ ເຉຕ຺ວາ ສຸຂໍ ເສຕິ, ກິໍສຸ ເຉຕ຺ວາ ນ ໂສຈຕິ;

ກິສ຺ສສ຺ສຸ ເອກຘມ຺ມສ຺ສ, ວຘໍ ໂຣເຈສິ ໂຄຕມາ’’ຕິ.

‘‘ໂກຘໍ ເຉຕ຺ວາ ສຸຂໍ ເສຕິ, ໂກຘໍ ເຉຕ຺ວາ ນ ໂສຈຕິ;

ໂກຘສ຺ສ ວິສມູລສ຺ສ, ມຘຸຣຄ຺ຄສ຺ສ ວຕ຺ຣຠູ;

ວຘໍ ອຣິຍາ ປສໍສນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຫິ ເຉຕ຺ວາ ນ ໂສຈຕີ’’ຕິ.

໘໕. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ມາຄໂຘ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ກຕິ ¶ ໂລກສ຺ມິໍ ປຊ຺ໂຊຕາ, ເຍຫິ ໂລໂກ ປກາສຕິ;

ຠວນ຺ຕໍ ປຸຏ຺ຐຸມາຄມ຺ມ, ກຖໍ ຊາເນມຸ ຕໍ ມຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ¶ ໂລເກ ປຊ຺ໂຊຕາ, ປຎ຺ຈເມຕ຺ຖ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ທິວາ ຕປຕິ ອາທິຈ຺ໂຈ, ຣຕ຺ຕິມາຠາຕິ ຈນ຺ທິມາ.

‘‘ອຖ ອຄ຺ຄິ ທິວາຣຕ຺ຕິໍ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປກາສຕິ;

ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຕປຕໍ ເສຏ຺ໂຐ, ເອສາ ອາຠາ ອນຸຕ຺ຕຣາ’’ຕິ.

໘໖. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ອຖ ໂຂ ທາມລິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ໂຓ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ທາມລິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ກຣຓີຍເມຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ, ປຘານໍ ອກິລາສຸນາ;

ກາມານໍ ວິປ຺ປຫາເນນ, ນ ເຕນາສີສເຕ ຠວ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ນຕ຺ຖິ ກິຈ຺ຈໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ (ທາມລີຕິ ຠຄວາ),

ນາຍູຫຕີ ¶ ປາຣຄໂຕ ຫິ ໂສວ [ໂສຕິ (ສີ. ປີ. ກ.), ໂຫຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ໂສ (?)].

ນາຍູຫຕີ ປາຣຄໂຕ ຫິ ໂສ’’ຕິ [ໂຫຕີຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)].

໘໗. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ກາມໂທ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ທຸກ຺ກຣໍ ຠຄວາ, ສຸທຸກ຺ກຣໍ ຠຄວາ’’ຕິ.

‘‘ທຸກ຺ກຣໍ ວາປິ ກໂຣນ຺ຕິ (ກາມທາຕິ ຠຄວາ),

‘‘ທຸລ຺ລຠາ ຠຄວາ ຍທິທໍ ຕຸຏ຺ຐີ’’ຕິ.

‘‘ທຸລ຺ລຠໍ ວາປິ ລຠນ຺ຕິ (ກາມທາຕິ ຠຄວາ),

‘‘ທຸສ຺ສມາທຫໍ ຠຄວາ ຍທິທໍ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ທຸສ຺ສມາທຫໍ ວາປິ ສມາທຫນ຺ຕິ (ກາມທາຕິ ຠຄວາ),

‘‘ທຸຄ຺ຄໂມ ¶ ຠຄວາ ວິສໂມ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ.

‘‘ທຸຄ຺ຄເມ ວິສເມ ວາປິ, ອຣິຍາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ກາມທ;

ອນຣິຍາ ວິສເມ ມຄ຺ເຄ, ປປຕນ຺ຕິ ອວໍສິຣາ;

ອຣິຍານໍ ສໂມ ມຄ຺ໂຄ, ອຣິຍາ ຫິ ວິສເມ ສມາ’’ຕິ.

໘໘. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ຐິໂຕ ໂຂ ປຎ຺ຈາລຈຓ຺ໂຑ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ສມ຺ພາເຘ ວຕ ໂອກາສໍ, ອວິນ຺ທິ ຠູຣິເມຘໂສ;

ໂຍ ຌານມພຸຊ຺ຌິ [ຌານມພຸຘາ (ກ. ສີ.), ຌານມພຸທ຺ຘິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)] ພຸທ຺ໂຘ, ປຏິລີນນິສໂຠ ມຸນີ’’ຕິ.

‘‘ສມ຺ພາເຘ ວາປິ ວິນ຺ທນ຺ຕິ (ປຎ຺ຈາລຈຓ຺ຑາຕິ ຠຄວາ),

໘໙. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ອຖ ¶ ໂຂ ຕາຍໂນ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ປຸຣາຓຕິຕ຺ຖກໂຣ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ໂຓ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ຕາຍໂນ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ຉິນ຺ທ ໂສຕໍ ປຣກ຺ກມ຺ມ, ກາເມ ປນຸທ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ນປ຺ປຫາຍ ມຸນີ ກາເມ, ເນກຕ຺ຕມຸປປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຍິຣາ ເຈ ກຍິຣາເຖນໍ, ທຬ຺ຫເມນໍ ປຣກ຺ກເມ;

ສິຖິໂລ ຫິ ປຣິພ຺ພາໂຊ, ຠິຍ຺ໂຍ ອາກິຣເຕ ຣຊໍ.

‘‘ອກຕໍ ¶ ທຸກ຺ກຏໍ [ທຸກ຺ກຕໍ (ສີ. ປີ.)] ເສຍ຺ໂຍ, ປຈ຺ຉາ ຕປຕິ ທຸກ຺ກຏໍ;

ກຕຎ຺ຈ ສຸກຕໍ ເສຍ຺ໂຍ, ຍໍ ກຕ຺ວາ ນານຸຕປ຺ປຕິ.

‘‘ກຸໂສ ¶ ¶ ຍຖາ ທຸຄ຺ຄຫິໂຕ, ຫຕ຺ຖເມວານຸກນ຺ຕຕິ;

ສາມຎ຺ຎໍ ທຸປ຺ປຣາມຏ຺ຐໍ, ນິຣຍາຍູປກຑ຺ຒຕິ.

‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສິຖິລໍ ກມ຺ມໍ, ສໍກິລິຏ຺ຐຎ຺ຈ ຍໍ ວຕໍ;

ສງ຺ກສ຺ສຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ນ ຕໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຕາຍໂນ ເທວປຸຕ຺ໂຕ; ອິທໍ ວຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຕ຺ຕິໍ ຕາຍໂນ ນາມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ປຸຣາຓຕິຕ຺ຖກໂຣ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ໂຓ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕາຍໂນ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ມມ ສນ຺ຕິເກ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ຉິນ຺ທ ໂສຕໍ ປຣກ຺ກມ຺ມ, ກາເມ ປນຸທ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ນປ຺ປຫາຍ ມຸນີ ກາເມ, ເນກຕ຺ຕມຸປປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຍິຣາ ເຈ ກຍິຣາເຖນໍ, ທຬ຺ຫເມນໍ ປຣກ຺ກເມ;

ສິຖິໂລ ¶ ຫິ ປຣິພ຺ພາໂຊ, ຠິຍ຺ໂຍ ອາກິຣເຕ ຣຊໍ.

‘‘ອກຕໍ ທຸກ຺ກຏໍ ເສຍ຺ໂຍ, ປຈ຺ຉາ ຕປຕິ ທຸກ຺ກຏໍ;

ກຕຎ຺ຈ ສຸກຕໍ ເສຍ຺ໂຍ, ຍໍ ກຕ຺ວາ ນານຸຕປ຺ປຕິ.

‘‘ກຸໂສ ¶ ຍຖາ ທຸຄ຺ຄຫິໂຕ, ຫຕ຺ຖເມວານຸກນ຺ຕຕິ;

ສາມຎ຺ຎໍ ທຸປ຺ປຣາມຏ຺ຐໍ, ນິຣຍາຍູປກຑ຺ຒຕິ.

‘‘ຍໍ ¶ ກິຎ຺ຈິ ສິຖິລໍ ກມ຺ມໍ, ສໍກິລິຏ຺ຐຎ຺ຈ ຍໍ ວຕໍ;

ສງ຺ກສ຺ສຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ນ ຕໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອິທມໂວຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕາຍໂນ ເທວປຸຕ຺ໂຕ, ອິທໍ ວຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິ. ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕາຍນຄາຖາ; ປຣິຍາປຸຓາຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕາຍນຄາຖາ; ຘາເຣຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕາຍນຄາຖາ. ອຕ຺ຖສໍຫິຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕາຍນຄາຖາ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກາ’’ຕິ.

໙໐. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຈນ຺ທິມາ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຣາຫຸນາ ອສຸຣິນ຺ເທນ ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ຈນ຺ທິມາ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອນຸສ຺ສຣມາໂນ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ນໂມ ເຕ ພຸທ຺ຘ ວີຣຕ຺ຖຸ, ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕສິ ສພ຺ພຘິ;

ສມ຺ພາຘປຏິປນ຺ໂນສ຺ມິ, ຕສ຺ສ ເມ ສຣຓໍ ຠວາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຈນ຺ທິມໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ຣາຫຸໍ ອສຸຣິນ຺ທໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ຕຖາຄຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ, ຈນ຺ທິມາ ສຣຓໍ ຄໂຕ;

ຣາຫຸ ຈນ຺ທໍ ປມຸຎ຺ຈສ຺ສຸ, ພຸທ຺ຘາ ໂລການຸກມ຺ປກາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຣາຫຸ ອສຸຣິນ຺ໂທ ຈນ຺ທິມໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຕຣມານຣູໂປ ເຍນ ເວປຈິຕ຺ຕິ ອສຸຣິນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສໍວິຄ຺ໂຄ ¶ ໂລມຫຏ຺ຐຊາໂຕ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕໍ ໂຂ ຣາຫຸໍ ອສຸຣິນ຺ທໍ ເວປຈິຕ຺ຕິ ອສຸຣິນ຺ໂທ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ກິໍ ນຸ ສນ຺ຕຣມາໂນວ, ຣາຫຸ ຈນ຺ທໍ ປມຸຎ຺ຈສິ;

ສໍວິຄ຺ຄຣູໂປ ອາຄມ຺ມ, ກິໍ ນຸ ຠີໂຕວ ຕິຏ຺ຐສີ’’ຕິ.

‘‘ສຕ຺ຕຘາ ¶ ເມ ຜເລ ມຸທ຺ຘາ, ຊີວນ຺ໂຕ ນ ສຸຂໍ ລເຠ;

ພຸທ຺ຘຄາຖາຠິຄີໂຕມ຺ຫິ, ໂນ ເຈ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍ ຈນ຺ທິມ’’ນ຺ຕິ.

໙໑. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ເຕນ ¶ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສູຣິໂຍ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຣາຫຸນາ ອສຸຣິນ຺ເທນ ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ສູຣິໂຍ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອນຸສ຺ສຣມາໂນ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ນໂມ ເຕ ພຸທ຺ຘ ວີຣຕ຺ຖຸ, ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕສິ ສພ຺ພຘິ;

ສມ຺ພາຘປຏິປນ຺ໂນສ຺ມິ, ຕສ຺ສ ເມ ສຣຓໍ ຠວາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສູຣິຍໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ຣາຫຸໍ ອສຸຣິນ຺ທໍ ຄາຖາຫິ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ຕຖາຄຕໍ ¶ ອຣຫນ຺ຕໍ, ສູຣິໂຍ ສຣຓໍ ຄໂຕ;

ຣາຫຸ ສູຣິຍໍ [ສຸຣິຍໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປມຸຎ຺ຈສ຺ສຸ, ພຸທ຺ຘາ ໂລການຸກມ຺ປກາ.

ປຊໍ ມມໍ ຣາຫຸ ປມຸຎ຺ຈ ສູຣິຍ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຣາຫຸ ອສຸຣິນ຺ໂທ ສູຣິຍໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຕຣມານຣູໂປ ເຍນ ເວປຈິຕ຺ຕິ ອສຸຣິນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂລມຫຏ຺ຐຊາໂຕ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕໍ ໂຂ ຣາຫຸໍ ອສຸຣິນ຺ທໍ ເວປຈິຕ຺ຕິ ອສຸຣິນ຺ໂທ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ກິໍ ນຸ ສນ຺ຕຣມາໂນວ, ຣາຫຸ ສູຣິຍໍ ປມຸຎ຺ຈສິ;

ສໍວິຄ຺ຄຣູໂປ ອາຄມ຺ມ, ກິໍ ນຸ ຠີໂຕວ ຕິຏ຺ຐສີ’’ຕິ.

‘‘ສຕ຺ຕຘາ ¶ ເມ ຜເລ ມຸທ຺ຘາ, ຊີວນ຺ໂຕ ນ ສຸຂໍ ລເຠ;

ພຸທ຺ຘຄາຖາຠິຄີໂຕມ຺ຫິ, ໂນ ເຈ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍ ສູຣິຍ’’ນ຺ຕິ.

ທ຺ເວ ກສ຺ສປາ ຈ ມາໂຆ ຈ, ມາຄໂຘ ທາມລິ ກາມໂທ;

ປຎ຺ຈາລຈຓ຺ໂຑ ຕາຍໂນ, ຈນ຺ທິມສູຣິເຍນ ເຕ ທສາຕິ.

໙໒. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ອຖ ໂຂ ຈນ຺ທິມໂສ [ຈນ຺ທິມາໂສ (ກ.)] ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ໂຓ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ¶ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ ¶ . ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ຈນ຺ທິມໂສ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ເຕ ຫິ ໂສຕ຺ຖິໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ກຈ຺ເຉ ວາມກເສ ມຄາ;

ຌານານິ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ, ເອໂກທິ ນິປກາ ສຕາ’’ຕິ.

‘‘ເຕ ຫິ ປາຣໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຉຕ຺ວາ ຊາລໍວ ອມ຺ພຸໂຊ;

ຌານານິ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ຣຓຎ຺ຊຫາ’’ຕິ.

໙໓. ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ຐິໂຕ ໂຂ ເວຓ຺ຑຸ [ເວຓ຺ຫຸ (ສີ.)] ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ສຸຂິຕາວ ເຕ [ສຸຂິຕາ ວຕ ເຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ມນຸຊາ, ສຸຄຕໍ ປຍິຣຸປາສິຍ;

ຍຸຎ຺ຊໍ [ຍຸຊ຺ຊ (ສີ.), ຍຸຎ຺ຊ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ໂຄຕມສາສເນ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ນຸ ສິກ຺ຂເຣ’’ຕິ.

‘‘ເຍ ¶ ເມ ປວຸຕ຺ເຕ ສິຏ຺ຐິປເທ [ສຕ຺ຖິປເທ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] (ເວຓ຺ຑູຕິ ຠຄວາ),

໙໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ອຖ ໂຂ ທີຆລຏ຺ຐິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ໂຓ ເກວລກປ຺ປໍ ເວຬຸວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ທີຆລຏ຺ຐິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ຠິກ຺ຂຸ ສິຍາ ຌາຍີ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ,

ສຸເຈຕໂສ ອນິສ຺ສິໂຕ ຕທານິສໍໂສ’’ຕິ.

໙໕. ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ຐິໂຕ ໂຂ ນນ຺ທໂນ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

໙໖. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ຈນ຺ທໂນ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ກຖໍສຸ [ໂກສຸຘ (ສີ.)] ຕຣຕິ ໂອຆໍ, ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວມຕນ຺ທິໂຕ;

ອປ຺ປຕິຏ຺ເຐ ອນາລມ຺ເພ, ໂກ ຄມ຺ຠີເຣ ນ ສີທຕີ’’ຕິ.

‘‘ສພ຺ພທາ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ, ປຎ຺ຎວາ ສຸສມາຫິໂຕ;

ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ປຫິຕຕ຺ໂຕ, ໂອຆໍ ຕຣຕິ ທຸຕ຺ຕຣໍ.

‘‘ວິຣໂຕ ¶ ກາມສຎ຺ຎາຍ, ຣູປສໍໂຍຊນາຕິໂຄ;

ນນ຺ທີຣາຄປຣິກ຺ຂີໂຓ, ໂສ ຄມ຺ຠີເຣ ນ ສີທຕີ’’ຕິ.

໙໗. ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ¶ ຐິໂຕ ໂຂ ວາສຸທຕ຺ໂຕ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ສຕ຺ຕິຍາ ວິຍ ໂອມຏ຺ໂຐ, ຑຍ຺ຫມາໂນວ [ຑຍ຺ຫມາເນວ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ມຕ຺ຖເກ;

ກາມຣາຄປ຺ປຫານາຍ, ສໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິພ຺ພເຊ’’ຕິ.

‘‘ສຕ຺ຕິຍາ ວິຍ ໂອມຏ຺ໂຐ, ຑຍ຺ຫມາໂນວ ມຕ຺ຖເກ;

ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິປ຺ປຫານາຍ, ສໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິພ຺ພເຊ’’ຕິ.

໙໘. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ສຸພ຺ຣຫ຺ມາ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ນິຈ຺ຈໍ ອຸຕ຺ຣສ຺ຕມິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ນິຈ຺ຈໍ ອຸພ຺ພິຄ຺ຄມິທໍ [ອຸພ຺ພິຄ຺ຄິທໍ (ມຫາສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍໍ)] ມໂນ;

ອນຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ¶ ກິຈ຺ເຉສຸ [ກິຈ຺ເຈສຸ (ພຫູສຸ)], ອໂຖ ອຸປ຺ປຕິເຕສຸ ຈ;

ສເຈ ອຕ຺ຖິ ອນຸຕ຺ຣສ຺ຕໍ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

‘‘ນາຎ຺ຎຕ຺ຣ ໂພຊ຺ຌາ ຕປສາ [ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຕປສາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ນາຎ຺ຎຕ຺ຣິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣາ;

ນາຎ຺ຎຕ຺ຣ ສພ຺ພນິສ຺ສຄ຺ຄາ, ໂສຕ຺ຖິໍ ປສ຺ສາມິ ປາຓິນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອິທມໂວຈ…ເປ… ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີ’’ຕິ.

໙໙. ເອວໍ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາເກເຕ ວິຫຣຕິ ອຎ຺ຊນວເນ ມິຄທາເຍ. ອຖ ໂຂ ກກຸໂຘ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ໂຓ ເກວລກປ຺ປໍ ອຎ຺ຊນວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ¶ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ກກຸໂຘ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນນ຺ທສິ, ສມຓາ’’ຕິ? ‘‘ກິໍ ລທ຺ຘາ, ອາວຸໂສ’’ຕິ? ‘‘ເຕນ ຫິ, ສມຓ, ໂສຈສີ’’ຕິ? ‘‘ກິໍ ຊີຍິຕ຺ຖ, ອາວຸໂສ’’ຕິ? ‘‘ເຕນ ຫິ, ສມຓ, ເນວ ນນ຺ທສິ ນ ຈ [ເນວ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ໂສຈສີ’’ຕິ? ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ.

‘‘ກຈ຺ຈິ ¶ ຕ຺ວໍ ອນໂຆ [ອນິໂຆ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ຠິກ຺ຂຸ, ກຈ຺ຈິ ນນ຺ທີ [ນນ຺ທິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ກຈ຺ຈິ ຕໍ ເອກມາສີນໍ, ອຣຕີ ນາຠິກີຣຕີ’’ຕິ.

‘‘ອນໂຆ ເວ ອຫໍ ຍກ຺ຂ, ອໂຖ ນນ຺ທີ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອໂຖ ມໍ ເອກມາສີນໍ, ອຣຕີ ນາຠິກີຣຕີ’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ ຕ຺ວໍ ອນໂຆ ຠິກ຺ຂຸ, ກຖໍ ນນ຺ທີ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ກຖໍ ຕໍ ເອກມາສີນໍ, ອຣຕີ ນາຠິກີຣຕີ’’ຕິ.

‘‘ອຆຊາຕສ຺ສ ເວ ນນ຺ທີ, ນນ຺ທີຊາຕສ຺ສ ເວ ອຆໍ;

ອນນ຺ທີ ອນໂຆ ຠິກ຺ຂຸ, ເອວໍ ຊານາຫິ ອາວຸໂສ’’ຕິ.

‘‘ຈິຣສ຺ສໍ ວຕ ປສ຺ສາມິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ປຣິນິພ຺ພຸຕໍ;

ອນນ຺ທິໍ ອນຆໍ ຠິກ຺ຂຸໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ.

໑໐໐. ຣາຊຄຫນິທານໍ ¶ . ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ອຸຕ຺ຕໂຣ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

ປຸຎ຺ຎານິ ກຍິຣາຖ ສຸຂາວຫານີ’’ຕິ.

ໂລກາມິສໍ ປຊເຫ ສນ຺ຕິເປກ຺ໂຂ’’ຕິ.

໑໐໑. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ອິທຎ຺ຫິ ຕໍ ເຊຕວນໍ, ອິສິສງ຺ຆນິເສວິຕໍ;

ອາວຸຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຣາເຊນ, ປີຕິສຎ຺ຊນນໍ ມມ.

‘‘ກມ຺ມໍ ¶ ວິຊ຺ຊາ ຈ ຘມ຺ໂມ ຈ, ສີລໍ ຊີວິຕມຸຕ຺ຕມໍ;

ເອເຕນ ມຈ຺ຈາ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ນ ໂຄຕ຺ເຕນ ຘເນນ ວາ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂປໂສ, ສມ຺ປສ຺ສໍ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕໂນ;

ໂຍນິໂສ ¶ ¶ ວິຈິເນ ຘມ຺ມໍ, ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ວິສຸຊ຺ຌຕິ.

‘‘ສາຣິປຸຕ຺ໂຕວ ປຎ຺ຎາຍ, ສີເລນ ອຸປສເມນ ຈ;

ໂຍປິ ປາຣງ຺ຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ເອຕາວປຣໂມ ສິຍາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ. ອິທໍ ວຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ຠຄວາ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຕ຺ຕິໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ໂຓ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ມມ ສນ຺ຕິເກ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ອິທຎ຺ຫິ ຕໍ ເຊຕວນໍ, ອິສິສງ຺ຆນິເສວິຕໍ;

ອາວຸຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຣາເຊນ, ປີຕິສຎ຺ຊນນໍ ມມ.

‘‘ກມ຺ມໍ ວິຊ຺ຊາ ຈ ຘມ຺ໂມ ຈ, ສີລໍ ຊີວິຕມຸຕ຺ຕມໍ;

ເອເຕນ ມຈ຺ຈາ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ນ ໂຄຕ຺ເຕນ ຘເນນ ວາ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂປໂສ, ສມ຺ປສ຺ສໍ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕໂນ;

ໂຍນິໂສ ວິຈິເນ ຘມ຺ມໍ, ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ວິສຸຊ຺ຌຕິ.

‘‘ສາຣິປຸຕ຺ໂຕວ ປຎ຺ຎາຍ, ສີເລນ ອຸປສເມນ ຈ;

ໂຍປິ ປາຣງ຺ຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ເອຕາວປຣໂມ ສິຍາ’’ຕິ.

‘‘ອິທມໂວຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ເທວປຸຕ຺ໂຕ. ອິທໍ ວຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີ’’ຕິ.

ເອວໍ ¶ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ໂສ ຫິ ນູນ, ຠນ຺ເຕ, ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ. ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຄຫປຕິ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ສາຣິປຸຕ຺ເຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ ອໂຫສີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ¶ ສາຘຸ, ອານນ຺ທ, ຍາວຕກໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕກ຺ກາຍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ຕໍ ຕຍາ. ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຫິ ໂສ, ອານນ຺ທ, ເທວປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຈນ຺ທິມໂສ ¶ [ຈນ຺ທິມາໂສ (ປີ. ກ.)] ຈ ເວຓ຺ຑຸ [ເວຓ຺ຫຸ (ສີ. ກ.)] ຈ, ທີຆລຏ຺ຐິ ຈ ນນ຺ທໂນ;

ຈນ຺ທໂນ ວາສຸທຕ຺ໂຕ ຈ, ສຸພ຺ຣຫ຺ມາ ກກຸເຘນ ຈ;

ອຸຕ຺ຕໂຣ ນວໂມ ວຸຕ຺ໂຕ, ທສໂມ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກຕິ.

໑໐໒. ເອວໍ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ສິໂວ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ໂຓ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ສິໂວ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ສພ຺ຠິເຣວ ສມາເສຖ, ສພ຺ຠິ ກຸພ຺ເພຖ ສນ຺ຖວໍ;

ສຕໍ ສທ຺ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ເສຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ນ ປາປິໂຍ.

‘‘ສພ຺ຠິເຣວ ສມາເສຖ, ສພ຺ຠິ ກຸພ຺ເພຖ ສນ຺ຖວໍ;

ສຕໍ ສທ຺ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ປຎ຺ຎາ ລພ຺ຠຕິ ນາຎ຺ຎໂຕ.

‘‘ສພ຺ຠິເຣວ ສມາເສຖ, ສພ຺ຠິ ກຸພ຺ເພຖ ສນ຺ຖວໍ;

ສຕໍ ສທ຺ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ໂສກມຊ຺ເຌ ນ ໂສຈຕິ.

‘‘ສພ຺ຠິເຣວ ສມາເສຖ, ສພ຺ຠິ ກຸພ຺ເພຖ ສນ຺ຖວໍ;

ສຕໍ ¶ ສທ຺ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ຎາຕິມຊ຺ເຌ ວິໂຣຈຕິ.

‘‘ສພ຺ຠິເຣວ ¶ ¶ ສມາເສຖ, ສພ຺ຠິ ກຸພ຺ເພຖ ສນ຺ຖວໍ;

ສຕໍ ¶ ສທ຺ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ສຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ສຸຄ຺ຄຕິໍ.

‘‘ສພ຺ຠິເຣວ ສມາເສຖ, ສພ຺ຠິ ກຸພ຺ເພຖ ສນ຺ຖວໍ;

ສຕໍ ສທ຺ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ສຕ຺ຕາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ສາຕຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສິວໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ປຈ຺ຈຠາສິ –

‘‘ສພ຺ຠິເຣວ ສມາເສຖ, ສພ຺ຠິ ກຸພ຺ເພຖ ສນ຺ຖວໍ;

ສຕໍ ສທ຺ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

໑໐໓. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ເຂໂມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ຈຣນ຺ຕິ ພາລາ ທຸມ຺ເມຘາ, ອມິຕ຺ເຕເນວ ອຕ຺ຕນາ;

ກໂຣນ຺ຕາ ປາປກໍ ກມ຺ມໍ, ຍໍ ໂຫຕິ ກຏຸກປ຺ຜລໍ.

‘‘ນ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ສາຘຸ, ຍໍ ກຕ຺ວາ ອນຸຕປ຺ປຕິ;

ຍສ຺ສ ອສ຺ສຸມຸໂຂ ໂຣທໍ, ວິປາກໍ ປຏິເສວຕິ.

‘‘ຕຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ສາຘຸ, ຍໍ ກຕ຺ວາ ນານຸຕປ຺ປຕິ;

ຍສ຺ສ ປຕີໂຕ ສຸມໂນ, ວິປາກໍ ປຏິເສວຕິ.

‘‘ປຏິກຈ຺ເຈວ [ປຏິຄຈ຺ເຈວ (ສີ.)] ຕໍ ກຍິຣາ, ຍໍ ຊຎ຺ຎາ ຫິຕມຕ຺ຕໂນ;

ນ ສາກຏິກຈິນ຺ຕາຍ, ມນ຺ຕາ ຘີໂຣ ປຣກ຺ກເມ.

‘‘ຍຖາ ສາກຏິໂກ ມຏ຺ຐໍ [ປນ຺ຖໍ (ສີ.), ປສຕ຺ຖໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ສມໍ ຫິຕ຺ວາ ມຫາປຖໍ;

ວິສມໍ ມຄ຺ຄມາຣຸຍ຺ຫ, ອກ຺ຂຈ຺ຉິນ຺ໂນວ ຌາຍຕິ.

‘‘ເອວໍ ¶ ¶ ຘມ຺ມາ ອປກ຺ກມ຺ມ, ອຘມ຺ມມນຸວຕ຺ຕິຍ;

ມນ຺ໂທ ມຈ຺ຈຸມຸຂໍ ປຕ຺ໂຕ, ອກ຺ຂຈ຺ຉິນ຺ໂນວ ຌາຍຕີ’’ຕິ.

໑໐໔. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ເສຣີ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ອນ຺ນເມວາຠິນນ຺ທນ຺ຕິ ¶ , ອຸຠເຍ ເທວມານຸສາ;

ອຖ ໂກ ນາມ ໂສ ຍກ຺ໂຂ, ຍໍ ອນ຺ນໍ ນາຠິນນ຺ທຕີ’’ຕິ.

‘‘ເຍ ນໍ ທທນ຺ຕິ ສທ຺ຘາຍ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ;

ຕເມວ ອນ຺ນໍ ຠຊຕິ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈ.

‘‘ຕສ຺ມາ ວິເນຍ຺ຍ ມຈ຺ເຉຣໍ, ທຊ຺ຊາ ທານໍ ມລາຠິຠູ;

ປຸຎ຺ຎານິ ປຣໂລກສ຺ມິໍ, ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ປາຓິນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ¶ , ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ຍາວສຸຠາສິຕມິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ –

‘‘ເຍ ນໍ ທທນ຺ຕິ ສທ຺ຘາຍ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ;

ຕເມວ ອນ຺ນໍ ຠຊຕິ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈ.

‘‘ຕສ຺ມາ ວິເນຍ຺ຍ ມຈ຺ເຉຣໍ, ທຊ຺ຊາ ທານໍ ມລາຠິຠູ;

ປຸຎ຺ຎານິ ປຣໂລກສ຺ມິໍ, ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ປາຓິນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສິຣີ [ເສຣີ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິໍ ທາຍໂກ ທານປຕິ ທານສ຺ສ ວຓ຺ຓວາທີ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຈຕູສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ທານໍ ທີຍິຕ຺ຖ ສມຓ-ພ຺ຣາຫ຺ມຓ-ກປຓທ຺ຘິກ-ວນິພ຺ພກຍາຈການໍ. ອຖ ໂຂ ¶ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິຕ຺ຖາຄາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈ [ອິຕ຺ຖາຄາຣາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈຸໍ (ກ.)] – ‘ເທວສ຺ສ ໂຂ [ເທວສ຺ເສວ ໂຂ (ກ. ສີ.)] ທານໍ ທີຍຕິ; ອມ຺ຫາກໍ ທານໍ ນ ທີຍຕິ. ສາຘຸ ມຍມ຺ປິ ເທວໍ ນິສ຺ສາຍ ທານານິ ທເທຍ຺ຍາມ, ປຸຎ຺ຎານິ ກເຣຍ຺ຍາມາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຫໍ ໂຂສ຺ມິ ທາຍໂກ ທານປຕິ ທານສ຺ສ ວຓ຺ຓວາທີ. ທານໍ ທສ຺ສາມາຕິ ວທນ຺ເຕ ກິນ຺ຕິ ວເທຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ? ໂສ ຂ຺ວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຐມໍ ທ຺ວາຣໍ ອິຕ຺ຖາຄາຣສ຺ສ ອທາສິໍ. ຕຕ຺ຖ ອິຕ຺ຖາຄາຣສ຺ສ ທານໍ ທີຍິຕ຺ຖ; ມມ ທານໍ ປຏິກ຺ກມິ.

‘‘ອຖ ໂຂ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຂຕ຺ຕິຍາ ອນຸຍນ຺ຕາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ເທວສ຺ສ ໂຂ ທານໍ ທີຍຕິ; ອິຕ຺ຖາຄາຣສ຺ສ ທານໍ ທີຍຕິ; ອມ຺ຫາກໍ ທານໍ ນ ທີຍຕິ. ສາຘຸ ມຍມ຺ປິ ເທວໍ ນິສ຺ສາຍ ທານານິ ທເທຍ຺ຍາມ, ປຸຎ຺ຎານິ ກເຣຍ຺ຍາມາ’ຕິ ¶ . ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຫໍ ໂຂສ຺ມິ ທາຍໂກ ທານປຕິ ທານສ຺ສ ວຓ຺ຓວາທີ. ທານໍ ທສ຺ສາມາຕິ ວທນ຺ເຕ ກິນ຺ຕິ ວເທຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ ¶ ? ໂສ ຂ຺ວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທຸຕິຍໍ ທ຺ວາຣໍ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ອນຸຍນ຺ຕານໍ ອທາສິໍ. ຕຕ຺ຖ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ອນຸຍນ຺ຕານໍ ທານໍ ທີຍິຕ຺ຖ, ມມ ທານໍ ປຏິກ຺ກມິ.

‘‘ອຖ ໂຂ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ພລກາໂຍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈ – ‘ເທວສ຺ສ ໂຂ ທານໍ ທີຍຕິ; ອິຕ຺ຖາຄາຣສ຺ສ ທານໍ ທີຍຕິ; ຂຕ຺ຕິຍານໍ ອນຸຍນ຺ຕານໍ ທານໍ ທີຍຕິ; ອມ຺ຫາກໍ ທານໍ ນ ທີຍຕິ. ສາຘຸ ມຍມ຺ປິ ເທວໍ ນິສ຺ສາຍ ທານານິ ທເທຍ຺ຍາມ, ປຸຎ຺ຎານິ ກເຣຍ຺ຍາມາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ¶ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຫໍ ໂຂສ຺ມິ ທາຍໂກ ທານປຕິ ທານສ຺ສ ວຓ຺ຓວາທີ. ທານໍ ທສ຺ສາມາຕິ ວທນ຺ເຕ ¶ ກິນ຺ຕິ ວເທຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ? ໂສ ຂ຺ວາຫໍ ຠນ຺ເຕ, ຕຕິຍໍ ທ຺ວາຣໍ ພລກາຍສ຺ສ ອທາສິໍ. ຕຕ຺ຖ ພລກາຍສ຺ສ ທານໍ ທີຍິຕ຺ຖ, ມມ ທານໍ ປຏິກ຺ກມິ.

‘‘ອຖ ໂຂ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ເທວສ຺ສ ໂຂ ທານໍ ທີຍຕິ; ອິຕ຺ຖາຄາຣສ຺ສ ທານໍ ທີຍຕິ; ຂຕ຺ຕິຍານໍ ອນຸຍນ຺ຕານໍ ທານໍ ທີຍຕິ; ພລກາຍສ຺ສ ທານໍ ທີຍຕິ; ອມ຺ຫາກໍ ທານໍ ນ ທີຍຕິ. ສາຘຸ ມຍມ຺ປິ ເທວໍ ນິສ຺ສາຍ ທານານິ ທເທຍ຺ຍາມ, ປຸຎ຺ຎານິ ກເຣຍ຺ຍາມາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຫໍ ໂຂສ຺ມິ ທາຍໂກ ທານປຕິ ທານສ຺ສ ວຓ຺ຓວາທີ. ທານໍ ທສ຺ສາມາຕິ ວທນ຺ເຕ ກິນ຺ຕິ ວເທຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ? ໂສ ຂ຺ວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ທ຺ວາຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິການໍ ອທາສິໍ. ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິການໍ ທານໍ ທີຍິຕ຺ຖ, ມມ ທານໍ ປຏິກ຺ກມິ.

‘‘ອຖ ໂຂ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິສາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ນ ໂຂ ທານິ ເທວສ຺ສ ໂກຈິ ທານໍ ທີຍຕີ’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຕ ປຸຣິເສ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ເຕນ ຫິ, ຠເຓ, ໂຍ ພາຫິເຣສຸ ຊນປເທສຸ ອາໂຍ ສຎ຺ຊາຍຕິ ຕໂຕ ອຸປຑ຺ຒໍ ອນ຺ເຕປຸເຣ ປເວເສຖ, ອຸປຑ຺ຒໍ ຕຕ຺ເຖວ ທານໍ ເທຖ ສມຓ-ພ຺ຣາຫ຺ມຓ-ກປຓທ຺ຘິກ-ວນິພ຺ພກ-ຍາຈການ’ນ຺ຕິ ¶ . ໂສ ຂ຺ວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ກຕານໍ ປຸຎ຺ຎານໍ ເອວໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ກຕານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ນາຘິຄຈ຺ຉາມິ – ເອຕ຺ຕກໍ ປຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ວາ ເອຕ຺ຕໂກ ປຸຎ຺ຎວິປາໂກຕິ ວາ ເອຕ຺ຕກໍ ສຄ຺ເຄ ຐາຕພ຺ພນ຺ຕິ ວາຕິ. ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ຍາວສຸຠາສິຕມິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ –

‘‘ເຍ ¶ ນໍ ທທນ຺ຕິ ສທ຺ຘາຍ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ;

ຕເມວ ອນ຺ນໍ ຠຊຕິ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈ.

‘‘ຕສ຺ມາ ວິເນຍ຺ຍ ມຈ຺ເຉຣໍ, ທຊ຺ຊາ ທານໍ ມລາຠິຠູ;

ປຸຎ຺ຎານິ ປຣໂລກສ຺ມິໍ, ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ປາຓິນ’’ນ຺ຕິ.

໑໐໕. ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ¶ ຐິໂຕ ໂຂ ຆຏີກາໂຣ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ອວິຫໍ ອຸປປນ຺ນາເສ, ວິມຸຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕ ຠິກ຺ຂໂວ;

ຣາຄໂທສປຣິກ຺ຂີຓາ, ຕິຓ຺ຓາ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເກ ຈ ເຕ ອຕຣຸໍ ປງ຺ກໍ, ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍໍ ສຸທຸຕ຺ຕຣໍ;

ເກ ຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ທິພ຺ພໂຍຄໍ ອຸປຈ຺ຈຄຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຸປໂກ ປລຄຓ຺ໂຑ [ຜລຄຓ຺ໂຑ (ກ.)] ຈ, ປຸກ຺ກຸສາຕິ ຈ ເຕ ຕໂຍ;

ຠທ຺ທິໂຍ ຂຓ຺ຑເທໂວ ຈ, ພາຫຸຣຄ຺ຄິ ຈ ສງ຺ຄິໂຍ [ພາຫຸທນ຺ຕີ ຈ ປິງ຺ຄິໂຍ (ສີ. ສ຺ຍາ.)];

ເຕ ຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ທິພ຺ພໂຍຄໍ ອຸປຈ຺ຈຄຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກຸສລີ ຠາສສີ ເຕສໍ, ມາຣປາສປ຺ປຫາຍິນໍ;

ກສ຺ສ ເຕ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ອຈ຺ຉິທຸໍ ຠວພນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ນ ¶ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຠຄວຕາ, ນາຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕວ ສາສນາ;

ຍສ຺ສ ເຕ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ອຈ຺ຉິທຸໍ ຠວພນ຺ຘນໍ.

‘‘ຍຕ຺ຖ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ, ອເສສໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕິ;

ຕໍ ເຕ ຘມ຺ມໍ ອິຘຎ຺ຎາຍ, ອຈ຺ຉິທຸໍ ຠວພນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຄມ຺ຠີຣໍ ¶ ຠາສສີ ວາຈໍ, ທຸພ຺ພິຊານໍ ສຸທຸພ຺ພຸຘໍ;

ກສ຺ສ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ວາຈໍ ຠາສສິ ອີທິສ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກຸມ຺ຠກາໂຣ ປຸເຣ ອາສິໍ, ເວກຬິງ຺ເຄ ຆຏີກໂຣ;

ມາຕາເປຕ຺ຕິຠໂຣ ອາສິໍ, ກສ຺ສປສ຺ສ ອຸປາສໂກ.

‘‘ວິຣໂຕ ເມຖຸນາ ຘມ຺ມາ, ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ນິຣາມິໂສ;

ອຫຸວາ ເຕ ສຄາເມຍ຺ໂຍ, ອຫຸວາ ເຕ ປຸເຣ ສຂາ.

‘‘ໂສຫເມເຕ ປຊານາມິ, ວິມຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕ ຠິກ຺ຂໂວ;

ຣາຄໂທສປຣິກ຺ຂີເຓ, ຕິຓ຺ເຓ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເອວເມຕໍ ຕທາ ອາສິ, ຍຖາ ຠາສສິ ຠຄ຺ຄວ;

ກຸມ຺ຠກາໂຣ ປຸເຣ ອາສິ, ເວກຬິງ຺ເຄ ຆຏີກໂຣ.

‘‘ມາຕາເປຕ຺ຕິຠໂຣ ¶ ອາສິ, ກສ຺ສປສ຺ສ ອຸປາສໂກ;

ວິຣໂຕ ເມຖຸນາ ຘມ຺ມາ, ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ນິຣາມິໂສ;

ອຫຸວາ ເມ ສຄາເມຍ຺ໂຍ, ອຫຸວາ ເມ ປຸເຣ ສຂາ’’ຕິ.

‘‘ເອວເມຕໍ ປຸຣາຓານໍ, ສຫາຍານໍ ອຫຸ ສງ຺ຄໂມ;

ອຸຠິນ຺ນໍ ຠາວິຕຕ຺ຕານໍ, ສຣີຣນ຺ຕິມຘາຣິນ’’ນ຺ຕິ.

໑໐໖. ເອວໍ ¶ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ, ໂກສເລສຸ ວິຫຣນ຺ຕິ ຫິມວນ຺ຕປສ຺ເສ ອຣຎ຺ຎກຸຏິກາຍ ອຸທ຺ຘຕາ ອຸນ຺ນຬາ ຈປລາ ມຸຂຣາ ວິກິຓ຺ຓວາຈາ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໂນ ອສມ຺ປຊານາ ອສມາຫິຕາ ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ປາກຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ.

ອຖ ໂຂ ¶ ຊນ຺ຕຸ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຕທຫຸໂປສເຖ ປນ຺ນຣເສ ເຍນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຄາຖາຫິ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ສຸຂຊີວິໂນ ປຸເຣ ອາສຸໍ, ຠິກ຺ຂູ ໂຄຕມສາວກາ;

ອນິຈ຺ຉາ ປິຓ຺ຑເມສນາ [ປິຓ຺ຑເມສານາ (?)], ອນິຈ຺ຉາ ສຍນາສນໍ;

ໂລເກ ອນິຈ຺ຈຕໍ ຎຕ຺ວາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ອກໍສຸ ເຕ.

‘‘ທຸປ຺ໂປສໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ຄາເມ ຄາມຓິກາ ວິຍ;

ຠຸຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປຣາຄາເຣສຸ ມຸຈ຺ຉິຕາ.

‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ອຎ຺ຊລິໍ ກຕ຺ວາ, ອິເຘກຈ຺ເຈ ວທາມຫໍ [ວນ຺ທາມຫໍ (ກ.)];

ອປວິທ຺ຘາ ອນາຖາ ເຕ, ຍຖາ ເປຕາ ຕເຖວ ເຕ [ຕເຖວ ຈ (ສີ.)].

‘‘ເຍ ໂຂ ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ເຕ ເມ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ;

ເຍ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ນໂມ ເຕສໍ ກໂຣມຫ’’ນ຺ຕິ.

໑໐໗. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ໂຣຫິຕສ຺ໂສ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຍຕ຺ຖ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ນ ຊາຍຕິ ນ ຊີຍຕິ ນ ມີຍຕິ [ນ ຊິຍ຺ຍຕິ ນ ມິຍ຺ຍຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ນ ຈວຕິ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຄມເນນ ໂລກສ຺ສ ¶ ອນ຺ໂຕ ຎາຕຸໍ ວາ ທຏ຺ຐຸໍ ວາ ປາປຸຓິຕຸໍ ¶ ວາ’’ຕິ? ‘‘ຍຕ຺ຖ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ນ ຊາຍຕິ ນ ຊີຍຕິ ນ ມີຍຕິ ນ ຈວຕິ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ນາຫໍ ຕໍ ຄມເນນ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ຎາເຕຍ຺ຍໍ ທຏ຺ເຐຍ຺ຍໍ ¶ ປຕ຺ເຕຍ຺ຍນ຺ຕິ ວທາມີ’’ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ຍາວສຸຠາສິຕມິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ – ‘ຍຕ຺ຖ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ນ ຊາຍຕິ ນ ຊີຍຕິ ນ ມີຍຕິ ນ ຈວຕິ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ນາຫໍ ຕໍ ຄມເນນ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ຎາເຕຍ຺ຍໍ ທຏ຺ເຐຍ຺ຍໍ ປຕ຺ເຕຍ຺ຍນ຺ຕິ ວທາມີ’ຕິ.

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ໂຣຫິຕສ຺ໂສ ນາມ ອິສິ ອໂຫສິໍ ໂຠຊປຸຕ຺ໂຕ ອິທ຺ຘິມາ ເວຫາສງ຺ຄໂມ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວຣູໂປ ¶ ຊໂວ ອໂຫສິ; ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ທຬ຺ຫຘມ຺ມາ [ທຬ຺ຫຘມ຺ໂມ (ສພ຺ພຕ຺ຖ) ຏີກາ ຈ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານພ຺ຍາກຣຓໍ ຈ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ] ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ສຸສິກ຺ຂິໂຕ ກຕຫຕ຺ໂຖ ກຕໂຍຄ຺ໂຄ ກຕູປາສໂນ ລຫຸເກນ ອສເນນ ອປ຺ປກສິເຣເນວ ຕິຣິຍໍ ຕາລຈ຺ຉາຍໍ ອຕິປາເຕຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວຣູໂປ ປທວີຕິຫາໂຣ ອໂຫສິ; ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ປຸຣຕ຺ຖິມາ ສມຸທ຺ທາ ປຈ຺ຉິໂມ ສມຸທ຺ໂທ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວຣູປໍ ອິຈ຺ຉາຄຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ – ‘ອຫໍ ຄມເນນ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມີ’ຕິ. ໂສ ຂ຺ວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວຣູເປນ ຊເວນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເອວຣູເປນ ຈ ປທວີຕິຫາເຣນ ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ອສິຕ-ປີຕ-ຂາຍິຕ-ສາຍິຕາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຸຈ຺ຈາຣ-ປສ຺ສາວກມ຺ມາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ນິທ຺ທາກິລມຖປຏິວິໂນທນາ ວສ຺ສສຕາຍຸໂກ ວສ຺ສສຕຊີວີ ວສ຺ສສຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອປ຺ປຕ຺ວາວ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຣາວ ກາລງ຺ກໂຕ.

‘‘ນ ໂຂ ¶ ປນາຫໍ, ອາວຸໂສ, ອປ຺ປຕ຺ວາ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍໍ ວທາມິ. ອປິ ຈ ຂ຺ວາຫໍ, ອາວຸໂສ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ພ຺ຍາມມຕ຺ເຕ ກເຬວເຣ ສສຎ຺ຎິມ຺ຫິ ສມນເກ ໂລກຎ຺ຈ ປຎ຺ຎເປມິ ໂລກສມຸທຍຎ຺ຈ ໂລກນິໂຣຘຎ຺ຈ ໂລກນິໂຣຘຄາມິນິຎ຺ຈ ປຏິປທນ຺ຕິ.

‘‘ຄມເນນ ນ ປຕ຺ຕພ຺ໂພ, ໂລກສ຺ສນ຺ໂຕ ກຸທາຈນໍ;

ນ ຈ ອປ຺ປຕ຺ວາ ໂລກນ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂາ ອຕ຺ຖິ ປໂມຈນໍ.

໑໐໘. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ນນ຺ໂທ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ອຈ຺ເຈນ຺ຕິ ກາລາ ຕຣຍນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິໂຍ,

ປຸຎ຺ຎານິ ກຍິຣາຖ ສຸຂາວຫານີ’’ຕິ.

‘‘ອຈ຺ເຈນ຺ຕິ ກາລາ ຕຣຍນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິໂຍ,

ໂລກາມິສໍ ປຊເຫ ສນ຺ຕິເປກ຺ໂຂ’’ຕິ.

໑໐໙. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ນນ຺ທິວິສາໂລ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ຈຕຸຈກ຺ກໍ ນວທ຺ວາຣໍ, ປຸຓ຺ຓໍ ໂລເຠນ ສໍຍຸຕໍ;

ປງ຺ກຊາຕໍ ມຫາວີຣ, ກຖໍ ຍາຕ຺ຣາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ເຉຕ຺ວາ ນທ຺ຘິໍ ວຣຕ຺ຕຎ຺ຈ, ອິຈ຺ຉາໂລຠຎ຺ຈ ປາປກໍ;

ສມູລໍ ຕຓ຺ຫມພ຺ພຸຍ຺ຫ, ເອວໍ ຍາຕ຺ຣາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

໑໑໐. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຕຸຍ຺ຫມ຺ປິ ໂນ, ອານນ຺ທ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ?

‘‘ກສ຺ສ ¶ ຫິ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ອພາລສ຺ສ ອທຸຏ຺ຐສ຺ສ ອມູຬ຺ຫສ຺ສ ອວິປລ຺ລຕ຺ຖຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ນ ຣຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ? ປຓ຺ຑິໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ¶ . ມຫາປຎ຺ໂຎ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ປຸຖຸປຎ຺ໂຎ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ຫາສປຎ຺ໂຎ [ຫາສຸປຎ຺ໂຎ (ສີ.)], ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ຊວນປຎ຺ໂຎ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ຕິກ຺ຂປຎ຺ໂຎ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ໂຎ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ປວິວິຕ຺ໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ອສໍສຏ຺ໂຐ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ວຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ວຈນກ຺ຂໂມ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ໂຈທໂກ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ປາປຄຣຫີ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ກສ຺ສ ຫິ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ອພາລສ຺ສ ອທຸຏ຺ຐສ຺ສ ອມູຬ຺ຫສ຺ສ ອວິປລ຺ລຕ຺ຖຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ນ ຣຸຈ຺ເຈຍ຺ຍາ’’ຕິ?

‘‘ເອວເມຕໍ ¶ , ອານນ຺ທ, ເອວເມຕໍ, ອານນ຺ທ! ກສ຺ສ ຫິ ນາມ, ອານນ຺ທ, ອພາລສ຺ສ ອທຸຏ຺ຐສ຺ສ ອມູຬ຺ຫສ຺ສ ອວິປລ຺ລຕ຺ຖຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ນ ຣຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ? ປຓ຺ຑິໂຕ, ອານນ຺ທ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ມຫາປຎ຺ໂຎ, ອານນ຺ທ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ປຸຖຸປຎ຺ໂຎ, ອານນ຺ທ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ຫາສປຎ຺ໂຎ, ອານນ຺ທ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ຊວນປຎ຺ໂຎ, ອານນ຺ທ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ຕິກ຺ຂປຎ຺ໂຎ, ອານນ຺ທ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ໂຎ, ອານນ຺ທ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ, ອານນ຺ທ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ, ອານນ຺ທ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ປວິວິຕ຺ໂຕ, ອານນ຺ທ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ອສໍສຏ຺ໂຐ, ອານນ຺ທ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ, ອານນ຺ທ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ວຕ຺ຕາ, ອານນ຺ທ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ວຈນກ຺ຂໂມ, ອານນ຺ທ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ¶ . ໂຈທໂກ, ອານນ຺ທ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ປາປຄຣຫີ, ອານນ຺ທ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ກສ຺ສ ຫິ ນາມ, ອານນ຺ທ, ອພາລສ຺ສ ອທຸຏ຺ຐສ຺ສ ອມູຬ຺ຫສ຺ສ ອວິປລ຺ລຕ຺ຖຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ນ ຣຸຈ຺ເຈຍ຺ຍາ’’ຕິ?

ອຖ ໂຂ ສຸສິໂມ [ສຸສີໂມ (ສີ.)] ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ເຓ ຠຎ຺ຎມາເນ ມຫຕິຍາ ເທວປຸຕ຺ຕປຣິສາຍ ¶ ປຣິວຸໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ສຸສິໂມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ເອວເມຕໍ ¶ , ຠຄວາ, ເອວເມຕໍ, ສຸຄຕ. ກສ຺ສ ຫິ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ອພາລສ຺ສ ອທຸຏ຺ຐສ຺ສ ອມູຬ຺ຫສ຺ສ ອວິປລ຺ລຕ຺ຖຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ນ ຣຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ? ປຓ຺ຑິໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ມຫາປຎ຺ໂຎ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຖຸປຎ຺ໂຎ, ຠນ຺ເຕ, ຫາສປຎ຺ໂຎ, ຠນ຺ເຕ, ຊວນປຎ຺ໂຎ, ຠນ຺ເຕ, ຕິກ຺ຂປຎ຺ໂຎ, ຠນ຺ເຕ, ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ໂຎ, ຠນ຺ເຕ, ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ, ຠນ຺ເຕ, ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ, ຠນ຺ເຕ, ປວິວິຕ຺ໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ອສໍສຏ຺ໂຐ, ຠນ຺ເຕ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ, ຠນ຺ເຕ, ວຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ວຈນກ຺ຂໂມ, ຠນ຺ເຕ, ໂຈທໂກ, ຠນ຺ເຕ, ປາປຄຣຫີ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ກສ຺ສ ຫິ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ອພາລສ຺ສ ອທຸຏ຺ຐສ຺ສ ອມູຬ຺ຫສ຺ສ ອວິປລ຺ລຕ຺ຖຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ນ ຣຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ?

‘‘ອຫມ຺ປິ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຍຎ຺ຎເທວ ເທວປຸຕ຺ຕປຣິສໍ ອຸປສງ຺ກມິໍ, ເອຕເທວ ພຫຸລໍ ສທ຺ທໍ ສຸຓາມິ – ‘ປຓ຺ຑິໂຕ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ; ມຫາປຎ຺ໂຎ ອາຍສ຺ມາ, ປຸຖຸປຎ຺ໂຎ ອາຍສ຺ມາ, ຫາສປຎ຺ໂຎ ອາຍສ຺ມາ, ຊວນປຎ຺ໂຎ ອາຍສ຺ມາ, ຕິກ຺ຂປຎ຺ໂຎ ອາຍສ຺ມາ, ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ໂຎ ອາຍສ຺ມາ, ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ອາຍສ຺ມາ, ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ອາຍສ຺ມາ, ປວິວິຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມາ, ອສໍສຏ຺ໂຐ ອາຍສ຺ມາ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ອາຍສ຺ມາ, ວຕ຺ຕາ ອາຍສ຺ມາ, ວຈນກ຺ຂໂມ ອາຍສ຺ມາ, ໂຈທໂກ ອາຍສ຺ມາ, ປາປຄຣຫີ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ¶ . ກສ຺ສ ຫິ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ອພາລສ຺ສ ອທຸຏ຺ຐສ຺ສ ອມູຬ຺ຫສ຺ສ ອວິປລ຺ລຕ຺ຖຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ນ ຣຸຈ຺ເຈຍ຺ຍາ’’ຕິ?

ອຖ ໂຂ ສຸສິມສ຺ສ ເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເທວປຸຕ຺ຕປຣິສາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ເຓ ຠຎ຺ຎມາເນ ອຕ຺ຕມນາ ປມຸທິຕາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ ອຸຈ຺ຈາວຈາ ວຓ຺ຓນິຠາ ອຸປທໍເສຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ມຓິ ເວຬຸຣິໂຍ ສຸໂຠ ຊາຕິມາ ອຏ຺ຐໍໂສ ສຸປຣິກມ຺ມກໂຕ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພເລ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ຠາສເຕ ຈ ຕປເຕ ຈ ວິໂຣຈຕິ ຈ; ເອວເມວໍ ສຸສິມສ຺ສ ເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເທວປຸຕ຺ຕປຣິສາ ¶ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ເຓ ຠຎ຺ຎມາເນ ອຕ຺ຕມນາ ປມຸທິຕາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ ອຸຈ຺ຈາວຈາ ວຓ຺ຓນິຠາ ອຸປທໍເສຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ນິກ຺ຂໍ ຊມ຺ໂພນທໍ ທກ຺ຂກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕອຸກ຺ກາມຸຂສຸກຸສລສມ຺ປຫຏ຺ຐໍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພເລ ¶ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຠາສເຕ ຈ ຕປເຕ ຈ ວິໂຣຈຕິ ຈ; ເອວເມວໍ ສຸສິມສ຺ສ ເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເທວປຸຕ຺ຕປຣິສາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ເຓ ຠຎ຺ຎມາເນ ອຕ຺ຕມນາ ປມຸທິຕາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ ອຸຈ຺ຈາວຈາ ວຓ຺ຓນິຠາ ອຸປທໍເສຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ¶ ນາມ ສຣທສມເຍ ວິທ຺ເຘ ວິຄຕວລາຫເກ ເທເວ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈູສສມຍໍ ໂອສຘິຕາຣກາ ຠາສເຕ ຈ ຕປເຕ ຈ ວິໂຣຈຕິ ຈ; ເອວເມວໍ ສຸສິມສ຺ສ ເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ¶ ເທວປຸຕ຺ຕປຣິສາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ເຓ ຠຎ຺ຎມາເນ ອຕ຺ຕມນາ ປມຸທິຕາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ ອຸຈ຺ຈາວຈາ ວຓ຺ຓນິຠາ ອຸປທໍເສຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ສຣທສມເຍ ວິທ຺ເຘ ວິຄຕວລາຫເກ ເທເວ ອາທິຈ຺ໂຈ ນຠໍ ອພ຺ຠຸສ຺ສກ຺ກມາໂນ [ອພ຺ຠຸສ຺ສຸກ຺ກມາໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ອພ຺ຠຸຄ຺ຄມມາໂນ (ທີ. ນິ. ໒.໒໕໘)] ສພ຺ພໍ ອາກາສຄຕໍ ຕມຄຕໍ ອຠິວິຫຈ຺ຈ ຠາສເຕ ຈ ຕປເຕ ຈ ວິໂຣຈຕິ ຈ; ເອວເມວໍ ສຸສິມສ຺ສ ເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເທວປຸຕ຺ຕປຣິສາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ເຓ ຠຎ຺ຎມາເນ ອຕ຺ຕມນາ ປມຸທິຕາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ ອຸຈ຺ຈາວຈາ ວຓ຺ຓນິຠາ ອຸປທໍເສຕິ.

ອຖ ໂຂ ສຸສິໂມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ສມຎ຺ຎາໂຕ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອໂກຘໂນ;

ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ໂສຣໂຕ ທນ຺ໂຕ, ສຕ຺ຖຸວຓ຺ຓາຠໂຕ ອິສີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ສຸສິມໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ປຈ຺ຈຠາສິ –

‘‘ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ສມຎ຺ຎາໂຕ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອໂກຘໂນ;

ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ໂສຣໂຕ ທນ຺ໂຕ, ກາລໍ ກງ຺ຂຕິ ສຸທນ຺ໂຕ’’ [ກາລໍ ກງ຺ຂຕິ ຠຕໂກ ສຸທນ຺ໂຕ (ສີ.), ກາລໍ ກງ຺ຂຕິ ຠາວິໂຕ ສຸທນ຺ໂຕ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ກາລໍ ກງ຺ຂຕິ ຠຕິໂກ ສຸທນ຺ໂຕ (ປີ.)] ຕິ.

໑໑໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ນານາຕິຕ຺ຖິຍສາວກາ ເທວປຸຕ຺ຕາ ¶ ອສໂມ ຈ ສຫລິ [ສຫລີ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຈ ນີໂກ [ນິງ຺ໂກ (ສີ. ປີ.), ນິໂກ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຈ ອາໂກຏໂກ ຈ ເວຄພ຺ຠຣິ ຈ [ເວຏມ຺ພຣີ ຈ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ມາຓວຄາມິໂຍ ຈ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ¶ ເກວລກປ຺ປໍ ¶ ເວຬຸວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ¶ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ອສໂມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ປູຣຓໍ ກສ຺ສປໍ ອາຣພ຺ຠ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ອິຘ ຉິນ຺ທິຕມາຣິເຕ, ຫຕຊານີສຸ ກສ຺ສໂປ;

ນ ປາປໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ປຸຎ຺ຎໍ ວາ ປນ ອຕ຺ຕໂນ;

ສ ເວ ວິສ຺ສາສມາຈິກ຺ຂິ, ສຕ຺ຖາ ອຣຫຕິ ມານນ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ສຫລິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ມກ຺ຂລິໍ ໂຄສາລໍ ອາຣພ຺ຠ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

ນ ຫິ ນູນ ຕາທິສໍ ກໂຣຕິ [ນ ຫ ນຸນ ຕາທີ ປກໂຣຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ປາປ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ນີໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ [ນາຖປຸຕ຺ຕໍ (ສີ.)] ອາຣພ຺ຠ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ເຊຄຸຈ຺ຉີ ¶ ນິປໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ຈາຕຸຍາມສຸສໍວຸໂຕ;

ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕຎ຺ຈ ອາຈິກ຺ຂໍ, ນ ຫິ ນູນ ກິພ຺ພິສີ ສິຍາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາໂກຏໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ນານາຕິຕ຺ຖິເຍ ອາຣພ຺ຠ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

ຄຓສ຺ສ ¶ ສຕ຺ຖາໂຣ ສາມຎ຺ຎປ຺ປຕ຺ຕາ,

ນ ຫິ ນູນ ເຕ ສປ຺ປຸຣິເສຫິ ທູເຣ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ເວຄພ຺ຠຣິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອາໂກຏກໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ປຈ຺ຈຠາສິ –

‘‘ສຫາຈຣິເຕນ [ສຫາຣເວນາປິ (ກ. ສີ.), ສຄາຣເວນາປິ (ປີ.)] ຉໂວ ສິຄາໂລ [ສິງ຺ຄາໂລ (ກ.)],

ສງ຺ກສ຺ສຣາຈາໂຣ ນ ສຕໍ ສຣິກ຺ໂຂ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ¶ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ເພຄພ຺ຠຣິໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອນ຺ວາວິສິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາຍ ອາຍຸຕ຺ຕາ, ປາລຍໍ ປວິເວກິຍໍ;

ຣູເປ ຈ ເຍ ນິວິຏ຺ຐາເສ, ເທວໂລກາຠິນນ຺ທິໂນ;

ເຕ ເວ ສມ຺ມານຸສາສນ຺ຕິ, ປຣໂລກາຍ ມາຕິຍາ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ຠຄວາ, ‘ມາໂຣ ອຍໍ ປາປິມາ’ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ, ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ປຈ຺ຈຠາສິ –

ອາມິສໍວ ມຈ຺ຉານໍ ວຘາຍ ຂິຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມາຓວຄາມິໂຍ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ວິປຸໂລ ¶ ຣາຊຄຫີຍານໍ, ຄິຣິເສຏ຺ໂຐ ປວຸຈ຺ຈຕິ;

ເສໂຕ ຫິມວຕໍ ເສຏ຺ໂຐ, ອາທິຈ຺ໂຈ ອຆຄາມິນໍ.

‘‘ສມຸທ຺ໂທ ອຸທຘິນໍ ເສຏ຺ໂຐ, ນກ຺ຂຕ຺ຕານຎ຺ຈ ຈນ຺ທິມາ [ນກ຺ຂຕ຺ຕານໍວ ຈນ຺ທິມາ (ກ.)];

ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ, ພຸທ຺ໂຘ ອຄ຺ໂຄ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ສິໂວ ເຂໂມ ຈ ເສຣີ ຈ, ຆຏີ ຊນ຺ຕຸ ຈ ໂຣຫິໂຕ;

ນນ຺ໂທ ນນ຺ທິວິສາໂລ ຈ, ສຸສິໂມ ນານາຕິຕ຺ຖິເຍນ ເຕ ທສາຕິ.

໑໑໒. ເອວໍ ¶ ¶ ¶ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຠວມ຺ປິ ໂນ ໂຄຕໂມ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ປຏິຊານາຕີ’’ຕິ? ‘‘ຍຎ຺ຫິ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ ‘ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ, ມເມວ [ມມໍ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ຕໍ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ. ອຫຎ຺ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ.

‘‘ເຍປິ ເຕ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສງ຺ຆິໂນ ຄຓິໂນ ຄຓາຈຣິຍາ ຎາຕາ ຍສສ຺ສິໂນ ຕິຕ຺ຖກຣາ ສາຘຸສມ຺ມຕາ ພຫຸຊນສ຺ສ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ປູຣໂຓ ກສ຺ສໂປ, ມກ຺ຂລິ ໂຄສາໂລ, ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ, ສຎ຺ຈໂຍ ເພລຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ, ປກຸໂຘ ກຈ຺ຈາຍໂນ, ອຊິໂຕ ເກສກມ຺ພໂລ; ເຕປິ ມຍາ ¶ ‘ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ປຏິຊານາຖາ’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ສມານາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ນ ປຏິຊານນ຺ຕິ. ກິໍ ປນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ທຫໂຣ ເຈວ ຊາຕິຍາ ນໂວ ຈ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍາ’’ຕິ?

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ¶ ໂຂ ເມ, ມຫາຣາຊ, ທຫຣາຕິ ນ ອຸຎ຺ຎາຕພ຺ພາ, ທຫຣາຕິ ນ ປຣິໂຠຕພ຺ພາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຂຕ຺ຕິໂຍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທຫໂຣຕິ ນ ອຸຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ, ທຫໂຣຕິ ນ ປຣິໂຠຕພ຺ໂພ. ອຸຣໂຄ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທຫໂຣຕິ ນ ອຸຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ, ທຫໂຣຕິ ນ ປຣິໂຠຕພ຺ໂພ. ອຄ຺ຄິ ¶ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທຫໂຣຕິ ນ ອຸຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ, ທຫໂຣຕິ ນ ປຣິໂຠຕພ຺ໂພ. ຠິກ຺ຂຸ, ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທຫໂຣຕິ ນ ອຸຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ, ທຫໂຣຕິ ນ ປຣິໂຠຕພ຺ໂພ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ທຫຣາຕິ ນ ອຸຎ຺ຎາຕພ຺ພາ, ທຫຣາຕິ ນ ປຣິໂຠຕພ຺ພາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ¶ ຠຄວາ. ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ຂຕ຺ຕິຍໍ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນໍ, ອຠິຊາຕໍ ຍສສ຺ສິນໍ;

ທຫໂຣຕິ ນາວຊາເນຍ຺ຍ, ນ ນໍ ປຣິຠເວ ນໂຣ.

‘‘ຐານຎ຺ຫິ ໂສ ມນຸຊິນ຺ໂທ, ຣຊ຺ຊໍ ລທ຺ຘານ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ໂສ ກຸທ຺ໂຘ ຣາຊທຓ຺ເຑນ, ຕສ຺ມິໍ ປກ຺ກມເຕ ຠຸສໍ;

ຕສ຺ມາ ຕໍ ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຣກ຺ຂໍ ຊີວິຕມຕ຺ຕໂນ.

‘‘ຄາເມ ວາ ຍທິ ວາ ຣຎ຺ເຎ, ຍຕ຺ຖ ປສ຺ເສ ຠຸຊງ຺ຄມໍ;

ທຫໂຣຕິ ນາວຊາເນຍ຺ຍ, ນ ນໍ ປຣິຠເວ ນໂຣ.

‘‘ອຸຈ຺ຈາວເຈຫິ ¶ ວຓ຺ເຓຫິ, ອຸຣໂຄ ຈຣຕິ ເຕຊສີ [ເຕຊສາ (ສີ. ກ.), ເຕຊສິ (ປີ. ກ.)];

ໂສ ອາສຊ຺ຊ ຑໍເສ ພາລໍ, ນຣໍ ນາຣິຎ຺ຈ ເອກທາ;

ຕສ຺ມາ ຕໍ ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຣກ຺ຂໍ ຊີວິຕມຕ຺ຕໂນ.

‘‘ປຫູຕຠກ຺ຂໍ ຊາລິນໍ, ປາວກໍ ກຓ຺ຫວຕ຺ຕນິໍ;

ທຫໂຣຕິ ນາວຊາເນຍ຺ຍ, ນ ນໍ ປຣິຠເວ ນໂຣ.

‘‘ລທ຺ຘາ ຫິ ໂສ ອຸປາທານໍ, ມຫາ ຫຸຕ຺ວານ ປາວໂກ;

ໂສ ອາສຊ຺ຊ ຑເຫ [ທເຫ] ພາລໍ, ນຣໍ ນາຣິຎ຺ຈ ເອກທາ;

ຕສ຺ມາ ຕໍ ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຣກ຺ຂໍ ຊີວິຕມຕ຺ຕໂນ.

‘‘ວນໍ ຍທຄ຺ຄິ ຑຫຕິ [ທຫຕິ (ກ.)], ປາວໂກ ກຓ຺ຫວຕ຺ຕນີ;

ຊາຍນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ປາໂຣຫາ, ອໂຫຣຕ຺ຕານມຈ຺ຈເຍ.

‘‘ຍຎ຺ຈ ¶ ໂຂ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ, ຠິກ຺ຂຸ ຑຫຕິ ເຕຊສາ;

ນ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ປສໂວ, ທາຍາທາ ວິນ຺ທເຣ ຘນໍ;

ອນປຈ຺ຈາ ອທາຍາທາ, ຕາລາວຕ຺ຖູ ຠວນ຺ຕິ ເຕ.

‘‘ຕສ຺ມາ ¶ ຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂປໂສ, ສມ຺ປສ຺ສໍ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕໂນ;

ຠຸຊງ຺ຄມໍ ປາວກຎ຺ຈ, ຂຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ຍສສ຺ສິນໍ;

ຠິກ຺ຂຸຎ຺ຈ ສີລສມ຺ປນ຺ນໍ, ສມ຺ມເທວ ສມາຈເຣ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ເສຍ຺ຍຖາປິ ຠນ຺ເຕ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ [ນິກຸຊ຺ຊິຕໍ (?)] ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ ¶ , ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ ¶ , ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ – ‘ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີ’ຕິ; ເອວເມວໍ ຠຄວຕາ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຸປາສກໍ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

໑໑໓. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກຕິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິສສ຺ສ ຘມ຺ມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ອຜາສຸວິຫາຣາຍາ’’ຕິ?

‘‘ຕໂຍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິສສ຺ສ ຘມ຺ມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ອຜາສຸວິຫາຣາຍ. ກຕເມ ຕໂຍ? ໂລໂຠ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິສສ຺ສ ຘມ຺ໂມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ອຜາສຸວິຫາຣາຍ. ໂທໂສ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິສສ຺ສ ຘມ຺ໂມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ອຜາສຸວິຫາຣາຍ. ໂມໂຫ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິສສ຺ສ ຘມ຺ໂມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ອຜາສຸວິຫາຣາຍ ¶ . ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕໂຍ ປຸຣິສສ຺ສ ຘມ຺ມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ອຜາສຸວິຫາຣາຍາ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ…ເປ…

‘‘ໂລໂຠ ¶ ໂທໂສ ຈ ໂມໂຫ ຈ, ປຸຣິສໍ ປາປເຈຕສໍ;

ຫິໍສນ຺ຕິ ອຕ຺ຕສມ຺ຠູຕາ, ຕຈສາຣໍວ ສມ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ [ສປ຺ຜລນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)].

໑໑໔. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຊາຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຊຣາມຣຓາ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຊາຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຊຣາມຣຓາ. ເຍປິ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລາ ອຑ຺ຒາ ມຫທ຺ຘນາ ມຫາໂຠຄາ ປຫູຕຊາຕຣູປຣຊຕາ ¶ ປຫູຕວິຕ຺ຕູປກຣຓາ ປຫູຕຘນຘຎ຺ຎາ, ເຕສມ຺ປິ ຊາຕານໍ ນຕ຺ຖິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຊຣາມຣຓາ. ເຍປິ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລາ…ເປ… ຄຫປຕິມຫາສາລາ ອຑ຺ຒາ ມຫທ຺ຘນາ ມຫາໂຠຄາ ປຫູຕຊາຕຣູປຣຊຕາ ປຫູຕວິຕ຺ຕູປກຣຓາ ປຫູຕຘນຘຎ຺ຎາ, ເຕສມ຺ປິ ຊາຕານໍ ນຕ຺ຖິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຊຣາມຣຓາ. ເຍປິ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ອຣຫນ຺ໂຕ ຂີຓາສວາ ວຸສິຕວນ຺ໂຕ ກຕກຣຓີຍາ ໂອຫິຕຠາຣາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ຖາ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊນາ ສມ຺ມທຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ປາຍໍ ກາໂຍ ເຠທນຘມ຺ໂມ ນິກ຺ເຂປນຘມ຺ໂມ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ…ເປ…

ສນ຺ໂຕ ຫເວ ສພ຺ຠິ ປເວທຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

໑໑໕. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ ¶ – ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘ເກສໍ ນຸ ໂຂ ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ, ເກສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ’ຕິ? ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ເຍ ຈ ໂຂ ເກຈິ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ; ເຕສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ’. ກິຎ຺ຈາປິ ເຕ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ປິໂຍ ໂນ ອຕ຺ຕາ’ຕິ, ອຖ ໂຂ ເຕສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຍຎ຺ຫິ ອປ຺ປິໂຍ ອປ຺ປິຍສ຺ສ ¶ ກເຣຍ຺ຍ, ຕໍ ເຕ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ກໂຣນ຺ຕິ; ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ. ເຍ ຈ ໂຂ ເກຈິ ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ; ເຕສໍ ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ. ກິຎ຺ຈາປິ ເຕ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ອປ຺ປິໂຍ ໂນ ອຕ຺ຕາ’ຕິ; ອຖ ໂຂ ເຕສໍ ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຍຎ຺ຫິ ປິໂຍ ປິຍສ຺ສ ກເຣຍ຺ຍ, ຕໍ ເຕ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ກໂຣນ຺ຕິ; ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ.

‘‘ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ! ເຍ ຫິ ເກຈິ, ມຫາຣາຊ, ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ; ເຕສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ. ກິຎ຺ຈາປິ ເຕ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ປິໂຍ ໂນ ອຕ຺ຕາ’ຕິ, ອຖ ໂຂ ເຕສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຍຎ຺ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອປ຺ປິໂຍ ອປ຺ປິຍສ຺ສ ກເຣຍ຺ຍ, ຕໍ ເຕ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ກໂຣນ຺ຕິ; ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອປ຺ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ. ເຍ ຈ ໂຂ ເກຈິ, ມຫາຣາຊ ¶ , ກາເຍນ ¶ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ; ເຕສໍ ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ. ກິຎ຺ຈາປິ ເຕ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ອປ຺ປິໂຍ ໂນ ອຕ຺ຕາ’ຕິ; ອຖ ໂຂ ເຕສໍ ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຍຎ຺ຫິ ມຫາຣາຊ, ປິໂຍ ປິຍສ຺ສ ກເຣຍ຺ຍ, ຕໍ ເຕ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ກໂຣນ຺ຕິ; ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ປິໂຍ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ…ເປ…

‘‘ອຕ຺ຕານຎ຺ເຈ ປິຍໍ ຊຎ຺ຎາ, ນ ນໍ ປາເປນ ສໍຍຸເຊ;

ນ ຫິ ຕໍ ສຸລຠໍ ໂຫຕິ, ສຸຂໍ ທຸກ຺ກຏກາຣິນາ.

‘‘ອນ຺ຕເກນາຘິປນ຺ນສ຺ສ, ຊຫໂຕ ມານຸສໍ ຠວໍ;

ກິຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ສກໍ ໂຫຕິ, ກິຎ຺ຈ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉຕິ;

ກິຎ຺ຈສ຺ສ ອນຸຄໍ ໂຫຕິ, ຉາຍາວ ອນປາຍິນີ [ອນຸປາຍິນີ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)].

‘‘ອຸໂຠ ¶ ປຸຎ຺ຎຎ຺ຈ ປາປຎ຺ຈ, ຍໍ ມຈ຺ໂຈ ກຸຣຸເຕ ອິຘ;

ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ສກໍ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ [ຕໍວ (?)] ອາທາຍ ຄຈ຺ຉຕິ;

ຕຎ຺ຈສ຺ສ [ຕໍວສ຺ສ (?)] ອນຸຄໍ ໂຫຕິ, ຉາຍາວ ອນປາຍິນີ.

‘‘ຕສ຺ມາ ກເຣຍ຺ຍ ກລ຺ຍາຓໍ, ນິຈຍໍ ສມ຺ປຣາຍິກໍ;

ປຸຎ຺ຎານິ ປຣໂລກສ຺ມິໍ, ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ປາຓິນ’’ນ຺ຕິ.

໑໑໖. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ¶ ອຸທປາທິ – ‘ເກສໍ ນຸ ໂຂ ຣກ຺ຂິໂຕ ອຕ຺ຕາ, ເກສໍ ອຣກ຺ຂິໂຕ ອຕ຺ຕາ’ຕິ? ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ເຍ ໂຂ ເກຈິ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ; ເຕສໍ ອຣກ຺ຂິໂຕ ອຕ຺ຕາ. ກິຎ຺ຈາປິ ເຕ ຫຕ຺ຖິກາໂຍ ວາ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອສ຺ສກາໂຍ ວາ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ຣຖກາໂຍ ວາ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ປຕ຺ຕິກາໂຍ ¶ ວາ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ; ອຖ ໂຂ ເຕສໍ ອຣກ຺ຂິໂຕ ອຕ຺ຕາ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ພາຫິຣາ ເຫສາ ຣກ຺ຂາ, ເນສາ ຣກ຺ຂາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ; ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອຣກ຺ຂິໂຕ ອຕ຺ຕາ. ເຍ ຈ ໂຂ ເກຈິ ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ; ເຕສໍ ຣກ຺ຂິໂຕ ອຕ຺ຕາ. ກິຎ຺ຈາປິ ເຕ ເນວ ຫຕ຺ຖິກາໂຍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ນ ອສ຺ສກາໂຍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ນ ຣຖກາໂຍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ ¶ , ນ ປຕ຺ຕິກາໂຍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ; ອຖ ໂຂ ເຕສໍ ຣກ຺ຂິໂຕ ອຕ຺ຕາ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ເຫສາ ຣກ຺ຂາ, ເນສາ ຣກ຺ຂາ ພາຫິຣາ; ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ຣກ຺ຂິໂຕ ອຕ຺ຕາ’’’ຕິ.

‘‘ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ! ເຍ ຫິ ເກຈິ, ມຫາຣາຊ, ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ…ເປ… ເຕສໍ ອຣກ຺ຂິໂຕ ອຕ຺ຕາ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ພາຫິຣາ ເຫສາ, ມຫາຣາຊ, ຣກ຺ຂາ, ເນສາ ຣກ຺ຂາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ; ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອຣກ຺ຂິໂຕ ອຕ຺ຕາ. ເຍ ຈ ໂຂ ເກຈິ, ມຫາຣາຊ, ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ; ເຕສໍ ຣກ຺ຂິໂຕ ອຕ຺ຕາ. ກິຎ຺ຈາປິ ເຕ ເນວ ຫຕ຺ຖິກາໂຍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ນ ອສ຺ສກາໂຍ ¶ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ນ ຣຖກາໂຍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ນ ປຕ຺ຕິກາໂຍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ; ອຖ ໂຂ ເຕສໍ ຣກ຺ຂິໂຕ ອຕ຺ຕາ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ¶ ເຫສາ, ມຫາຣາຊ, ຣກ຺ຂາ, ເນສາ ຣກ຺ຂາ ພາຫິຣາ; ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ຣກ຺ຂິໂຕ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ…ເປ…

‘‘ກາເຍນ ສໍວໂຣ ສາຘຸ, ສາຘຸ ວາຈາຍ ສໍວໂຣ;

ມນສາ ສໍວໂຣ ສາຘຸ, ສາຘຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສໍວໂຣ;

ສພ຺ພຕ຺ຖ ສໍວຸໂຕ ລຊ຺ຊີ, ຣກ຺ຂິໂຕຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

໑໑໗. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘ອປ຺ປກາ ເຕ ສຕ຺ຕາ ໂລກສ຺ມິໍ ເຍ ອຸຬາເຣ ອຸຬາເຣ ໂຠເຄ ລຠິຕ຺ວາ ນ ເຈວ ມຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ຈ ປມຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ຈ ກາເມສຸ ເຄຘໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ຈ ສຕ຺ເຕສຸ ວິປ຺ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ເອເຕວ ພຫຸຕຣາ ສຕ຺ຕາ ໂລກສ຺ມິໍ ເຍ ອຸຬາເຣ ອຸຬາເຣ ໂຠເຄ ລຠິຕ຺ວາ ມຊ຺ຊນ຺ຕິ ເຈວ ປມຊ຺ຊນ຺ຕິ ¶ , ຈ ກາເມສຸ ຈ ເຄຘໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສຕ຺ເຕສຸ ຈ ວິປ຺ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’’ຕິ.

‘‘ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ! ອປ຺ປກາ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕາ ໂລກສ຺ມິໍ, ເຍ ອຸຬາເຣ ອຸຬາເຣ ໂຠເຄ ລຠິຕ຺ວາ ນ ເຈວ ມຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ຈ ປມຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ຈ ກາເມສຸ ເຄຘໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ¶ ຈ ສຕ຺ເຕສຸ ວິປ຺ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ເອເຕວ ພຫຸຕຣາ ສຕ຺ຕາ ໂລກສ຺ມິໍ, ເຍ ອຸຬາເຣ ອຸຬາເຣ ໂຠເຄ ລຠິຕ຺ວາ ¶ ມຊ຺ຊນ຺ຕິ ເຈວ ປມຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ກາເມສຸ ຈ ເຄຘໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສຕ຺ເຕສຸ ຈ ວິປ຺ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ…ເປ…

‘‘ສາຣຕ຺ຕາ ກາມໂຠເຄສຸ, ຄິທ຺ຘາ ກາເມສຸ ມຸຈ຺ຉິຕາ;

ອຕິສາຣໍ ນ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ມິຄາ ກູຏໍວ ໂອຑ຺ຑິຕໍ;

ປຈ຺ຉາສໍ ກຏຸກໍ ໂຫຕິ, ວິປາໂກ ຫິສ຺ສ ປາປໂກ’’ຕິ.

໑໑໘. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິຘາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຑ຺ຑກຣເຓ [ອຕ຺ຖກຣເຓ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ນິສິນ຺ໂນ ປສ຺ສາມິ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາເລປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາເລປິ ຄຫປຕິມຫາສາເລປິ ອຑ຺ເຒ ມຫທ຺ຘເນ ມຫາໂຠເຄ ປຫູຕຊາຕຣູປຣຊເຕ ປຫູຕວິຕ຺ຕູປກຣເຓ ປຫູຕຘນຘຎ຺ເຎ ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ສມ຺ປຊານມຸສາ ຠາສນ຺ເຕ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ອລໍ ທານິ ເມ ອຑ຺ຑກຣເຓນ, ຠທ຺ຣມຸໂຂ ທານິ ອຑ຺ຑກຣເຓນ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີ’’’ຕິ.

‘‘(ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເອວເມຕໍ ມຫາຣາຊ!) [( ) ສີ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ] ເຍປິ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລາ ຄຫປຕິມຫາສາລາ ອຑ຺ຒາ ມຫທ຺ຘນາ ມຫາໂຠຄາ ປຫູຕຊາຕຣູປຣຊຕາ ປຫູຕວິຕ຺ຕູປກຣຓາ ¶ ປຫູຕຘນຘຎ຺ຎາ ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ ສມ຺ປຊານມຸສາ ຠາສນ຺ຕິ; ເຕສໍ ຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ…ເປ…

‘‘ສາຣຕ຺ຕາ ກາມໂຠເຄສຸ, ຄິທ຺ຘາ ກາເມສຸ ມຸຈ຺ຉິຕາ;

ອຕິສາຣໍ ນ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ມຈ຺ຉາ ຂິປ຺ປໍວ ໂອຑ຺ຑິຕໍ;

ປຈ຺ຉາສໍ ກຏຸກໍ ໂຫຕິ, ວິປາໂກ ຫິສ຺ສ ປາປໂກ’’ຕິ.

໑໑໙. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ມລ຺ລິກາຍ ເທວິຍາ ສທ຺ຘິໍ ອຸປຣິປາສາທວຣຄໂຕ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ມລ຺ລິກໍ ເທວິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເຕ, ມລ຺ລິເກ, ໂກຈຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຕນາ ປິຍຕໂຣ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ໂຂ ເມ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຕນາ ປິຍຕໂຣ. ຕຸຍ຺ຫໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖຎ຺ໂຎ ¶ ໂກຈິ ອຕ຺ຕນາ ປິຍຕໂຣ’’ຕິ? ‘‘ມຍ຺ຫມ຺ປິ ໂຂ, ມລ຺ລິເກ, ນຕ຺ຖຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອຕ຺ຕນາ ປິຍຕໂຣ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ປາສາທາ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ¶ ໂກສໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິຘາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ມລ຺ລິກາຍ ເທວິຍາ ສທ຺ຘິໍ ອຸປຣິປາສາທວຣຄໂຕ ມລ຺ລິກໍ ເທວິໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເຕ, ມລ຺ລິເກ, ໂກຈຎ຺ໂຎ ¶ ອຕ຺ຕນາ ປິຍຕໂຣ’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ມລ຺ລິກາ ເທວີ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ນຕ຺ຖິ ໂຂ ເມ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຕນາ ປິຍຕໂຣ. ຕຸຍ຺ຫໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອຕ຺ຕນາ ປິຍຕໂຣ’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ມລ຺ລິກໍ ເທວິໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ມຍ຺ຫມ຺ປິ ໂຂ, ມລ຺ລິເກ, ນຕ຺ຖຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອຕ຺ຕນາ ປິຍຕໂຣ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ສພ຺ພາ ທິສາ ອນຸປຣິຄມ຺ມ ເຈຕສາ,

໑໒໐. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຣຎ຺ໂຎ ປເສນທິສ຺ສ ໂກສລສ຺ສ ມຫາຍຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຈ ຈ ອຸສຠສຕານິ ປຎ຺ຈ ຈ ວຈ຺ຉຕຣສຕານິ ປຎ຺ຈ ຈ ວຈ຺ຉຕຣິສຕານິ ປຎ຺ຈ ຈ ¶ ອຊສຕານິ ປຎ຺ຈ ຈ ອຸຣພ຺ຠສຕານິ ຖູຓູປນີຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ. ເຍປິສ຺ສ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ທາສາຕິ ວາ ເປສ຺ສາຕິ ວາ ກມ຺ມກຣາຕິ ວາ, ເຕປິ ທຓ຺ຑຕຊ຺ຊິຕາ ຠຍຕຊ຺ຊິຕາ ອສ຺ສຸມຸຂາ ຣຸທມານາ ປຣິກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ¶ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິໍສຸ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ຣຎ຺ໂຎ ປເສນທິສ຺ສ ໂກສລສ຺ສ ມຫາຍຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ¶ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຈ ຈ ອຸສຠສຕານິ ປຎ຺ຈ ຈ ວຈ຺ຉຕຣສຕານິ ປຎ຺ຈ ຈ ວຈ຺ຉຕຣິສຕານິ ປຎ຺ຈ ຈ ອຊສຕານິ ປຎ຺ຈ ຈ ອຸຣພ຺ຠສຕານິ ຖູຓູປນີຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ ¶ . ເຍປິສ຺ສ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ທາສາຕິ ວາ ເປສ຺ສາຕິ ວາ ກມ຺ມກຣາຕິ ວາ, ເຕປິ ທຓ຺ຑຕຊ຺ຊິຕາ ຠຍຕຊ຺ຊິຕາ ອສ຺ສຸມຸຂາ ຣຸທມານາ ປຣິກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ອສ຺ສເມຘໍ ປຸຣິສເມຘໍ, ສມ຺ມາປາສໍ ວາຊເປຍ຺ຍໍ ນິຣຄ຺ຄຬ຺ຫໍ;

ມຫາຍຎ຺ຎາ ມຫາຣມ຺ຠາ [ວາຊເປຍ຺ຍຸໍ; ນິຣຄ຺ຄຬໍ ມຫາຣມ຺ຠາ (ກ.)], ນ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ມຫປ຺ຜລາ.

‘‘ອເຊຬກາ ຈ ຄາໂວ ຈ, ວິວິຘາ ຍຕ຺ຖ ຫຎ຺ຎເຣ;

ນ ຕໍ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ຍຎ຺ຎໍ, ອຸປຍນ຺ຕິ ມເຫສິໂນ.

‘‘ເຍ ຈ ຍຎ຺ຎາ ນິຣາຣມ຺ຠາ, ຍຊນ຺ຕິ ອນຸກຸລໍ ສທາ;

ອເຊຬກາ ຈ ຄາໂວ ຈ, ວິວິຘາ ເນຕ຺ຖ ຫຎ຺ຎເຣ;

ເອຕໍ ¶ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ຍຎ຺ຎໍ, ອຸປຍນ຺ຕິ ມເຫສິໂນ.

‘‘ເອຕໍ ຍເຊຖ ເມຘາວີ, ເອໂສ ຍຎ຺ໂຎ ມຫປ຺ຜໂລ;

ເອຕຎ຺ຫິ ຍຊມານສ຺ສ, ເສຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ນ ປາປິໂຍ;

ຍຎ຺ໂຎ ຈ ວິປຸໂລ ໂຫຕິ, ປສີທນ຺ຕິ ຈ ເທວຕາ’’ຕິ.

໑໒໑. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຣຎ຺ຎາ ປເສນທິນາ ໂກສເລນ ມຫາຊນກາໂຍ ພນ຺ຘາປິໂຕ ໂຫຕິ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຣຊ຺ຊູຫິ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ອນ຺ທູຫິ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ສງ຺ຂລິກາຫິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິໍສຸ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ຣຎ຺ຎາ ປເສນທິນາ ໂກສເລນ ມຫາຊນກາໂຍ ¶ ພນ຺ຘາປິໂຕ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຣຊ຺ຊູຫິ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ອນ຺ທູຫິ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ສງ຺ຂລິກາຫີ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ຠຄວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

ອນເປກ຺ຂິໂນ ກາມສຸຂໍ ປຫາຍາ’’ຕິ.

ທຫໂຣ ປຸຣິໂສ ຊຣາ, ປິຍໍ ອຕ຺ຕານຣກ຺ຂິໂຕ;

ອປ຺ປກາ ອຑ຺ຑກຣຓໍ, ມລ຺ລິກາ ຍຎ຺ຎພນ຺ຘນນ຺ຕິ.

໑໒໒. ເອກໍ ¶ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ¶ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ.

ເຕນ ¶ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສຕ຺ຕ ຈ ຊຏິລາ ສຕ຺ຕ ຈ ນິຄຓ຺ຐາ ສຕ຺ຕ ຈ ອເຈລກາ ສຕ຺ຕ ຈ ເອກສາຏກາ ສຕ຺ຕ ຈ ປຣິພ຺ພາຊກາ ປຣູຬ຺ຫກຈ຺ຉນຂໂລມາ ຂາຣິວິວິຘມາທາຍ [ຂາຣິວິຘໍ ອາທາຍ (ປີ.) ທີ. ນິ. ໑.໒໘໐ ຕທຏ຺ຐກຖາປິ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ] ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓຊາຓຸມຓ຺ຑລໍ ¶ ປຖວິຍໍ ນິຫນ຺ຕ຺ວາ ເຍນ ເຕ ສຕ຺ຕ ຈ ຊຏິລາ ສຕ຺ຕ ຈ ນິຄຓ຺ຐາ ສຕ຺ຕ ຈ ອເຈລກາ ສຕ຺ຕ ຈ ເອກສາຏກາ ສຕ຺ຕ ຈ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ນາມໍ ສາເວສິ – ‘‘ຣາຊາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປເສນທິ ໂກສໂລ…ເປ… ຣາຊາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປເສນທິ ໂກສໂລ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ເຕສຸ ¶ ສຕ຺ຕສຸ ຈ ຊຏິເລສຸ ສຕ຺ຕສຸ ຈ ນິຄຓ຺ເຐສຸ ສຕ຺ຕສຸ ຈ ອເຈລເກສຸ ສຕ຺ຕສຸ ຈ ເອກສາຏເກສຸ ສຕ຺ຕສຸ ຈ ປຣິພ຺ພາຊເກສຸ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເຍ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ໂລເກ ອຣຫນ຺ໂຕ ວາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ວາ ສມາປນ຺ນາ ເອເຕ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕຣາ’’ຕິ.

‘‘ທຸຊ຺ຊານໍ ໂຂ ເອຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຍາ ຄິຫິນາ ກາມໂຠຄິນາ ປຸຕ຺ຕສມ຺ພາຘສຍນໍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ເຕນ ກາສິກຈນ຺ທນໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ເຕນ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ຘາຣຍນ຺ເຕນ ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ສາທິຍນ຺ເຕນ – ‘ອິເມ ວາ ອຣຫນ຺ໂຕ, ອິເມ ວາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ສມາປນ຺ນາ’’’ຕິ.

‘‘ສໍວາເສນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສີລໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ນ ອິຕ຺ຕຣໍ; ມນສິກໂຣຕາ, ໂນ ອມນສິກໂຣຕາ; ປຎ຺ຎວຕາ, ໂນ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎນ. ສໍໂວຫາເຣນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂສເຈຍ຺ຍໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ນ ອິຕ຺ຕຣໍ; ມນສິກໂຣຕາ, ໂນ ອມນສິກໂຣຕາ; ປຎ຺ຎວຕາ, ໂນ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎນ. ອາປທາສຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຖາໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ຈ ໂຂ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ນ ອິຕ຺ຕຣໍ; ມນສິກໂຣຕາ, ໂນ ອມນສິກໂຣຕາ; ປຎ຺ຎວຕາ, ໂນ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎນ. ສາກຈ຺ຉາຍ ¶ , ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຎາ ເວທິຕພ຺ພາ. ສາ ຈ ໂຂ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ນ ອິຕ຺ຕຣໍ; ມນສິກໂຣຕາ, ໂນ ¶ ອມນສິກໂຣຕາ; ປຎ຺ຎວຕາ, ໂນ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎນາ’’ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ¶ , ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ ຠນ຺ເຕ! ຍາວ ສຸຠາສິຕມິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ – ‘ທຸຊ຺ຊານໍ ໂຂ ເອຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຍາ ຄິຫິນາ ກາມໂຠຄິນາ ປຸຕ຺ຕສມ຺ພາຘສຍນໍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ເຕນ ກາສິກຈນ຺ທນໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ເຕນ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ຘາຣຍນ຺ເຕນ ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ສາທິຍນ຺ເຕນ – ອິເມ ວາ ອຣຫນ຺ໂຕ, ອິເມ ວາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ສມາປນ຺ນາ’ຕິ. ສໍວາເສນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສີລໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ນ ອິຕ຺ຕຣໍ; ມນສິກໂຣຕາ, ໂນ ອມນສິກໂຣຕາ; ປຎ຺ຎວຕາ, ໂນ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎນ. ສໍໂວຫາເຣນ ໂຂ ມຫາຣາຊ ¶ , ໂສເຈຍ຺ຍໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ນ ອິຕ຺ຕຣໍ; ມນສິກໂຣຕາ, ໂນ ອມນສິກໂຣຕາ; ປຎ຺ຎວຕາ, ໂນ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎນ. ອາປທາສຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຖາໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ຈ ໂຂ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ນ ອິຕ຺ຕຣໍ; ມນສິກໂຣຕາ, ໂນ ອມນສິກໂຣຕາ; ປຎ຺ຎວຕາ, ໂນ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎນ. ສາກຈ຺ຉາຍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຎາ ເວທິຕພ຺ພາ. ສາ ຈ ໂຂ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ນ ອິຕ຺ຕຣໍ; ມນສິກໂຣຕາ, ໂນ ອມນສິກໂຣຕາ; ປຎ຺ຎວຕາ, ໂນ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎນາ’’ຕິ.

‘‘ເອເຕ, ຠນ຺ເຕ, ມມ ປຸຣິສາ ຈຣາ ໂອຈຣກາ ຊນປທໍ ໂອຈຣິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕຫິ ປຐມໍ ໂອຈິຓ຺ຓໍ ອຫໍ ປຈ຺ຉາ ໂອສາປຍິສ຺ສາມິ [ໂອຍາຍິສ຺ສາມິ (ສີ.), ໂອຫຍິສ຺ສາມິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)]. ອິທານິ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ຕໍ ຣໂຊຊລ຺ລໍ ປວາເຫຕ຺ວາ ສຸນ຺ຫາຕາ ສຸວິລິຕ຺ຕາ ກປ຺ປິຕເກສມສ຺ສູ ໂອທາຕວຕ຺ຖາ [ໂອທາຕວຕ຺ຖວສນາ (ສີ.)] ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິຕາ ສມງ຺ຄີຠູຕາ ປຣິຈາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

ຈຣນ຺ຕິ ¶ ໂລເກ [ເອເກ (ສີ. ປີ.)] ປຣິວາຣຉນ຺ນາ,

ອນ຺ໂຕ ອສຸທ຺ຘາ ພຫິ ໂສຠມານາ’’ຕິ.

໑໒໓. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຣາຊູນໍ ປເສນທິປມຸຂານໍ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິຕານໍ ສມງ຺ຄີຠູຕານໍ ປຣິຈາຣຍມານານໍ ອຍມນ຺ຕຣາກຖາ ອຸທປາທິ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາມານໍ ອຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ? ຕຕ຺ເຣກຈ຺ເຈ [ຕຕ຺ເຣເກ (ສີ. ປີ.)] ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ຣູປາ ກາມານໍ ອຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ເອວມາຫໍສຸ ¶ – ‘‘ສທ຺ທາ ກາມານໍ ອຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ຄນ຺ຘາ ກາມານໍ ອຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ຣສາ ກາມານໍ ອຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ເອວມາຫໍສຸ ¶ – ‘‘ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ກາມານໍ ອຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ. ຍໂຕ ໂຂ ເຕ ຣາຊາໂນ ນາສກ຺ຂິໍສຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ.

ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ເຕ ຣາຊາໂນ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອາຍາມ, ມາຣິສາ, ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມ. ຍຖາ ໂນ ຠຄວາ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ ຕຖາ ນໍ ຘາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ [ຘາເຣຍ຺ຍາມາຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ‘‘ເອວໍ, ມາຣິສາ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຣາຊາໂນ ຣຎ຺ໂຎ ປເສນທິສ຺ສ ໂກສລສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ.

ອຖ ໂຂ ເຕ ປຎ຺ຈ ຣາຊາໂນ ປເສນທິປມຸຂາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ ¶ – ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຣາຊູນໍ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິຕານໍ ສມງ຺ຄີຠູຕານໍ ປຣິຈາຣຍມານານໍ ອຍມນ຺ຕຣາກຖາ ອຸທປາທິ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາມານໍ ອຄ຺ຄ’ນ຺ຕິ? ເອກຈ຺ເຈ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ຣູປາ ກາມານໍ ອຄ຺ຄ’ນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ສທ຺ທາ ກາມານໍ ອຄ຺ຄ’ນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ຄນ຺ຘາ ກາມານໍ ອຄ຺ຄ’ນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ຣສາ ກາມານໍ ອຄ຺ຄ’ນ຺ຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ກາມານໍ ອຄ຺ຄ’ນ຺ຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ກາມານໍ ອຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ມນາປປຣິຍນ຺ຕໍ ຂ຺ວາຫໍ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ອຄ຺ຄນ຺ຕິ ວທາມິ. ເຕວ [ເຕ ຈ (ສີ. ປີ. ກ.), ເຍ ຈ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ມຫາຣາຊ, ຣູປາ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ມນາປາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕວ [ເຕ ຈ (ສີ. ປີ. ກ.)] ຣູປາ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ອມນາປາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍຫິ ຈ ໂຍ ຣູເປຫິ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ, ໂສ ເຕຫິ ຣູເປຫິ ອຎ຺ຎໍ ຣູປໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ວາ ປຓີຕຕຣໍ ວາ ນ ປຕ຺ເຖຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ຣູປາ ປຣມາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ຣູປາ ອນຸຕ຺ຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ເຕວ ¶ , ມຫາຣາຊ, ສທ຺ທາ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ມນາປາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕວ ສທ຺ທາ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ອມນາປາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍຫິ ຈ ໂຍ ສທ຺ເທຫິ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ, ໂສ ເຕຫິ ສທ຺ເທຫິ ອຎ຺ຎໍ ສທ຺ທໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ວາ ¶ ປຓີຕຕຣໍ ວາ ນ ປຕ຺ເຖຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ສທ຺ທາ ປຣມາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ສທ຺ທາ ອນຸຕ຺ຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ເຕວ, ມຫາຣາຊ, ຄນ຺ຘາ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ມນາປາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕວ ຄນ຺ຘາ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ອມນາປາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍຫິ ຈ ໂຍ ຄນ຺ເຘຫິ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ, ໂສ ເຕຫິ ຄນ຺ເຘຫິ ອຎ຺ຎໍ ຄນ຺ຘໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ວາ ປຓີຕຕຣໍ ວາ ນ ປຕ຺ເຖຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ຄນ຺ຘາ ປຣມາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ຄນ຺ຘາ ອນຸຕ຺ຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ເຕວ, ມຫາຣາຊ, ຣສາ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ມນາປາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕວ ຣສາ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ອມນາປາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍຫິ ຈ ໂຍ ຣເສຫິ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ, ໂສ ເຕຫິ ຣເສຫິ ອຎ຺ຎໍ ຣສໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ວາ ປຓີຕຕຣໍ ວາ ນ ປຕ຺ເຖຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ຣສາ ປຣມາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ຣສາ ອນຸຕ຺ຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ເຕວ, ມຫາຣາຊ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ມນາປາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕວ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ອມນາປາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍຫິ ¶ ຈ ໂຍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພຫິ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ, ໂສ ເຕຫິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພຫິ ອຎ຺ຎໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ວາ ປຓີຕຕຣໍ ວາ ນ ປຕ຺ເຖຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ¶ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ປຣມາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ອນຸຕ຺ຕຣາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຈນ຺ທນງ຺ຄລິໂກ ອຸປາສໂກ ຕສ຺ສໍ ປຣິສາຍໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ຈນ຺ທນງ຺ຄລິໂກ ອຸປາສໂກ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປຏິຠາຕິ ມໍ ຠຄວາ, ປຏິຠາຕິ ມໍ ສຸຄຕາ’’ຕິ. ‘‘ປຏິຠາຕຸ ຕໍ ຈນ຺ທນງ຺ຄລິກາ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ.

ອຖ ໂຂ ຈນ຺ທນງ຺ຄລິໂກ ອຸປາສໂກ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ຕທນຸຣູປາຍ ຄາຖາຍ ອຠິຕ຺ຖວິ –

ຕປນ຺ຕມາທິຈ຺ຈມິວນ຺ຕລິກ຺ເຂ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ເຕ ປຎ຺ຈ ຣາຊາໂນ ຈນ຺ທນງ຺ຄລິກໍ ອຸປາສກໍ ປຎ຺ຈຫິ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄຫິ ອຈ຺ຉາເທສຸໍ. ອຖ ໂຂ ຈນ຺ທນງ຺ຄລິໂກ ອຸປາສໂກ ເຕຫິ ປຎ຺ຈຫິ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄຫິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຈ຺ຉາເທສີຕິ.

໑໒໔. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ໂທຓປາກກຸຣໍ [ໂທຓປາກສຸທໍ (ສີ.), ໂທຓປາກໍ ສຸທໍ (ປີ.)] ຠຸຎ຺ຊຕິ. ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ¶ ໂກສໂລ ຠຸຕ຺ຕາວີ ມຫສ຺ສາສີ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຣາຊານໍ ປເສນທິໍ ໂກສລໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ມຫສ຺ສາສິໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

ຕນຸກສ຺ສ [ຕນຸ ຕສ຺ສ (ສີ. ປີ.)] ຠວນ຺ຕິ ເວທນາ,

ເຕນ ¶ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສຸທສ຺ສໂນ ມາຓໂວ ຣຎ຺ໂຎ ປເສນທິສ຺ສ ໂກສລສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໂຕ ຐິໂຕ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ສຸທສ຺ສນໍ ມາຓວໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຕາຕ ສຸທສ຺ສນ, ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາ ມມ ຠຕ຺ຕາຠິຫາເຣ (ຠຕ຺ຕາຠິຫາເຣ) [( ) ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ] ຠາສ. ອຫຎ຺ຈ ເຕ ເທວສິກໍ ກຫາປຓສຕໍ (ກຫາປຓສຕໍ) [( ) ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ] ນິຈ຺ຈໍ ຠິກ຺ຂໍ ປວຕ຺ຕຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ເທວາ’’ຕິ ໂຂ ສຸທສ຺ສໂນ ມາຓໂວ ຣຎ຺ໂຎ ປເສນທິສ຺ສ ໂກສລສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປເສນທິສ຺ສ ໂກສລສ຺ສ ຠຕ຺ຕາຠິຫາເຣ ສຸທໍ ຠາສຕິ –

ອຖ ¶ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ອນຸປຸພ຺ເພນ ນາຬິໂກທນປຣມຕາຍ [ນາຬິໂກທນມຕ຺ຕາຍ (ກ.)] ສຓ຺ຐາສິ. ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ອປເຣນ ສມເຍນ ສຸສລ຺ລິຂິຕຄຕ຺ໂຕ ປາຓິນາ ຄຕ຺ຕານິ ອນຸມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ – ‘‘ອຸຠເຍນ ວຕ ມໍ ໂສ ຠຄວາ ອຕ຺ເຖນ ອນຸກມ຺ປິ – ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິເກນ ເຈວ ອຕ຺ເຖນ ສມ຺ປຣາຍິເກນ ຈາ’’ຕິ.

໑໒໕. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິໍ ເສນໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປເສນທິໍ ໂກສລໍ ອພ຺ຠຸຍ຺ຍາສິ ເຍນ ກາສິ. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ – ‘‘ຣາຊາ ກິຣ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິໍ ເສນໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ມມໍ ອພ຺ຠຸຍ຺ຍາໂຕ ເຍນ ກາສີ’’ຕິ. ອຖ ¶ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິໍ ເສນໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ມາຄຘໍ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ເວເທຫິປຸຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຸຍ຺ຍາສິ ເຍນ ກາສິ. ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ຈ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ຣາຊາ ຈ ປເສນທິ ໂກສໂລ ສງ຺ຄາເມສຸໍ. ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ສງ຺ຄາເມ ຣາຊາ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ປເສນທິໍ ໂກສລໍ ປຣາເຊສິ. ປຣາຊິໂຕ ຈ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ສກເມວ [ສງ຺ຄາມາ (ກ.)] ຣາຊຘານິໍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຈ຺ຈຸຍ຺ຍາສິ [ປາຍາສິ (ສີ. ປີ.)].

‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິໍ ເສນໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປເສນທິໍ ໂກສລໍ ອພ຺ຠຸຍ຺ຍາສິ ເຍນ ກາສິ. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ – ‘ຣາຊາ ¶ ກິຣ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິໍ ເສນໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ມມໍ ອພ຺ຠຸຍ຺ຍາໂຕ ເຍນ ກາສີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ¶ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິໍ ເສນໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ມາຄຘໍ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ເວເທຫິປຸຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຸຍ຺ຍາສິ ເຍນ ກາສິ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາ ຈ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ຣາຊາ ຈ ປເສນທິ ໂກສໂລ ສງ຺ຄາເມສຸໍ. ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຄາເມ ຣາຊາ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ປເສນທິໍ ໂກສລໍ ປຣາເຊສິ. ປຣາຊິໂຕ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ສກເມວ ຣາຊຘານິໍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຈ຺ຈຸຍ຺ຍາສີ’’ຕິ.

‘‘ຣາຊາ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ປາປມິຕ຺ໂຕ ປາປສຫາໂຍ ປາປສມ຺ປວງ຺ໂກ; ຣາຊາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເສນທິ ໂກສໂລ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓສຫາໂຍ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ໂກ. ອຊ຺ເຊວ [ອຊ຺ຊຕຎ຺ຈ (ສີ. ປີ.), ອຊ຺ເຊວໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ອິມໍ ຣຕ຺ຕິໍ ທຸກ຺ຂໍ ເສຕິ ປຣາຊິໂຕ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ…ເປ…

‘‘ຊຍໍ ເວຣໍ ປສວຕິ, ທຸກ຺ຂໍ ເສຕິ ປຣາຊິໂຕ;

ອຸປສນ຺ໂຕ ສຸຂໍ ເສຕິ, ຫິຕ຺ວາ ຊຍປຣາຊຍ’’ນ຺ຕິ.

໑໒໖. [ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິໍ ເສນໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ມາຄຘໍ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ເວເທຫິປຸຕ຺ຕໍ ອພ຺ຠຸຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອາທິນາ ປາເຐນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ຫິ ‘‘ອພ຺ຠຸຍ຺ຍາສີຕິ ປຣາຊເຍ ຄຣຫປ຺ປຕ຺ໂຕ…ເປ… ວຸຕ຺ຕຊຍກາຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ອຠິອຸຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ] ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິໍ ¶ ເສນໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປເສນທິໍ ໂກສລໍ ອພ຺ຠຸຍ຺ຍາສິ ເຍນ ກາສິ. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ – ‘‘ຣາຊາ ກິຣ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິໍ ເສນໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ມມໍ ອພ຺ຠຸຍ຺ຍາໂຕ ເຍນ ກາສີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິໍ ເສນໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ມາຄຘໍ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ເວເທຫິປຸຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຸຍ຺ຍາສິ ເຍນ ກາສິ. ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ຈ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ຣາຊາ ຈ ປເສນທິ ໂກສໂລ ສງ຺ຄາເມສຸໍ. ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ສງ຺ຄາເມ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຣາຊານໍ ມາຄຘໍ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ເວເທຫິປຸຕ຺ຕໍ ປຣາເຊສິ, ຊີວຄ຺ຄາຫຎ຺ຈ ນໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ອຖ ໂຂ ຣຎ຺ໂຎ ປເສນທິສ຺ສ ໂກສລສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ໂຂ ມ຺ຍາຍໍ ¶ ຣາຊາ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ອທຸພ຺ຠນ຺ຕສ຺ສ ທຸພ຺ຠຕິ, ອຖ ຈ ປນ ເມ ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ຣຎ຺ໂຎ ມາຄຘສ຺ສ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໂນ ເວເທຫິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພໍ ຫຕ຺ຖິກາຍໍ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ¶ ອສ຺ສກາຍໍ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຣຖກາຍໍ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ¶ ປຕ຺ຕິກາຍໍ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ຊີວນ຺ຕເມວ ນໍ ໂອສຊ຺ເຊຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ [ໂອສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍນ຺ຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)].

ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຣຎ຺ໂຎ ມາຄຘສ຺ສ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໂນ ເວເທຫິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພໍ ຫຕ຺ຖິກາຍໍ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອສ຺ສກາຍໍ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຣຖກາຍໍ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປຕ຺ຕິກາຍໍ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ຊີວນ຺ຕເມວ ນໍ ໂອສຊ຺ຊິ [ໂອສ຺ສຊິ (ສີ.), ໂອສ຺ສຊ຺ຊິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)].

ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິໍສຸ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ –

‘‘ອິຘ ¶ , ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິໍ ເສນໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປເສນທິໍ ໂກສລໍ ອພ຺ຠຸຍ຺ຍາສິ ເຍນ ກາສິ. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ – ‘ຣາຊາ ກິຣ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິໍ ເສນໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ມມໍ ອພ຺ຠຸຍ຺ຍາໂຕ ເຍນ ກາສີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິໍ ເສນໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ມາຄຘໍ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ເວເທຫິປຸຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຸຍ຺ຍາສິ ເຍນ ກາສິ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາ ຈ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ຣາຊາ ຈ ປເສນທິ ໂກສໂລ ສງ຺ຄາເມສຸໍ. ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຄາເມ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຣາຊານໍ ມາຄຘໍ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ເວເທຫິປຸຕ຺ຕໍ ປຣາເຊສິ, ຊີວຄ຺ຄາຫຎ຺ຈ ນໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຣຎ຺ໂຎ ປເສນທິສ຺ສ ¶ ໂກສລສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ກິຎ຺ຈາປິ ໂຂ ມ຺ຍາຍໍ ຣາຊາ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ອທຸພ຺ຠນ຺ຕສ຺ສ ທຸພ຺ຠຕິ, ອຖ ຈ ປນ ເມ ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ຣຎ຺ໂຎ ມາຄຘສ຺ສ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໂນ ເວເທຫິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພໍ ຫຕ຺ຖິກາຍໍ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອສ຺ສກາຍໍ ສພ຺ພໍ ຣຖກາຍໍ ສພ຺ພໍ ປຕ຺ຕິກາຍໍ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ຊີວນ຺ຕເມວ ນໍ ໂອສຊ຺ເຊຍ຺ຍ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຖ ¶ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຣຎ຺ໂຎ ມາຄຘສ຺ສ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໂນ ເວເທຫິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພໍ ຫຕ຺ຖິກາຍໍ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອສ຺ສກາຍໍ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຣຖກາຍໍ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ¶ ສພ຺ພໍ ປຕ຺ຕິກາຍໍ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ຊີວນ຺ຕເມວ ນໍ ໂອສຊ຺ຊີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ວິລຸມ຺ປເຕວ ປຸຣິໂສ, ຍາວສ຺ສ ອຸປກປ຺ປຕິ;

ຍທາ ຈຎ຺ເຎ ວິລຸມ຺ປນ຺ຕິ, ໂສ ວິລຸຕ຺ໂຕ ວິລຸປ຺ປຕິ [ວິລຸມ຺ປຕິ (ສີ. ປີ. ກ.)].

‘‘ຐານຎ຺ຫິ ມຎ຺ຎຕິ ພາໂລ, ຍາວ ປາປໍ ນ ປຈ຺ຈຕິ;

ຍທາ ຈ ປຈ຺ຈຕິ ປາປໍ, ອຖ ທຸກ຺ຂໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ຫນ຺ຕາ ລຠຕິ [ລຠຕິ ຫນ຺ຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຫນ຺ຕາຣໍ, ເຊຕາຣໍ ລຠເຕ ຊຍໍ;

ອກ຺ໂກສໂກ ຈ ອກ຺ໂກສໍ, ໂຣເສຕາຣຎ຺ຈ ໂຣສໂກ;

ອຖ ກມ຺ມວິວຏ຺ເຏນ, ໂສ ວິລຸຕ຺ໂຕ ວິລຸປ຺ປຕີ’’ຕິ.

໑໒໗. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ ¶ . ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ເຍນ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປເສນທິສ຺ສ ໂກສລສ຺ສ ອຸປກຓ຺ຓເກ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ມລ຺ລິກາ, ເທວ, ເທວີ ຘີຕຣໍ ວິຊາຕາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ອນຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຣາຊານໍ ປເສນທິໍ ໂກສລໍ ອນຕ຺ຕມນຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ອິຕ຺ຖີປິ ຫິ ເອກຈ຺ຈິຍາ, ເສຍ຺ຍາ ໂປສ ຊນາຘິປ;

ເມຘາວິນີ ສີລວຕີ, ສສ຺ສຸເທວາ ປຕິພ຺ພຕາ.

‘‘ຕສ຺ສາ ¶ ໂຍ ຊາຍຕິ ໂປໂສ, ສູໂຣ ໂຫຕິ ທິສມ຺ປຕິ;

ຕາທິສາ ສຸຠຄິຍາ [ສຸຠຣິຍາປຸຕ຺ໂຕ (ກ.)] ປຸຕ຺ໂຕ, ຣຊ຺ຊມ຺ປິ ອນຸສາສຕີ’’ຕິ.

໑໒໘. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ໂຍ ອຸໂຠ ອຕ຺ເຖ ສມຘິຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐຕິ – ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກຎ຺ເຈວ ອຕ຺ຖໍ ສມ຺ປຣາຍິກຎ຺ຈາ’’ຕິ?

‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ໂຍ ອຸໂຠ ອຕ຺ເຖ ສມຘິຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐຕິ – ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກຎ຺ເຈວ ອຕ຺ຖໍ ສມ຺ປຣາຍິກຎ຺ຈາ’’ຕິ.

‘‘ກຕໂມ ¶ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອໂກ ຘມ຺ໂມ, ໂຍ ອຸໂຠ ອຕ຺ເຖ ສມຘິຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐຕິ – ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກຎ຺ເຈວ ອຕ຺ຖໍ ສມ຺ປຣາຍິກຎ຺ຈາ’’ຕິ?

‘‘ອປ຺ປມາໂທ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເອໂກ ຘມ຺ໂມ, ໂຍ ອຸໂຠ ອຕ຺ເຖ ສມຘິຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐຕິ – ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກຎ຺ເຈວ ອຕ຺ຖໍ ສມ຺ປຣາຍິກຎ຺ຈາຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ມຫາຣາຊ, ຍານິ ການິຈິ ຊງ຺ຄລານໍ [ຊງ຺ຄມານໍ (ສີ. ປີ.)] ປາຓານໍ ປທຊາຕານິ, ສພ຺ພານິ ຕານິ ຫຕ຺ຖິປເທ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຫຕ຺ຖິປທໍ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ – ຍທິທໍ ມຫນ຺ຕຕ຺ເຕນ; ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອປ຺ປມາໂທ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ, ໂຍ ອຸໂຠ ¶ ອຕ຺ເຖ ສມຘິຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐຕິ – ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກຎ຺ເຈວ ອຕ຺ຖໍ ສມ຺ປຣາຍິກຎ຺ຈາ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ…ເປ…

‘‘ອາຍຸໍ ອໂຣຄິຍໍ ວຓ຺ຓໍ, ສຄ຺ຄໍ ອຸຈ຺ຈາກຸລີນຕໍ;

ຣຕິໂຍ ປຕ຺ຖຍນ຺ເຕນ, ອຸຬາຣາ ອປຣາປຣາ.

‘‘ອປ຺ປມາທໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາສຸ ປຓ຺ຑິຕາ;

ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອຸໂຠ ອຕ຺ເຖ, ອຘິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ.

‘‘ທິຏ຺ເຐ ¶ ຘມ຺ເມ ຈ ໂຍ ອຕ຺ໂຖ, ໂຍ ຈຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຣາຍິໂກ;

ອຕ຺ຖາຠິສມຍາ ຘີໂຣ, ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

໑໒໙. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ ¶ , ຠນ຺ເຕ, ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ, ໂສ ຈ ໂຂ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສ຺ສ ກລ຺ຍາຓສຫາຍສ຺ສ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ກສ຺ສ, ໂນ ປາປມິຕ຺ຕສ຺ສ ໂນ ປາປສຫາຍສ຺ສ ໂນ ປາປສມ຺ປວງ຺ກສ຺ສາ’’’ຕິ.

‘‘ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ! ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ¶ , ມຫາຣາຊ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ. ໂສ ຈ ໂຂ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສ຺ສ ກລ຺ຍາຓສຫາຍສ຺ສ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ກສ຺ສ, ໂນ ປາປມິຕ຺ຕສ຺ສ ໂນ ປາປສຫາຍສ຺ສ ໂນ ປາປສມ຺ປວງ຺ກສ຺ສາຕິ.

‘‘ເອກມິທາຫໍ, ມຫາຣາຊ, ສມຍໍ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣາມິ ນຄຣກໍ ນາມ ສກ຺ຍານໍ ນິຄໂມ. ອຖ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອານນ຺ໂທ ຠິກ຺ຂຸ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອານນ຺ໂທ ຠິກ຺ຂຸ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອຸປຑ຺ຒມິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ – ຍທິທໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ກລ຺ຍາຓສຫາຍຕາ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ກຕາ’’’ຕິ.

‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາຫໍ, ມຫາຣາຊ, ອານນ຺ທໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ມາ ເຫວໍ, ອານນ຺ທ, ມາ ເຫວໍ, ອານນ຺ທ! ສກລເມວ ຫິທໍ, ອານນ຺ທ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ – ຍທິທໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ¶ ກລ຺ຍາຓສຫາຍຕາ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ກຕາ. ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສ຺ເສຕໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປາຏິກງ຺ຂໍ ກລ຺ຍາຓສຫາຍສ຺ສ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ກສ຺ສ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວສ຺ສຕິ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ພຫຸລີກຣິສ຺ສຕິ’’’.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓສຫາໂຍ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ໂກ ¶ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ, ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ພຫຸລີກໂຣຕິ? ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ຠາເວຕິ ¶ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິໍ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໍ ຠາເວຕິ…ເປ… ສມ຺ມາວາຈໍ ຠາເວຕິ…ເປ… ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕໍ ຠາເວຕິ…ເປ… ສມ຺ມາອາຊີວໍ ຠາເວຕິ…ເປ… ສມ຺ມາວາຍາມໍ ຠາເວຕິ…ເປ… ສມ຺ມາສຕິໍ ຠາເວຕິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິໍ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓສຫາໂຍ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ໂກ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕິ, ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ພຫຸລີກໂຣຕິ. ຕທມິນາເປຕໍ, ອານນ຺ທ, ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ ຍຖາ ສກລເມວິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ – ຍທິທໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ກລ຺ຍາຓສຫາຍຕາ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ກຕາ’’ຕິ.

‘‘ມມຎ຺ຫິ, ອານນ຺ທ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ອາຄມ຺ມ ຊາຕິຘມ຺ມາ ສຕ຺ຕາ ຊາຕິຍາ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຊຣາຘມ຺ມາ ສຕ຺ຕາ ຊຣາຍ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມາ ສຕ຺ຕາ ພ຺ຍາຘິໂຕ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ມຣຓຘມ຺ມາ ສຕ຺ຕາ ມຣເຓນ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສຘມ຺ມາ ສຕ຺ຕາ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາເສຫິ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອິມິນາ ໂຂ ເອຕໍ, ອານນ຺ທ, ປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ ຍຖາ ສກລເມວິທໍ ¶ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ – ຍທິທໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ກລ຺ຍາຓສຫາຍຕາ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ກຕາ’’ຕິ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສາມິ ກລ຺ຍາຓສຫາໂຍ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ໂກ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ¶ , ມຫາຣາຊ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

‘‘ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສ຺ສ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ກລ຺ຍາຓສຫາຍສ຺ສ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ກສ຺ສ ອຍໍ ເອໂກ ¶ ຘມ຺ໂມ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫາຕພ຺ໂພ – ອປ຺ປມາໂທ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ວິຫຣໂຕ ອປ຺ປມາທໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ, ອິຕ຺ຖາຄາຣສ຺ສ ອນຸຍນ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕິ – ‘ຣາຊາ ໂຂ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ອປ຺ປມາທໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ. ຫນ຺ທ, ມຍມ຺ປິ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣາມ, ອປ຺ປມາທໍ ອຸປນິສ຺ສາຍາ’’’ຕິ.

‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ¶ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ວິຫຣໂຕ ອປ຺ປມາທໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ, ຂຕ຺ຕິຍານມ຺ປິ ອນຸຍນ຺ຕານໍ ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕິ – ‘ຣາຊາ ໂຂ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປມາທໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ. ຫນ຺ທ, ມຍມ຺ປິ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣາມ, ອປ຺ປມາທໍ ອຸປນິສ຺ສາຍາ’’’ຕິ.

‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ວິຫຣໂຕ ອປ຺ປມາທໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ, ພລກາຍສ຺ສປິ ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕິ – ‘ຣາຊາ ໂຂ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປມາທໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ. ຫນ຺ທ, ມຍມ຺ປິ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣາມ, ອປ຺ປມາທໍ ອຸປນິສ຺ສາຍາ’’’ຕິ.

‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ວິຫຣໂຕ ອປ຺ປມາທໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ, ເນຄມຊານປທສ຺ສປິ ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕິ – ‘ຣາຊາ ໂຂ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ອປ຺ປມາທໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ. ຫນ຺ທ, ມຍມ຺ປິ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣາມ, ອປ຺ປມາທໍ ອຸປນິສ຺ສາຍາ’’’ຕິ?

‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ວິຫຣໂຕ ອປ຺ປມາທໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ, ອຕ຺ຕາປິ ຄຸຕ຺ໂຕ ຣກ຺ຂິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ – ອິຕ຺ຖາຄາຣມ຺ປິ ຄຸຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂິຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ໂກສໂກຏ຺ຐາຄາຣມ຺ປິ ຄຸຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂິຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ…ເປ…

‘‘ໂຠເຄ ¶ ປຕ຺ຖຍມາເນນ, ອຸຬາເຣ ອປຣາປເຣ;

ອປ຺ປມາທໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາສຸ ປຓ຺ຑິຕາ.

‘‘ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອຸໂຠ ອຕ຺ເຖ, ອຘິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ທິຏ຺ເຐ ¶ ຘມ຺ເມ ຈ ໂຍ ອຕ຺ໂຖ, ໂຍ ຈຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຣາຍິໂກ;

ອຕ຺ຖາຠິສມຍາ ຘີໂຣ, ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

໑໓໐. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ທິວາ ທິວສ຺ສ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ຣາຊານໍ ປເສນທິໍ ໂກສລໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຫນ຺ທ, ກຸໂຕ ນຸ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ອາຄຈ຺ຉສິ ທິວາ ທິວສ຺ສາ’’ຕິ?

‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ສາວຕ຺ຖິຍໍ ເສຏ຺ຐິ ຄຫປຕິ ກາລງ຺ກໂຕ. ຕມຫໍ ອປຸຕ຺ຕກໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ຣາຊນ຺ເຕປຸຣໍ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉາມິ. ອສີຕິ, ຠນ຺ເຕ, ສຕສຫສ຺ສານິ ຫິຣຎ຺ຎສ຺ເສວ, ໂກ ປນ ¶ ວາໂທ ຣູປິຍສ຺ສ ¶ ! ຕສ຺ສ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ເອວຣູໂປ ຠຕ຺ຕໂຠໂຄ ອໂຫສິ – ກຓາຊກໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ ພິລງ຺ຄທຸຕິຍໍ. ເອວຣູໂປ ວຕ຺ຖໂຠໂຄ ອໂຫສິ – ສາຓໍ ຘາເຣຕິ ຕິປກ຺ຂວສນໍ. ເອວຣູໂປ ຍານໂຠໂຄ ອໂຫສິ – ຊຊ຺ຊຣຣຖເກນ ຍາຕິ ປຓ຺ຓຉຕ຺ຕເກນ ຘາຣິຍມາເນນາ’’ຕິ.

‘‘ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ! ອສປ຺ປຸຣິໂສ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸຬາເຣ ໂຠເຄ ລຠິຕ຺ວາ ເນວຕ຺ຕານໍ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ, ນ ມາຕາປິຕໂຣ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ, ນ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ, ນ ທາສກມ຺ມກຣໂປຣິເສ ¶ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ, ນ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ເຈ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ, ນ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄິກໍ ທກ຺ຂິຓໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ ໂສວຄ຺ຄິກໍ ສຸຂວິປາກໍ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກໍ. ຕສ຺ສ ເຕ ໂຠເຄ ເອວໍ ສມ຺ມາ ອປຣິຠຸຎ຺ຊິຍມາເນ [ອປຣິຠຸຎ຺ຊມາໂນ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ຣາຊາໂນ ວາ ຫຣນ຺ຕິ ໂຈຣາ ວາ ຫຣນ຺ຕິ ອຄ຺ຄິ ວາ ຑຫຕິ ອຸທກໍ ວາ ວຫຕິ ອປ຺ປິຍາ ວາ ທາຍາທາ ຫຣນ຺ຕິ. ເອວໍສ ເຕ [ເອວໍ ສນ຺ເຕ (ສີ. ປີ.)], ມຫາຣາຊ, ໂຠຄາ ສມ຺ມາ ອປຣິຠຸຎ຺ຊິຍມານາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂນ ປຣິໂຠຄໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ມຫາຣາຊ, ອມນຸສ຺ສຏ຺ຐາເນ ໂປກ຺ຂຣຓີ ອຈ຺ໂຉທກາ ສີໂຕທກາ ສາໂຕທກາ ເສໂຕທກາ ສຸປຕິຕ຺ຖາ ຣມຓີຍາ. ຕໍ ຊໂນ ເນວ ຫເຣຍ຺ຍ ນ ປິເວຍ຺ຍ ນ ນຫາເຍຍ຺ຍ ນ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກເຣຍ຺ຍ. ເອວຎ຺ຫິ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ ສມ຺ມາ ອປຣິຠຸຎ຺ຊິຍມານໍ [ອປຣິຠຸຎ຺ຊມານໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ¶ , ໂນ ປຣິໂຠຄໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອຸຬາເຣ ໂຠເຄ ລຠິຕ຺ວາ ເນວຕ຺ຕານໍ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ, ນ ມາຕາປິຕໂຣ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ, ນ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ, ນ ທາສກມ຺ມກຣໂປຣິເສ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ, ນ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ເຈ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ, ນ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄິກໍ ທກ຺ຂິຓໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ ໂສວຄ຺ຄິກໍ ສຸຂວິປາກໍ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກໍ. ຕສ຺ສ ເຕ ໂຠເຄ ເອວໍ ສມ຺ມາ ອປຣິຠຸຎ຺ຊິຍມາເນ ຣາຊາໂນ ວາ ຫຣນ຺ຕິ ໂຈຣາ ວາ ຫຣນ຺ຕິ ອຄ຺ຄິ ວາ ຑຫຕິ ອຸທກໍ ວາ ວຫຕິ ອປ຺ປິຍາ ວາ ທາຍາທາ ຫຣນ຺ຕິ. ເອວໍສ ເຕ [ເອວໍ ສນ຺ເຕ (ສີ. ປີ.)], ມຫາຣາຊ, ໂຠຄາ ສມ຺ມາ ອປຣິຠຸຎ຺ຊິຍມານາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂນ ປຣິໂຠຄໍ.

‘‘ສປ຺ປຸຣິໂສ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຸຬາເຣ ໂຠເຄ ລຠິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ, ມາຕາປິຕໂຣ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ, ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ, ທາສກມ຺ມກຣໂປຣິເສ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ, ມິຕ຺ຕາມຈ຺ເຈ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄິກໍ ທກ຺ຂິຓໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ ໂສວຄ຺ຄິກໍ ¶ ສຸຂວິປາກໍ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກໍ. ຕສ຺ສ ເຕ ໂຠເຄ ເອວໍ ສມ຺ມາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຍມາເນ ເນວ ຣາຊາໂນ ຫຣນ຺ຕິ ¶ ¶ , ນ ໂຈຣາ ຫຣນ຺ຕິ, ນ ອຄ຺ຄິ ຑຫຕິ, ນ ອຸທກໍ ວຫຕິ, ນ ອປ຺ປິຍາ ທາຍາທາ ຫຣນ຺ຕິ. ເອວໍສ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຄາ ສມ຺ມາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຍມານາ ປຣິໂຠຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂນ ປຣິກ຺ຂຍໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ມຫາຣາຊ, ຄາມສ຺ສ ວາ ນິຄມສ຺ສ ວາ ອວິທູເຣ ໂປກ຺ຂຣຓີ ອຈ຺ໂຉທກາ ສີໂຕທກາ ສາໂຕທກາ ເສໂຕທກາ ສຸປຕິຕ຺ຖາ ຣມຓີຍາ. ຕຎ຺ຈ ອຸທກໍ ຊໂນ ຫເຣຍ຺ຍປິ ປິເວຍ຺ຍປິ ນຫາເຍຍ຺ຍປິ ຍຖາປຈ຺ຈຍມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍ. ເອວຎ຺ຫິ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ອຸທກໍ ສມ຺ມາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຍມານໍ ປຣິໂຠຄໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ໂນ ປຣິກ຺ຂຍໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ອຸຬາເຣ ໂຠເຄ ລຠິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ, ມາຕາປິຕໂຣ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ, ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ, ທາສກມ຺ມກຣໂປຣິເສ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ, ມິຕ຺ຕາມຈ຺ເຈ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄິກໍ ທກ຺ຂິຓໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ ໂສວຄ຺ຄິກໍ ສຸຂວິປາກໍ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກໍ. ຕສ຺ສ ເຕ ໂຠເຄ ເອວໍ ສມ຺ມາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຍມາເນ ເນວ ຣາຊາໂນ ຫຣນ຺ຕິ, ນ ໂຈຣາ ຫຣນ຺ຕິ, ນ ອຄ຺ຄິ ຑຫຕິ, ນ ອຸທກໍ ວຫຕິ, ນ ອປ຺ປິຍາ ທາຍາທາ ຫຣນ຺ຕິ. ເອວໍສ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ໂຠຄາ ສມ຺ມາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຍມານາ ປຣິໂຠຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂນ ປຣິກ຺ຂຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອມນຸສ຺ສຏ຺ຐາເນ ¶ ອຸທກໍວ ສີຕໍ,

ອນິນ຺ທິໂຕ ສຄ຺ຄມຸເປຕິ ຐານ’’ນ຺ຕິ.

໑໓໑. ອຖ ¶ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ທິວາ ທິວສ຺ສ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ¶ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ຣາຊານໍ ປເສນທິໍ ໂກສລໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຫນ຺ທ, ກຸໂຕ ນຸ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ອາຄຈ຺ຉສິ ທິວາ ທິວສ຺ສາ’’ຕິ?

‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ສາວຕ຺ຖິຍໍ ເສຏ຺ຐິ ຄຫປຕິ ກາລງ຺ກໂຕ. ຕມຫໍ ອປຸຕ຺ຕກໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ຣາຊນ຺ເຕປຸຣໍ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉາມິ. ສຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຕສຫສ຺ສານິ ຫິຣຎ຺ຎສ຺ເສວ, ໂກ ປນ ວາໂທ ຣູປິຍສ຺ສ! ຕສ຺ສ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ເອວຣູໂປ ຠຕ຺ຕໂຠໂຄ ອໂຫສິ – ກຓາຊກໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ ພິລງ຺ຄທຸຕິຍໍ. ເອວຣູໂປ ວຕ຺ຖໂຠໂຄ ອໂຫສິ – ສາຓໍ ຘາເຣຕິ ຕິປກ຺ຂວສນໍ ¶ . ເອວຣູໂປ ຍານໂຠໂຄ ອໂຫສິ – ຊຊ຺ຊຣຣຖເກນ ຍາຕິ ປຓ຺ຓຉຕ຺ຕເກນ ຘາຣິຍມາເນນາ’’ຕິ.

‘‘ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ! ຠູຕປຸພ຺ພໍ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ເສຏ຺ຐິ ຄຫປຕິ ຕຄ຺ຄຣສິຂິໍ ນາມ ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ປຏິປາເທສິ. ‘ເທຖ ສມຓສ຺ສ ປິຓ຺ຑ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ. ທຕ຺ວາ ຈ ປນ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ອໂຫສິ – ‘ວຣເມຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທາສາ ວາ ກມ຺ມກຣາ ວາ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ຠາຕຸ ຈ ປນ ເອກປຸຕ຺ຕກໍ ສາປເຕຍ຺ຍສ຺ສ ກາຣຓາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສິ.

‘‘ຍໍ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ເສຏ຺ຐິ ຄຫປຕິ ຕຄ຺ຄຣສິຂິໍ ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ປຏິປາເທສິ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາເກນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ເສວ ¶ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກາວເສເສນ ອິມິສ຺ສາເຍວ ສາວຕ຺ຖິຍາ ¶ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເສຏ຺ຐິຕ຺ຕໍ ກາເຣສິ. ຍໍ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ເສຏ຺ຐິ ຄຫປຕິ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ອໂຫສິ – ‘ວຣເມຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທາສາ ວາ ກມ຺ມກຣາ ວາ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາເກນ ນາສ຺ສຸຬາຣາຍ ຠຕ຺ຕໂຠຄາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ, ນາສ຺ສຸຬາຣາຍ ວຕ຺ຖໂຠຄາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ, ນາສ຺ສຸຬາຣາຍ ຍານໂຠຄາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ, ນາສ຺ສຸຬາຣານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກາມຄຸຓານໍ ໂຠຄາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ. ຍໍ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ເສຏ຺ຐິ ຄຫປຕິ ຠາຕຸ ຈ ປນ ເອກປຸຕ຺ຕກໍ ສາປເຕຍ຺ຍສ຺ສ ກາຣຓາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສິ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາເກນ ພຫູນິ ວສ຺ສານິ ພຫູນິ ວສ຺ສສຕານິ ພຫູນິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ພຫູນິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ຖ. ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກາວເສເສນ ອິທໍ ສຕ຺ຕມໍ ອປຸຕ຺ຕກໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ຣາຊໂກສໍ ປເວເສຕິ. ຕສ຺ສ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ປຸຣາຓຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎໍ ປຣິກ຺ຂີຓໍ, ນວຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎໍ ອນຸປຈິຕໍ. ອຊ຺ຊ ປນ, ມຫາຣາຊ, ເສຏ຺ຐິ ຄຫປຕິ ມຫາໂຣຣຸເວ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ¶ . ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ, ເສຏ຺ຐິ ຄຫປຕິ ມຫາໂຣຣຸວໍ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ¶ , ມຫາຣາຊ, ເສຏ຺ຐິ ຄຫປຕິ ມຫາໂຣຣຸວໍ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ…ເປ….

‘‘ຘຎ຺ຎໍ ຘນໍ ຣຊຕໍ ຊາຕຣູປໍ, ປຣິຄ຺ຄຫໍ ວາປິ ຍທຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ;

ທາສາ ກມ຺ມກຣາ ເປສ຺ສາ, ເຍ ຈສ຺ສ ອນຸຊີວິໂນ.

‘‘ສພ຺ພໍ ¶ ນາທາຍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ສພ຺ພໍ ນິກ຺ຂິປ຺ປຄາມິນໍ [ນິກ຺ຂີປຄາມິນໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)];

ຍຎ຺ຈ ກໂຣຕິ ກາເຍນ, ວາຈາຍ ອຸທ ເຈຕສາ.

‘‘ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ສກໍ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉຕິ;

ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອນຸຄໍ ໂຫຕິ, ຉາຍາວ ອນປາຍິນີ.

‘‘ຕສ຺ມາ ກເຣຍ຺ຍ ກລ຺ຍາຓໍ, ນິຈຍໍ ສມ຺ປຣາຍິກໍ;

ປຸຎ຺ຎານິ ປຣໂລກສ຺ມິໍ, ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ປາຓິນ’’ນ຺ຕິ.

ຊຏິລາ ປຎ຺ຈ ຣາຊາໂນ, ໂທຓປາກກຸເຣນ ຈ;

ສງ຺ຄາເມນ ທ຺ເວ ວຸຕ຺ຕານິ, ມລ຺ລິກາ [ຘີຕຣາ (ພຫູສຸ)] ທ຺ເວ ອປ຺ປມາເທນ ຈ;

ອປຸຕ຺ຕເກນ ທ຺ເວ ວຸຕ຺ຕາ, ວຄ຺ໂຄ ເຕນ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

໑໓໒. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ ¶ ¶ . ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ຣາຊານໍ ປເສນທິໍ ໂກສລໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ມຫາຣາຊ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຕໂມຕມປຣາຍໂນ, ຕໂມໂຊຕິປຣາຍໂນ, ໂຊຕິຕມປຣາຍໂນ, ໂຊຕິໂຊຕິປຣາຍໂນ’’.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ມຫາຣາຊ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕໂມຕມປຣາຍໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນີເຈ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ, ຈຓ຺ຑາລກຸເລ ວາ ເວນກຸເລ [ເວຓກຸເລ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວາ ເນສາທກຸເລ ວາ ຣຖກາຣກຸເລ ວາ ປຸກ຺ກຸສກຸເລ ວາ ທລິທ຺ເທ ອປ຺ປນ຺ນປານໂຠຊເນ ກສິຣວຸຕ຺ຕິເກ ¶ , ຍຕ຺ຖ ກສິເຣນ ຆາສຈ຺ຉາໂທ ລພ຺ຠຕິ. ໂສ ຈ ໂຫຕິ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ທຸທ຺ທສິໂກ ໂອໂກຏິມໂກ ພວ຺ຫາພາໂຘ [ພຫ຺ວາພາໂຘ (ກ.)] ກາໂຓ ວາ ກຸຓີ ວາ ຂຎ຺ໂຊ ວາ ປກ຺ຂຫໂຕ ວາ, ນ ລາຠີ ອນ຺ນສ຺ສ ປານສ຺ສ ວຕ຺ຖສ຺ສ ຍານສ຺ສ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນສ຺ສ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍສ຺ສ. ໂສ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ໂສ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ມຫາຣາຊ ¶ , ປຸຣິໂສ ອນ຺ຘກາຣາ ວາ ອນ຺ຘກາຣໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕມາ ວາ ຕມໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ໂລຫິຕມລາ ວາ ໂລຫິຕມລໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຕຖູປມາຫໍ, ມຫາຣາຊ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຕໂມຕມປຣາຍໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ມຫາຣາຊ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຕໂມໂຊຕິປຣາຍໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນີເຈ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ, ຈຓ຺ຑາລກຸເລ ວາ ເວນກຸເລ ວາ ເນສາທກຸເລ ວາ ຣຖກາຣກຸເລ ວາ ປຸກ຺ກຸສກຸເລ ວາ ທລິທ຺ເທ ອປ຺ປນ຺ນປານໂຠຊເນ ກສິຣວຸຕ຺ຕິເກ, ຍຕ຺ຖ ກສິເຣນ ຆາສຈ຺ຉາໂທ ລພ຺ຠຕິ. ໂສ ຈ ໂຂ ໂຫຕິ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ທຸທ຺ທສິໂກ ¶ ໂອໂກຏິມໂກ ພວ຺ຫາພາໂຘ, ກາໂຓ ວາ ¶ ກຸຓີ ວາ ຂຎ຺ໂຊ ວາ ປກ຺ຂຫໂຕ ວາ, ນ ລາຠີ ອນ຺ນສ຺ສ ປານສ຺ສ ວຕ຺ຖສ຺ສ ຍານສ຺ສ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນສ຺ສ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍສ຺ສ. ໂສ ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ໂສ ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ປຖວິຍາ ວາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາໂຣເຫຍ຺ຍ, ປລ຺ລງ຺ກາ ວາ ອສ຺ສປິຏ຺ຐິໍ ອາໂຣເຫຍ຺ຍ, ອສ຺ສປິຏ຺ຐິຍາ ວາ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘໍ ອາໂຣເຫຍ຺ຍ, ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘາ ວາ ປາສາທໍ ອາໂຣເຫຍ຺ຍ. ຕຖູປມາຫໍ, ມຫາຣາຊ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຕໂມໂຊຕິປຣາຍໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ມຫາຣາຊ, ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຊຕິຕມປຣາຍໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ ¶ , ມຫາຣາຊ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸຈ຺ເຈ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ, ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລກຸເລ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸເລ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລກຸເລ ວາ, ອຑ຺ເຒ ມຫທ຺ຘເນ ມຫາໂຠເຄ ປຫູຕຊາຕຣູປຣຊເຕ ¶ ປຫູຕວິຕ຺ຕູປກຣເຓ ປຫູຕຘນຘຎ຺ເຎ. ໂສ ຈ ໂຫຕິ ອຠິຣູໂປ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ, ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ລາຠີ ອນ຺ນສ຺ສ ປານສ຺ສ ວຕ຺ຖສ຺ສ ຍານສ຺ສ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນສ຺ສ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍສ຺ສ. ໂສ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ໂສ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ປາສາທາ ວາ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘໍ ໂອໂຣເຫຍ຺ຍ, ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘາ ວາ ອສ຺ສປິຏ຺ຐິໍ ໂອໂຣເຫຍ຺ຍ, ອສ຺ສປິຏ຺ຐິຍາ ວາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ໂອໂຣເຫຍ຺ຍ, ປລ຺ລງ຺ກາ ວາ ປຖວິໍ ໂອໂຣເຫຍ຺ຍ, ປຖວິຍາ ວາ ອນ຺ຘກາຣໍ ປວິເສຍ຺ຍ. ຕຖູປມາຫໍ, ມຫາຣາຊ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຊຕິຕມປຣາຍໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ມຫາຣາຊ, ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຊຕິໂຊຕິປຣາຍໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ມຫາຣາຊ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸຈ຺ເຈ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ, ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລກຸເລ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸເລ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລກຸເລ ¶ ວາ, ອຑ຺ເຒ ມຫທ຺ຘເນ ມຫາໂຠເຄ ປຫູຕຊາຕຣູປຣຊເຕ ປຫູຕວິຕ຺ຕູປກຣເຓ ¶ ປຫູຕຘນຘຎ຺ເຎ. ໂສ ຈ ໂຫຕິ ອຠິຣູໂປ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ, ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ¶ , ລາຠີ ອນ຺ນສ຺ສ ປານສ຺ສ ວຕ຺ຖສ຺ສ ຍານສ຺ສ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນສ຺ສ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍສ຺ສ. ໂສ ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ໂສ ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ປລ຺ລງ຺ກາ ວາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ສງ຺ກເມຍ຺ຍ, ອສ຺ສປິຏ຺ຐິຍາ ວາ ອສ຺ສປິຏ຺ຐິໍ ສງ຺ກເມຍ຺ຍ, ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘາ ວາ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘໍ ສງ຺ກເມຍ຺ຍ, ປາສາທາ ວາ ປາສາທໍ ສງ຺ກເມຍ຺ຍ. ຕຖູປມາຫໍ, ມຫາຣາຊ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຊຕິໂຊຕິປຣາຍໂນ ໂຫຕິ. ອິເມ ¶ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ອິທມໂວຈ…ເປ…

‘‘ທລິທ຺ໂທ ປຸຣິໂສ ຣາຊ, ອສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ມຈ຺ຉຣີ;

ກທຣິໂຍ ປາປສງ຺ກປ຺ໂປ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ອນາທໂຣ.

‘‘ສມເຓ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ວາປິ, ອຎ຺ເຎ ວາປິ ວນິພ຺ພເກ;

ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ, ນຕ຺ຖິໂກ ໂຫຕິ ໂຣສໂກ.

‘‘ທທມານໍ ນິວາເຣຕິ, ຍາຈມານານ ໂຠຊນໍ;

ຕາທິໂສ ປຸຣິໂສ ຣາຊ, ມີຍມາໂນ ຊນາຘິປ;

ອຸເປຕິ ນິຣຍໍ ໂຆຣໍ, ຕໂມຕມປຣາຍໂນ.

‘‘ທລິທ຺ໂທ ປຸຣິໂສ ຣາຊ, ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ອມຈ຺ຉຣີ;

ທທາຕິ ¶ ເສຏ຺ຐສງ຺ກປ຺ໂປ, ອພ຺ຍຄ຺ຄມນໂສ ນໂຣ.

‘‘ສມເຓ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ວາປິ, ອຎ຺ເຎ ວາປິ ວນິພ຺ພເກ;

ອຸຏ຺ຐາຍ ອຠິວາເທຕິ, ສມຈຣິຍາຍ ສິກ຺ຂຕິ.

‘‘ທທມານໍ ¶ ນ ວາເຣຕິ [ນ ນິວາເຣຕິ (ສີ.)], ຍາຈມານານ ໂຠຊນໍ;

ຕາທິໂສ ປຸຣິໂສ ຣາຊ, ມີຍມາໂນ ຊນາຘິປ;

ອຸເປຕິ ຕິທິວໍ ຐານໍ, ຕໂມໂຊຕິປຣາຍໂນ.

‘‘ອຑ຺ໂຒ ¶ ເຈ [ອຑ຺ໂຒ ເວ (ປີ. ກ.)] ປຸຣິໂສ ຣາຊ, ອສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ມຈ຺ຉຣີ;

ກທຣິໂຍ ປາປສງ຺ກປ຺ໂປ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ອນາທໂຣ.

‘‘ສມເຓ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ວາປິ, ອຎ຺ເຎ ວາປິ ວນິພ຺ພເກ;

ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ, ນຕ຺ຖິໂກ ໂຫຕິ ໂຣສໂກ.

‘‘ທທມານໍ ນິວາເຣຕິ, ຍາຈມານານ ໂຠຊນໍ;

ຕາທິໂສ ປຸຣິໂສ ຣາຊ, ມີຍມາໂນ ຊນາຘິປ;

ອຸເປຕິ ນິຣຍໍ ໂຆຣໍ, ໂຊຕິຕມປຣາຍໂນ.

‘‘ອຑ຺ໂຒ ເຈ ປຸຣິໂສ ຣາຊ, ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ອມຈ຺ຉຣີ;

ທທາຕິ ເສຏ຺ຐສງ຺ກປ຺ໂປ, ອພ຺ຍຄ຺ຄມນໂສ ນໂຣ.

‘‘ສມເຓ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ວາປິ, ອຎ຺ເຎ ວາປິ ວນິພ຺ພເກ;

ອຸຏ຺ຐາຍ ອຠິວາເທຕິ, ສມຈຣິຍາຍ ສິກ຺ຂຕິ.

‘‘ທທມານໍ ນ ວາເຣຕິ, ຍາຈມານານ ໂຠຊນໍ;

ຕາທິໂສ ປຸຣິໂສ ຣາຊ, ມີຍມາໂນ ຊນາຘິປ;

ອຸເປຕິ ຕິທິວໍ ຐານໍ, ໂຊຕິໂຊຕິປຣາຍໂນ’’ຕິ.

໑໓໓. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ຣາຊານໍ ປເສນທິໍ ໂກສລໍ ຠຄວາ ¶ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຫນ຺ທ, ກຸໂຕ ນຸ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ອາຄຈ຺ຉສິ ທິວາທິວສ຺ສາ’’ຕິ?

‘‘ອຍ຺ຍິກາ ¶ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ກາລງ຺ກຕາ ຊິຓ຺ຓາ ວຸຑ຺ຒາ ມຫລ຺ລິກາ ອທ຺ຘຄຕາ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ ວີສວສ຺ສສຕິກາ ຊາຕິຍາ. ອຍ຺ຍິກາ ໂຂ ປນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ປິຍາ ໂຫຕິ ມນາປາ. ຫຕ຺ຖິຣຕເນນ ເຈປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ລເຠຍ຺ຍໍ ‘ມາ ເມ ອຍ຺ຍິກາ ກາລມກາສີ’ຕິ, ຫຕ຺ຖິຣຕນມ຺ປາຫໍ ທເທຍ຺ຍໍ – ‘ມາ ເມ ອຍ຺ຍິກາ ກາລມກາສີ’ຕິ. ອສ຺ສຣຕເນນ ເຈປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ລເຠຍ຺ຍໍ ‘ມາ ເມ ອຍ຺ຍິກາ ກາລມກາສີ’ຕິ, ອສ຺ສຣຕນມ຺ປາຫໍ ທເທຍ຺ຍໍ – ‘ມາ ເມ ອຍ຺ຍິກາ ກາລມກາສີ’ຕິ. ຄາມວເຣນ ເຈປາຫໍ ຠນ຺ເຕ, ລເຠຍ຺ຍໍ ‘ມາ ເມ ອຍ຺ຍິກາ ກາລມກາສີ’ຕິ, ຄາມວຣມ຺ປາຫໍ ທເທຍ຺ຍໍ – ‘ມາ ເມ ອຍ຺ຍິກາ ກາລມກາສີ’ຕິ. ຊນປທປເທເສນ [ຊນປເທນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ເຈປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ລເຠຍ຺ຍໍ ¶ ‘ມາ ເມ ອຍ຺ຍິກາ ກາລມກາສີ’ຕິ, ຊນປທປເທສມ຺ປາຫໍ ທເທຍ຺ຍໍ – ‘ມາ ເມ ອຍ຺ຍິກາ ກາລມກາສີ’ຕິ. ‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ, ມຫາຣາຊ, ມຣຓຘມ຺ມາ ມຣຓປຣິໂຍສານາ ມຣຓໍ ອນຕີຕາ’ຕິ. ‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ຍາວສຸຠາສິຕມິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ – ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ມຣຓຘມ຺ມາ ມຣຓປຣິໂຍສານາ ມຣຓໍ ອນຕີຕາ’’’ຕິ.

‘‘ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ! ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ມຣຓຘມ຺ມາ ¶ ມຣຓປຣິໂຍສານາ ມຣຓໍ ອນຕີຕາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ມຫາຣາຊ, ຍານິ ການິຈິ ກຸມ຺ຠກາຣຠາຊນານິ ອາມການິ ເຈວ ປກ຺ການິ ຈ ສພ຺ພານິ ຕານິ ເຠທນຘມ຺ມານິ ເຠທນປຣິໂຍສານານິ ເຠທນໍ ອນຕີຕານິ; ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ມຣຓຘມ຺ມາ ມຣຓປຣິໂຍສານາ ມຣຓໍ ອນຕີຕາ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ…ເປ…

‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ມຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຣຓນ຺ຕຎ຺ຫິ ຊີວິຕໍ;

ຍຖາກມ຺ມໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຸຎ຺ຎປາປຜລູປຄາ;

ນິຣຍໍ ປາປກມ຺ມນ຺ຕາ, ປຸຎ຺ຎກມ຺ມາ ຈ ສຸຄ຺ຄຕິໍ.

‘‘ຕສ຺ມາ ກເຣຍ຺ຍ ກລ຺ຍາຓໍ, ນິຈຍໍ ສມ຺ປຣາຍິກໍ;

ປຸຎ຺ຎານິ ປຣໂລກສ຺ມິໍ, ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ປາຓິນ’’ນ຺ຕິ.

໑໓໔. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ ¶ – ‘‘ກຕິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ໂລກສ຺ສ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ອຜາສຸວິຫາຣາຍາ’’ຕິ? ‘‘ຕໂຍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂລກສ຺ສ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ອຜາສຸວິຫາຣາຍ. ກຕເມ ຕໂຍ? ໂລໂຠ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂລກສ຺ສ ຘມ຺ໂມ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ອຜາສຸວິຫາຣາຍ. ໂທໂສ ¶ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂລກສ຺ສ ຘມ຺ໂມ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ອຜາສຸວິຫາຣາຍ. ໂມໂຫ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ໂລກສ຺ສ ຘມ຺ໂມ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ອຜາສຸວິຫາຣາຍ. ອິເມ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕໂຍ ໂລກສ຺ສ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ອຜາສຸວິຫາຣາຍາ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ…ເປ…

‘‘ໂລໂຠ ¶ ໂທໂສ ຈ ໂມໂຫ ຈ, ປຸຣິສໍ ປາປເຈຕສໍ;

ຫິໍສນ຺ຕິ ອຕ຺ຕສມ຺ຠູຕາ, ຕຈສາຣໍວ ສມ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ.

໑໓໕. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກຕ຺ຖ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ທານໍ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຍຕ຺ຖ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕີ’’ຕິ. ‘‘ກຕ຺ຖ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຎ຺ຎໍ ໂຂ ເອຕໍ, ມຫາຣາຊ, ກຕ຺ຖ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ຎໍ ປເນຕໍ ກຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລນ຺ຕິ? ສີລວໂຕ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ, ໂນ ຕຖາ ທຸສ຺ສີເລ. ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຕຎ຺ເຎເວຕ຺ຖ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ. ຍຖາ, ເຕ ຂເມຍ຺ຍ, ຕຖາ ນໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາສິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ອິຘ ຕ຺ຍສ຺ສ ຍຸທ຺ຘໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ສງ຺ຄາໂມ ສມຸປພ຺ຍູຬ຺ໂຫ [ສມູປພ຺ພູຬ຺ໂຫ (ສີ.), ສມຸປພ຺ພຸຬ຺ໂຫ (ປີ.)]. ອຖ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຂຕ຺ຕິຍກຸມາໂຣ ອສິກ຺ຂິໂຕ ອກຕຫຕ຺ໂຖ ອກຕໂຍຄ຺ໂຄ ອກຕູປາສໂນ ¶ ຠີຣຸ ຉມ຺ຠີ ອຸຕ຺ຣາສີ ປລາຍີ. ຠເຣຍ຺ຍາສິ ຕໍ ປຸຣິສໍ, ອຕ຺ໂຖ ຈ ເຕ ຕາທິເສນ ປຸຣິເສນາ’’ຕິ? ‘‘ນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠເຣຍ຺ຍໍ ຕໍ ປຸຣິສໍ, ນ ຈ ເມ ອຕ຺ໂຖ ຕາທິເສນ ປຸຣິເສນາ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸມາໂຣ ອສິກ຺ຂິໂຕ…ເປ… ອຖ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ເວສ຺ສກຸມາໂຣ ອສິກ຺ຂິໂຕ…ເປ… ອຖ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ສຸທ຺ທກຸມາໂຣ ອສິກ຺ຂິໂຕ…ເປ… ນ ຈ ເມ ອຕ຺ໂຖ ຕາທິເສນ ປຸຣິເສນາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ອິຘ ຕ຺ຍສ຺ສ ຍຸທ຺ຘໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ສງ຺ຄາໂມ ສມຸປພ຺ຍູຬ຺ໂຫ. ອຖ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ¶ ຂຕ຺ຕິຍກຸມາໂຣ ສຸສິກ຺ຂິໂຕ ກຕຫຕ຺ໂຖ ກຕໂຍຄ຺ໂຄ ກຕູປາສໂນ ອຠີຣຸ ອຈ຺ຉມ຺ຠີ ອນຸຕ຺ຣາສີ ອປລາຍີ. ຠເຣຍ຺ຍາສິ ຕໍ ປຸຣິສໍ, ອຕ຺ໂຖ ຈ ເຕ ຕາທິເສນ ປຸຣິເສນາ’’ຕິ? ‘‘ຠເຣຍ຺ຍາຫໍ, ຠນ຺ເຕ ¶ , ຕໍ ປຸຣິສໍ, ອຕ຺ໂຖ ຈ ເມ ຕາທິເສນ ປຸຣິເສນາ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸມາໂຣ…ເປ… ອຖ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ເວສ຺ສກຸມາໂຣ…ເປ… ອຖ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ສຸທ຺ທກຸມາໂຣ ສຸສິກ຺ຂິໂຕ ກຕຫຕ຺ໂຖ ກຕໂຍຄ຺ໂຄ ກຕູປາສໂນ ອຠີຣຸ ອຈ຺ຉມ຺ຠີ ອນຸຕ຺ຣາສີ ອປລາຍີ. ຠເຣຍ຺ຍາສິ ຕໍ ປຸຣິສໍ, ອຕ຺ໂຖ ຈ ເຕ ຕາທິເສນ ປຸຣິເສນາ’’ຕິ? ‘‘ຠເຣຍ຺ຍາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕໍ ປຸຣິສໍ, ອຕ຺ໂຖ ຈ ເມ ຕາທິເສນ ປຸຣິເສນາ’’ຕິ.

‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຍສ຺ມາ ກສ຺ມາ ເຈປິ [ຍສ຺ມາ ເຈປິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ກຸລາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ຈ ໂຫຕິ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີໂນ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ, ຕສ຺ມິໍ ¶ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈງ຺ຄານິ ປຫີນານິ ໂຫນ຺ຕິ? ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ພ຺ຍາປາໂທ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ຖິນມິທ຺ຘໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫີນາ ໂຫຕິ. ອິມານິ ປຎ຺ຈງ຺ຄານິ ປຫີນານິ ໂຫນ຺ຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ¶ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ? ອເສກ຺ເຂນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອເສກ຺ເຂນ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອເສກ຺ເຂນ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ¶ ໂຫຕິ, ອເສກ຺ເຂນ ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອເສກ຺ເຂນ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ອິຕິ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີເນ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ…ເປ… ສຕ຺ຖາ –

‘‘ອິສ຺ສຕ຺ຕໍ [ອິສ຺ສຕ຺ຖໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ພລວີຣິຍຎ຺ຈ [ພລວິຣິຍຎ຺ຈ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ຍສ຺ມິໍ ວິຊ຺ເຊຖ ມາຓເວ;

ຕໍ ຍຸທ຺ຘຕ຺ໂຖ ຠເຣ ຣາຊາ, ນາສູຣໍ ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ.

‘‘ຕເຖວ ຂນ຺ຕິໂສຣຈ຺ຈໍ, ຘມ຺ມາ ຍສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ອຣິຍວຸຕ຺ຕິໍ ເມຘາວິໍ, ຫີນຊຈ຺ຈມ຺ປິ ປູຊເຍ.

‘‘ກາຣເຍ ອສ຺ສເມ ຣມ຺ເມ, ວາສເຍຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸເຕ;

ປປຎ຺ຈ ວິວເນ ກຍິຣາ, ທຸຄ຺ເຄ ສງ຺ກມນານິ ຈ.

‘‘ອນ຺ນໍ ¶ ປານໍ ຂາທນີຍໍ, ວຕ຺ຖເສນາສນານິ ຈ;

ທເທຍ຺ຍ ອຸຊຸຠູເຕສຸ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ.

‘‘ຍຖາ ຫິ ເມໂຆ ຖນຍໍ, ວິຊ຺ຊຸມາລີ ສຕກ຺ກກຸ;

ຖລໍ ນິນ຺ນຎ຺ຈ ປູເຣຕິ, ອຠິວສ຺ສໍ ວສຸນ຺ຘຣໍ.

‘‘ຕເຖວ ສທ຺ໂຘ ສຸຕວາ, ອຠິສງ຺ຂຈ຺ຈ ໂຠຊນໍ;

ວນິພ຺ພເກ ຕປ຺ປຍຕິ, ອນ຺ນປາເນນ ປຓ຺ຑິໂຕ.

‘‘ອາໂມທມາໂນ ປກິເຣຕິ, ເທຖ ເທຖາຕິ ຠາສຕິ;

ຕໍ ¶ ຫິສ຺ສ ຄຊ຺ຊິຕໍ ໂຫຕິ, ເທວສ຺ເສວ ປວສ຺ສໂຕ;

ສາ ປຸຎ຺ຎຘາຣາ ວິປຸລາ, ທາຕາຣໍ ອຠິວສ຺ສຕີ’’ຕິ.

໑໓໖. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ຣາຊານໍ ປເສນທິໍ ໂກສລໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຫນ຺ທ, ກຸໂຕ ນຸ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ອາຄຈ຺ຉສິ ທິວາ ທິວສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ຍານິ ຕານິ, ຠນ຺ເຕ, ຣຎ຺ຎໍ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕານໍ ອິສ຺ສຣິຍມທມຕ຺ຕານໍ ກາມເຄຘປຣິຍຸຏ຺ຐິຕານໍ ຊນປທຕ຺ຖາວຣິຍປ຺ປຕ຺ຕານໍ ມຫນ຺ຕໍ ປຖວິມຓ຺ຑລໍ ອຠິວິຊິຍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ຕານໍ ຣາຊກຣຓີຍານິ ຠວນ຺ຕິ, ເຕສຸ ຂ຺ວາຫໍ, ເອຕຣຫິ ອຸສ຺ສຸກ຺ກມາປນ຺ໂນ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ມຫາຣາຊ, ອິຘ ເຕ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ¶ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ສທ຺ຘາຍິໂກ ປຈ຺ຈຍິໂກ. ໂສ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຍຄ຺ເຆ, ມຫາຣາຊ, ຊາເນຍ຺ຍາສິ, ອຫໍ ອາຄຈ຺ຉາມິ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ. ຕຕ຺ຖທ຺ທສໍ ມຫນ຺ຕໍ ປພ຺ພຕໍ ອພ຺ຠສມໍ ສພ຺ເພ ປາເຓ ນິປ຺ໂປເຖນ຺ໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຍໍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ກຣຓີຍໍ, ຕໍ ກໂຣຫີ’ຕິ. ອຖ ທຸຕິໂຍ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ປຈ຺ຉິມາຍ ທິສາຍ…ເປ… ອຖ ຕຕິໂຍ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ…ເປ… ອຖ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ ສທ຺ຘາຍິໂກ ປຈ຺ຈຍິໂກ. ໂສ ຕໍ ¶ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຍຄ຺ເຆ ມຫາຣາຊ, ຊາເນຍ຺ຍາສິ, ອຫໍ ອາຄຈ຺ຉາມິ ¶ ທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ. ຕຕ຺ຖທ຺ທສໍ ມຫນ຺ຕໍ ປພ຺ພຕໍ ອພ຺ຠສມໍ ສພ຺ເພ ປາເຓ ນິປ຺ໂປເຖນ຺ໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຍໍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ກຣຓີຍໍ ຕໍ ກໂຣຫີ’ຕິ. ເອວຣູເປ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕິ ມຫພ຺ຠເຍ ສມຸປ຺ປນ຺ເນ ທາຣຸເຓ ມນຸສ຺ສກ຺ຂເຍ [ມນຸສ຺ສກາເຍ (ກ.)] ທຸລ຺ລເຠ ມນຸສ຺ສຕ຺ເຕ ກິມສ຺ສ ກຣຓີຍ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ເອວຣູເປ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ມຫຕິ ມຫພ຺ຠເຍ ສມຸປ຺ປນ຺ເນ ທາຣຸເຓ ມນຸສ຺ສກ຺ຂເຍ ທຸລ຺ລເຠ ມນຸສ຺ສຕ຺ເຕ ກິມສ຺ສ ກຣຓີຍໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຘມ຺ມຈຣິຍາຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສມຈຣິຍາຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ກຸສລກິຣິຍາຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍາ’’ຕິ?

‘‘ອາໂຣເຈມິ ໂຂ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ປຏິເວເທມິ ໂຂ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອຘິວຕ຺ຕຕິ ໂຂ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ຊຣາມຣຓໍ. ອຘິວຕ຺ຕມາເນ ເຈ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຊຣາມຣເຓ ກິມສ຺ສ ກຣຓີຍ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຘິວຕ຺ຕມາເນ ຈ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຊຣາມຣເຓ ກິມສ຺ສ ກຣຓີຍໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຘມ຺ມຈຣິຍາຍ ສມຈຣິຍາຍ ກຸສລກິຣິຍາຍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍ? ຍານິ ຕານິ, ຠນ຺ເຕ, ຣຎ຺ຎໍ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕານໍ ອິສ຺ສຣິຍມທມຕ຺ຕານໍ ¶ ກາມເຄຘປຣິຍຸຏ຺ຐິຕານໍ ຊນປທຕ຺ຖາວຣິຍປ຺ປຕ຺ຕານໍ ມຫນ຺ຕໍ ປຖວິມຓ຺ຑລໍ ອຠິວິຊິຍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ຕານໍ ຫຕ຺ຖິຍຸທ຺ຘານິ ຠວນ຺ຕິ; ເຕສມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ຫຕ຺ຖິຍຸທ຺ຘານໍ ນຕ຺ຖິ ຄຕິ ນຕ຺ຖິ ວິສໂຍ ອຘິວຕ຺ຕມາເນ ຊຣາມຣເຓ. ຍານິປິ ຕານິ, ຠນ຺ເຕ, ຣຎ຺ຎໍ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕານໍ…ເປ… ອຊ຺ຌາວສນ຺ຕານໍ ອສ຺ສຍຸທ຺ຘານິ ຠວນ຺ຕິ…ເປ… ຣຖຍຸທ຺ຘານິ ຠວນ຺ຕິ ¶ …ເປ… ປຕ຺ຕິຍຸທ຺ຘານິ ຠວນ຺ຕິ; ເຕສມ຺ປິ ¶ , ຠນ຺ເຕ, ປຕ຺ຕິຍຸທ຺ຘານໍ ນຕ຺ຖິ ຄຕິ ນຕ຺ຖິ ວິສໂຍ ອຘິວຕ຺ຕມາເນ ຊຣາມຣເຓ. ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ຣາຊກຸເລ ມນ຺ຕິໂນ ມຫາມຕ຺ຕາ, ເຍ ປໂຫນ຺ຕິ [ເຍສໍ ໂຫນ຺ຕິ (ກ.)] ອາຄເຕ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກ ມນ຺ເຕຫິ ເຠທຍິຕຸໍ. ເຕສມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ມນ຺ຕຍຸທ຺ຘານໍ ນຕ຺ຖິ ຄຕິ ນຕ຺ຖິ ວິສໂຍ ອຘິວຕ຺ຕມາເນ ຊຣາມຣເຓ. ສໍວິຊ຺ຊຕິ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ຣາຊກຸເລ ປຫູຕໍ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓໍ ຠູມິຄຕຎ຺ເຈວ ເວຫາສຏ຺ຐຎ຺ຈ, ເຍນ ມຍໍ ປໂຫມ ອາຄເຕ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກ ຘເນນ ອຸປລາເປຕຸໍ. ເຕສມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ຘນຍຸທ຺ຘານໍ ນຕ຺ຖິ ຄຕິ ນຕ຺ຖິ ວິສໂຍ ອຘິວຕ຺ຕມາເນ ຊຣາມຣເຓ. ອຘິວຕ຺ຕມາເນ ຈ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຊຣາມຣເຓ ກິມສ຺ສ ກຣຓີຍໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຘມ຺ມຈຣິຍາຍ ສມຈຣິຍາຍ ກຸສລກິຣິຍາຍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍາ’’ຕິ?

‘‘ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ, ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ! ອຘິວຕ຺ຕມາເນ ຊຣາມຣເຓ ກິມສ຺ສ ກຣຓີຍໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຘມ຺ມຈຣິຍາຍ ສມຈຣິຍາຍ ກຸສລກິຣິຍາຍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍາ’’ຕິ? ອິທມໂວຈ ຠຄວາ…ເປ… ສຕ຺ຖາ –

‘‘ຍຖາປິ ¶ ເສລາ ວິປຸລາ, ນຠໍ ອາຫຈ຺ຈ ປພ຺ພຕາ;

ສມນ຺ຕານຸປຣິຍາເຍຍ຺ຍຸໍ, ນິປ຺ໂປເຖນ຺ໂຕ ຈຕຸທ຺ທິສາ.

‘‘ເອວໍ ຊຣາ ຈ ມຈ຺ຈຸ ຈ, ອຘິວຕ຺ຕນ຺ຕິ ປາຓິເນ [ປາຓິໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)];

ຂຕ຺ຕິເຍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ເວສ຺ເສ, ສຸທ຺ເທ ຈຓ຺ຑາລປຸກ຺ກຸເສ;

ນ ¶ ກິຎ຺ຈິ [ນ ກຎ຺ຈິ (?)] ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ສພ຺ພເມວາຠິມທ຺ທຕິ.

‘‘ນ ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖີນໍ ຠູມິ, ນ ຣຖານໍ ນ ປຕ຺ຕິຍາ;

ນ ຈາປິ ມນ຺ຕຍຸທ຺ເຘນ, ສກ຺ກາ ເຊຕຸໍ ຘເນນ ວາ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂປໂສ, ສມ຺ປສ຺ສໍ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕໂນ;

ພຸທ຺ເຘ ຘມ຺ເມ ຈ ສງ຺ເຆ ຈ, ຘີໂຣ ສທ຺ຘໍ ນິເວສເຍ.

‘‘ໂຍ ¶ ຘມ຺ມໍ ຈຣິ [ຘມ຺ມຈາຣີ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ກາເຍນ, ວາຈາຍ ອຸທ ເຈຕສາ;

ອິເຘວ ນໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ເປຈ຺ຈ ສຄ຺ເຄ ປໂມທຕີ’’ຕິ.

ປຸຄ຺ຄໂລ ອຍ຺ຍິກາ ໂລໂກ, ອິສ຺ສຕ຺ຕໍ [ອິສ຺ສຕ຺ຖໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ປພ຺ພຕູປມາ;

ເທສິຕໍ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ເຐນ, ອິມໍ ໂກສລປຎ຺ຈກນ຺ຕິ.

໑໓໗. ເອວໍ ¶ ¶ ¶ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ອຸຣຸເວລາຍໍ ວິຫຣຕິ ນຊ຺ຊາ ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ຕີເຣ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣຘມູເລ ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ອຖ ໂຂ ຠຄວໂຕ ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘‘ມຸຕ຺ໂຕ ວຕມ຺ຫິ ຕາຍ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາຍ. ສາຘຸ ມຸຕ຺ໂຕ ວຕມ຺ຫິ ຕາຍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕາຍ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາຍ. ສາຘຸ ວຕມ຺ຫິ ມຸຕ຺ໂຕ ໂພຘິໍ ສມຊ຺ຌຄ’’ນ຺ຕິ [ສາຘຸ ຐິໂຕ ສໂຕ ໂພຘິໍ ສມຊ຺ເຌຄນ຺ຕິ (ສີ. ປີ.), ສາຘຸ ວຕມ຺ຫິ ສຕ຺ໂຕ ໂພຘິສມຊ຺ຌຄູຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)].

ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ຠຄວໂຕ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ຕໂປກມ຺ມາ ອປກ຺ກມ຺ມ, ເຍນ ນ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ມາຓວາ;

ອສຸທ຺ໂຘ ມຎ຺ຎສິ ສຸທ຺ໂຘ, ສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄາ ອປຣທ຺ໂຘ’’ [ສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄມປຣທ຺ໂຘ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ‘‘ມາໂຣ ອຍໍ ປາປິມາ’’ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ຄາຖາຫິ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ ¶ ຎຕ຺ວາ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອມຣໍ ຕປໍ [ອປຣໍ ຕປໍ (ກ.)];

ສພ຺ພໍ ນຕ຺ຖາວຫໍ ໂຫຕິ, ຜິຍາຣິຕ຺ຕໍວ ຘມ຺ມນິ [ວມ຺ມນິ (ສີ.), ຘມ຺ມນິໍ (ປີ.), ຊມ຺ມນິໍ (ກ.) ເອຕ຺ຖາຍໍ ຘມ຺ມສທ຺ໂທ ສກ຺ກເຕ ຘນ຺ວນໍ-ສທ຺ເທນ ສທິໂສ ມຣຸວາຈໂກຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຍຖາ ທຬ຺ຫຘມ຺ມາຕິປທໍ].

‘‘ສີລໍ ສມາຘິ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ, ມຄ຺ຄໍ ໂພຘາຍ ຠາວຍໍ;

ປຕ຺ໂຕສ຺ມິ ປຣມໍ ສຸທ຺ຘິໍ, ນິຫໂຕ ຕ຺ວມສິ ອນ຺ຕກາ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ‘‘ຊານາຕິ ມໍ ຠຄວາ, ຊານາຕິ ມໍ ສຸຄໂຕ’’ຕິ, ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໑໓໘. ເອວໍ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ອຸຣຸເວລາຍໍ ວິຫຣຕິ ນຊ຺ຊາ ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ຕີເຣ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣຘມູເລ ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ¶ . ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາຣຕິມິສາຍໍ ອພ຺ໂຠກາເສ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ເທໂວ ຈ ເອກເມກໍ ຜຸສາຍຕິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ຠຄວໂຕ ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍສໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາໂມ ມຫນ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິຣາຊວຓ຺ຓໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ມຫາອຣິຏ຺ຐໂກ ມຓິ, ເອວມສ຺ສ ສີສໍ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ສຸທ຺ຘໍ ຣູປິຍໍ, ເອວມສ຺ສ ທນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ມຫຕີ ນງ຺ຄລີສາ [ນງ຺ຄລສີສາ (ປີ. ກ.)], ເອວມສ຺ສ ໂສຓ຺ໂຑ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ‘‘ມາໂຣ ອຍໍ ປາປິມາ’’ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ສໍສຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ, ວຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ສຸຠາສຸຠໍ;

ອລໍ ເຕ ເຕນ ປາປິມ, ນິຫໂຕ ຕ຺ວມສິ ອນ຺ຕກາ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ‘‘ຊານາຕິ ມໍ ຠຄວາ, ຊານາຕິ ມໍ ສຸຄໂຕ’’ຕິ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໑໓໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ອຸຣຸເວລາຍໍ ວິຫຣຕິ ນຊ຺ຊາ ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ຕີເຣ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣຘມູເລ ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາຣຕິມິສາຍໍ ອພ຺ໂຠກາເສ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ເທໂວ ຈ ເອກເມກໍ ຜຸສາຍຕິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ, ຠຄວໂຕ ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍສໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາໂມ, ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ອຸຈ຺ຈາວຈາ ວຓ຺ຓນິຠາ ອຸປທໍເສຕິ, ສຸຠາ ເຈວ ອສຸຠາ ຈ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ‘‘ມາໂຣ ອຍໍ ປາປິມາ’’ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ຄາຖາຫິ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ສໍສຣໍ ¶ ທີຆມທ຺ຘານໍ, ວຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ສຸຠາສຸຠໍ;

ອລໍ ເຕ ເຕນ ປາປິມ, ນິຫໂຕ ຕ຺ວມສິ ອນ຺ຕກ.

‘‘ເຍ ¶ ຈ ກາເຍນ ວາຈາຍ, ມນສາ ຈ ສຸສໍວຸຕາ;

ນ ເຕ ມາຣວສານຸຄາ, ນ ເຕ ມາຣສ຺ສ ພທ຺ຘຄູ’’ [ພທ຺ຘຠູ (ກ.), ປຈ຺ຈຄູ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມາໂຣ…ເປ… ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໑໔໐. ເອວໍ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ພາຣາຓສິຍໍ ວິຫຣຕິ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ¶ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ມຍ຺ຫໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ ໂຍນິໂສ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ອນຸຕ຺ຕຣາ ວິມຸຕ຺ຕິ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ອນຸຕ຺ຕຣາ ວິມຸຕ຺ຕິ ສຈ຺ຉິກຕາ. ຕຸມ຺ເຫປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ ໂຍນິໂສ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວິມຸຕ຺ຕິໍ ອນຸປາປຸຓາຖ, ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວິມຸຕ຺ຕິໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຖາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ພທ຺ໂຘສິ ມາຣປາເສນ, ເຍ ທິພ຺ພາ ເຍ ຈ ມານຸສາ;

ມາຣພນ຺ຘນພທ຺ໂຘສິ, ນ ເມ ສມຓ ໂມກ຺ຂສີ’’ຕິ.

‘‘ມຸຕ຺ຕາຫໍ [ມຸຕ຺ໂຕຫໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ມາຣປາເສນ, ເຍ ທິພ຺ພາ ເຍ ຈ ມານຸສາ;

ມາຣພນ຺ຘນມຸຕ຺ໂຕມ຺ຫິ, ນິຫໂຕ ຕ຺ວມສິ ອນ຺ຕກາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ…ເປ… ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໑໔໑. ເອກໍ ¶ ສມຍໍ ຠຄວາ ພາຣາຓສິຍໍ ວິຫຣຕິ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ມຸຕ຺ຕາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພປາເສຫິ ເຍ ທິພ຺ພາ ເຍ ຈ ມານຸສາ. ຕຸມ຺ເຫປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຸຕ຺ຕາ ສພ຺ພປາເສຫິ ເຍ ທິພ຺ພາ ເຍ ຈ ມານຸສາ. ຈຣຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈາຣິກໍ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ¶ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ມາ ເອເກນ ທ຺ເວ ອຄມິຕ຺ຖ. ເທເສຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມໍ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ¶ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຖ. ສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາ, ອສ຺ສວນຕາ ຘມ຺ມສ຺ສ ¶ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ. ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຎາຕາໂຣ. ອຫມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍນ ອຸຣຸເວລາ ເສນານິຄໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມິ ຘມ຺ມເທສນາຍາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ພທ຺ໂຘສິ ສພ຺ພປາເສຫິ, ເຍ ທິພ຺ພາ ເຍ ຈ ມານຸສາ;

ມຫາພນ຺ຘນພທ຺ໂຘສິ, ນ ເມ ສມຓ ໂມກ຺ຂສີ’’ຕິ.

‘‘ມຸຕ຺ຕາຫໍ ສພ຺ພປາເສຫິ, ເຍ ທິພ຺ພາ ເຍ ຈ ມານຸສາ;

ມຫາພນ຺ຘນມຸຕ຺ໂຕມ຺ຫິ, ນິຫໂຕ ຕ຺ວມສິ ອນ຺ຕກາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ…ເປ… ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໑໔໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາຣຕິມິສາຍໍ ອພ຺ໂຠກາເສ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ເທໂວ ຈ ເອກເມກໍ ຜຸສາຍຕິ.

ອຖ ¶ ¶ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ຠຄວໂຕ ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍສໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາໂມ ມຫນ຺ຕໍ ສປ຺ປຣາຊວຓ຺ຓໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ມຫຕີ ເອກຣຸກ຺ຂິກາ ນາວາ, ເອວມສ຺ສ ກາໂຍ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ມຫນ຺ຕໍ ໂສຓ຺ຑິກາກິຬຎ຺ຊໍ, ເອວມສ຺ສ ຜໂຓ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ມຫຕີ ໂກສລິກາ ກໍສປາຕິ, ເອວມສ຺ສ ອກ຺ຂີນິ ຠວນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ເທເວ ຄຬຄຬາຍນ຺ເຕ ວິຊ຺ຊຸລ຺ລຕາ ນິຈ຺ຉຣນ຺ຕິ, ເອວມສ຺ສ ມຸຂໂຕ ຊິວ຺ຫາ ນິຈ຺ຉຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ກມ຺ມາຣຄຄ຺ຄຣິຍາ ຘມມານາຍ ສທ຺ໂທ ໂຫຕິ, ເອວມສ຺ສ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສານໍ ສທ຺ໂທ ໂຫຕິ.

ອໂຖ ຑໍສສຣີສປາ [ຑໍສ ສິຣິໍສປາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ພຫູ;

ສລ຺ລມ຺ປິ ເຈ ອຸຣສິ ປກປ຺ປເຍຍ຺ຍຸໍ,

ອຸປຘີສຸ ຕາຓໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ‘‘ຊານາຕິ ມໍ ຠຄວາ, ຊານາຕິ ມໍ ສຸຄໂຕ’’ຕິ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໑໔໓. ເອກໍ ¶ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ພຫຸເທວຣຕ຺ຕິໍ ອພ຺ໂຠກາເສ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈູສສມຍໍ ປາເທ ປກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປສິ ປາເທ ປາທໍ ອຈ຺ຈາຘາຍ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອຸຏ຺ຐານສຎ຺ຎໍ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

ກິມິທໍ ໂສປ຺ປສິ ທຸພ຺ຠໂຄ [ທຸພ຺ຠໂຕ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ທຸພ຺ຠໂຍ (ປີ.)] ວິຍ;

ກິມິທໍ ໂສປ຺ປສິ ສູຣິເຍ ອຸຄ຺ຄເຕ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ…ເປ… ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໑໔໔. ເອວໍ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ນນ຺ທຕິ ປຸຕ຺ເຕຫິ ປຸຕ຺ຕິມາ, ໂຄມາ ໂຄຠິ ຕເຖວ ນນ຺ທຕິ;

ອຸປຘີຫິ ¶ ນຣສ຺ສ ນນ຺ທນາ, ນ ຫິ ໂສ ນນ຺ທຕິ ໂຍ ນິຣູປຘີ’’ຕິ.

‘‘ໂສຈຕິ ¶ ປຸຕ຺ເຕຫິ ປຸຕ຺ຕິມາ, ໂຄມາ ໂຄຠິ ຕເຖວ ໂສຈຕິ;

ອຸປຘີຫິ ນຣສ຺ສ ໂສຈນາ, ນ ຫິ ໂສ ໂສຈຕິ ໂຍ ນິຣູປຘີ’’ຕິ.

໑໔໕. ເອວໍ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອປ຺ປມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ສານໍ ອາຍຸ. ຄມນີໂຍ ສມ຺ປຣາໂຍ, ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຸສລໍ, ຈຣິຕພ຺ພໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ນຕ຺ຖິ ຊາຕສ຺ສ ອມຣຓໍ. ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຣໍ ຊີວຕິ, ໂສ ວສ຺ສສຕໍ ອປ຺ປໍ ວາ ຠິຍ຺ໂຍ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ທີຆມາຍຸ ມນຸສ຺ສານໍ, ນ ນໍ ຫີເຬ ສຸໂປຣິໂສ;

ຈເຣຍ຺ຍ ຂີຣມຕ຺ໂຕວ, ນຕ຺ຖິ ມຈ຺ຈຸສ຺ສ ອາຄໂມ’’ຕິ.

‘‘ອປ຺ປມາຍຸ ມນຸສ຺ສານໍ, ຫີເຬຍ຺ຍ ນໍ ສຸໂປຣິໂສ;

ຈເຣຍ຺ຍາທິຕ຺ຕສີໂສວ, ນຕ຺ຖິ ມຈ຺ຈຸສ຺ສ ນາຄໂມ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມາໂຣ…ເປ… ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໑໔໖. ເອວໍ ¶ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ…ເປ… ເອຕທໂວຈ –

ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ¶ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ນາຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ¶ ອໂຫຣຕ຺ຕາ, ຊີວິຕໍ ນູປຣຸຊ຺ຌຕິ;

ອາຍຸ ອນຸປຣິຍາຍຕິ, ມຈ຺ຈານໍ ເນມີວ ຣຖກຸພ຺ພຣ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ອໂຫຣຕ຺ຕາ, ຊີວິຕໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕິ;

ອາຍຸ ຂີຍຕິ ມຈ຺ຈານໍ, ກຸນ຺ນທີນໍວ ໂອທກ’’ນ຺ຕິ.

ຕໂປກມ຺ມຎ຺ຈ ນາໂຄ ຈ, ສຸຠໍ ປາເສນ ເຕ ທຸເວ;

ສປ຺ໂປ ສຸປຕິ ນນ຺ທນໍ, ອາຍຸນາ ອປເຣ ທຸເວຕິ.

໑໔໗. ເອກໍ ¶ ¶ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາຣຕິມິສາຍໍ ອພ຺ໂຠກາເສ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ເທໂວ ຈ ເອກເມກໍ ຜຸສາຍຕິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ຠຄວໂຕ ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍສໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາໂມ ເຍນ ຠຄວາ ¶ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ມຫນ຺ເຕ ປາສາເຓ ປທາເລສິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ‘‘ມາໂຣ ອຍໍ ປາປິມາ’’ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ສເຈປິ ເກວລໍ ສພ຺ພໍ, ຄິຊ຺ຌກູຏໍ ຈເລສ຺ສສິ [ຄເຬຍ຺ຍສິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ຈເລຍ຺ຍາສິ (ກ.)];

ເນວ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕານໍ, ພຸທ຺ຘານໍ ອຕ຺ຖິ ອິຎ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ.

໑໔໘. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ¶ ອາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ມຫຕິຍາ ປຣິສາຍ ປຣິວຸໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ມາຣສ຺ສ ປາປິມໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ມຫຕິຍາ ປຣິສາຍ ປຣິວຸໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ເຍນ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍໍ ວິຈກ຺ຂຸກມ຺ມາຍາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ກິນ຺ນຸ ¶ ສີໂຫວ ນທສິ, ປຣິສາຍໍ ວິສາຣໂທ;

ປຏິມລ຺ໂລ ຫິ ເຕ ອຕ຺ຖິ, ວິຊິຕາວີ ນຸ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ.

‘‘ນທນ຺ຕິ ເວ ມຫາວີຣາ, ປຣິສາສຸ ວິສາຣທາ;

ຕຖາຄຕາ ພລປ຺ປຕ຺ຕາ, ຕິຓ຺ຓາ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ.

໑໔໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ມທ຺ທກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ມິຄທາເຍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວໂຕ ປາໂທ ສກລິກາຍ ¶ ຂໂຕ ໂຫຕິ, ຠຸສາ ສຸທໍ ຠຄວໂຕ ເວທນາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ສາຣີຣິກາ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ອສາຕາ ອມນາປາ. ຕາ ສຸທໍ ຠຄວາ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອຘິວາເສຕິ ອວິຫຎ຺ຎມາໂນ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປສິ ¶ ປາເທ ປາທໍ ອຈ຺ຈາຘາຍ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ມນ຺ທິຍາ ນຸ ໂຂ ເສສິ ອຸທາຫຸ ກາເວຍ຺ຍມຕ຺ໂຕ,

ນິທ຺ທາມຸໂຂ ກິມິທໍ ໂສປ຺ປເສ ວາ’’ຕິ.

‘‘ນ ມນ຺ທິຍາ ສຍາມິ ນາປິ ກາເວຍ຺ຍມຕ຺ໂຕ,

‘‘ເຍສມ຺ປິ ສລ຺ລໍ ອຸຣສິ ປວິຏ຺ຐໍ,

‘‘ຊຄ຺ຄໍ ນ ສງ຺ເກ ນປິ ເຠມິ ໂສຕ຺ຕຸໍ,

ຫານິໍ ນ ປສ຺ສາມິ ກຸຫິຎ຺ຈິ ໂລເກ,

ຕສ຺ມາ ສຸເປ ສພ຺ພຠູຕານຸກມ຺ປີ’’ຕິ.

໑໕໐. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສເລສຸ ວິຫຣຕິ ເອກສາລາຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ມຫຕິຍາ ຄິຫິປຣິສາຍ ປຣິວຸໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ມາຣສ຺ສ ປາປິມໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ມຫຕິຍາ ຄິຫິປຣິສາຍ ປຣິວຸໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ເຍນ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍໍ ວິຈກ຺ຂຸກມ຺ມາຍາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ເນຕໍ ຕວ ປຕິຣູປໍ, ຍທຎ຺ຎມນຸສາສສິ;

ອນຸໂຣຘວິໂຣເຘສຸ, ມາ ສຊ຺ຊິຕ຺ໂຖ ຕທາຈຣ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຫິຕານຸກມ຺ປີ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຍທຎ຺ຎມນຸສາສຕິ;

ອນຸໂຣຘວິໂຣເຘຫິ, ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ຕຖາຄໂຕ’’ຕິ.

໑໕໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ¶ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈໂຣ ປາໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ຈຣຕິ ມານໂສ;

ເຕນ ຕໍ ພາຘຍິສ຺ສາມິ, ນ ເມ ສມຓ ໂມກ຺ຂສີ’’ຕິ.

‘‘ຣູປາ ສທ຺ທາ ຣສາ ຄນ຺ຘາ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ຈ ມໂນຣມາ;

ເອຕ຺ຖ ເມ ວິຄໂຕ ຉນ຺ໂທ, ນິຫໂຕ ຕ຺ວມສິ ອນ຺ຕກາ’’ຕິ.

໑໕໒. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອຸປາທາຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕິ ສມາທເປຕິ [ສມາທາເປຕິ (?)] ສມຸຕ຺ເຕເຊຕິ ສມ຺ປຫໍເສຕິ. ເຕ ຈ ຠິກ຺ຂູ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ [ອຏ຺ຐິກຕ຺ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ມນສິ ¶ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພເຈຕສາ [ສພ຺ພເຈຕໂສ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ສພ຺ພໍ ເຈຕສາ (ກ.)] ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ໂອຫິຕໂສຕາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມາຣສ຺ສ ປາປິມໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອຸປາທາຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕິ ສມາທເປຕິ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕິ ສມ຺ປຫໍເສຕິ. ເຕ ຈ ຠິກ຺ຂູ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ມນສິ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພເຈຕສາ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ໂອຫິຕໂສຕາ ¶ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ເຍນ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍໍ ວິຈກ຺ຂຸກມ຺ມາຍາ’’ຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ປຕ຺ຕາ ອພ຺ໂຠກາເສ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ¶ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ພລີພທ຺ທວຓ຺ຓໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ເຍນ ເຕ ປຕ຺ຕາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຠິກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂຸ, ເອໂສ ພລີພທ຺ໂທ ປຕ຺ເຕ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຠຄວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນ ໂສ, ຠິກ຺ຂຸ, ພລີພທ຺ໂທ. ມາໂຣ ເອໂສ ປາປິມາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວິຈກ຺ຂຸກມ຺ມາຍ ອາຄໂຕ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ‘‘ມາໂຣ ອຍໍ ປາປິມາ’’ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ຣູປໍ ເວທຍິຕໍ ສຎ຺ຎາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ຍຎ຺ຈ ສງ຺ຂຕໍ;

ເນໂສຫມສ຺ມິ ເນຕໍ ເມ, ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ວິຣຊ຺ຊຕິ.

‘‘ເອວໍ ວິຣຕ຺ຕໍ ເຂມຕ຺ຕໍ, ສພ຺ພສໍໂຍຊນາຕິຄໍ;

ອນ຺ເວສໍ ສພ຺ພຏ຺ຐາເນສຸ, ມາຣເສນາປິ ນາຊ຺ຌຄາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ…ເປ… ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໑໕໓. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ເຕນ ¶ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ຉນ຺ນໍ ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອຸປາທາຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕິ ສມາທເປຕິ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕິ ສມ຺ປຫໍເສຕິ. ເຕ ຈ ຠິກ຺ຂູ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ມນສິ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພເຈຕສາ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ໂອຫິຕໂສຕາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ມາຣສ຺ສ ປາປິມໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຉນ຺ນໍ ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອຸປາທາຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕິ ສມາທເປຕິ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕິ ສປ຺ປຫໍເສຕິ ¶ . ເຕ ຈ ຠິກ຺ຂູ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ມນສິ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພເຈຕສາ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ໂອຫິຕໂສຕາ ¶ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ເຍນ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍໍ ວິຈກ຺ຂຸກມ຺ມາຍາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ມຫນ຺ຕໍ ຠຍເຠຣວໍ ສທ຺ທມກາສິ, ອປິສ຺ສຸທໍ ປຖວີ ມຎ຺ເຎ ອຸນ຺ທ຺ຣີຍຕິ [ອຸທ຺ຣີຍຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ) ອຸ + ທຣ + ຍ + ຕິ = ອຸທ຺ຣີຍຕິ]. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຠິກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂຸ, ເອສາ ປຖວີ ມຎ຺ເຎ ອຸນ຺ທ຺ຣີຍຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠຄວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເນສາ ຠິກ຺ຂຸ ປຖວີ ອຸນ຺ທ຺ຣີຍຕິ. ມາໂຣ ເອໂສ ປາປິມາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວິຈກ຺ຂຸກມ຺ມາຍ ອາຄໂຕ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ‘‘ມາໂຣ ອຍໍ ປາປິມາ’’ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ຣູປາ ສທ຺ທາ ຣສາ ຄນ຺ຘາ, ຜສ຺ສາ ຘມ຺ມາ ຈ ເກວລາ;

ເອຕໍ ໂລກາມິສໍ ໂຆຣໍ, ເອຕ຺ຖ ໂລໂກ ວິມຸຈ຺ຉິໂຕ.

‘‘ເອຕຎ຺ຈ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ, ສໂຕ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວໂກ;

ມາຣເຘຍ຺ຍໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ, ອາທິຈ຺ໂຈວ ວິໂຣຈຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ…ເປ… ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໑໕໔. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ມຄເຘສຸ ວິຫຣຕິ ປຎ຺ຈສາລາຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາເມ. ເຕນ ¶ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ປຎ຺ຈສາລາຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາເມ ກຸມາຣິການໍ ¶ ປາຫຸນການິ ຠວນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ປຎ຺ຈສາລໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ປຎ຺ຈສາເລຍ຺ຍກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ມາເຣນ ປາປິມຕາ ອນ຺ວາວິຏ຺ຐາ ຠວນ຺ຕິ – ມາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ປິຓ຺ຑມລຕ຺ຖາຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຍຖາໂຘເຕນ ປຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈສາລໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ ຕຖາໂຘເຕນ [ຍຖາໂຘເຕນ (?)] ປຕ຺ເຕນ ປຏິກ຺ກມິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອປິ ¶ ຕ຺ວໍ, ສມຓ, ປິຓ຺ຑມລຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ຕຖາ ນຸ ຕ຺ວໍ, ປາປິມ, ອກາສິ ຍຖາຫໍ ປິຓ຺ຑໍ ¶ ນ ລເຠຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ທຸຕິຍມ຺ປິ ປຎ຺ຈສາລໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕຸ. ຕຖາຫໍ ກຣິສ຺ສາມິ ຍຖາ ຠຄວາ ປິຓ຺ຑໍ ລຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

‘‘ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວິ ມາໂຣ, ອາສຊ຺ຊ ນໍ ຕຖາຄຕໍ;

ກິໍ ນຸ ມຎ຺ຎສິ ປາປິມ, ນ ເມ ປາປໍ ວິປຈ຺ຈຕິ.

‘‘ສຸສຸຂໍ ວຕ ຊີວາມ, ເຍສໍ ໂນ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈນໍ;

ປີຕິຠກ຺ຂາ ຠວິສ຺ສາມ, ເທວາ ອາຠສ຺ສຣາ ຍຖາ’’ຕິ.

໑໕໕. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ນິພ຺ພານປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕິ ສມາທເປຕິ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕິ ສມ຺ປຫໍເສຕິ ¶ . ເຕ ຈ ຠິກ຺ຂູ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ມນສິ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພເຈຕສາ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ໂອຫິຕໂສຕາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ມາຣສ຺ສ ປາປິມໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຠິກ຺ຂູນໍ ນິພ຺ພານປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ…ເປ… ຍໍນູນາຫໍ ເຍນ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍໍ ວິຈກ຺ຂຸກມ຺ມາຍາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ກສ຺ສກວຓ຺ຓໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ນງ຺ຄລໍ ຂນ຺ເຘ ກຣິຕ຺ວາ ທີຆປາຈນຍຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຫຏຫຏເກໂສ ສາຓສາຏິນິວຕ຺ໂຖ ກທ຺ທມມກ຺ຂິເຕຫິ ປາເທຫິ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອປິ, ສມຓ, ພລີພທ຺ເທ ອທ຺ທສາ’’ຕິ? ‘‘ກິໍ ປນ, ປາປິມ, ເຕ ພລີພທ຺ເທຫີ’’ຕິ? ‘‘ມເມວ, ສມຓ, ຈກ຺ຂຸ, ມມ ຣູປາ, ມມ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສວິຎ຺ຎາຓາຍຕນໍ. ກຸຫິໍ ເມ, ສມຓ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂມກ຺ຂສິ? ມເມວ, ສມຓ, ໂສຕໍ, ມມ ສທ຺ທາ…ເປ… ມເມວ, ສມຓ, ຆານໍ, ມມ ຄນ຺ຘາ; ມເມວ, ສມຓ, ຊິວ຺ຫາ, ມມ ຣສາ; ມເມວ, ສມຓ, ກາໂຍ, ມມ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ; ມເມວ, ສມຓ, ມໂນ, ມມ ຘມ຺ມາ, ມມ ມໂນສມ຺ຜສ຺ສວິຎ຺ຎາຓາຍຕນໍ. ກຸຫິໍ ເມ, ສມຓ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂມກ຺ຂສີ’’ຕິ?

‘‘ຕເວວ ¶ ¶ , ປາປິມ, ຈກ຺ຂຸ, ຕວ ຣູປາ, ຕວ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສວິຎ຺ຎາຓາຍຕນໍ. ຍຕ຺ຖ ຈ ໂຂ, ປາປິມ, ນຕ຺ຖິ ຈກ຺ຂຸ, ນຕ຺ຖິ ຣູປາ, ນຕ຺ຖິ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສວິຎ຺ຎາຓາຍຕນໍ, ອຄຕິ ຕວ ຕຕ຺ຖ, ປາປິມ. ຕເວວ, ປາປິມ ¶ , ໂສຕໍ, ຕວ ສທ຺ທາ, ຕວ ໂສຕສມ຺ຜສ຺ສວິຎ຺ຎາຓາຍຕນໍ. ຍຕ຺ຖ ຈ ໂຂ, ປາປິມ, ນຕ຺ຖິ ໂສຕໍ, ນຕ຺ຖິ ສທ຺ທາ, ນຕ຺ຖິ ໂສຕສມ຺ຜສ຺ສວິຎ຺ຎາຓາຍຕນໍ, ອຄຕິ ຕວ ຕຕ຺ຖ, ປາປິມ. ຕເວວ ¶ , ປາປິມ, ຆານໍ, ຕວ ຄນ຺ຘາ, ຕວ ຆານສມ຺ຜສ຺ສວິຎ຺ຎາຓາຍຕນໍ. ຍຕ຺ຖ ຈ ໂຂ, ປາປິມ, ນຕ຺ຖິ ຆານໍ, ນຕ຺ຖິ ຄນ຺ຘາ, ນຕ຺ຖິ ຆານສມ຺ຜສ຺ສວິຎ຺ຎາຓາຍຕນໍ, ອຄຕິ ຕວ ຕຕ຺ຖ, ປາປິມ. ຕເວວ, ປາປິມ, ຊິວ຺ຫາ, ຕວ ຣສາ, ຕວ ຊິວ຺ຫາສມ຺ຜສ຺ສວິຎ຺ຎາຓາຍຕນໍ…ເປ… ຕເວວ, ປາປິມ, ກາໂຍ, ຕວ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ, ຕວ ກາຍສມ຺ຜສ຺ສວິຎ຺ຎາຓາຍຕນໍ…ເປ… ຕເວວ, ປາປິມ, ມໂນ, ຕວ ຘມ຺ມາ, ຕວ ມໂນສມ຺ຜສ຺ສວິຎ຺ຎາຓາຍຕນໍ. ຍຕ຺ຖ ຈ ໂຂ, ປາປິມ, ນຕ຺ຖິ ມໂນ, ນຕ຺ຖິ ຘມ຺ມາ, ນຕ຺ຖິ ມໂນສມ຺ຜສ຺ສວິຎ຺ຎາຓາຍຕນໍ, ອຄຕິ ຕວ ຕຕ຺ຖ, ປາປິມາ’’ຕິ.

‘‘ຍໍ ວທນ຺ຕິ ມມ ຍິທນ຺ຕິ, ເຍ ວທນ຺ຕິ ມມນ຺ຕິ ຈ;

ເອຕ຺ຖ ເຈ ເຕ ມໂນ ອຕ຺ຖິ, ນ ເມ ສມຓ ໂມກ຺ຂສີ’’ຕິ.

‘‘ຍໍ ວທນ຺ຕິ ນ ຕໍ ມຍ຺ຫໍ, ເຍ ວທນ຺ຕິ ນ ເຕ ອຫໍ;

ເອວໍ ປາປິມ ຊານາຫິ, ນ ເມ ມຄ຺ຄມ຺ປິ ທກ຺ຂສີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ…ເປ… ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໑໕໖. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສເລສຸ ວິຫຣຕິ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ [ຫິມວນ຺ຕປສ຺ເສ (ສີ.)] ອຣຎ຺ຎກຸຏິກາຍໍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວໂຕ ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ¶ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘‘ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕຸໍ ອຫນໍ ອຆາຕຍໍ ອຊິນໍ ອຊາປຍໍ ອໂສຈໍ ອໂສຈາປຍໍ ຘມ຺ເມນາ’’ຕິ?

ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ຠຄວໂຕ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກາເຣຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຣຊ຺ຊໍ, ກາເຣຕຸ, ສຸຄໂຕ, ຣຊ຺ຊໍ ອຫນໍ ອຆາຕຍໍ ອຊິນໍ ອຊາປຍໍ ອໂສຈໍ ອໂສຈາປຍໍ ຘມ຺ເມນາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ເມ ຕ຺ວໍ, ປາປິມ, ປສ຺ສສິ ຍໍ ມໍ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວເທສິ – ‘ກາເຣຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຣຊ຺ຊໍ, ກາເຣຕຸ ສຸຄໂຕ ¶ , ຣຊ຺ຊໍ ອຫນໍ ອຆາຕຍໍ ອຊິນໍ ອຊາປຍໍ ອໂສຈໍ ອໂສຈາປຍໍ ¶ ຘມ຺ເມນາ’’’ຕິ? ‘‘ຠຄວຕາ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ. ອາກງ຺ຂມາໂນ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປພ຺ພຕຣາຊໍ ສຸວຓ຺ຓໍ ຕ຺ເວວ ອຘິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ ສຸວຓ຺ຓຎ຺ຈ ປນສ຺ສາ’’ຕິ [ສຸວຓ຺ຓປພ຺ພຕສ຺ສາຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.), ສຸວຓ຺ຓຎ຺ຈ ປພ຺ພຕສ຺ສາຕິ (ປີ.)].

‘‘ປພ຺ພຕສ຺ສ ¶ ສຸວຓ຺ຓສ຺ສ, ຊາຕຣູປສ຺ສ ເກວໂລ;

ທ຺ວິຕ຺ຕາວ ນາລເມກສ຺ສ, ອິຕິ ວິທ຺ວາ ສມຎ຺ຈເຣ.

‘‘ໂຍ ທຸກ຺ຂມທ຺ທກ຺ຂິ ຍໂຕນິທານໍ,

ຕສ຺ເສວ ຊນ຺ຕຸ ວິນຍາຍ ສິກ຺ເຂ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ¶ ມາໂຣ ປາປິມາ ‘‘ຊານາຕິ ມໍ ຠຄວາ, ຊານາຕິ ມໍ ສຸຄໂຕ’’ຕິ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

ປາສາໂຓ ສີໂຫ ສກລິກໍ [ສກ຺ຂລິກໍ (ກ.)], ປຕິຣູປຎ຺ຈ ມານສໍ;

ປຕ຺ຕໍ ອາຍຕນໍ ປິຓ຺ຑໍ, ກສ຺ສກໍ ຣຊ຺ເຊນ ເຕ ທສາຕິ.

໑໕໗. ເອວໍ ¶ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ສິລາວຕິຍໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຓ຺ຓໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ຊຏຓ຺ຑຸເວນ ອຊິນກ຺ຂິປນິວຕ຺ໂຖ ຊິຓ຺ໂຓ ໂຄປານສິວງ຺ໂກ ຆຸຣຸຆຸຣຸປສ຺ສາສີ ອຸທຸມ຺ພຣທຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຍນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ທຫຣາ ຠວນ຺ໂຕ ¶ ປພ຺ພຊິຕາ ສຸສູ ກາຬເກສາ ຠທ຺ເຣນ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄຕາ ປຐເມນ ວຍສາ ອນິກ຺ກີຬິຕາວິໂນ ກາເມສຸ. ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕຸ ຠວນ຺ໂຕ ມານຸສເກ ກາເມ. ມາ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ຫິຕ຺ວາ ກາລິກໍ ອນຸຘາວິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ‘‘ນ ໂຂ ມຍໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ຫິຕ຺ວາ ກາລິກໍ ອນຸຘາວາມ. ກາລິກຎ຺ຈ ໂຂ ມຍໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຫິຕ຺ວາ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ອນຸຘາວາມ. ກາລິກາ ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’’ຕິ. ເອວໍ ¶ ວຸຕ຺ເຕ, ມາໂຣ ປາປິມາ ສີສໍ ໂອກມ຺ເປຕ຺ວາ ຊິວ຺ຫໍ ນິລ຺ລາເລຕ຺ວາ ຕິວິສາຂໍ ນລາເຏ ນລາຏິກໍ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ທຓ຺ຑໂມລຸພ຺ຠ ປກ຺ກາມິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອິຘ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕາ ວິຫຣາມ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຫນ຺ເຕນ ຊຏຓ຺ຑຸເວນ ອຊິນກ຺ຂິປນິວຕ຺ໂຖ ຊິຓ຺ໂຓ ໂຄປານສິວງ຺ໂກ ຆຸຣຸຆຸຣຸປສ຺ສາສີ ອຸທຸມ຺ພຣທຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຍນ ມຍໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອມ຺ເຫ ເອຕທໂວຈ – ‘ທຫຣາ ຠວນ຺ໂຕ ປພ຺ພຊິຕາ ສຸສູ ກາຬເກສາ ຠທ຺ເຣນ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄຕາ ປຐເມນ ວຍສາ ອນິກ຺ກີຬິຕາວິໂນ ກາເມສຸ. ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕຸ ຠວນ຺ໂຕ ມານຸສເກ ກາເມ. ມາ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ຫິຕ຺ວາ ກາລິກໍ ອນຸຘາວິຕ຺ຖາ’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອຕທໂວຈຸມ຺ຫ – ‘ນ ໂຂ ມຍໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ຫິຕ຺ວາ ກາລິກໍ ອນຸຘາວາມ. ກາລິກຎ຺ຈ ໂຂ ມຍໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຫິຕ຺ວາ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ອນຸຘາວາມ. ກາລິກາ ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກາມາ ¶ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສີສໍ ໂອກມ຺ເປຕ຺ວາ ຊິວ຺ຫໍ ນິລ຺ລາເລຕ຺ວາ ຕິວິສາຂໍ ນລາເຏ ນລາຏິກໍ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ທຓ຺ຑໂມລຸພ຺ຠ ປກ຺ກນ຺ໂຕ’’ຕິ.

‘‘ເນໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ. ມາໂຣ ເອໂສ ປາປິມາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວິຈກ຺ຂຸກມ຺ມາຍ ອາຄໂຕ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ¶ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ໂຍ ¶ ທຸກ຺ຂມທ຺ທກ຺ຂິ ຍໂຕນິທານໍ,

ຕສ຺ເສວ ຊນ຺ຕຸ ວິນຍາຍ ສິກ຺ເຂ’’ຕິ.

໑໕໘. ເອກໍ ¶ ສມຍໍ ຠຄວາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ສິລາວຕິຍໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ສມິທ຺ຘິ ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ສມິທ຺ຘິສ຺ສ ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘‘ລາຠາ ວຕ ເມ, ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ, ຍສ຺ສ ເມ ສຕ຺ຖາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ລາຠາ ວຕ ເມ, ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ, ຍ຺ວາຫໍ ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ປພ຺ພຊິໂຕ. ລາຠາ ວຕ ເມ, ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ, ຍສ຺ສ ເມ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ສີລວນ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສມິທ຺ຘິສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ເຍນາຍສ຺ມາ ສມິທ຺ຘິ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສມິທ຺ຘິສ຺ສ ອວິທູເຣ ມຫນ຺ຕໍ ຠຍເຠຣວໍ ສທ຺ທມກາສິ, ອປິສ຺ສຸທໍ ປຖວີ ມຎ຺ເຎ ອຸນ຺ທ຺ຣີຍຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສມິທ຺ຘິ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ¶ ອາຍສ຺ມາ ສມິທ຺ຘິ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິຘາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຣໂຫຄຕສ຺ສ ¶ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘ລາຠາ ວຕ ເມ, ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ, ຍສ຺ສ ເມ ສຕ຺ຖາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ລາຠາ ວຕ ເມ, ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ, ຍ຺ວາຫໍ ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ປພ຺ພຊິໂຕ. ລາຠາ ວຕ ເມ, ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ, ຍສ຺ສ ເມ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ສີລວນ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອວິທູເຣ ມຫາຠຍເຠຣວສທ຺ໂທ ອໂຫສິ, ອປິສ຺ສຸທໍ ປຖວີ ມຎ຺ເຎ ອຸນ຺ທ຺ຣີຍຕີ’’ຕິ.

‘‘ເນສາ, ສມິທ຺ຘິ, ປຖວີ ອຸນ຺ທ຺ຣີຍຕິ. ມາໂຣ ເອໂສ ປາປິມາ ຕຸຍ຺ຫໍ ວິຈກ຺ຂຸກມ຺ມາຍ ອາຄໂຕ. ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ສມິທ຺ຘິ, ຕຕ຺ເຖວ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣາຫີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສມິທ຺ຘິ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ¶ ¶ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສມິທ຺ຘິ ຕຕ຺ເຖວ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫາສິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ສມິທ຺ຘິສ຺ສ ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ…ເປ… ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສມິທ຺ຘິສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ…ເປ… ອປິສ຺ສຸທໍ ປຖວີ ມຎ຺ເຎ ອຸນ຺ທ຺ຣີຍຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສມິທ຺ຘິ ມາຣໍ ¶ ປາປິມນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ສທ຺ຘາຍາຫໍ ປພ຺ພຊິໂຕ, ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ;

ສຕິ ປຎ຺ຎາ ຈ ເມ ພຸທ຺ຘາ, ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ສຸສມາຫິຕໍ;

ກາມໍ ກຣສ຺ສຸ ຣູປານິ, ເນວ ມໍ ພ຺ຍາຘຍິສ຺ສສີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ‘‘ຊານາຕິ ມໍ ສມິທ຺ຘິ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໑໕໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ໂຄຘິໂກ ອິສິຄິລິປສ຺ເສ ວິຫຣຕິ ກາຬສິລາຍໍ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂຄຘິໂກ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສາມຍິກໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ຜຸສິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂຄຘິໂກ ຕມ຺ຫາ ສາມຍິກາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປຣິຫາຍິ ¶ . ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂຄຘິໂກ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສາມຍິກໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ຜຸສິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂຄຘິໂກ ຕມ຺ຫາ ສາມຍິກາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປຣິຫາຍິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂຄຘິໂກ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສາມຍິກໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ຜຸສິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂຄຘິໂກ ຕມ຺ຫາ…ເປ… ປຣິຫາຍິ. ຈຕຸຕ຺ຖມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂຄຘິໂກ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ…ເປ… ວິມຸຕ຺ຕິໍ ຜຸສິ ¶ . ຈຕຸຕ຺ຖມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂຄຘິໂກ ຕມ຺ຫາ…ເປ… ປຣິຫາຍິ. ປຎ຺ຈມມ຺ປິ ¶ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂຄຘິໂກ…ເປ… ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ຜຸສິ. ປຎ຺ຈມມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ…ເປ… ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປຣິຫາຍິ. ຉຏ຺ຐມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂຄຘິໂກ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສາມຍິກໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ຜຸສິ. ຉຏ຺ຐມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂຄຘິໂກ ຕມ຺ຫາ ສາມຍິກາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປຣິຫາຍິ. ສຕ຺ຕມມ຺ປິ ¶ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂຄຘິໂກ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສາມຍິກໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ຜຸສິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ໂຄຘິກສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຍາວ ຉຏ຺ຐໍ ຂ຺ວາຫໍ ສາມຍິກາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປຣິຫີໂນ. ຍໍນູນາຫໍ ສຕ຺ຖໍ ອາຫເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ອາຍສ຺ມໂຕ ໂຄຘິກສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຫິ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ມຫາວີຣ ມຫາປຎ຺ຎ, ອິທ຺ຘິຍາ ຍສສາ ຊລ;

ສພ຺ພເວຣຠຍາຕີຕ, ປາເທ ວນ຺ທາມິ ຈກ຺ຂຸມ.

‘‘ສາວໂກ ເຕ ມຫາວີຣ, ມຣຓໍ ມຣຓາຠິຠູ;

ອາກງ຺ຂຕິ ເຈຕຍຕິ, ຕໍ ນິເສຘ ຊຸຕິນ຺ຘຣ.

‘‘ກຖຎ຺ຫິ ຠຄວາ ຕຸຍ຺ຫໍ, ສາວໂກ ສາສເນ ຣໂຕ;

ອປ຺ປຕ຺ຕມານໂສ ເສກ຺ໂຂ, ກາລໍ ກຍິຣາ ຊເນສຸຕາ’’ຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມໂຕ ໂຄຘິເກນ ສຕ຺ຖໍ ອາຫຣິຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ‘‘ມາໂຣ ອຍໍ ປາປິມາ’’ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ມາຣໍ ¶ ປາປິມນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ເອວຎ຺ຫິ ¶ ຘີຣາ ກຸພ຺ພນ຺ຕິ, ນາວກງ຺ຂນ຺ຕິ ຊີວິຕໍ;

ສມູລໍ ຕຓ຺ຫມພ຺ພຸຍ຺ຫ, ໂຄຘິໂກ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາຍາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍນ ອິສິຄິລິປສ຺ສໍ ກາຬສິລາ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມ ຍຕ຺ຖ ໂຄຘິເກນ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ສຕ຺ຖໍ ອາຫຣິຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສມ຺ພຫຸເລຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ອິສິຄິລິປສ຺ສໍ ກາຬສິລາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ໂຄຘິກໍ ທູຣໂຕວ ມຎ຺ຈເກ ວິວຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘໍ ເສມານໍ [ເສຍ຺ຍມານໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ໂສປ຺ປມານໍ (ກ.)]. ເຕນ ¶ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຘູມາຍິຕຕ຺ຕໍ ຕິມິຣາຍິຕຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉເຕວ ປຸຣິມໍ ທິສໍ, ຄຈ຺ຉຕິ ປຈ຺ຉິມໍ ທິສໍ, ຄຈ຺ຉຕິ ອຸຕ຺ຕຣໍ ທິສໍ, ຄຈ຺ຉຕິ ທກ຺ຂິຓໍ ທິສໍ, ຄຈ຺ຉຕິ ອຸທ຺ຘໍ, ຄຈ຺ຉຕິ ອໂຘ, ຄຈ຺ຉຕິ ອນຸທິສໍ.

ອຖ ¶ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ປສ຺ສຖ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕໍ ຘູມາຍິຕຕ຺ຕໍ ຕິມິຣາຍິຕຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉເຕວ ປຸຣິມໍ ທິສໍ, ຄຈ຺ຉຕິ ປຈ຺ຉິມໍ ທິສໍ, ຄຈ຺ຉຕິ ອຸຕ຺ຕຣໍ ທິສໍ, ຄຈ຺ຉຕິ ທກ຺ຂິຓໍ ທິສໍ, ຄຈ຺ຉຕິ ອຸທ຺ຘໍ, ຄຈ຺ຉຕິ ອໂຘ, ຄຈ຺ຉຕິ ອນຸທິສ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອໂສ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາໂຣ ປາປິມາ ໂຄຘິກສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສມນ຺ເວສຕິ – ‘ກຕ຺ຖ ໂຄຘິກສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຕິຏ຺ຐິຕ’ນ຺ຕິ? ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິເຕນ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຎ຺ຎາເຓນ ໂຄຘິໂກ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ. ອຖ ¶ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ເພລຸວປຓ຺ຑຸວີຓໍ ອາທາຍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຈ ຕິຣິຍໍ, ທິສາ ອນຸທິສາ ສ຺ວຫໍ;

ອນ຺ເວສໍ ນາຘິຄຈ຺ຉາມິ, ໂຄຘິໂກ ໂສ ກຸຫິໍ ຄໂຕ’’ຕິ.

‘‘ໂຍ [ໂສ (ສີ. ປີ.)] ຘີໂຣ ຘິຕິສມ຺ປນ຺ໂນ, ຌາຍີ ຌານຣໂຕ ສທາ;

ອໂຫຣຕ຺ຕໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊໍ, ຊີວິຕໍ ອນິກາມຍໍ.

‘‘ເຊຕ຺ວານ ¶ ມຈ຺ຈຸໂນ [ເຠຕ຺ວາ ນມຸຈິໂນ (ສີ.)] ເສນໍ, ອນາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນພ຺ຠວໍ;

ສມູລໍ ຕຓ຺ຫມພ຺ພຸຍ຺ຫ, ໂຄຘິໂກ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ໂສກປເຣຕສ຺ສ, ວີຓາ ກຈ຺ຉາ ອຠສ຺ສຖ;

ຕໂຕ ໂສ ທຸມ຺ມໂນ ຍກ຺ໂຂ, ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍຖາ’’ຕິ [ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິຖາຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ຕຕ຺ເຖວ ອນ຺ຕຣຘາຍີຕິ (ກ.)].

໑໖໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ອຸຣຸເວລາຍໍ ວິຫຣຕິ ນຊ຺ຊາ ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ຕີເຣ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣເຘ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ມາໂຣ ປາປິມາ ສຕ຺ຕວສ຺ສານິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອນຸພນ຺ໂຘ ໂຫຕິ ໂອຕາຣາເປກ຺ໂຂ ໂອຕາຣໍ ອລຠມາໂນ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ໂສກາວຕິຓ຺ໂຓ ¶ ນຸ ວນມ຺ຫິ ຌາຍສິ,

ສກ຺ຂີ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ ເກນຈິ ເຕ’’ຕິ.

ອນາສໂວ ຌາຍາມິ ປມຕ຺ຕພນ຺ຘູ’’ຕິ.

‘‘ຍໍ ວທນ຺ຕິ ມມ ຍິທນ຺ຕິ, ເຍ ວທນ຺ຕິ ມມນ຺ຕິ ຈ;

ເອຕ຺ຖ ເຈ ເຕ ມໂນ ອຕ຺ຖິ, ນ ເມ ສມຓ ໂມກ຺ຂສີ’’ຕິ.

‘‘ຍໍ ¶ ວທນ຺ຕິ ນ ຕໍ ມຍ຺ຫໍ, ເຍ ວທນ຺ຕິ ນ ເຕ ອຫໍ;

ເອວໍ ປາປິມ ຊານາຫິ, ນ ເມ ມຄ຺ຄມ຺ປິ ທກ຺ຂສີ’’ຕິ.

‘‘ສເຈ ມຄ຺ຄໍ ອນຸພຸທ຺ຘໍ, ເຂມໍ ອມຕຄາມິນໍ;

ອເປຫິ ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວເມເວໂກ, ກິມຎ຺ຎມນຸສາສສີ’’ຕິ.

‘‘ອມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຍ ຊນາ ປາຣຄາມິໂນ;

ເຕສາຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ອກ຺ຂາມິ, ຍໍ ສຈ຺ຈໍ ຕໍ ນິຣູປຘິ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ຄາມສ຺ສ ວາ ນິຄມສ຺ສ ວາ ອວິທູເຣ ໂປກ຺ຂຣຓີ. ຕຕ຺ຣສ຺ສ ກກ຺ກຏໂກ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ກຸມາຣກາ ວາ ກຸມາຣິກາໂຍ ວາ ຕມ຺ຫາ ຄາມາ ວາ ນິຄມາ ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຍນ ສາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍຸໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ກກ຺ກຏກໍ ອຸທກາ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຖເລ ປຕິຏ຺ຐເປຍ຺ຍຸໍ. ຍໍ ຍເທວ ຫິ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ກກ຺ກຏໂກ ອຬໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຍ຺ຍ ຕໍ ຕເທວ ເຕ ກຸມາຣກາ ວາ ¶ ກຸມາຣິກາໂຍ ວາ ກຏ຺ເຐນ ວາ ກຖລາຍ ວາ ສຎ຺ຉິນ຺ເທຍ຺ຍຸໍ ສມ຺ຠຎ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ສມ຺ປລິຠຎ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ. ເອວຎ຺ຫິ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ກກ຺ກຏໂກ ສພ຺ເພຫິ ອເຬຫິ ສຎ຺ຉິນ຺ເນຫິ ສມ຺ຠຄ຺ເຄຫິ ສມ຺ປລິຠຄ຺ເຄຫິ ອຠພ຺ໂພ ຕໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຕຣິຕຸໍ. ເອວເມວ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຍານິ ການິຈິ ວິສູກາຍິການິ [ຍານິ ວິສຸກາຍິການິ (ສີ. ປີ. ກ.)] ວິເສວິຕານິ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕານິ, ສພ຺ພານິ ຕານິ [ການິຈິ ການິຈິ ສພ຺ພານິ (ສີ. ປີ. ກ.)] ຠຄວຕາ ສຎ຺ຉິນ຺ນານິ ສມ຺ຠຄ຺ຄານິ ¶ ສມ຺ປລິຠຄ຺ຄານິ. ອຠພ຺ໂພ ທານາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸນ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ຍທິທໍ ໂອຕາຣາເປກ຺ໂຂ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມາ ນິພ຺ເພຊນີຍາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ເມທວຓ຺ຓຎ຺ຈ ປາສາຓໍ, ວາຍໂສ ອນຸປຣິຍຄາ;

ອເປຕ຺ຖ ມຸທຸໍ ວິນ຺ເທມ, ອປິ ອສ຺ສາທນາ ສິຍາ.

‘‘ອລທ຺ຘາ ¶ ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສາທໍ, ວາຍເສຕ຺ໂຕ ອປກ຺ກເມ;

ກາໂກວ ເສລມາສຊ຺ຊ, ນິພ຺ພິຊ຺ຊາເປມ ໂຄຕມາ’’ຕິ.

໑໖໑. ອຖ ¶ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມາ ນິພ຺ເພຊນີຍາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິຕ຺ວາ ຕມ຺ຫາ ຐານາ ອປກ຺ກມ຺ມ ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ປຖວິຍໍ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ມງ຺ກຸຠູໂຕ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘ ອໂຘມຸໂຂ ປຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິຠາໂນ ກຏ຺ເຐນ ຠູມິໍ ວິລິຂນ຺ໂຕ. ອຖ ໂຂ ຕຓ຺ຫາ ຈ ອຣຕິ ຈ ຣຄາ ຈ ມາຣຘີຕໂຣ ເຍນ ມາໂຣ ປາປິມາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ¶ ອຊ຺ຌຠາສິໍສຸ –

‘‘ເກນາສິ ທຸມ຺ມໂນ ຕາຕ, ປຸຣິສໍ ກໍ ນຸ ໂສຈສິ;

ມຍໍ ຕໍ ຣາຄປາເສນ, ອາຣຎ຺ຎມິວ ກຸຎ຺ຊຣໍ;

ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອານຍິສ຺ສາມ, ວສໂຄ ເຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ອຣຫໍ ສຸຄໂຕ ໂລເກ, ນ ຣາເຄນ ສຸວານໂຍ;

ມາຣເຘຍ຺ຍໍ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ໂສຈາມຫໍ ຠຸສ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຕຓ຺ຫາ ຈ ອຣຕິ ຈ ຣຄາ ຈ ມາຣຘີຕໂຣ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ປາເທ ເຕ, ສມຓ, ປຣິຈາເຣມາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ນ ມນສາກາສິ, ຍຖາ ຕໍ ອນຸຕ຺ຕເຣ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕ.

ອຖ ໂຂ ຕຓ຺ຫາ ຈ ອຣຕິ ຈ ຣຄາ ຈ ມາຣຘີຕໂຣ ເອກມນ຺ຕໍ ອປກ຺ກມ຺ມ ເອວໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ອຸຈ຺ຈາວຈາ ໂຂ ປຸຣິສານໍ ອຘິປ຺ປາຍາ. ຍໍນູນ ມຍໍ ເອກສຕໍ ເອກສຕໍ ກຸມາຣິວຓ຺ຓສຕໍ ອຠິນິມ຺ມິເນຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ອຖ ¶ ໂຂ ຕຓ຺ຫາ ຈ ອຣຕິ ຈ ຣຄາ ຈ ມາຣຘີຕໂຣ ເອກສຕໍ ເອກສຕໍ ກຸມາຣິວຓ຺ຓສຕໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ປາເທ ເຕ, ສມຓ, ປຣິຈາເຣມາ’’ຕິ. ຕມ຺ປິ ຠຄວາ ນ ມນສາກາສິ, ຍຖາ ຕໍ ອນຸຕ຺ຕເຣ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕ.

ອຖ ໂຂ ຕຓ຺ຫາ ຈ ອຣຕິ ຈ ຣຄາ ຈ ມາຣຘີຕໂຣ ເອກມນ຺ຕໍ ອປກ຺ກມ຺ມ ເອວໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ອຸຈ຺ຈາວຈາ ໂຂ ປຸຣິສານໍ ອຘິປ຺ປາຍາ ¶ . ຍໍນູນ ມຍໍ ເອກສຕໍ ເອກສຕໍ ອວິຊາຕວຓ຺ຓສຕໍ ອຠິນິມ຺ມິເນຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຕຓ຺ຫາ ຈ ອຣຕິ ຈ ຣຄາ ຈ ມາຣຘີຕໂຣ ເອກສຕໍ ເອກສຕໍ ¶ ອວິຊາຕວຓ຺ຓສຕໍ ¶ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ປາເທ ເຕ, ສມຓ, ປຣິຈາເຣມາ’’ຕິ. ຕມ຺ປິ ຠຄວາ ນ ມນສາກາສິ, ຍຖາ ຕໍ ອນຸຕ຺ຕເຣ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕ.

ອຖ ໂຂ ຕຓ຺ຫາ ຈ…ເປ… ຍໍນູນ ມຍໍ ເອກສຕໍ ເອກສຕໍ ສກິໍ ວິຊາຕວຓ຺ຓສຕໍ ອຠິນິມ຺ມິເນຍ຺ຍາມາຕິ. ອຖ ໂຂ ຕຓ຺ຫາ ຈ…ເປ… ສກິໍ ວິຊາຕວຓ຺ຓສຕໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ປາເທ ເຕ, ສມຓ, ປຣິຈາເຣມາ’’ຕິ. ຕມ຺ປິ ຠຄວາ ນ ມນສາກາສິ, ຍຖາ ຕໍ ອນຸຕ຺ຕເຣ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕ.

ອຖ ໂຂ ຕຓ຺ຫາ ຈ…ເປ… ຍໍນູນ ມຍໍ ເອກສຕໍ ເອກສຕໍ ທຸວິຊາຕວຓ຺ຓສຕໍ ອຠິນິມ຺ມິເນຍ຺ຍາມາຕິ. ອຖ ໂຂ ຕຓ຺ຫາ ຈ…ເປ… ທຸວິຊາຕວຓ຺ຓສຕໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ…ເປ… ຍຖາ ຕໍ ອນຸຕ຺ຕເຣ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ອຖ ໂຂ ຕຓ຺ຫາ ຈ…ເປ… ມຊ຺ຌິມິຕ຺ຖິວຓ຺ຓສຕໍ ອຠິນິມ຺ມິເນຍ຺ຍາມາຕິ. ອຖ ໂຂ ຕຓ຺ຫາ ຈ…ເປ… ມຊ຺ຌິມິຕ຺ຖິວຓ຺ຓສຕໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕເຣ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕ.

ອຖ ໂຂ ຕຓ຺ຫາ ຈ…ເປ… ມຫິຕ຺ຖິວຓ຺ຓສຕໍ ອຠິນິມ຺ມິເນຍ຺ຍາມາຕິ ¶ . ອຖ ໂຂ ຕຓ຺ຫາ ຈ…ເປ… ມຫິຕ຺ຖິວຓ຺ຓສຕໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕເຣ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ອຖ ໂຂ ຕຓ຺ຫາ ຈ ອຣຕິ ຈ ຣຄາ ຈ ມາຣຘີຕໂຣ ເອກມນ຺ຕໍ ອປກ຺ກມ຺ມ ເອຕທໂວຈຸໍ – ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ໂນ ປິຕາ ອໂວຈ –

‘‘ອຣຫໍ ສຸຄໂຕ ໂລເກ, ນ ຣາເຄນ ສຸວານໂຍ;

ມາຣເຘຍ຺ຍໍ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ໂສຈາມຫໍ ຠຸສ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຍຎ຺ຫິ ມຍໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ອວີຕຣາຄໍ ອິມິນາ ອຸປກ຺ກເມນ ອຸປກ຺ກເມຍ຺ຍາມ ຫທຍໍ ວາສ຺ສ ຜເລຍ຺ຍ, ອຸຓ຺ຫໍ ໂລຫິຕໍ ວາ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຸມ຺ມາທໍ ¶ ວາ ປາປຸເຓຍ຺ຍ ຈິຕ຺ຕກ຺ເຂປໍ ¶ ວາ. ເສຍ຺ຍຖາ ວາ ປນ ນໂຬ ຫຣິໂຕ ລຸໂຕ ອຸສ຺ສຸສ຺ສຕິ ວິສຸສ຺ສຕິ ມິລາຍຕິ; ເອວເມວ ອຸສ຺ສຸສ຺ເສຍ຺ຍ ວິສຸສ຺ເສຍ຺ຍ ມິລາເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ຕຓ຺ຫາ ຈ ອຣຕິ ຈ ຣຄາ ຈ ມາຣຘີຕໂຣ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ຕຓ຺ຫາ ມາຣຘີຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ໂສກາວຕິຓ຺ໂຓ ນຸ ວນມ຺ຫິ ຌາຍສິ,

ສກ຺ຂີ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ ເກນຈິ ເຕ’’ຕິ.

‘‘ອຕ຺ຖສ຺ສ ¶ ປຕ຺ຕິໍ ຫທຍສ຺ສ ສນ຺ຕິໍ,

ເອໂກຫໍ [ເອກາຫໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)] ຌາຍໍ ສຸຂມນຸໂພຘິໍ,

ສກ຺ຂີ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ ເກນຈິ ເມ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອຣຕິ [ອຣຕິ ຈ (ກ.)] ມາຣຘີຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

ກຖໍ ຌາຍິໍ [ກຖໍ ຌາຍໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ກຖຊ຺ຌາຍໍ (ກ.)] ພຫຸລໍ ກາມສຎ຺ຎາ,

ປຣິພາຫິຣາ ໂຫນ຺ຕິ ອລທ຺ຘ ໂຍ ຕ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ,

ນ ກຸປ຺ປຕິ ນ ສຣຕິ ນ ຖິໂນ [ນ ກຸປ຺ປຕີ ນສ຺ສຣຕີ ນ ຖີໂນ (ສີ.)].

ປຣິພາຫິຣາ ໂຫນ຺ຕິ ອລທ຺ຘ ໂຍ ຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ¶ ¶ ໂຂ ຣຄາ [ຣຄາຈ (ກ.)] ມາຣຘີຕາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ອຈ຺ເຉຊ຺ຊ ¶ ຕຓ຺ຫໍ ຄຓສງ຺ຆຈາຣີ,

ອທ຺ຘາ ຈຣິສ຺ສນ຺ຕິ [ຕຣິສ຺ສນ຺ຕິ (ສີ.)] ພຫູ ຈ ສທ຺ຘາ;

ອຈ຺ເຉຊ຺ຊ ເນສ຺ສຕິ ມຈ຺ຈຸຣາຊສ຺ສ ປາຣ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ນຍນ຺ຕິ ເວ ມຫາວີຣາ, ສທ຺ຘມ຺ເມນ ຕຖາຄຕາ;

ຘມ຺ເມນ ນຍມານານໍ, ກາ ອຸສູຍາ ວິຊານຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຕຓ຺ຫາ ຈ ອຣຕິ ຈ ຣຄາ ຈ ມາຣຘີຕໂຣ ເຍນ ມາໂຣ ປາປິມາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ຕຓ຺ຫຎ຺ຈ ອຣຕິຎ຺ຈ ຣຄຎ຺ຈ ມາຣຘີຕໂຣ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິໂຍ. ທິສ຺ວານ ຄາຖາຫິ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ພາລາ ກຸມຸທນາເຬຫິ, ປພ຺ພຕໍ ອຠິມຕ຺ຖຖ [ອຠິມນ຺ຖຖ (ສີ.)];

ຄິຣິໍ ນເຂນ ຂນຖ, ອໂຍ ທນ຺ເຕຫິ ຂາທຖ.

‘‘ເສລໍວ ສິຣສູຫຈ຺ຈ [ສິຣສິ ອູຫຈ຺ຈ (ສີ.), ສິຣສິ ໂອຫຈ຺ຈ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ປາຕາເລ ຄາຘເມສຖ;

ຂາຓຸໍວ ອຸຣສາສຊ຺ຊ, ນິພ຺ພິຊ຺ຊາເປຖ ໂຄຕມາ’’ຕິ.

‘‘ທທ຺ທລ຺ລມານາ ¶ ອາຄຎ຺ຉຸໍ, ຕຓ຺ຫາ ຈ ອຣຕີ ຣຄາ;

ຕາ ຕຕ຺ຖ ປນຸທີ ສຕ຺ຖາ, ຕູລໍ ຠຏ຺ຐໍວ ມາລຸໂຕ’’ຕິ.

ສມ຺ພຫຸລາ ¶ ສມິທ຺ຘິ ຈ, ໂຄຘິກໍ ສຕ຺ຕວສ຺ສານິ;

ຘີຕຣໍ ເທສິຕໍ ພຸທ຺ຘ, ເສຏ຺ເຐນ ອິມໍ ມາຣປຎ຺ຈກນ຺ຕິ.

໑໖໒. ເອວໍ ¶ ¶ ¶ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ອາຬວິກາ ຠິກ຺ຂຸນີ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາ ເຍນ ອນ຺ຘວນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ວິເວກຕ຺ຖິນີ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ອາຬວິກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍສໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາໂມ ວິເວກມ຺ຫາ ຈາເວຕຸກາໂມ ເຍນ ອາຬວິກາ ຠິກ຺ຂຸນີ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຬວິກໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ນຕ຺ຖິ ນິສ຺ສຣຓໍ ໂລເກ, ກິໍ ວິເວເກນ ກາຫສິ;

ຠຸຎ຺ຊສ຺ສຸ ກາມຣຕິໂຍ, ມາຫຸ ປຈ຺ຉານຸຕາປິນີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຬວິກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ໂກ ນຸ ຂ຺ວາຍໍ ມນຸສ຺ໂສ ວາ ອມນຸສ຺ໂສ ວາ ຄາຖໍ ຠາສຕີ’’ຕິ? ອຖ ໂຂ ອາຬວິກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ມາໂຣ ໂຂ ອຍໍ ປາປິມາ ມມ ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍສໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາໂມ ວິເວກມ຺ຫາ ຈາເວຕຸກາໂມ ຄາຖໍ ຠາສຕີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຬວິກາ ຠິກ຺ຂຸນີ ‘‘ມາໂຣ ອຍໍ ປາປິມາ’’ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ¶ ຄາຖາຫິ ປຈ຺ຈຠາສິ –

‘‘ອຕ຺ຖິ ນິສ຺ສຣຓໍ ໂລເກ, ປຎ຺ຎາຍ ເມ ສຸຜຸສ຺ສິຕໍ [ສຸຜສ຺ສິຕໍ (ສີ. ປີ.)];

ປມຕ຺ຕພນ຺ຘຸ ປາປິມ, ນ ຕ຺ວໍ ຊານາສິ ຕໍ ປທໍ.

‘‘ສຕ຺ຕິສູລູປມາ ¶ ກາມາ, ຂນ຺ຘາສໍ ອຘິກຸຏ຺ຏນາ;

ຍໍ ຕ຺ວໍ ກາມຣຕິໍ ພ຺ຣູສິ, ອຣຕິ ມຍ຺ຫ ສາ ອຫູ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ‘‘ຊານາຕິ ມໍ ອາຬວິກາ ຠິກ຺ຂຸນີ’’ຕິ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໑໖໓. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ອຖ ໂຂ ໂສມາ ຠິກ຺ຂຸນີ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາ ເຍນ ອນ຺ຘວນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ທິວາວິຫາຣາຍ. ອນ຺ຘວນໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ໂສມາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍສໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາໂມ ສມາຘິມ຺ຫາ ຈາເວຕຸກາໂມ ເຍນ ໂສມາ ຠິກ຺ຂຸນີ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ໂສມໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ຍໍ ຕໍ ອິສີຫິ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຐານໍ ທຸຣຠິສມ຺ຠວໍ;

ນ ຕໍ ທ຺ວງ຺ຄຸລປຎ຺ຎາຍ, ສກ຺ກາ ປປ຺ໂປຕຸມິຕ຺ຖິຍາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ໂສມາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ໂກ ນຸ ຂ຺ວາຍໍ ມນຸສ຺ໂສ ວາ ອມນຸສ຺ໂສ ວາ ຄາຖໍ ຠາສຕີ’’ຕິ? ອຖ ໂຂ ໂສມາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ¶ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ມາໂຣ ໂຂ ອຍໍ ປາປິມາ ມມ ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍສໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາໂມ ສມາຘິມ຺ຫາ ຈາເວຕຸກາໂມ ຄາຖໍ ຠາສຕີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ໂສມາ ຠິກ຺ຂຸນີ ‘‘ມາໂຣ ອຍໍ ປາປິມາ’’ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ຄາຖາຫິ ປຈ຺ຈຠາສິ –

‘‘ອິຕ຺ຖິຠາໂວ ກິໍ ກຍິຣາ, ຈິຕ຺ຕມ຺ຫິ ສຸສມາຫິເຕ;

ຎາຓມ຺ຫິ ວຕ຺ຕມານມ຺ຫິ, ສມ຺ມາ ຘມ຺ມໍ ວິປສ຺ສໂຕ.

‘‘ຍສ຺ສ ¶ ນູນ ສິຍາ ເອວໍ, ອິຕ຺ຖາຫໍ ປຸຣິໂສຕິ ວາ;

ກິຎ຺ຈິ ວາ ປນ ອຎ຺ຎສ຺ມິ [ອສ຺ມີຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ຕໍ ມາໂຣ ວຕ຺ຕຸມຣຫຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ‘‘ຊານາຕິ ມໍ ໂສມາ ຠິກ຺ຂຸນີ’’ຕິ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໑໖໔. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ອຖ ໂຂ ກິສາໂຄຕມີ ຠິກ຺ຂຸນີ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາ ¶ ເຍນ ອນ຺ຘວນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ¶ , ທິວາວິຫາຣາຍ. ອນ຺ຘວນໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ກິສາໂຄຕມິຍາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍສໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາໂມ ສມາຘິມ຺ຫາ ຈາເວຕຸກາໂມ ເຍນ ກິສາໂຄຕມີ ຠິກ຺ຂຸນີ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ກິສາໂຄຕມິໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ກິໍ ¶ ນຸ ຕ຺ວໍ ມຕປຸຕ຺ຕາວ, ເອກມາສິ ຣຸທມ຺ມຸຂີ;

ວນມຊ຺ຌຄຕາ ເອກາ, ປຸຣິສໍ ນຸ ຄເວສສີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ກິສາໂຄຕມິຍາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ໂກ ນຸ ຂ຺ວາຍໍ ມນຸສ຺ໂສ ວາ ອມນຸສ຺ໂສ ວາ ຄາຖໍ ຠາສຕີ’’ຕິ? ອຖ ໂຂ ກິສາໂຄຕມິຍາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ມາໂຣ ໂຂ ອຍໍ ປາປິມາ ມມ ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍສໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາໂມ ສມາຘິມ຺ຫາ ຈາເວຕຸກາໂມ ຄາຖໍ ຠາສຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ກິສາໂຄຕມີ ຠິກ຺ຂຸນີ ‘‘ມາໂຣ ອຍໍ ປາປິມາ’’ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ຄາຖາຫິ ປຈ຺ຈຠາສິ –

‘‘ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ¶ ມຕປຸຕ຺ຕາມ຺ຫິ, ປຸຣິສາ ເອຕທນ຺ຕິກາ;

ນ ໂສຈາມິ ນ ໂຣທາມິ, ນ ຕໍ ຠາຍາມິ ອາວຸໂສ.

‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິຫຕາ ນນ຺ທີ, ຕໂມກ຺ຂນ຺ໂຘ ປທາລິໂຕ;

ເຊຕ຺ວານ ມຈ຺ຈຸໂນ [ເຊຕ຺ວາ ນມຸຈິໂນ (ສີ.)] ເສນໍ, ວິຫຣາມິ ອນາສວາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ‘‘ຊານາຕິ ມໍ ກິສາໂຄຕມີ ຠິກ຺ຂຸນີ’’ຕິ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໑໖໕. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ອຖ ໂຂ ວິຊຍາ ຠິກ຺ຂຸນີ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ…ເປ… ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ວິຊຍາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍສໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາໂມ ສມາຘິມ຺ຫາ ຈາເວຕຸກາໂມ ເຍນ ວິຊຍາ ຠິກ຺ຂຸນີ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວິຊຍໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ທຫຣາ ¶ ¶ ¶ ຕ຺ວໍ ຣູປວຕີ, ອຫຎ຺ຈ ທຫໂຣ ສຸສຸ;

ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກນ ຕຸຣິເຍນ, ເອຫຍ຺ເຍຠິຣມາມເສ’’ຕິ [ເອຫິ ອຍ຺ເຍ ຣມາມເສຕິ (ສີ.)].

ອຖ ໂຂ ວິຊຍາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ໂກ ນຸ ຂ຺ວາຍໍ ມນຸສ຺ໂສ ວາ ອມນຸສ຺ໂສ ວາ ຄາຖໍ ຠາສຕີ’’ຕິ? ອຖ ໂຂ ວິຊຍາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ມາໂຣ ໂຂ ອຍໍ ປາປິມາ ມມ ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍສໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາໂມ ສມາຘິມ຺ຫາ ຈາເວຕຸກາໂມ ຄາຖໍ ຠາສຕີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ວິຊຍາ ຠິກ຺ຂຸນີ ‘‘ມາໂຣ ອຍໍ ປາປິມາ’’ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ຄາຖາຫິ ປຈ຺ຈຠາສິ –

‘‘ຣູປາ ສທ຺ທາ ຣສາ ຄນ຺ຘາ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ຈ ມໂນຣມາ;

ນິຍ຺ຍາຕຍາມິ ຕຸຍ຺ເຫວ, ມາຣ ນາຫໍ ເຕນຕ຺ຖິກາ.

‘‘ອິມິນາ ¶ ປູຕິກາເຍນ, ຠິນ຺ທເນນ ປຠງ຺ຄຸນາ;

ອຏ຺ຏີຍາມິ ຫຣາຍາມິ, ກາມຕຓ຺ຫາ ສມູຫຕາ.

‘‘ເຍ ຈ ຣູປູປຄາ ສຕ຺ຕາ, ເຍ ຈ ອຣູປຏ຺ຐາຍິໂນ [ອາຣຸປ຺ປຏ຺ຐາຍິໂນ (ສີ. ປີ.)];

ຍາ ຈ ສນ຺ຕາ ສມາປຕ຺ຕິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິຫໂຕ ຕໂມ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ‘‘ຊານາຕິ ມໍ ວິຊຍາ ຠິກ຺ຂຸນີ’’ຕິ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໑໖໖. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ອຖ ໂຂ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ຠິກ຺ຂຸນີ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ…ເປ… ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ສຸປຸປ຺ຜິຕສາລຣຸກ຺ຂມູເລ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ¶ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍສໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາໂມ ສມາຘິມ຺ຫາ ຈາເວຕຸກາໂມ ເຍນ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ຠິກ຺ຂຸນີ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ສຸປຸປ຺ຜິຕຄ຺ຄໍ ອຸປຄມ຺ມ ຠິກ຺ຂຸນິ,

ພາເລ ນ ຕ຺ວໍ ຠາຍສິ ຘຸຕ຺ຕການ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ໂກ ¶ ນຸ ຂ຺ວາຍໍ ມນຸສ຺ໂສ ວາ ອມນຸສ຺ໂສ ວາ ຄາຖໍ ຠາສຕີ’’ຕິ? ອຖ ໂຂ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ມາໂຣ ໂຂ ອຍໍ ປາປິມາ ມມ ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍສໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາໂມ ສມາຘິມ຺ຫາ ຈາເວຕຸກາໂມ ຄາຖໍ ຠາສຕີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ຠິກ຺ຂຸນີ ‘‘ມາໂຣ ອຍໍ ປາປິມາ’’ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ຄາຖາຫິ ປຈ຺ຈຠາສິ –

‘‘ເອສາ ອນ຺ຕຣຘາຍາມິ, ກຸຈ຺ຉິໍ ວາ ປວິສາມິ ເຕ;

ປຂຸມນ຺ຕຣິກາຍມ຺ປິ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິໍ ມໍ ນ ທກ຺ຂສິ.

‘‘ຈິຕ຺ຕສ຺ມິໍ ¶ ວສີຠູຕາມ຺ຫິ, ອິທ຺ຘິປາທາ ສຸຠາວິຕາ;

ສພ຺ພພນ຺ຘນມຸຕ຺ຕາມ຺ຫິ, ນ ຕໍ ຠາຍາມິ ອາວຸໂສ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ‘‘ຊານາຕິ ມໍ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ຠິກ຺ຂຸນີ’’ຕິ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໑໖໗. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ອຖ ໂຂ ຈາລາ ຠິກ຺ຂຸນີ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ…ເປ… ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ເຍນ ຈາລາ ຠິກ຺ຂຸນີ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຈາລໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິໍ ນຸ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸນິ, ນ ໂຣເຈສີ’’ຕິ? ‘‘ຊາຕິໍ ຂ຺ວາຫໍ, ອາວຸໂສ, ນ ໂຣເຈມີ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸ ຊາຕິໍ ນ ໂຣເຈສິ, ຊາໂຕ ກາມານິ ຠຸຎ຺ຊຕິ;

ໂກ ນຸ ຕໍ ອິທມາທປຍິ, ຊາຕິໍ ມາ ໂຣຈ [ມາ ໂຣເຈສິ (ສີ. ປີ.)] ຠິກ຺ຂຸນີ’’ຕິ.

‘‘ຊາຕສ຺ສ ມຣຓໍ ໂຫຕິ, ຊາໂຕ ທຸກ຺ຂານິ ຜຸສ຺ສຕິ [ປສ຺ສຕິ (ສີ. ປີ.)];

ພນ຺ຘໍ ວຘໍ ປຣິກ຺ເລສໍ, ຕສ຺ມາ ຊາຕິໍ ນ ໂຣຈເຍ.

‘‘ພຸທ຺ໂຘ ¶ ຘມ຺ມມເທເສສິ, ຊາຕິຍາ ສມຕິກ຺ກມໍ;

ສພ຺ພທຸກ຺ຂປ຺ປຫານາຍ, ໂສ ມໍ ສຈ຺ເຈ ນິເວສຍິ.

‘‘ເຍ ¶ ¶ ຈ ຣູປູປຄາ ສຕ຺ຕາ, ເຍ ຈ ອຣູປຏ຺ຐາຍິໂນ;

ນິໂຣຘໍ ອປ຺ປຊານນ຺ຕາ, ອາຄນ຺ຕາໂຣ ປຸນພ຺ຠວ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ‘‘ຊານາຕິ ມໍ ຈາລາ ຠິກ຺ຂຸນີ’’ຕິ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໑໖໘. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ອຖ ໂຂ ອຸປຈາລາ ຠິກ຺ຂຸນີ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ…ເປ… ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ເຍນ ອຸປຈາລາ ຠິກ຺ຂຸນີ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸປຈາລໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກຕ຺ຖ ນຸ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸນິ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸກາມາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຂ຺ວາຫໍ, ອາວຸໂສ, ກຕ຺ຖຈິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸກາມາ’’ຕິ.

‘‘ຕາວຕິໍສາ ຈ ຍາມາ ຈ, ຕຸສິຕາ ຈາປິ ເທວຕາ;

ນິມ຺ມານຣຕິໂນ ເທວາ, ເຍ ເທວາ ວສວຕ຺ຕິໂນ;

ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປຓິເຘຫິ, ຣຕິໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠສ຺ສສີ’’ຕິ.

‘‘ຕາວຕິໍສາ ຈ ຍາມາ ຈ, ຕຸສິຕາ ຈາປິ ເທວຕາ;

ນິມ຺ມານຣຕິໂນ ເທວາ, ເຍ ເທວາ ວສວຕ຺ຕິໂນ;

ກາມພນ຺ຘນພທ຺ຘາ ເຕ, ເອນ຺ຕິ ມາຣວສໍ ປຸນ.

‘‘ສພ຺ໂພ ອາທີປິໂຕ [ສພ຺ໂພວ ອາທິຕ຺ໂຕ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ໂລໂກ, ສພ຺ໂພ ໂລໂກ ປຘູປິໂຕ;

ສພ຺ໂພ ປຊ຺ຊລິໂຕ [ປຊ຺ຊລິໂຕ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ໂລໂກ, ສພ຺ໂພ ໂລໂກ ປກມ຺ປິໂຕ.

‘‘ອກມ຺ປິຕໍ ອປຊ຺ຊລິຕໍ [ອຈລິຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ອປຸຖຸຊ຺ຊນເສວິຕໍ;

ອຄຕິ ຍຕ຺ຖ ມາຣສ຺ສ, ຕຕ຺ຖ ເມ ນິຣໂຕ ມໂນ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ‘‘ຊານາຕິ ມໍ ອຸປຈາລາ ຠິກ຺ຂຸນີ’’ຕິ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໑໖໙. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ອຖ ໂຂ ສີສຸປຈາລາ [ສີສູປຈາລາ (ສີ.)] ຠິກ຺ຂຸນີ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ¶ …ເປ… ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ເຍນ ສີສຸປຈາລາ ຠິກ຺ຂຸນີ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສີສຸປຈາລໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸນິ, ປາສຓ຺ຑໍ ໂຣເຈສີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຂ຺ວາຫໍ, ອາວຸໂສ, ກສ຺ສຈິ ປາສຓ຺ຑໍ ໂຣເຈມີ’’ຕິ.

‘‘ກໍ ນຸ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ມຸຓ຺ຑາສິ, ສມຓີ ວິຍ ທິສ຺ສສິ;

ນ ຈ ໂຣເຈສິ ປາສຓ຺ຑໍ, ກິມິວ ຈຣສິ ໂມມູຫາ’’ຕິ.

‘‘ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ປາສຓ຺ຑາ, ທິຏ຺ຐີສຸ ປສີທນ຺ຕິ ເຕ;

ນ ເຕສໍ ຘມ຺ມໍ ໂຣເຈມິ, ເຕ ຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິທາ.

‘‘ອຕ຺ຖິ ¶ ສກ຺ຍກຸເລ ຊາໂຕ, ພຸທ຺ໂຘ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ;

ສພ຺ພາຠິຠູ ມາຣນຸໂທ, ສພ຺ພຕ຺ຖມປຣາຊິໂຕ.

‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ມຸຕ຺ໂຕ ອສິໂຕ, ສພ຺ພໍ ປສ຺ສຕິ ຈກ຺ຂຸມາ;

ສພ຺ພກມ຺ມກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ, ວິມຸຕ຺ໂຕ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ;

ໂສ ມຍ຺ຫໍ ຠຄວາ ສຕ຺ຖາ, ຕສ຺ສ ໂຣເຈມິ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ‘‘ຊານາຕິ ມໍ ສີສຸປຈາລາ ຠິກ຺ຂຸນີ’’ຕິ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໑໗໐. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ອຖ ໂຂ ເສລາ ຠິກ຺ຂຸນີ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ…ເປ… ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ເສລາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍສໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາໂມ…ເປ… ເສລໍ ¶ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ເກນິທໍ ປກຕໍ ພິມ຺ພໍ, ກ຺ວນຸ [ກ຺ວນ຺ນຸ (ສີ. ປີ.), ກ຺ວຈິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ພິມ຺ພສ຺ສ ກາຣໂກ;

ກ຺ວນຸ ພິມ຺ພໍ ສມຸປ຺ປນ຺ນໍ, ກ຺ວນຸ ພິມ຺ພໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ເສລາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ໂກ ນຸ ຂ຺ວາຍໍ ມນຸສ຺ໂສ ວາ ອມນຸສ຺ໂສ ວາ ຄາຖໍ ຠາສຕີ’’ຕິ? ອຖ ໂຂ ເສລາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ¶ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ມາໂຣ ໂຂ ອຍໍ ປາປິມາ ມມ ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍສໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາໂມ ສມາຘິມ຺ຫາ ຈາເວຕຸກາໂມ ຄາຖໍ ຠາສຕີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ເສລາ ຠິກ຺ຂຸນີ ‘‘ມາໂຣ ອຍໍ ປາປິມາ’’ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ຄາຖາຫິ ປຈ຺ຈຠາສິ –

‘‘ນຍິທໍ ອຕ຺ຕກຕໍ [ນຍິທໍ ປກຕໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ພິມ຺ພໍ, ນຍິທໍ ປຣກຕໍ [ນຍິທໍ ປກຕໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອຆໍ;

ເຫຕຸໍ ປຏິຈ຺ຈ ສມ຺ຠູຕໍ, ເຫຕຸຠງ຺ຄາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ.

‘‘ຍຖາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ພີຊໍ, ເຂຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕໍ ວິຣູຫຕິ;

ປຖວີຣສຎ຺ຈາຄມ຺ມ, ສິເນຫຎ຺ຈ ຕທູຠຍໍ.

‘‘ເອວໍ ຂນ຺ຘາ ຈ ຘາຕຸໂຍ, ຉ ຈ ອາຍຕນາ ອິເມ;

ເຫຕຸໍ ປຏິຈ຺ຈ ສມ຺ຠູຕາ, ເຫຕຸຠງ຺ຄາ ນິຣຸຊ຺ຌເຣ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ‘‘ຊານາຕິ ມໍ ເສລາ ຠິກ຺ຂຸນີ’’ຕິ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໑໗໑. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ອຖ ໂຂ ວຊິຣາ ຠິກ຺ຂຸນີ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ¶ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາ ¶ ເຍນ ອນ຺ຘວນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ທິວາວິຫາຣາຍ. ອນ຺ຘວນໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ວຊິຣາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍສໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາໂມ ສມາຘິມ຺ຫາ ຈາເວຕຸກາໂມ ເຍນ ວຊິຣາ ຠິກ຺ຂຸນີ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວຊິຣໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ເກນາຍໍ ປກໂຕ ສຕ຺ໂຕ, ກຸວໍ ສຕ຺ຕສ຺ສ ກາຣໂກ;

ກຸວໍ ສຕ຺ໂຕ ສມຸປ຺ປນ຺ໂນ, ກຸວໍ ສຕ຺ໂຕ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ວຊິຣາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ໂກ ນຸ ຂ຺ວາຍໍ ມນຸສ຺ໂສ ວາ ອມນຸສ຺ໂສ ວາ ຄາຖໍ ຠາສຕີ’’ຕິ? ອຖ ໂຂ ວຊິຣາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ມາໂຣ ໂຂ ອຍໍ ປາປິມາ ມມ ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍສໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາໂມ ສມາຘິມ຺ຫາ ຈາເວຕຸກາໂມ ຄາຖໍ ຠາສຕີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ¶ ວຊິຣາ ຠິກ຺ຂຸນີ ‘‘ມາໂຣ ອຍໍ ປາປິມາ’’ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ, ມາຣໍ ປາປິມນ຺ຕໍ ຄາຖາຫິ ປຈ຺ຈຠາສິ –

‘‘ກິໍ ນຸ ສຕ຺ໂຕຕິ ປຈ຺ເຈສິ, ມາຣ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ນຸ ເຕ;

ສຸທ຺ຘສງ຺ຂາຣປຸຎ຺ໂຊຍໍ, ນຍິຘ ສຕ຺ຕຸປລພ຺ຠຕິ.

‘‘ຍຖາ ຫິ ອງ຺ຄສມ຺ຠາຣາ, ໂຫຕິ ສທ຺ໂທ ຣໂຖ ອິຕິ;

ເອວໍ ຂນ຺ເຘສຸ ສນ຺ເຕສຸ, ໂຫຕິ ສຕ຺ໂຕຕິ ສມ຺ມຸຕິ [ສມ຺ມຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)].

‘‘ທຸກ຺ຂເມວ ¶ ຫິ ສມ຺ໂຠຕິ, ທຸກ຺ຂໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ເວຕິ ຈ;

ນາຎ຺ຎຕ຺ຣ ທຸກ຺ຂາ ສມ຺ໂຠຕິ, ນາຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ຂາ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ‘‘ຊານາຕິ ມໍ ວຊິຣາ ຠິກ຺ຂຸນີ’’ຕິ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

ອາຬວິກາ ຈ ໂສມາ ຈ, ໂຄຕມີ ວິຊຍາ ສຫ;

ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ຈ ຈາລາ, ອຸປຈາລາ ສີສຸປຈາລາ ຈ;

໑໗໒. ເອວໍ ¶ ¶ ¶ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ອຸຣຸເວລາຍໍ ວິຫຣຕິ ນຊ຺ຊາ ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ຕີເຣ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣຘມູເລ ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ອຖ ໂຂ ຠຄວໂຕ ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘‘ອຘິຄໂຕ ໂຂ ມ຺ຍາຍໍ ຘມ຺ໂມ ຄມ຺ຠີໂຣ ທຸທ຺ທໂສ ທຸຣນຸໂພໂຘ ສນ຺ໂຕ ປຓີໂຕ ອຕກ຺ກາວຈໂຣ ນິປຸໂຓ ປຓ຺ຑິຕເວທນີໂຍ. ອາລຍຣາມາ ໂຂ ປນາຍໍ ປຊາ ອາລຍຣຕາ ອາລຍສມ຺ມຸທິຕາ. ອາລຍຣາມາຍ ໂຂ ປນ ປຊາຍ ອາລຍຣຕາຍ ອາລຍສມ຺ມຸທິຕາຍ ທຸທ຺ທສໍ ອິທໍ ຐານໍ ຍທິທໍ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ ຐານໍ ທຸທ຺ທສໍ ຍທິທໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖ ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານໍ. ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ; ປເຣ ຈ ເມ ນ ອາຊາເນຍ຺ຍຸໍ; ໂສ ມມສ຺ສ ກິລມໂຖ, ສາ ມມສ຺ສ ວິເຫສາ’’ຕິ. ອປິສ຺ສຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ອິມາ ອນຈ຺ຉຣິຍາ ຄາຖາໂຍ ປຏິຠໍສຸ ປຸພ຺ເພ ອສ຺ສຸຕປຸພ຺ພາ –

‘‘ກິຈ຺ເຉນ ເມ ອຘິຄຕໍ, ຫລໍ ທານິ ປກາສິຕຸໍ;

ຣາຄໂທສປເຣເຕຫິ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ສຸສມ຺ພຸໂຘ.

‘‘ປຏິໂສຕຄາມິໍ ¶ ນິປຸຓໍ, ຄມ຺ຠີຣໍ ທຸທ຺ທສໍ ອຓຸໍ;

ຣາຄຣຕ຺ຕາ ນ ທກ຺ຂນ຺ຕິ, ຕໂມຂນ຺ເຘນ ອາວຸຏາ’’ຕິ [ຕໂມກ຺ຂນ຺ເຘນ ອາວຸຕາຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)].

ອິຕິຫ ¶ ຠຄວໂຕ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂໂຕ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ, ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍ.

ອຖ ¶ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສຫມ຺ປຕິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ນສ຺ສຕິ ວຕ ໂຠ ໂລໂກ, ວິນສ຺ສຕິ ວຕ ໂຠ ໂລໂກ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ [ນມິສ຺ສຕິ (?)], ໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍາ’’ຕິ. ອຖ ¶ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ [ສມ຺ມິຎ຺ຊິຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ ເອວເມວ – ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓຊາຓຸມຓ຺ຑລໍ ປຖວິຍໍ ນິຫນ຺ຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເທເສຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ, ເທເສຕຸ ສຸຄໂຕ ຘມ຺ມໍ. ສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາ, ອສ຺ສວນຕາ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ. ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຎາຕາໂຣ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ, ອິທໍ ວຕ຺ວາ ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ –

ຘມ຺ໂມ ອສຸທ຺ໂຘ ສມເລຫິ ຈິນ຺ຕິໂຕ;

ອປາປຸເຣຕໍ [ອວາປຸເຣຕໍ (ສີ.)] ອມຕສ຺ສ ທ຺ວາຣໍ,

ສຸຓນ຺ຕຸ ¶ ຘມ຺ມໍ ວິມເລນານຸພຸທ຺ຘໍ.

‘‘ເສເລ ຍຖາ ປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິຏ຺ຐິໂຕ,

ໂສກາວຕິຓ຺ຓໍ [ໂສກາວກິຓ຺ຓໍ (ສີ.)] ຊນຕມເປຕໂສໂກ,

ສຕ຺ຖວາຫ ອນຓ [ອຓຓ (ຣູປສິທ຺ຘິຏີກາ)] ວິຈຣ ໂລເກ;

ເທສສ຺ສຸ [ເທເສຕຸ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)] ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ,

ອຖ ¶ ໂຂ ຠຄວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຈ ອຊ຺ເຌສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ສຕ຺ເຕສຸ ຈ ກາຣຸຎ຺ຎຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ¶ ໂລກໍ ໂວໂລເກສິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ສຕ຺ເຕ ອປ຺ປຣຊກ຺ເຂ ມຫາຣຊກ຺ເຂ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິເຍ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສ຺ວາກາເຣ ທ຺ວາກາເຣ ສຸວິຎ຺ຎາປເຍ ທຸວິຎ຺ຎາປເຍ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວິເນ ວິຫຣນ຺ເຕ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ນ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວິເນ ¶ [ທສ຺ສາວິໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວິຫຣນ຺ເຕ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ອຸປ຺ປລິນິຍໍ ວາ ປທຸມິນິຍໍ ວາ ປຸຓ຺ຑຣີກິນິຍໍ ວາ ອປ຺ເປກຈ຺ຈານິ ອຸປ຺ປລານິ ວາ ປທຸມານິ ວາ ປຸຓ຺ຑຣີການິ ວາ ອຸທເກ ຊາຕານິ ອຸທເກ ສໍວຑ຺ຒານິ ອຸທການຸຄ຺ຄຕານິ ອນ຺ໂຕ ນິມຸຄ຺ຄໂປສີນິ, ອປ຺ເປກຈ຺ຈານິ ອຸປ຺ປລານິ ວາ ¶ ປທຸມານິ ວາ ປຸຓ຺ຑຣີການິ ວາ ອຸທເກ ຊາຕານິ ອຸທເກ ສໍວຑ຺ຒານິ ສໂມທກໍ ຐິຕານິ, ອປ຺ເປກຈ຺ຈານິ ອຸປ຺ປລານິ ວາ ປທຸມານິ ວາ ປຸຓ຺ຑຣີການິ ວາ ອຸທເກ ຊາຕານິ ອຸທເກ ສໍວຑ຺ຒານິ ອຸທກາ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄມ຺ມ ຐິຕານິ [ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອນຸປລິຕ຺ຕານິ ອຸທເກນ; ເອວເມວ ຠຄວາ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ອທ຺ທສ ສຕ຺ເຕ ອປ຺ປຣຊກ຺ເຂ ມຫາຣຊກ຺ເຂ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິເຍ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສ຺ວາກາເຣ ທ຺ວາກາເຣ ສຸວິຎ຺ຎາປເຍ ທຸວິຎ຺ຎາປເຍ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວິເນ ວິຫຣນ຺ເຕ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ນ ປຣໂລກວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວິເນ ວິຫຣນ຺ເຕ. ທິສ຺ວານ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ສຫມ຺ປຕິໍ ຄາຖາຍ ປຈ຺ຈຠາສິ –

ຘມ຺ມໍ ປຓີຕໍ ມນຸເຊສຸ ພ຺ຣຫ຺ເມ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ‘‘ກຕາວກາໂສ ໂຂມ຺ຫິ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມເທສນາຍາ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໑໗໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ອຸຣຸເວລາຍໍ ວິຫຣຕິ ນຊ຺ຊາ ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ຕີເຣ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣຘມູເລ ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ອຖ ¶ ໂຂ ຠຄວໂຕ ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ໂຂ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ກໍ ນຸ ຂ຺ວາຫໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ [ຄຣຸກຕ຺ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ?

ອຖ ¶ ໂຂ ຠຄວໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອປຣິປຸຓ຺ຓສ຺ສ ໂຂ ສີລກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປາຣິປູຣິຍາ ອຎ຺ຎໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ ¶ ¶ . ນ ໂຂ ປນາຫໍ ປສ຺ສາມິ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອຕ຺ຕນາ ສີລສມ຺ປນ຺ນຕຣໍ ອຎ຺ຎໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ, ຍມຫໍ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ.

‘‘ອປຣິປຸຓ຺ຓສ຺ສ ໂຂ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປາຣິປູຣິຍາ ອຎ຺ຎໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ປສ຺ສາມິ ສເທວເກ ໂລເກ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ນຕຣໍ ອຎ຺ຎໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ, ຍມຫໍ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ.

‘‘ອປຣິປຸຓ຺ຓສ຺ສ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປາຣິປູຣິຍາ ອຎ຺ຎໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ປສ຺ສາມິ ສເທວເກ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ນຕຣໍ ອຎ຺ຎໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ, ຍມຫໍ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ.

‘‘ອປຣິປຸຓ຺ຓສ຺ສ ໂຂ ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປາຣິປູຣິຍາ ອຎ຺ຎໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ປສ຺ສາມິ ສເທວເກ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ນຕຣໍ ອຎ຺ຎໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ, ຍມຫໍ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ.

‘‘ອປຣິປຸຓ຺ຓສ຺ສ ໂຂ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປາຣິປູຣິຍາ ອຎ຺ຎໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ¶ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ປສ຺ສາມິ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອຕ຺ຕນາ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນຕຣໍ ອຎ຺ຎໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ, ຍມຫໍ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ. ຍໍນູນາຫໍ ຍ຺ວາຍໍ ຘມ຺ໂມ ມຍາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຕເມວ ຘມ຺ມໍ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ຠຄວໂຕ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ ເອວເມວ – ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ¶ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອວເມຕໍ ¶ , ຠຄວາ, ເອວເມຕໍ, ສຸຄຕ! ເຍປິ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ອເຫສຸໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ເຕປິ ¶ ຠຄວນ຺ໂຕ ຘມ຺ມຎ຺ເຎວ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣິໍສຸ; ເຍປິ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເຕປິ ຠຄວນ຺ໂຕ ຘມ຺ມຎ຺ເຎວ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ຠຄວາປິ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕຣຫິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມຎ຺ເຎວ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕູ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ, ອິທໍ ວຕ຺ວາ ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ເຍ ¶ ຈ ອຕີຕາ ສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ເຍ ຈ ພຸທ຺ຘາ ອນາຄຕາ;

ໂຍ ເຈຕຣຫິ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ພຫູນໍ [ພຫຸນ຺ນໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ໂສກນາສໂນ.

‘‘ສພ຺ເພ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸໂນ, ວິຫໍສຸ [ວິຫຣິໍສຸ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວິຫຣນ຺ຕິ ຈ;

ຕຖາປິ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອສາ ພຸທ຺ຘານ ຘມ຺ມຕາ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ອຕ຺ຕກາເມນ [ອຕ຺ຖກາເມນ (ສີ. ປີ. ກ.)], ມຫຕ຺ຕມຠິກງ຺ຂຕາ;

ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຄຣຸກາຕພ຺ໂພ, ສຣໍ ພຸທ຺ຘານ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

໑໗໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕຣິສ຺ສາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ພ຺ຣຫ຺ມເທໂວ ນາມ ປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ພ຺ຣຫ຺ມເທໂວ ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິ. ‘‘ຂີຓາ ຊາຕິ ¶ , ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ຈ ປນາຍສ຺ມາ ພ຺ຣຫ຺ມເທໂວ ອຣຫຕໍ ອໂຫສິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ພ຺ຣຫ຺ມເທໂວ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ສປທານໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣມາໂນ ເຍນ ສກມາຕຸ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ເຕນ ¶ ໂຂ ປນ ¶ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມເທວສ຺ສ ມາຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອາຫຸຕິໍ ນິຈ຺ຈໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ¶ . ອຖ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສຫມ຺ປຕິສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມເທວສ຺ສ ມາຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອາຫຸຕິໍ ນິຈ຺ຈໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສໍເວເຊຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ ເອວເມວ – ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມເທວສ຺ສ ມາຕຸ ນິເວສເນ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ເວຫາສໍ ຐິໂຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມເທວສ຺ສ ມາຕຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ທູເຣ ອິໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ,

ຍສ຺ສາຫຸຕິໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາສິ ນິຈ຺ຈໍ;

ເນຕາທິໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິ ພ຺ຣຫ຺ມຠກ຺ໂຂ,

ກິໍ ຊປ຺ປສິ ພ຺ຣຫ຺ມປຖໍ ອຊານໍ [ອຊານນ຺ຕີ (ສີ. ປີ. ກ.)].

‘‘ເອໂສ ຫິ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິ ພ຺ຣຫ຺ມເທໂວ,

ໂຍ ເຕ ໂສ [ເຕ ໂສ (ສີ. ປີ.), ໂຍ ເຕ ສ (?)] ປິຓ຺ຑາຍ ຆຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ.

‘‘ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ເວທຄຸ ຠາວິຕຕ຺ໂຕ,

‘‘ນ ¶ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉາ ນ ປຸຣຕ຺ຖມຕ຺ຖິ,

ໂສ ຕ຺ຍາຫຸຕິໍ ຠຸຎ຺ຊຕຸ ອຄ຺ຄປິຓ຺ຑໍ.

ຠິກ຺ຂຸ ສຸສີໂລ ສຸວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ,

ໂສ ຕ຺ຍາຫຸຕິໍ ຠຸຎ຺ຊຕຸ ອຄ຺ຄປິຓ຺ຑໍ.

‘‘ຕສ຺ມິໍ ¶ ປສນ຺ນາ ອວິກມ຺ປມານາ,

ປຕິຏ຺ຐເປຫິ ¶ ທກ຺ຂິຓໍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍ;

ທິສ຺ວາ ມຸນິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິ ໂອຆຕິຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ.

ປຕິຏ຺ຐເປສິ ທກ຺ຂິຓໍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍ;

ທິສ຺ວາ ມຸນິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ໂອຆຕິຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ.

໑໗໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ພກສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ເອວຣູປໍ ປາປກໍ ¶ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອິທໍ ນິຈ຺ຈໍ, ອິທໍ ຘຸວໍ, ອິທໍ ສສ຺ສຕໍ, ອິທໍ ເກວລໍ, ອິທໍ ອຈວນຘມ຺ມໍ, ອິທຎ຺ຫິ ນ ຊາຍຕິ ນ ຊີຍຕິ ນ ມີຍຕິ ນ ຈວຕິ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ອິໂຕ ຈ ປນຎ຺ຎໍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ [ອຸຕ຺ຕຣິໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ນິສ຺ສຣຓໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ຠຄວາ ພກສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ ເອວເມວ – ເຊຕວເນ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ພໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອຫິ ໂຂ ມາຣິສ, ສ຺ວາຄຕໍ ເຕ, ມາຣິສ! ຈິຣສ຺ສໍ ໂຂ ມາຣິສ! ອິມໍ ປຣິຍາຍມກາສິ ຍທິທໍ ອິຘາຄມນາຍ. ອິທຎ຺ຫິ, ມາຣິສ, ນິຈ຺ຈໍ, ອິທໍ ຘຸວໍ, ອິທໍ ສສ຺ສຕໍ, ອິທໍ ເກວລໍ, ອິທໍ ອຈວນຘມ຺ມໍ, ອິທຎ຺ຫິ ນ ຊາຍຕິ ນ ຊີຍຕິ ນ ມີຍຕິ ນ ຈວຕິ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອິໂຕ ຈ ປນຎ຺ຎໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠຄວາ ພກໍ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ວຕ, ໂຠ, ພໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ; ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ວຕ, ໂຠ, ພໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ. ຍຕ຺ຣ ¶ ຫິ ນາມ ອນິຈ຺ຈໍເຍວ ສມານໍ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ, ອຘຸວໍເຍວ ສມານໍ ຘຸວນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ, ອສສ຺ສຕໍເຍວ ສມານໍ ສສ຺ສຕນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ, ອເກວລໍເຍວ ¶ ສມານໍ ເກວລນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ, ຈວນຘມ຺ມໍເຍວ ສມານໍ ອຈວນຘມ຺ມນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ຍຕ຺ຖ ຈ ປນ ຊາຍຕິ ຈ ຊີຍຕິ ຈ ມີຍຕິ ຈ ຈວຕິ ຈ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ຈ, ຕຎ຺ຈ ຕຖາ ວກ຺ຂຕິ – ‘ອິທຎ຺ຫິ ນ ຊາຍຕິ ນ ຊີຍຕິ ນ ມີຍຕິ ນ ຈວຕິ ນ ¶ ອຸປປຊ຺ຊຕິ’. ສນ຺ຕຎ຺ຈ ປນຎ຺ຎໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓໍ, ‘ນຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓ’ນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕີ’’ຕິ.

‘‘ທ຺ວາສຕ຺ຕຕິ ໂຄຕມ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມາ,

ອຍມນ຺ຕິມາ ເວທຄູ ພ຺ຣຫ຺ມຸປປຕ຺ຕິ,

ອສ຺ມາຠິຊປ຺ປນ຺ຕິ ຊນາ ອເນກາ’’ຕິ.

ສຕໍ ສຫສ຺ສານໍ [ສຫສ຺ສານ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ນິຣພ຺ພຸທານໍ,

ອາຍຸໍ ປຊານາມິ ຕວາຫໍ ພ຺ຣຫ຺ເມ’’ຕິ.

ອາຈິກ຺ຂ ເມ ຕໍ ຍມຫໍ ວິຊຎ຺ຎາ’’ຕິ.

‘‘ຍໍ ຕ຺ວໍ ອປາເຍສິ ພຫູ ມນຸສ຺ເສ,

ສມ຺ພຸທ຺ຘິມນ຺ຕໍ [ສມ຺ພຸທ຺ຘິວນ຺ຕໍ (ພຫູສຸ)] ວຕິນໍ ອມຎ຺ຎິ;

ສຸຕ຺ຕປ຺ປພຸທ຺ໂຘວ ອນຸສ຺ສຣາມີ’’ຕິ.

ອຎ຺ເຎປິ [ອຎ຺ຎມ຺ປິ (ສີ. ປີ.)] ຊານາສິ ຕຖາ ຫິ ພຸທ຺ໂຘ;

ໂອຠາສຍໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກ’’ນ຺ຕິ.

໑໗໖. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ເອວຣູປໍ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ – ‘‘ນຕ຺ຖິ ໂສ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ໂຍ ອິຘ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ. ອຖ ¶ ໂຂ ຠຄວາ ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ…ເປ… ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອຸປຣິ ເວຫາສໍ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ຠຄວາ ເອຕຣຫິ ວິຫຣຕີ’’ຕິ? ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ [ມຫາໂມຄ຺ຄລາໂນ (ກ.)] ຠຄວນ຺ຕໍ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອຸປຣິ ເວຫາສໍ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ນໍ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ສມາປນ຺ນໍ. ທິສ຺ວານ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ ເອວເມວ – ເຊຕວເນ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ¶ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ທິສໍ ນິສ຺ສາຍ [ອຸປນິສ຺ສາຍ (ສີ.)] ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອຸປຣິ ເວຫາສໍ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນີຈຕຣໍ ຠຄວໂຕ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາກສ຺ສປສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ຠຄວາ ເອຕຣຫິ ວິຫຣຕີ’’ຕິ? ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ…ເປ… ທິສ຺ວານ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ…ເປ… ເອວເມວ – ເຊຕວເນ ¶ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ທກ຺ຂິຓໍ ທິສໍ ນິສ຺ສາຍ ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອຸປຣິ ເວຫາສໍ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນີຈຕຣໍ ຠຄວໂຕ.

ອຖ ¶ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາກປ຺ປິນສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ຠຄວາ ເອຕຣຫິ ວິຫຣຕີ’’ຕິ? ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກປ຺ປິໂນ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ…ເປ… ເຕໂຊຘາຕຸໍ ສມາປນ຺ນໍ. ທິສ຺ວານ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ…ເປ… ເອວເມວ – ເຊຕວເນ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກປ຺ປິໂນ ປຈ຺ຉິມໍ ທິສໍ ນິສ຺ສາຍ ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອຸປຣິ ເວຫາສໍ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນີຈຕຣໍ ຠຄວໂຕ.

ອຖ ¶ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ອນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ຠຄວາ ເອຕຣຫິ ວິຫຣຕີ’’ຕິ? ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ…ເປ… ເຕໂຊຘາຕຸໍ ສມາປນ຺ນໍ. ທິສ຺ວານ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ…ເປ… ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອຸຕ຺ຕຣໍ ທິສໍ ນິສ຺ສາຍ ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອຸປຣິ ເວຫາສໍ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນີຈຕຣໍ ຠຄວໂຕ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ອຊ຺ຊາປິ ເຕ ອາວຸໂສ ສາ ທິຏ຺ຐິ, ຍາ ເຕ ທິຏ຺ຐິ ປຸເຣ ອຫຸ;

ປສ຺ສສິ ວີຕິວຕ຺ຕນ຺ຕໍ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປຠສ຺ສຣ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ນ ເມ ມາຣິສ ສາ ທິຏ຺ຐິ, ຍາ ເມ ທິຏ຺ຐິ ປຸເຣ ອຫຸ;

ປສ຺ສາມິ ວີຕິວຕ຺ຕນ຺ຕໍ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປຠສ຺ສຣໍ;

ສ຺ວາຫໍ ອຊ຺ຊ ກຖໍ ວຊ຺ຊໍ, ອຫໍ ນິຈ຺ໂຈມ຺ຫິ ສສ຺ສໂຕ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ¶ ໂຂ ຠຄວາ ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ສໍເວເຊຕ຺ວາ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ ເອວເມວ – ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ເຊຕວເນ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ເຍນາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເຕນຸປສງ຺ກມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ເອວໍ ວເທຫິ – ‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອຎ຺ເຎປິ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາວກາ ເອວໍມຫິທ຺ຘິກາ ເອວໍມຫານຸຠາວາ ¶ ; ເສຍ຺ຍຖາປິ ຠວໍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ກສ຺ສໂປ ກປ຺ປິໂນ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ’’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ມາຣິສາ’’ຕິ ໂຂ ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ໂຊ ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອຎ຺ເຎປິ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາວກາ ເອວໍມຫິທ຺ຘິກາ ເອວໍມຫານຸຠາວາ; ເສຍ຺ຍຖາປິ ຠວໍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ກສ຺ສໂປ ກປ຺ປິໂນ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ’’ຕິ? ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ເຕວິຊ຺ຊາ ¶ ອິທ຺ຘິປຕ຺ຕາ ຈ, ເຈໂຕປຣິຍາຍໂກວິທາ;

ຂີຓາສວາ ອຣຫນ຺ໂຕ, ພຫູ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວກາ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ໂຊ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ເຍນ ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອາຍສ຺ມາ ມາຣິສ, ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເອວມາຫ –

‘‘ເຕວິຊ຺ຊາ ອິທ຺ຘິປຕ຺ຕາ ຈ, ເຈໂຕປຣິຍາຍໂກວິທາ;

ຂີຓາສວາ ອຣຫນ຺ໂຕ, ພຫູ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວກາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ໂຊ. ອຕ຺ຕມໂນ ຈ ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊສ຺ສ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທີຕິ.

໑໗໗. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ທິວາວິຫາຣຄໂຕ ໂຫຕິ ປຏິສລ຺ລີໂນ. ອຖ ໂຂ ສຸພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ປຈ຺ເຈກພ຺ຣຫ຺ມາ ສຸທ຺ຘາວາໂສ ¶ ຈ ປຈ຺ເຈກພ຺ຣຫ຺ມາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໍ ທ຺ວາຣພາຫໍ [ປຈ຺ເຈກທ຺ວາຣພາຫໍ (ປີ. ກ.)] ອຸປນິສ຺ສາຍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ອຖ ໂຂ ສຸພ຺ຣຫ຺ມາ ປຈ຺ເຈກພ຺ຣຫ຺ມາ ສຸທ຺ຘາວາສໍ ປຈ຺ເຈກພ຺ຣຫ຺ມານໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອກາໂລ ໂຂ ຕາວ, ມາຣິສ, ຠຄວນ຺ຕໍ ປຍິຣຸປາສິຕຸໍ; ທິວາວິຫາຣຄໂຕ ຠຄວາ ປຏິສລ຺ລີໂນ ຈ. ອສຸໂກ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ ອິທ຺ໂຘ ເຈວ ຜີໂຕ ຈ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ຕຕ຺ຣ ປມາທວິຫາຣໍ ວິຫຣຕິ. ອາຍາມ, ມາຣິສ, ເຍນ ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ສໍເວເຊຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ¶ , ມາຣິສາ’’ຕິ ໂຂ ສຸທ຺ຘາວາໂສ ປຈ຺ເຈກພ຺ຣຫ຺ມາ ສຸພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ປຈ຺ເຈກພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ.

ອຖ ໂຂ ສຸພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ປຈ຺ເຈກພ຺ຣຫ຺ມາ ¶ ສຸທ຺ຘາວາໂສ ຈ ປຈ຺ເຈກພ຺ຣຫ຺ມາ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ…ເປ… ເອວເມວ – ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ອນ຺ຕຣຫິຕາ ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປາຕຸຣເຫສຸໍ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ເຕ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ. ທິສ຺ວານ ເຕ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຫນ຺ທ ກຸໂຕ ນຸ ຕຸມ຺ເຫ, ມາຣິສາ, ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ? ‘‘ອາຄຕາ ໂຂ ມຍໍ, ມາຣິສ, ອມ຺ຫ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ¶ ສນ຺ຕິກາ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ ປນ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິ?

ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ [ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ໂຂ ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຕໍ ວຈນໍ ອນຘິວາເສນ຺ໂຕ ສຫສ຺ສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຕ຺ຕານໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ສຸພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປຈ຺ເຈກພ຺ຣຫ຺ມານໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປສ຺ສສິ ເມ ໂນ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ເອວຣູປໍ ອິທ຺ຘານຸຠາວ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ປສ຺ສາມິ ໂຂ ຕ຺ຍາຫໍ, ມາຣິສ, ເອວຣູປໍ ອິທ຺ຘານຸຠາວ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ໂສ ຂ຺ວາຫໍ, ມາຣິສ, ເອວໍມຫິທ຺ຘິໂກ ເອວໍມຫານຸຠາໂວ ກສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ?

ອຖ ໂຂ ສຸພ຺ຣຫ຺ມາ ປຈ຺ເຈກພ຺ຣຫ຺ມາ ທ຺ວິສຫສ຺ສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຕ຺ຕານໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປສ຺ສສິ ເມ ໂນ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ເອວຣູປໍ ອິທ຺ຘານຸຠາວ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ປສ຺ສາມິ ໂຂ ຕ຺ຍາຫໍ, ມາຣິສ, ເອວຣູປໍ ອິທ຺ຘານຸຠາວ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຕຍາ ຈ ໂຂ, ມາຣິສ, ມຍາ ຈ ສ຺ເວວ ຠຄວາ ມຫິທ຺ຘິກຕໂຣ ເຈວ ມຫານຸຠາວຕໂຣ ຈ. ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິ? ອຖ ¶ ໂຂ ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຸພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປຈ຺ເຈກພ຺ຣຫ຺ມານໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

ຕຍິທໍ ວິມານໍ ຊລເຕ ຈ [ຊລເຕວ (ປີ. ກ.)] ພ຺ຣຫ຺ເມ,

ໂອຠາສຍໍ ອຸຕ຺ຕຣສ຺ສໍ ທິສາຍ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ສຸພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ປຈ຺ເຈກພ຺ຣຫ຺ມາ ສຸທ຺ຘາວາໂສ ຈ ປຈ຺ເຈກພ຺ຣຫ຺ມາ ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ສໍເວເຊຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ ¶ . ອຄມາສິ ຈ ໂຂ ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ອປເຣນ ສມເຍນ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສາຕິ.

໑໗໘. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ທິວາວິຫາຣຄໂຕ ໂຫຕິ ປຏິສລ຺ລີໂນ. ອຖ ໂຂ ສຸພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ປຈ຺ເຈກພ຺ຣຫ຺ມາ ສຸທ຺ຘາວາໂສ ຈ ປຈ຺ເຈກພ຺ຣຫ຺ມາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໍ ທ຺ວາຣພາຫໍ ນິສ຺ສາຍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ອຖ ໂຂ ສຸພ຺ຣຫ຺ມາ ປຈ຺ເຈກພ຺ຣຫ຺ມາ ໂກກາລິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ¶ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ອປ຺ປເມຍ຺ຍໍ ປມິນນ຺ໂຕ, ໂກຘ ວິທ຺ວາ ວິກປ຺ປເຍ;

ອປ຺ປເມຍ຺ຍໍ ປມາຍິນໍ, ນິວຸຕໍ ຕໍ ມຎ຺ເຎ ປຸຖຸຊ຺ຊນ’’ນ຺ຕິ.

໑໗໙. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ທິວາວິຫາຣຄໂຕ ໂຫຕິ ປຏິສລ຺ລີໂນ. ອຖ ໂຂ ສຸພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ປຈ຺ເຈກພ຺ຣຫ຺ມາ ສຸທ຺ຘາວາໂສ ຈ ປຈ຺ເຈກພ຺ຣຫ຺ມາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໍ ທ຺ວາຣພາຫໍ ນິສ຺ສາຍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ອຖ ໂຂ ສຸທ຺ຘາວາໂສ ປຈ຺ເຈກພ຺ຣຫ຺ມາ ກຕໂມທກຕິສ຺ສກໍ [ກຕໂມຣກຕິສ຺ສກໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ອປ຺ປເມຍ຺ຍໍ ¶ ¶ ປມິນນ຺ໂຕ, ໂກຘ ວິທ຺ວາ ວິກປ຺ປເຍ;

ອປ຺ປເມຍ຺ຍໍ ປມາຍິນໍ, ນິວຸຕໍ ຕໍ ມຎ຺ເຎ ອກິສ຺ສວ’’ນ຺ຕິ.

໑໘໐. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ໂກກາລິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອາພາຘິໂກ ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂິໂຕ ພາຬ຺ຫຄິລາໂນ. ອຖ ໂຂ ຕຸຣູ [ຕຸທຸ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຈ຺ເຈກພ຺ຣຫ຺ມາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ໂຓ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ໂກກາລິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເວຫາສໍ ¶ ຐິໂຕ ໂກກາລິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປສາເທຫິ, ໂກກາລິກ, ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນສຸ ຈິຕ຺ຕໍ. ເປສລາ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ’’ຕິ. ‘‘ໂກສິ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ ຕຸຣູ ປຈ຺ເຈກພ຺ຣຫ຺ມາ’’ຕິ. ‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ¶ ອນາຄາມີ ພ຺ຍາກໂຕ, ອຖ ກິຎ຺ຈຣຫິ ອິຘາຄໂຕ? ປສ຺ສ, ຍາວຎ຺ຈ ເຕ ອິທໍ ອປຣທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ປຸຣິສສ຺ສ ຫິ ຊາຕສ຺ສ, ກຸຐາຣີ [ທຸຘາຣີ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ຊາຍເຕ ມຸເຂ;

ຍາຍ ຉິນ຺ທຕິ ອຕ຺ຕານໍ, ພາໂລ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ຠຓໍ.

ຍມຣິຍຄຣຫີ [ຍມຣິເຍ ຄຣຫີ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ຍມຣິຍໍ ຄຣຫໍ (ກ.)] ນິຣຍໍ ອຸເປຕິ,

໑໘໑. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ອຖ ໂຂ ໂກກາລິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ¶ ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂກກາລິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ¶ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປາປິຈ຺ຉາ, ຠນ຺ເຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ ປາປິການໍ ອິຈ຺ຉານໍ ວສໍ ຄຕາ’’ຕິ. ເອວໍ ¶ ວຸຕ຺ເຕ, ຠຄວາ ໂກກາລິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມາ ເຫວໍ, ໂກກາລິກ, ອວຈ; ມາ ເຫວໍ, ໂກກາລິກ, ອວຈ. ປສາເທຫິ, ໂກກາລິກ, ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນສຸ ຈິຕ຺ຕໍ. ເປສລາ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ’’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ໂກກາລິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສທ຺ຘາຍິໂກ ປຈ຺ຈຍິໂກ; ອຖ ໂຂ ປາປິຈ຺ຉາວ ຠນ຺ເຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ ປາປິການໍ ອິຈ຺ຉານໍ ວສໍ ຄຕາ’’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ ໂກກາລິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມາ ເຫວໍ, ໂກກາລິກ, ອວຈ; ມາ ເຫວໍ, ໂກກາລິກ, ອວຈ. ປສາເທຫິ, ໂກກາລິກ, ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນສຸ ຈິຕ຺ຕໍ. ເປສລາ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ’’ຕິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ໂກກາລິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ…ເປ… ອິຈ຺ຉານໍ ວສໍ ຄຕາ’’ຕິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ ໂກກາລິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມາ ເຫວໍ…ເປ… ເປສລາ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ໂກກາລິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ຈ ໂກກາລິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສາສປມຕ຺ຕີຫິ ປີຬກາຫິ [ປິຬກາຫິ (ສີ. ປີ.)] ສພ຺ໂພ ກາໂຍ ຜຸໂຏ ອໂຫສິ. ສາສປມຕ຺ຕິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ມຸຄ຺ຄມຕ຺ຕິໂຍ ອເຫສຸໍ, ມຸຄ຺ຄມຕ຺ຕິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ກລາຍມຕ຺ຕິໂຍ ອເຫສຸໍ, ກລາຍມຕ຺ຕິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ໂກລຏ຺ຐິມຕ຺ຕິໂຍ ອເຫສຸໍ, ໂກລຏ຺ຐິມຕ຺ຕິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ໂກລມຕ຺ຕິໂຍ ອເຫສຸໍ, ໂກລມຕ຺ຕິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອາມລກມຕ຺ຕິໂຍ ອເຫສຸໍ, ອາມລກມຕ຺ຕິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ເພລຸວສລາຏຸກມຕ຺ຕິໂຍ ອເຫສຸໍ, ເພລຸວສລາຏຸກມຕ຺ຕິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ພິລ຺ລມຕ຺ຕິໂຍ ອເຫສຸໍ, ພິລ຺ລມຕ຺ຕິໂຍ ¶ ຫຸຕ຺ວາ ປຠິຊ຺ຊິໍສຸ. ປຸພ຺ພຎ຺ຈ ໂລຫິຕຎ຺ຈ ປຄ຺ຆຣິໍສຸ. ອຖ ໂຂ ໂກກາລິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເຕເນວ ອາພາເຘນ ກາລມກາສິ ¶ . ກາລງ຺ກໂຕ ຈ ໂກກາລິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ປທຸມໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊິ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຆາເຕຕ຺ວາ.

ອຖ ¶ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ໂຓ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ໂກກາລິໂກ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ກາລງ຺ກໂຕ. ກາລງ຺ກໂຕ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ໂກກາລິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ປທຸມໍ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຆາເຕຕ຺ວາ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ, ອິທໍ ວຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ຠຄວາ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຕ຺ຕິໍ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ໂຓ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ໂກກາລິໂກ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ກາລງ຺ກໂຕ. ກາລງ຺ກໂຕ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ໂກກາລິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ປທຸມໍ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຆາເຕຕ຺ວາ’ຕິ. ອິທມໂວຈ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ, ອິທໍ ວຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກີວທີຆໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ປທຸເມ ນິຣເຍ ອາຍຸປ຺ປມາຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ທີຆໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ປທຸເມ ນິຣເຍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຕໍ ນ ສຸກຣໍ ສງ຺ຂາຕຸໍ – ເອຕ຺ຕການິ ວສ຺ສານິ ອິຕິ ວາ, ເອຕ຺ຕການິ ວສ຺ສສຕານິ ອິຕິ ວາ, ເອຕ຺ຕການິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອິຕິ ວາ, ເອຕ຺ຕການິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ອິຕິ ວາ’’ຕິ. ‘‘ສກ຺ກາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປມໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສກ຺ກາ ¶ , ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ –

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂຸ ວີສຕິຂາຣິໂກ ໂກສລໂກ ຕິລວາໂຫ. ຕໂຕ ປຸຣິໂສ ວສ຺ສສຕສ຺ສ ວສ຺ສສຕສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ເອກເມກໍ ຕິລໍ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍ; ຂິປ຺ປຕຣໍ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂຸ, ວີສຕິຂາຣິໂກ ໂກສລໂກ ຕິລວາໂຫ ອິມິນາ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິກ຺ຂຍໍ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນ ຕ຺ເວວ ເອໂກ ອພ຺ພຸໂທ ນິຣໂຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂຸ, ວີສຕິ ອພ຺ພຸທາ ນິຣຍາ, ເອວເມໂກ ນິຣພ຺ພຸທນິຣໂຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂຸ, ວີສຕິ ນິຣພ຺ພຸທາ ນິຣຍາ, ເອວເມໂກ ອພໂພ ນິຣໂຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂຸ, ວີສຕິ ອພພາ ນິຣຍາ, ເອວເມໂກ ¶ ອຏໂຏ ນິຣໂຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂຸ, ວີສຕິ ອຏຏາ ນິຣຍາ, ເອວເມໂກ ອຫໂຫ ນິຣໂຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂຸ, ວີສຕິ ອຫຫາ ນິຣຍາ, ເອວເມໂກ ກຸມຸໂທ ນິຣໂຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂຸ, ວີສຕິ ກຸມຸທາ ນິຣຍາ, ເອວເມໂກ ໂສຄນ຺ຘິໂກ ນິຣໂຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂຸ, ວີສຕິ ໂສຄນ຺ຘິກາ ນິຣຍາ, ເອວເມໂກ ອຸປ຺ປລນິຣໂຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂຸ, ວີສຕິ ອຸປ຺ປລາ ນິຣຍາ, ເອວເມໂກ ປຸຓ຺ຑຣິໂກ ນິຣໂຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ¶ , ຠິກ຺ຂຸ, ວີສຕິ ປຸຓ຺ຑຣິກາ ນິຣຍາ, ເອວເມໂກ ປທຸໂມ ນິຣໂຍ. ປທຸເມ ປນ, ຠິກ຺ຂຸ, ນິຣເຍ ໂກກາລິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປປນ຺ໂນ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຆາເຕຕ຺ວາ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ, ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ ສຕ຺ຖາ –

ຕຸຣູ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມາ ອປໂຣ ຈ ໂກກາລິໂກຕິ.

໑໘໒. ເອວໍ ¶ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ສປ຺ປິນີຕີເຣ. ອຖ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ໂຓ ເກວລກປ຺ປໍ ສປ຺ປິນີຕີຣໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍ ເສຏ຺ໂຐ ຊເນຕສ຺ມິໍ, ເຍ ໂຄຕ຺ຕປຏິສາຣິໂນ;

ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ, ໂສ ເສຏ຺ໂຐ ເທວມານຸເສ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ. ສມນຸຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສນງ຺ກຸມາໂຣ ‘‘ສມນຸຎ຺ໂຎ ເມ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

໑໘໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕ ເທວທຕ຺ເຕ. ອຖ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ໂຓ ເກວລກປ຺ປໍ ຄິຊ຺ຌກູຏໍ ¶ ປພ຺ພຕໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ຐິໂຕ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ຜລໍ ¶ ເວ ກທລິໍ ຫນ຺ຕິ, ຜລໍ ເວຬຸໍ ຜລໍ ນຬໍ;

ສກ຺ກາໂຣ ກາປຸຣິສໍ ຫນ຺ຕິ, ຄພ຺ໂຠ ອສ຺ສຕຣິໍ ຍຖາ’’ຕິ.

໑໘໔. ເອກໍ ¶ ສມຍໍ ຠຄວາ ມາຄເຘສຸ ວິຫຣຕິ ອນ຺ຘກວິນ຺ເທ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາຣຕິມິສາຍໍ ອພ຺ໂຠກາເສ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ເທໂວ ຈ ເອກເມກໍ ຜຸສາຍຕິ. ອຖ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ໂຓ ເກວລກປ຺ປໍ ອນ຺ຘກວິນ຺ທໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

ອິນ຺ທ຺ຣິຍຄຸຕ຺ໂຕ ¶ ນິປໂກ ສຕີມາ;

‘‘ຍຕ຺ຖ ເຠຣວາ ສຣີສປາ [ສິຣິໍ ສປາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)],

ນິສີທິ ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸ ວິຄຕໂລມຫໍໂສ.

‘‘ອິທຎ຺ຫິ ຊາຕຸ ເມ ທິຏ຺ຐໍ, ນຍິທໍ ອິຕິຫີຕິຫໍ;

ເອກສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ມິໍ, ສຫສ຺ສໍ ມຈ຺ຈຸຫາຍິນໍ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ [ຠີໂຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຎ຺ຈສຕາ ເສກ຺ຂາ, ທສາ ຈ ທສຘາ ທສ;

ສພ຺ເພ ໂສຕສມາປນ຺ນາ, ອຕິຣຈ຺ຉານຄາມິໂນ.

‘‘ອຖາຍໍ ¶ ¶ [ອຕ຺ຖາຍໍ-ອິຕິປິ ທີ. ນິ. ໒.໒໙໐] ອິຕຣາ ປຊາ, ປຸຎ຺ຎຠາຄາຕິ ເມ ມໂນ;

ສງ຺ຂາຕຸໍ ໂນປິ ສກ຺ໂກມິ, ມຸສາວາທສ຺ສ ໂອຕ຺ຕປ’’ນ຺ຕິ [ໂອຕ຺ຕເປຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ໂອຕ຺ຕປ຺ເປຕິ (ກ.)].

໑໘໕. ເອວໍ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ…ເປ… ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ອໂຫສິ ອຣຸຓວາ ນາມ. ຣຎ຺ໂຎ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຸຓວໂຕ ອຣຸຓວຕີ ນາມ ຣາຊຘານີ ອໂຫສິ. ອຣຸຓວຕິໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊຘານິໍ [ອຣຸຓວຕິຍໍ ໂຂ ປນ ຠິກ຺ຂເວ ຣາຊຘານິຍໍ (ປີ. ກ.)] ສິຂີ ຠຄວາ ¶ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫາສິ. ສິຂິສ຺ສ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຠິຠູສມ຺ຠວໍ ນາມ ສາວກຍຸຄໍ ອໂຫສິ ອຄ຺ຄໍ ຠທ຺ທຍຸຄໍ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິຂີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອຠິຠຸໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ອາຍາມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເຍນ ອຎ຺ຎຕໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມ, ຍາວ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ກາໂລ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຠູ ຠິກ຺ຂຸ ສິຂິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິຂີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອຠິຠູ ຈ ຠິກ຺ຂຸ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ ເອວເມວ – ອຣຸຓວຕິຍາ ຣາຊຘານິຍາ ອນ຺ຕຣຫິຕາ ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປາຕຸຣເຫສຸໍ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິຂີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອຠິຠຸໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ປຏິຠາຕຸ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສາຍ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊານຎ຺ຈ ຘມ຺ມີ ກຖາ’ຕິ. ‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຠູ ຠິກ຺ຂຸ ສິຂິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ, ພ຺ຣຫ຺ມານຎ຺ຈ ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສຎ຺ຈ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ເຊ ຈ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສສິ ສມາທເປສິ ສມຸຕ຺ເຕເຊສິ ສມ຺ປຫໍເສສິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊາ ¶ ຈ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ຂິຍ຺ຍນ຺ຕິ [ຂີຍນ຺ຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວິປາເຈນ຺ຕິ – ‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ ¶ , ໂຠ, ອພ຺ຠຸຕໍ ວຕ ໂຠ, ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ສຕ຺ຖຣິ ສມ຺ມຸຂີຠູເຕ ສາວໂກ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສຕີ’’’ຕິ ¶ !

‘‘ອຖ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິຂີ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອຠິຠຸໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ໂຂ ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊາ ຈ – ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ, ໂຠ, ອພ຺ຠຸຕໍ ວຕ, ໂຠ, ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ສຕ຺ຖຣິ ສມ຺ມຸຂີຠູເຕ ສາວໂກ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສຕີຕິ! ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ພ຺ຣຫ຺ມານຎ຺ຈ ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສຎ຺ຈ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ເຊ ຈ ສໍເວເຊຫີ’ຕິ. ‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຠູ ຠິກ຺ຂຸ ສິຂິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ທິສ຺ສມາເນນປິ ກາເຍນ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ອທິສ຺ສມາເນນປິ ກາເຍນ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ທິສ຺ສມາເນນປິ ເຫຏ຺ຐິເມນ ອຸປຑ຺ຒກາເຍນ ອທິສ຺ສມາເນນ ອຸປຣິເມນ ອຸປຑ຺ຒກາເຍນ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ທິສ຺ສມາເນນປິ ອຸປຣິເມນ ອຸປຑ຺ຒກາເຍນ ອທິສ຺ສມາເນນ ເຫຏ຺ຐິເມນ ອຸປຑ຺ຒກາເຍນ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊາ ຈ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຈິຕ຺ຕຊາຕາ ອເຫສຸໍ – ‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ, ໂຠ, ອພ຺ຠຸຕໍ ວຕ, ໂຠ, ສມຓສ຺ສ ມຫິທ຺ຘິກຕາ ມຫານຸຠາວຕາ’’’ຕິ!

‘‘ອຖ ໂຂ ອຠິຠູ ຠິກ຺ຂຸ ສິຂິໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອຠິຊານາມິ ຂ຺ວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ເອວຣູປິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ – ປໂຫມິ ຂ຺ວາຫໍ ອາວຸໂສ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຐິໂຕ ສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ¶ [ສຫສ຺ສີໂລກຘາຕຸໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ສເຣນ ວິຎ຺ຎາເປຕຸ’ນ຺ຕິ. ‘ເອຕສ຺ສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກາໂລ, ເອຕສ຺ສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກາໂລ; ຍໍ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຐິໂຕ ສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ສເຣນ ວິຎ຺ຎາເປຍ຺ຍາສີ’ຕິ. ‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຠູ ຠິກ຺ຂຸ ສິຂິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຐິໂຕ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ອາຣມ຺ຠຖ [ອາຣພ຺ຠຖ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ນິກ຺ກມຖ [ນິກ຺ຂມຖ (ສີ. ປີ.)], ຍຸຎ຺ຊຖ ພຸທ຺ຘສາສເນ;

ຘຸນາຖ ມຈ຺ຈຸໂນ ເສນໍ, ນຬາຄາຣໍວ ກຸຎ຺ຊໂຣ.

‘‘ໂຍ ¶ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ວິຫສ຺ສຕິ;

ປຫາຍ ຊາຕິສໍສາຣໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ອຖ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິຂີ ຈ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອຠິຠູ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ພ຺ຣຫ຺ມານຎ຺ຈ ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສຎ຺ຈ ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ເຊ ຈ ສໍເວເຊຕ຺ວາ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ…ເປ… ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອນ຺ຕຣຫິຕາ ອຣຸຓວຕິຍາ ຣາຊຘານິຍາ ປາຕຸຣເຫສຸໍ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິຂີ ຠຄວາ ¶ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ອສ຺ສຸຕ຺ຖ ໂນ, ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຠຸສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຐິຕສ຺ສ ຄາຖາໂຍ ຠາສມານສ຺ສາ’ຕິ? ‘ອສ຺ສຸມ຺ຫ ໂຂ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິຠຸສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຐິຕສ຺ສ ຄາຖາໂຍ ຠາສມານສ຺ສາ’ຕິ. ‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຸຕ຺ຖ ອຠິຠຸສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຐິຕສ຺ສ ຄາຖາໂຍ ຠາສມານສ຺ສາ’’’ຕິ? ເອວໍ ໂຂ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອສ຺ສຸມ຺ຫ ອຠິຠຸສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຐິຕສ຺ສ ຄາຖາໂຍ ຠາສມານສ຺ສ –

‘‘ອາຣມ຺ຠຖ ນິກ຺ກມຖ, ຍຸຎ຺ຊຖ ພຸທ຺ຘສາສເນ;

ຘຸນາຖ ມຈ຺ຈຸໂນ ເສນໍ, ນຬາຄາຣໍວ ກຸຎ຺ຊໂຣ.

‘‘ໂຍ ¶ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ວິຫສ຺ສຕິ;

ປຫາຍ ຊາຕິສໍສາຣໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘‘ເອວໍ ໂຂ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອສ຺ສຸມ຺ຫ ອຠິຠຸສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຐິຕສ຺ສ ຄາຖາໂຍ ຠາສມານສ຺ສາ’ຕິ. ‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ; ສາຘຸ ໂຂ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ! ອສ຺ສຸຕ຺ຖ ອຠິຠຸສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຐິຕສ຺ສ ຄາຖາໂຍ ຠາສມານສ຺ສາ’’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ, ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

໑໘໖. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ກຸສິນາຣາຍໍ ວິຫຣຕິ ອຸປວຕ຺ຕເນ ມລ຺ລານໍ ສາລວເນ ອນ຺ຕເຣນ ຍມກສາລານໍ ປຣິນິພ຺ພານສມເຍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຫນ຺ທ ທານິ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ອາມນ຺ຕຍາມິ ໂວ – ‘ວຍຘມ຺ມາ ສງ຺ຂາຣາ, ອປ຺ປມາເທນ ສມ຺ປາເທຖາ’ຕິ. ອຍໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຈ຺ຉິມາ ວາຈາ’’.

ອຖ ¶ ໂຂ ຠຄວາ ປຐມໍ ຌານໍ [ປຐມຊ຺ຌານໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.) ເອວໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອິຈ຺ຈາທີສຸປິ] ສມາປຊ຺ຊິ. ປຐມາ ຌານາ [ປຐມຊ຺ຌານາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.) ເອວໍ ທຸຕິຍາ ຌານາ ອິຈ຺ຈາທີສຸປິ] ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ທຸຕິຍາ ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ຕຕິຍາ ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ¶ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ຈຕຸຕ຺ຖາ ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນາ ¶ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊິ.

ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ຈຕຸຕ຺ຖາ ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ຕຕິຍາ ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ທຸຕິຍາ ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ປຐມາ ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ທຸຕິຍາ ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ຕຕິຍາ ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ຈຕຸຕ຺ຖາ ຌານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສມນນ຺ຕຣໍ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠຄວຕິ ສຫ ປຣິນິພ຺ພານາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ສພ຺ເພວ ນິກ຺ຂິປິສ຺ສນ຺ຕິ, ຠູຕາ ໂລເກ ສມຸສ຺ສຍໍ;

ຍຕ຺ຖ ເອຕາທິໂສ ສຕ຺ຖາ, ໂລເກ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ;

ຕຖາຄໂຕ ພລປ຺ປຕ຺ໂຕ, ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ.

ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠຄວຕິ ສຫ ປຣິນິພ຺ພານາ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ອນິຈ຺ຈາ ວຕ ສງ຺ຂາຣາ, ອຸປ຺ປາທວຍຘມ຺ມິໂນ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວູປສໂມ ສຸໂຂ’’ຕິ.

ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ¶ ¶ ຠຄວຕິ ສຫ ປຣິນິພ຺ພານາ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ຕທາສິ ຍໍ ຠິໍສນກໍ, ຕທາສິ ໂລມຫໍສນໍ;

ສພ຺ພາກາຣວຣູເປເຕ, ສມ຺ພຸທ຺ເຘ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ’’ຕິ.

ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ¶ ¶ ຠຄວຕິ ສຫ ປຣິນິພ຺ພານາ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ນາຫຸ ອສ຺ສາສປສ຺ສາໂສ, ຐິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕາທິໂນ;

ອເນໂຊ ສນ຺ຕິມາຣພ຺ຠ, ຈກ຺ຂຸມາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ [ຍໍ ກາລມກຣີ ມຸນິ (ມຫາປຣິນິພ຺ພານສຸຕ຺ເຕ)].

‘‘ອສລ຺ລີເນນ ຈິຕ຺ເຕນ, ເວທນໍ ອຊ຺ຌວາສຍິ;

ປຊ຺ໂຊຕສ຺ເສວ ນິພ຺ພານໍ, ວິໂມກ຺ໂຂ ເຈຕໂສ ອຫູ’’ຕິ.

ພ຺ຣຫ຺ມາສນໍ ເທວທຕ຺ໂຕ, ອນ຺ຘກວິນ຺ໂທ ອຣຸຓວຕີ;

ປຣິນິພ຺ພາເນນ ຈ ເທສິຕໍ, ອິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມປຎ຺ຈກນ຺ຕິ.

ພ຺ຣຫ຺ມສໍຍຸຕ຺ຕໍ ສມຕ຺ຕໍ. [ອິໂຕ ປຣໍ ມຣມ຺ມໂປຕ຺ຖເກສຸ ເອວມ຺ປິ ທິສ຺ສຕິ –§ພ຺ຣຫ຺ມາຍາຈນໍ ອຄາຣວຎ຺ຈ, ພ຺ຣຫ຺ມເທໂວ ພໂກ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມາ.§ອຎ຺ຎຕໂຣ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມາໂກກາລິກຎ຺ຈ, ຕິສ຺ສກຎ຺ຈ ຕຸຣູ ຈ.§ພ຺ຣຫ຺ມາ ໂກກາລິກຠິກ຺ຂຸ, ສນງ຺ກຸມາເຣນ ເທວທຕ຺ຕໍ.§ອນ຺ຘກວິນ຺ທໍ ອຣຸຓວຕິ, ປຣິນິພ຺ພາເນນ ປນ຺ນຣສາຕິ.]

໑໘໗. ເອວໍ ¶ ¶ ¶ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຘນຎ຺ຊານີ [ຘານຎ຺ຊານີ (ປີ. ສີ. ອຏ຺ຐ.)] ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ອຠິປ຺ປສນ຺ນາ ໂຫຕິ ພຸທ຺ເຘ ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ສງ຺ເຆ ຈ. ອຖ ໂຂ ຘນຎ຺ຊານີ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣນ຺ຕີ ອຸປກ຺ຂລິຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ;

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ;

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຘນຎ຺ຊານິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອວເມວໍ ປນາຍໍ ວສລີ ຍສ຺ມິໍ ວາ ຕສ຺ມິໍ ວາ ຕສ຺ສ ມຸຓ຺ຑກສ຺ສ ສມຓສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ. ອິທານິ ຕ຺ຍາຫໍ, ວສລິ, ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ນ ຂ຺ວາຫໍ ຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປສ຺ສາມິ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ, ໂຍ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວາທໍ ອາໂຣເປຍ຺ຍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ອປິ ຈ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຄຈ຺ຉ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຊານິສ຺ສສີ’’ຕິ [ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ຊານິສ຺ສສີຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)].

ອຖ ¶ ໂຂ ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ກຸປິໂຕ ອນຕ຺ຕມໂນ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ກິໍສຸ ¶ ເຉຕ຺ວາ ສຸຂໍ ເສຕິ, ກິໍສຸ ເຉຕ຺ວາ ນ ໂສຈຕິ;

ກິສ຺ສສ຺ສຸ ເອກຘມ຺ມສ຺ສ, ວຘໍ ໂຣເຈສິ ໂຄຕມາ’’ຕິ.

‘‘ໂກຘໍ ¶ ເຉຕ຺ວາ ສຸຂໍ ເສຕິ, ໂກຘໍ ເຉຕ຺ວາ ນ ໂສຈຕິ;

ໂກຘສ຺ສ ວິສມູລສ຺ສ, ມຘຸຣຄ຺ຄສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ວຘໍ ອຣິຍາ ປສໍສນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຫິ ເຉຕ຺ວາ ນ ໂສຈຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ – ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີຕິ; ເອວເມວໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ລເຠຍ຺ຍາຫໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ລເຠຍ຺ຍໍ ອຸປສມ຺ປທ’’ນ຺ຕິ.

ອລຕ຺ຖ ໂຂ ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ອລຕ຺ຖ ອຸປສມ຺ປທໍ. ອຈິຣູປສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ປນາຍສ຺ມາ ຠາຣທ຺ວາໂຊ ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ¶ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິ. ‘‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ຈ ປນາຍສ຺ມາ ຠາຣທ຺ວາໂຊ ອຣຫຕໍ ອໂຫສີຕິ.

໑໘໘. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ອກ຺ໂກສກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ – ‘‘ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ໂຕ ກິຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ ກຸປິໂຕ ອນຕ຺ຕມໂນ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ¶ ຠຄວນ຺ຕໍ ອສພ຺ຠາຫິ ຜຣຸສາຫິ ວາຈາຫິ ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ.

ເອວໍ ¶ ວຸຕ຺ເຕ, ຠຄວາ ອກ຺ໂກສກຠາຣທ຺ວາຊໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອປິ ນຸ ໂຂ ເຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ອຕິຖິໂຍ [ອຕິຖໂຍ (?)]’’ຕິ? ‘‘ອປ຺ເປກທາ ເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ¶ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ອຕິຖິໂຍ’’ຕິ. ‘‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອປິ ນຸ ເຕສໍ ອນຸປ຺ປເທສິ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ ສາຍນີຍໍ ວາ’’’ຕິ? ‘‘‘ອປ຺ເປກທາ ເນສາຫໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອນຸປ຺ປເທມິ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ ສາຍນີຍໍ ວາ’’’ຕິ. ‘‘‘ສເຈ ໂຂ ປນ ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ນປ຺ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ¶ , ກສ຺ສ ຕໍ ໂຫຕີ’’’ຕິ? ‘‘‘ສເຈ ເຕ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນປ຺ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອມ຺ຫາກເມວ ຕໍ ໂຫຕີ’’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ອມ຺ເຫ ອນກ຺ໂກສນ຺ເຕ ອກ຺ໂກສສິ, ອໂຣເສນ຺ເຕ ໂຣເສສິ, ອຠຓ຺ຑນ຺ເຕ ຠຓ຺ຑສິ, ຕໍ ເຕ ມຍໍ ນປ຺ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມ. ຕເວເວຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂຫຕິ; ຕເວເວຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂຫຕິ’’.

‘‘ໂຍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອກ຺ໂກສນ຺ຕໍ ປຈ຺ຈກ຺ໂກສຕິ, ໂຣເສນ຺ຕໍ ປຏິໂຣເສຕິ, ຠຓ຺ຑນ຺ຕໍ ປຏິຠຓ຺ຑຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສມ຺ຠຸຎ຺ຊຕິ ວີຕິຫຣຕີຕິ. ເຕ ມຍໍ ຕຍາ ເນວ ສມ຺ຠຸຎ຺ຊາມ ນ ວີຕິຫຣາມ. ຕເວເວຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂຫຕິ; ຕເວເວຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ຠວນ຺ຕໍ ໂຂ ໂຄຕມໍ ສຣາຊິກາ ປຣິສາ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ອຣຫໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ. ອຖ ຈ ປນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ກຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ອກ຺ໂກຘສ຺ສ ກຸໂຕ ໂກໂຘ, ທນ຺ຕສ຺ສ ສມຊີວິໂນ;

ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອຸປສນ຺ຕສ຺ສ ຕາທິໂນ.

‘‘ຕສ຺ເສວ ເຕນ ປາປິໂຍ, ໂຍ ກຸທ຺ຘໍ ປຏິກຸຊ຺ຌຕິ;

ກຸທ຺ຘໍ ອປ຺ປຏິກຸຊ຺ຌນ຺ໂຕ, ສງ຺ຄາມໍ ເຊຕິ ທຸຊ຺ຊຍໍ.

‘‘ອຸຠິນ຺ນມຕ຺ຖໍ ຈຣຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ;

ປຣໍ ສງ຺ກຸປິຕໍ ຎຕ຺ວາ, ໂຍ ສໂຕ ອຸປສມ຺ມຕິ.

‘‘ອຸຠິນ຺ນໍ ຕິກິຈ຺ຉນ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ;

ຊນາ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ພາໂລຕິ, ເຍ ຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິທາ’’ຕິ.

ເອວໍ ¶ ¶ ວຸຕ຺ເຕ, ອກ຺ໂກສກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ເອສາຫໍ ¶ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ລເຠຍ຺ຍາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ລເຠຍ຺ຍໍ ອຸປສມ຺ປທ’’ນ຺ຕິ.

ອລຕ຺ຖ ໂຂ ອກ຺ໂກສກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ອລຕ຺ຖ ອຸປສມ຺ປທໍ. ອຈິຣູປສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ປນາຍສ຺ມາ ອກ຺ໂກສກຠາຣທ຺ວາໂຊ ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ¶ ນຈິຣສ຺ເສວ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິ. ‘‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ຈ ປນາຍສ຺ມາ ຠາຣທ຺ວາໂຊ ອຣຫຕໍ ອໂຫສີຕິ.

໑໘໙. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ອສຸຣິນ຺ທກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ – ‘‘ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ກິຣ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ ກຸປິໂຕ ອນຕ຺ຕມໂນ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອສພ຺ຠາຫິ ຜຣຸສາຫິ ວາຈາຫິ ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ອສຸຣິນ຺ທກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຊິໂຕສິ, ສມຓ, ຊິໂຕສິ, ສມຓາ’’ຕິ.

‘‘ຊຍໍ ¶ ເວ ມຎ຺ຎຕິ ພາໂລ, ວາຈາຍ ຜຣຸສໍ ຠຓໍ;

ຊຍຎ຺ເຈວສ຺ສ ຕໍ ໂຫຕິ, ຍາ ຕິຕິກ຺ຂາ ວິຊານໂຕ.

‘‘ຕສ຺ເສວ ເຕນ ປາປິໂຍ, ໂຍ ກຸທ຺ຘໍ ປຏິກຸຊ຺ຌຕິ;

ກຸທ຺ຘໍ ອປ຺ປຏິກຸຊ຺ຌນ຺ໂຕ, ສງ຺ຄາມໍ ເຊຕິ ທຸຊ຺ຊຍໍ.

‘‘ອຸຠິນ຺ນມຕ຺ຖໍ ຈຣຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ;

ປຣໍ ສງ຺ກຸປິຕໍ ຎຕ຺ວາ, ໂຍ ສໂຕ ອຸປສມ຺ມຕິ.

‘‘ອຸຠິນ຺ນໍ ¶ ຕິກິຈ຺ຉນ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ;

ຊນາ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ພາໂລຕິ, ເຍ ຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິທາ’’ຕິ.

ເອວໍ ¶ ວຸຕ຺ເຕ, ອສຸຣິນ຺ທກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ຈ ປນາຍສ຺ມາ ຠາຣທ຺ວາໂຊ ອຣຫຕໍ ອໂຫສີ’’ຕິ.

໑໙໐. ເອກໍ ¶ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ພິລງ຺ຄິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ – ‘‘ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ໂຕ ກິຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ ກຸປິໂຕ ອນຕ຺ຕມໂນ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ພິລງ຺ຄິກສ຺ສ ຠາຣທ຺ວາຊສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ພິລງ຺ຄິກໍ ຠາຣທ຺ວາຊໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ ¶ –

‘‘ໂຍ ອປ຺ປທຸຏ຺ຐສ຺ສ ນຣສ຺ສ ທຸສ຺ສຕິ,

ສຸຂຸໂມ ຣໂຊ ປຏິວາຕໍວ ຂິຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ວິລງ຺ຄິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ຈ ປນາຍສ຺ມາ ຠາຣທ຺ວາໂຊ ອຣຫຕໍ ອໂຫສີ’’ຕິ.

໑໙໑. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ອຖ ໂຂ ອຫິໍສກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອຫິໍສກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫິໍສກາຫໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຫິໍສກາຫໍ, ໂຠ ໂຄຕມາ’’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ¶ ¶ ນາມໍ ຕຖາ ຈສ຺ສ, ສິຍາ ໂຂ ຕ຺ວໍ ອຫິໍສໂກ;

ໂຍ ຈ ກາເຍນ ວາຈາຍ, ມນສາ ຈ ນ ຫິໍສຕິ;

ສ ເວ ອຫິໍສໂກ ໂຫຕິ, ໂຍ ປຣໍ ນ ວິຫິໍສຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຫິໍສກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ຈ ປນາຍສ຺ມາ ອຫິໍສກຠາຣທ຺ວາໂຊ ອຣຫຕໍ ອໂຫສີ’’ຕິ.

໑໙໒. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ອຖ ໂຂ ຊຏາຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຊຏາຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ອນ຺ໂຕຊຏາ ພຫິຊຏາ, ຊຏາຍ ຊຏິຕາ ປຊາ;

ຕໍ ຕໍ ໂຄຕມ ປຸຈ຺ຉາມິ, ໂກ ອິມໍ ວິຊຏເຍ ຊຏ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ນໂຣ ສປຎ຺ໂຎ, ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠາວຍໍ;

ອາຕາປີ ນິປໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ໂສ ອິມໍ ວິຊຏເຍ ຊຏໍ.

‘‘ເຍສໍ ຣາໂຄ ຈ ໂທໂສ ຈ, ອວິຊ຺ຊາ ຈ ວິຣາຊິຕາ;

ຂີຓາສວາ ອຣຫນ຺ໂຕ, ເຕສໍ ວິຊຏິຕາ ຊຏາ.

‘‘ຍຕ຺ຖ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ, ອເສສໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕິ;

ປຏິຆໍ ຣູປສຎ຺ຎາ ຈ, ເອຕ຺ເຖສາ ຉິຊ຺ຊເຕ ຊຏາ’’ຕິ.

ເອວໍ ¶ ວຸຕ຺ເຕ, ຊຏາຠາຣທ຺ວາໂຊ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຎ຺ຎຕໂຣ ຈ ປນາຍສ຺ມາ ຠາຣທ຺ວາໂຊ ອຣຫຕໍ ອໂຫສີ’’ຕິ.

໑໙໓. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ອຖ ໂຂ ສຸທ຺ຘິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ສຸທ຺ຘິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ [ນາພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ (?)] ສຸຊ຺ຌຕິ ໂກຈິ, ໂລເກ ສີລວາປິ ຕໂປກຣໍ;

ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ, ໂສ ສຸຊ຺ຌຕິ ນ ອຎ຺ຎາ ອິຕຣາ ປຊາ’’ຕິ.

‘‘ພຫຸມ຺ປິ ປລປໍ ຊປ຺ປໍ, ນ ຊຈ຺ຈາ ໂຫຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ອນ຺ໂຕກສມ຺ພຸ ສງ຺ກິລິຏ຺ໂຐ, ກຸຫນໍ ອຸປນິສ຺ສິໂຕ.

‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍ ¶ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເວສ຺ໂສ, ສຸທ຺ໂທ ຈຓ຺ຑາລປຸກ຺ກຸໂສ;

ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ປຫິຕຕ຺ໂຕ, ນິຈ຺ຈໍ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ;

ປປ຺ໂປຕິ ປຣມໍ ສຸທ຺ຘິໍ, ເອວໍ ຊານາຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ສຸທ຺ຘິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຎ຺ຎຕໂຣ ຈ ປນາຍສ຺ມາ ຠາຣທ຺ວາໂຊ ອຣຫຕໍ ອໂຫສີ’’ຕິ.

໑໙໔. ເອກໍ ¶ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຄ຺ຄິກຠາຣທ຺ວາຊສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສປ຺ປິນາ ປາຍໂສ ສນ຺ນິຫິໂຕ ໂຫຕິ – ‘‘ອຄ຺ຄິໍ ຊຸຫິສ຺ສາມິ, ອຄ຺ຄິຫຸຕ຺ຕໍ ປຣິຈຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຣາຊຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ຣາຊຄເຫ ສປທານໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣມາໂນ ເຍນ ອຄ຺ຄິກຠາຣທ຺ວາຊສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ¶ ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ອຄ຺ຄິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຐິຕໍ. ທິສ຺ວານ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ຕີຫິ ວິຊ຺ຊາຫິ ສມ຺ປນ຺ໂນ, ຊາຕິມາ ສຸຕວາ ພຫູ;

ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ, ໂສມໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ປາຍສ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ພຫຸມ຺ປິ ປລປໍ ຊປ຺ປໍ, ນ ຊຈ຺ຈາ ໂຫຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ອນ຺ໂຕກສມ຺ພຸ ສໍກິລິຏ຺ໂຐ, ກຸຫນາປຣິວາຣິໂຕ.

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ¶ ໂຍ ເວທີ, ສຄ຺ຄາປາຍຎ຺ຈ ປສ຺ສຕິ;

ອໂຖ ຊາຕິກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ, ອຠິຎ຺ຎາໂວສິໂຕ ມຸນິ.

‘‘ເອຕາຫິ ຕີຫິ ວິຊ຺ຊາຫິ, ເຕວິຊ຺ໂຊ ໂຫຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ, ໂສມໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ປາຍສ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠຸຎ຺ຊຕຸ ຠວໍ ໂຄຕໂມ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠວ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຄາຖາຠິຄີຕໍ ¶ ¶ ເມ ອໂຠຊເນຍ຺ຍໍ,

ຘມ຺ເມ ສຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ວຸຕ຺ຕິເຣສາ.

ເຂຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕໍ ປຸຎ຺ຎເປກ຺ຂສ຺ສ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ¶ ວຸຕ຺ເຕ, ອຄ຺ຄິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຎ຺ຎຕໂຣ ຈ ປນາຍສ຺ມາ ອຄ຺ຄິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ອຣຫຕໍ ອໂຫສີ’’ຕິ.

໑໙໕. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສເລສຸ ວິຫຣຕິ ສຸນ຺ທຣິກາຍ ນທິຍາ ຕີເຣ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສຸນ຺ທຣິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຸນ຺ທຣິກາຍ ນທິຍາ ຕີເຣ ອຄ຺ຄິໍ ຊຸຫຕິ, ອຄ຺ຄິຫຸຕ຺ຕໍ ປຣິຈຣຕິ. ອຖ ໂຂ ສຸນ຺ທຣິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຄ຺ຄິໍ ຊຸຫິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິຫຸຕ຺ຕໍ ປຣິຈຣິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ສມນ຺ຕາ ຈຕຸທ຺ທິສາ ອນຸວິໂລເກສິ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ອິມໍ ຫພ຺ຍເສສໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ອທ຺ທສາ ໂຂ ສຸນ຺ທຣິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ສສີສໍ ປາຣຸຕໍ ນິສິນ຺ນໍ. ທິສ຺ວານ ວາເມນ ຫຕ຺ເຖນ ¶ ຫພ຺ຍເສສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ກມຓ຺ຑລຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສຸນ຺ທຣິກຠາຣທ຺ວາຊສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປທສທ຺ເທນ ສີສໍ ວິວຣິ. ອຖ ໂຂ ສຸນ຺ທຣິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘ມຸຓ຺ໂຑ ອຍໍ ¶ ຠວໍ, ມຸຓ຺ຑໂກ ອຍໍ ຠວ’ນ຺ຕິ ຕໂຕວ ປຸນ ນິວຕ຺ຕິຕຸກາໂມ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ສຸນ຺ທຣິກຠາຣທ຺ວາຊສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ມຸຓ຺ຑາປິ ຫິ ອິເຘກຈ຺ເຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຠວນ຺ຕິ; ຍໍນູນາຫໍ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຊາຕິໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ສຸນ຺ທຣິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ກິໍຊຈ຺ໂຈ ຠວ’ນ຺ຕິ?

‘‘ມາ ¶ ຊາຕິໍ ປຸຈ຺ຉ ຈຣຓຎ຺ຈ ປຸຈ຺ຉ,

ກາເລນ ໂສ ຊຸຫຕິ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍ’’ຕິ.

‘‘ອທ຺ຘາ ສຸຍິຏ຺ຐໍ ສຸຫຸຕໍ ມມ ຍິທໍ,

ອຎ຺ໂຎ ຊໂນ ຠຸຎ຺ຊຕິ ຫພ຺ຍເສສ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠຸຎ຺ຊຕຸ ຠວໍ ໂຄຕໂມ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠວ’’ນ຺ຕິ.

ຘມ຺ເມ ສຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ວຸຕ຺ຕິເຣສາ.

ເຂຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕໍ ປຸຎ຺ຎເປກ຺ຂສ຺ສ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ອຖ ກສ຺ສ ຈາຫໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອິມໍ ຫພ຺ຍເສສໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຂ຺ວາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປສ຺ສາມິ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ຍສ຺ເສໂສ ຫພ຺ຍເສໂສ ຠຸຕ຺ໂຕ ສມ຺ມາ ປຣິຓາມໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ¶ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ວາ ຕຖາຄຕສາວກສ຺ສ ວາ. ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕໍ ຫພ຺ຍເສສໍ ອປ຺ປຫຣິເຕ ວາ ຉຑ຺ເຑຫິ ອປ຺ປາຓເກ ວາ ອຸທເກ ໂອປິລາເປຫີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ສຸນ຺ທຣິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕໍ ຫພ຺ຍເສສໍ ອປ຺ປາຓເກ ອຸທເກ ໂອປິລາເປສິ. ອຖ ໂຂ ໂສ ຫພ຺ຍເສໂສ ອຸທເກ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ຈິຈ຺ຈິຏາຍຕິ ¶ ຈິຏິຈິຏາຍຕິ ສນ຺ຘູປາຍຕິ ສມ຺ປຘູປາຍຕິ ¶ . ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ¶ ຜາໂລ [ໂລໂຫ (ກ.)] ທິວສໍສນ຺ຕຕ຺ໂຕ [ທິວສສນ຺ຕຕ຺ໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອຸທເກ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ຈິຈ຺ຈິຏາຍຕິ ຈິຏິຈິຏາຍຕິ ສນ຺ຘູປາຍຕິ ສມ຺ປຘູປາຍຕິ; ເອວເມວ ໂສ ຫພ຺ຍເສໂສ ອຸທເກ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ຈິຈ຺ຈິຏາຍຕິ ຈິຏິຈິຏາຍຕິ ສນ຺ຘູປາຍຕິ ສມ຺ປຘູປາຍຕິ.

ອຖ ໂຂ ສຸນ຺ທຣິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂລມຫຏ຺ຐຊາໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕໍ ໂຂ ສຸນ຺ທຣິກຠາຣທ຺ວາຊໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ຠຄວາ ຄາຖາຫິ ອຊ຺ຌຠາສິ –

ສຸທ຺ຘິໍ ອມຎ຺ຎິ ພຫິທ຺ຘາ ຫິ ເອຕໍ;

‘‘ຫິຕ຺ວາ ອຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ທາຣຸທາຫໍ

ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວຸຊ຺ຊລຍາມິ [ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຊລຍາມິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ໂຊຕິໍ;

ນິຈ຺ຈຄ຺ຄິນີ ນິຈ຺ຈສມາຫິຕຕ຺ໂຕ,

‘‘ມາໂນ ຫິ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຂາຣິຠາໂຣ,

‘‘ຘມ຺ໂມ ¶ ຣຫໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ສີລຕິຕ຺ໂຖ,

ອນລ຺ລຄຕ຺ຕາວ [ອນລ຺ລີນຄຕ຺ຕາວ (ສີ. ປີ. ກ.)] ຕຣນ຺ຕິ ປາຣໍ.

‘‘ສຈ຺ຈໍ ຘມ຺ໂມ ສໍຍໂມ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ,

ມຊ຺ເຌ ສິຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ພ຺ຣຫ຺ມປຕ຺ຕິ;

ຕມຫໍ ນຣໍ ຘມ຺ມສາຣີຕິ ພ຺ຣູມີ’’ຕິ.

ເອວໍ ¶ ວຸຕ຺ເຕ, ສຸນ຺ທຣິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຎ຺ຎຕໂຣ ຈ ປນາຍສ຺ມາ ຠາຣທ຺ວາໂຊ ອຣຫຕໍ ອໂຫສີ’’ຕິ.

໑໙໖. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສເລສຸ ວິຫຣຕິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຈຕຸທ຺ທສ ພລີພທ຺ທາ ນຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຕ ພລີພທ຺ເທ ຄເວສນ຺ໂຕ ເຍນ ໂສ ວນສຓ຺ໂຑ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອທ຺ທສ ຠຄວນ຺ຕໍ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ນິສິນ຺ນໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ທິສ຺ວານ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ນ ¶ ຫິ ນູນິມສ຺ສ [ນຫນູນິມສ຺ສ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ສມຓສ຺ສ, ພລີພທ຺ທາ ຈຕຸທ຺ທສ;

ອຊ຺ຊສຏ຺ຐິໍ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕນາຍໍ ສມໂຓ ສຸຂີ.

‘‘ນ ຫິ ນູນິມສ຺ສ ສມຓສ຺ສ, ຕິລາເຂຕ຺ຕສ຺ມິ ປາປກາ;

ເອກປຓ຺ຓາ ທຸປຓ຺ຓາ [ທ຺ວິປຓ຺ຓາ (ສີ. ປີ.)] ຈ, ເຕນາຍໍ ສມໂຓ ສຸຂີ.

‘‘ນ ຫິ ນູນິມສ຺ສ ສມຓສ຺ສ, ຕຸຈ຺ຉໂກຏ຺ຐສ຺ມິ ມູສິກາ;

ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫິກາຍ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເຕນາຍໍ ສມໂຓ ສຸຂີ.

‘‘ນ ຫິ ນູນິມສ຺ສ ສມຓສ຺ສ, ສນ຺ຖາໂຣ ສຕ຺ຕມາສິໂກ;

ອຸປ຺ປາຏເກຫິ ສຎ຺ຉນ຺ໂນ, ເຕນາຍໍ ສມໂຓ ສຸຂີ.

‘‘ນ ¶ ຫິ ນູນິມສ຺ສ ສມຓສ຺ສ, ວິຘວາ ສຕ຺ຕ ຘີຕໂຣ;

ເອກປຸຕ຺ຕາ ທຸປຸຕ຺ຕາ [ທ຺ວິປຸຕ຺ຕາ (ສີ. ປີ.)] ຈ, ເຕນາຍໍ ສມໂຓ ສຸຂີ.

‘‘ນ ຫິ ນູນິມສ຺ສ ສມຓສ຺ສ, ປິງ຺ຄລາ ຕິລກາຫຕາ;

ໂສຕ຺ຕໍ ປາເທນ ໂພເຘຕິ, ເຕນາຍໍ ສມໂຓ ສຸຂີ.

‘‘ນ ຫິ ນູນິມສ຺ສ ສມຓສ຺ສ, ປຈ຺ຈູສມ຺ຫິ ອິຓາຍິກາ;

ເທຖ ເທຖາຕິ ໂຈເທນ຺ຕິ, ເຕນາຍໍ ສມໂຓ ສຸຂີ’’ຕິ.

‘‘ນ ¶ ຫິ ມຍ຺ຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ພລີພທ຺ທາ ຈຕຸທ຺ທສ;

ອຊ຺ຊສຏ຺ຐິໍ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕນາຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຸຂີ.

‘‘ນ ¶ ຫິ ມຍ຺ຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕິລາເຂຕ຺ຕສ຺ມິ ປາປກາ;

ເອກປຓ຺ຓາ ທຸປຓ຺ຓາ ຈ, ເຕນາຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຸຂີ.

‘‘ນ ຫິ ມຍ຺ຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຸຈ຺ຉໂກຏ຺ຐສ຺ມິ ມູສິກາ;

ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫິກາຍ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເຕນາຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຸຂີ.

‘‘ນ ¶ ຫິ ມຍ຺ຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສນ຺ຖາໂຣ ສຕ຺ຕມາສິໂກ;

ອຸປ຺ປາຏເກຫິ ສຎ຺ຉນ຺ໂນ, ເຕນາຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຸຂີ.

‘‘ນ ຫິ ມຍ຺ຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ວິຘວາ ສຕ຺ຕ ຘີຕໂຣ;

ເອກປຸຕ຺ຕາ ທຸປຸຕ຺ຕາ ຈ, ເຕນາຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຸຂີ.

‘‘ນ ຫິ ມຍ຺ຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປິງ຺ຄລາ ຕິລກາຫຕາ;

ໂສຕ຺ຕໍ ປາເທນ ໂພເຘຕິ, ເຕນາຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຸຂີ.

‘‘ນ ¶ ຫິ ມຍ຺ຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຈ຺ຈູສມ຺ຫິ ອິຓາຍິກາ;

ເທຖ ເທຖາຕິ ໂຈເທນ຺ຕິ, ເຕນາຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຸຂີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ – ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີຕິ; ເອວເມວ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອສາຫໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ລເຠຍ຺ຍາຫໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ລເຠຍ຺ຍໍ ອຸປສມ຺ປທ’’ນ຺ຕິ.

ອລຕ຺ຖ ໂຂ ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ອລຕ຺ຖ ອຸປສມ຺ປທໍ. ອຈິຣູປສມ຺ປນ຺ໂນ ປນາຍສ຺ມາ ຠາຣທ຺ວາໂຊ ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ¶ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິ. ‘‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ¶ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ຈ ປນາຍສ຺ມາ ຠາຣທ຺ວາໂຊ ອຣຫຕໍ ອໂຫສີຕິ.

ຘນຎ຺ຊານີ ຈ ອກ຺ໂກສໍ, ອສຸຣິນ຺ທໍ ພິລງ຺ຄິກໍ;

ອຫິໍສກໍ ຊຏາ ເຈວ, ສຸທ຺ຘິກຎ຺ເຈວ ອຄ຺ຄິກາ;

ສຸນ຺ທຣິກໍ ພຫຸຘີຕເຣນ ຈ ເຕ ທສາຕິ.

໑໙໗. ເອວໍ ¶ ¶ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ມຄເຘສຸ ວິຫຣຕິ ທກ຺ຂິຓາຄິຣິສ຺ມິໍ ເອກນາຬາຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ກສິຠາຣທ຺ວາຊສ຺ສ [ກສິກຠາຣທ຺ວາຊສ຺ສ (ກ.)] ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ນງ຺ຄລສຕານິ ປຍຸຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ວປ຺ປກາເລ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ກສິຠາຣທ຺ວາຊສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ກມ຺ມນ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ກສິຠາຣທ຺ວາຊສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຣິເວສນາ ວຕ຺ຕຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເຍນ ປຣິເວສນາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ກສິຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຐິຕໍ. ທິສ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫໍ ໂຂ, ສມຓ, ກສາມິ ຈ ວປາມິ ຈ, ກສິຕ຺ວາ ຈ ວປິຕ຺ວາ ຈ ຠຸຎ຺ຊາມິ. ຕ຺ວມ຺ປິ, ສມຓ, ກສສ຺ສຸ ຈ ວປສ຺ສຸ ຈ, ກສິຕ຺ວາ ຈ ວປິຕ຺ວາ ຈ ຠຸຎ຺ຊສ຺ສູ’’ຕິ. ‘‘ອຫມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກສາມິ ຈ ວປາມິ ຈ, ກສິຕ຺ວາ ຈ ວປິຕ຺ວາ ຈ ຠຸຎ຺ຊາມີ’’ຕິ. ນ ໂຂ ມຍໍ ປສ຺ສາມ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ຍຸຄໍ ວາ ນງ຺ຄລໍ ວາ ຜາລໍ ວາ ປາຈນໍ ວາ ພລີພທ຺ເທ ວາ, ອຖ ຈ ປນ ¶ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ເອວມາຫ – ‘‘ອຫມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກສາມິ ຈ ວປາມິ ຈ, ກສິຕ຺ວາ ຈ ວປິຕ຺ວາ ຈ ຠຸຎ຺ຊາມີ’’ຕິ ¶ . ອຖ ໂຂ ກສິຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ກສ຺ສໂກ ປຏິຊານາສິ, ນ ຈ ປສ຺ສາມິ ເຕ ກສິໍ;

ກສ຺ສໂກ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ພ຺ຣູຫິ, ກຖໍ ຊາເນມຸ ຕໍ ກສິ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສທ຺ຘາ ພີຊໍ ຕໂປ ວຸຏ຺ຐິ, ປຎ຺ຎາ ເມ ຍຸຄນງ຺ຄລໍ;

ຫິຣີ ອີສາ ມໂນ ໂຍຕ຺ຕໍ, ສຕິ ເມ ຜາລປາຈນໍ.

‘‘ກາຍຄຸຕ຺ໂຕ ¶ ວຈີຄຸຕ຺ໂຕ, ອາຫາເຣ ອຸທເຣ ຍໂຕ;

ສຈ຺ຈໍ ກໂຣມິ ນິທ຺ທານໍ, ໂສຣຈ຺ຈໍ ເມ ປໂມຈນໍ.

‘‘ວີຣິຍໍ ¶ ເມ ຘຸຣໂຘຣຍ຺ຫໍ, ໂຍຄກ຺ເຂມາຘິວາຫນໍ;

ຄຈ຺ຉຕິ ອນິວຕ຺ຕນ຺ຕໍ, ຍຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ໂສຈຕິ.

‘‘ເອວເມສາ ກສີ ກຏ຺ຐາ, ສາ ໂຫຕິ ອມຕປ຺ຜລາ;

ເອຕໍ ກສິໍ ກສິຕ຺ວານ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠຸຎ຺ຊຕຸ ຠວໍ ໂຄຕໂມ. ກສ຺ສໂກ ຠວໍ. ຍຎ຺ຫິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ອມຕປ຺ຜລມ຺ປິ ກສິໍ ກສຕີ’’ຕິ [ຠາສຕີຕິ (ກ.)].

ຘມ຺ເມ ສຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ວຸຕ຺ຕິເຣສາ.

ເຂຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕໍ ປຸຎ຺ຎເປກ຺ຂສ຺ສ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ກສິຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

໑໙໘. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ¶ ອຸທຍສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອຖ ¶ ໂຂ ອຸທໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວໂຕ ປຕ຺ຕໍ ໂອທເນນ ປູເຣສິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ອຸທຍສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອຸທໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວໂຕ ປຕ຺ຕໍ ໂອທເນນ ¶ ປູເຣຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປກຏ຺ຐໂກຍໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

‘‘ປຸນປ຺ປຸນຎ຺ເຈວ ¶ ວປນ຺ຕິ ພີຊໍ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ວສ຺ສຕິ ເທວຣາຊາ;

ປຸນປ຺ປຸນໍ ເຂຕ຺ຕໍ ກສນ຺ຕິ ກສ຺ສກາ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ຘຎ຺ຎມຸເປຕິ ຣຏ຺ຐໍ.

‘‘ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈກາ ຍາຈຍນ຺ຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ທານປຕີ ທທນ຺ຕິ;

ປຸນປ຺ປຸນໍ ທານປຕີ ທທິຕ຺ວາ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ສຄ຺ຄມຸເປນ຺ຕິ ຐານໍ.

‘‘ປຸນປ຺ປຸນໍ ຂີຣນິກາ ທຸຫນ຺ຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຈ຺ໂຉ ອຸເປຕິ ມາຕຣໍ;

ປຸນປ຺ປຸນໍ ກິລມຕິ ຜນ຺ທຕິ ຈ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄພ຺ຠມຸເປຕິ ມນ຺ໂທ.

‘‘ປຸນປ຺ປຸນໍ ຊາຍຕິ ມີຍຕິ ຈ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ສິວຖິກໍ [ສີວຖິກໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຫຣນ຺ຕິ;

ມຄ຺ຄຎ຺ຈ ລທ຺ຘາ ອປຸນພ຺ຠວາຍ, ນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຊາຍຕິ ຠູຣິປຎ຺ໂຎ’’ຕິ [ປຸນປ຺ປຸນໍ ຊາຍຕິ ຠູຣິປຎ຺ໂຎຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)].

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຸທໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

໑໙໙. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ວາເຕຫາພາຘິໂກ ໂຫຕິ; ອາຍສ຺ມາ ຈ ອຸປວາໂຓ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸປວາຓໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິງ຺ຆ ເມ ຕ຺ວໍ, ອຸປວາຓ, ອຸຓ຺ໂຫທກໍ ຊານາຫີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຸປວາໂຓ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ເທວຫິຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ເທວຫິໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ¶ ອຸປວາຓໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕໍ. ທິສ຺ວານ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸປວາຓໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ¶ ¶ ຠວໍ ຕິຏ຺ຐໍ, ມຸຓ຺ໂຑ ສງ຺ຆາຏິປາຣຸໂຕ;

ກິໍ ປຕ຺ຖຍາໂນ ກິໍ ເອສໍ, ກິໍ ນຸ ຍາຈິຕຸມາຄໂຕ’’ຕິ.

‘‘ອຣຫໍ ສຸຄໂຕ ໂລເກ, ວາເຕຫາພາຘິໂກ ມຸນິ;

ສເຈ ອຸຓ຺ໂຫທກໍ ອຕ຺ຖິ, ມຸນິໂນ ເທຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ.

‘‘ປູຊິໂຕ ປູຊເນຍ຺ຍານໍ, ສກ຺ກເຣຍ຺ຍານ ສກ຺ກໂຕ;

ອປຈິໂຕ ອປເຈຍ຺ຍານໍ [ອປຈິເນຍ຺ຍານໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.) ຏີກາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ], ຕສ຺ສ ອິຈ຺ຉາມິ ຫາຕເວ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ເທວຫິໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຸຓ຺ໂຫທກສ຺ສ ກາຊໍ ປຸຣິເສນ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຜາຓິຕສ຺ສ ຈ ປຸຏໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸປວາຓສ຺ສ ປາທາສິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຸປວາໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ¶ ອຸຓ຺ໂຫທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ [ນຫາເປຕ຺ວາ (ສີ. ປີ.)] ອຸຓ຺ໂຫທເກນ ຜາຓິຕໍ ອາໂລເລຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປາທາສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວໂຕ ອາພາໂຘ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິ.

ອຖ ໂຂ ເທວຫິໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ເທວຫິໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ກຕ຺ຖ ທຊ຺ຊາ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ, ກຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ;

ກຖຎ຺ຫິ ຍຊມານສ຺ສ, ກຖໍ ອິຊ຺ຌຕິ ທກ຺ຂິຓາ’’ຕິ.

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ໂຍ ເວທີ, ສຄ຺ຄາປາຍຎ຺ຈ ປສ຺ສຕິ;

ອໂຖ ຊາຕິກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ, ອຠິຎ຺ຎາໂວສິໂຕ ມຸນິ.

‘‘ເອຕ຺ຖ ¶ ທຊ຺ຊາ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ, ເອຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ;

ເອວຎ຺ຫິ ຍຊມານສ຺ສ, ເອວໍ ອິຊ຺ຌຕິ ທກ຺ຂິຓາ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ເທວຫິໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

໒໐໐. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາໂລ ລູໂຂ ລູຂປາວຸຣໂຓ ¶ [ລູຂປາປຸຣໂຓ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລໍ ຠຄວາ ¶ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິນ຺ນຸ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ລູໂຂ ລູຂປາວຸຣໂຓ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ ເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຕ຺ຕາ. ເຕ ມໍ ທາເຣຫິ ສໍປຸຈ຺ຉ ຆຣາ ນິກ຺ຂາເມນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິມາ ຄາຖາໂຍ ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາ ສຠາຍໍ ມຫາຊນກາເຍ ສນ຺ນິປຕິເຕ ປຸຕ຺ເຕສຸ ຈ ສນ຺ນິສິນ຺ເນສຸ ຠາສສ຺ສຸ –

‘‘ເຍຫິ ຊາເຕຫິ ນນ຺ທິສ຺ສໍ, ເຍສຎ຺ຈ ຠວມິຈ຺ຉິສໍ;

ເຕ ມໍ ທາເຣຫິ ສໍປຸຈ຺ຉ, ສາວ ວາເຣນ຺ຕິ ສູກຣໍ.

‘‘ອສນ຺ຕາ ກິຣ ມໍ ຊມ຺ມາ, ຕາຕ ຕາຕາຕິ ຠາສເຣ;

ຣກ຺ຂສາ ປຸຕ຺ຕຣູເປນ, ເຕ ຊຫນ຺ຕິ ວໂຍຄຕໍ.

‘‘ອສ຺ໂສວ ຊິຓ຺ໂຓ ນິພ຺ໂຠໂຄ, ຂາທນາ ອປນີຍຕິ;

ພາລການໍ ປິຕາ ເຖໂຣ, ປຣາຄາເຣສຸ ຠິກ຺ຂຕິ.

‘‘ທຓ຺ໂຑວ ກິຣ ເມ ເສຍ຺ໂຍ, ຍຎ຺ເຈ ປຸຕ຺ຕາ ອນສ຺ສວາ;

ຈຓ຺ຑມ຺ປິ ໂຄຓໍ ວາເຣຕິ, ອໂຖ ຈຓ຺ຑມ຺ປິ ກຸກ຺ກຸຣໍ.

‘‘ອນ຺ຘກາເຣ ¶ ປຸເຣ ໂຫຕິ, ຄມ຺ຠີເຣ ຄາຘເມຘຕິ;

ທຓ຺ຑສ຺ສ ອານຸຠາເວນ, ຂລິຕ຺ວາ ປຕິຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາໂລ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາ ສຠາຍໍ ມຫາຊນກາເຍ ສນ຺ນິປຕິເຕ ປຸຕ຺ເຕສຸ ຈ ສນ຺ນິສິນ຺ເນສຸ ອຠາສິ –

‘‘ເຍຫິ ຊາເຕຫິ ນນ຺ທິສ຺ສໍ, ເຍສຎ຺ຈ ຠວມິຈ຺ຉິສໍ;

ເຕ ¶ ມໍ ທາເຣຫິ ສໍປຸຈ຺ຉ, ສາວ ວາເຣນ຺ຕິ ສູກຣໍ.

‘‘ອສນ຺ຕາ ກິຣ ມໍ ຊມ຺ມາ, ຕາຕ ຕາຕາຕິ ຠາສເຣ;

ຣກ຺ຂສາ ປຸຕ຺ຕຣູເປນ, ເຕ ຊຫນ຺ຕິ ວໂຍຄຕໍ.

‘‘ອສ຺ໂສວ ¶ ຊິຓ຺ໂຓ ນິພ຺ໂຠໂຄ, ຂາທນາ ອປນີຍຕິ;

ພາລການໍ ປິຕາ ເຖໂຣ, ປຣາຄາເຣສຸ ຠິກ຺ຂຕິ.

‘‘ທຓ຺ໂຑວ ກິຣ ເມ ເສຍ຺ໂຍ, ຍຎ຺ເຈ ປຸຕ຺ຕາ ອນສ຺ສວາ;

ຈຓ຺ຑມ຺ປິ ໂຄຓໍ ວາເຣຕິ, ອໂຖ ຈຓ຺ຑມ຺ປິ ກຸກ຺ກຸຣໍ.

‘‘ອນ຺ຘກາເຣ ປຸເຣ ໂຫຕິ, ຄມ຺ຠີເຣ ຄາຘເມຘຕິ;

ທຓ຺ຑສ຺ສ ອານຸຠາເວນ, ຂລິຕ຺ວາ ປຕິຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລໍ ປຸຕ຺ຕາ ຆຣໍ ເນຕ຺ວາ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໍ ທຸສ຺ສຍຸເຄນ ອຈ຺ຉາເທສຸໍ. ອຖ ໂຂ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາໂລ ເອກໍ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ອາທາຍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນາມ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາຈຣິຍຘນໍ ປຣິເຍສາມ. ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫຕຸ ເມ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ອາຈຣິຍຘນ’’ນ຺ຕິ. ປຏິຄ຺ຄເຫສິ ຠຄວາ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ. ອຖ ໂຂ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ¶ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

໒໐໑. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ . ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ມານຕ຺ຖທ຺ໂຘ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປຏິວສຕິ. ໂສ ເນວ ມາຕຣໍ ອຠິວາເທຕິ, ນ ປິຕຣໍ ອຠິວາເທຕິ, ນ ອາຈຣິຍໍ ອຠິວາເທຕິ, ນ ເຊຏ຺ຐຠາຕຣໍ ອຠິວາເທຕິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ມຫຕິຍາ ປຣິສາຍ ປຣິວຸໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ອຖ ໂຂ ມານຕ຺ຖທ຺ຘສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ມຫຕິຍາ ປຣິສາຍ ປຣິວຸໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ເຍນ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍໍ. ສເຈ ມໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອາລປິສ຺ສຕິ, ອຫມ຺ປິ ຕໍ ອາລປິສ຺ສາມິ. ໂນ ເຈ ມໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອາລປິສ຺ສຕິ, ອຫມ຺ປິ ນາລປິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມານຕ຺ຖທ຺ໂຘ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕໍ ນາລປິ. ອຖ ໂຂ ມານຕ຺ຖທ຺ໂຘ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ – ‘ນາຍໍ ສມໂຓ ¶ ໂຄຕໂມ ກິຎ຺ຈິ ຊານາຕີ’ຕິ ຕໂຕວ ປຸນ ນິວຕ຺ຕິຕຸກາໂມ ອໂຫສິ. ອຖ ¶ ໂຂ ຠຄວາ ມານຕ຺ຖທ຺ຘສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ມານຕ຺ຖທ຺ຘໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ນ ມານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ສາຘຸ, ອຕ຺ຖິກສ຺ສີຘ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ເຍນ ອຕ຺ເຖນ ອາຄຈ຺ຉິ, ຕເມວມນຸພ຺ຣູຫເຍ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມານຕ຺ຖທ຺ໂຘ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ – ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ເມ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຊານາຕີ’’ຕິ ຕຕ຺ເຖວ ຠຄວໂຕ ປາເທສຸ ສິຣສາ ນິປຕິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປາທານິ ¶ ມຸເຂນ ຈ ປຣິຈຸມ຺ພຕິ ປາຓີຫິ ຈ ປຣິສມ຺ພາຫຕິ, ນາມຎ຺ຈ ສາເວຕິ – ‘‘ມານຕ຺ຖທ຺ຘາຫໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ມານຕ຺ຖທ຺ຘາຫໍ, ໂຠ ໂຄຕມາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ສາ ປຣິສາ ອພ຺ຠຸຕຈິຕ຺ຕຊາຕາ [ອພ຺ຠຸຕຈິຕ຺ຕຊາຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຈິຕ຺ຕຊາຕາ (ກ.)] ອໂຫສິ – ‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ ໂຠ, ອພ຺ຠຸຕໍ ວຕ ໂຠ! ອຍຎ຺ຫິ ມານຕ຺ຖທ຺ໂຘ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເນວ ມາຕຣໍ ອຠິວາເທຕິ, ນ ປິຕຣໍ ອຠິວາເທຕິ, ນ ອາຈຣິຍໍ ອຠິວາເທຕິ, ນ ເຊຏ຺ຐຠາຕຣໍ ອຠິວາເທຕິ; ອຖ ຈ ປນ ສມເຓ ໂຄຕເມ ເອວຣູປໍ ປຣມນິປຈ຺ຈກາຣໍ ກໂຣຕີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ມານຕ຺ຖທ຺ຘໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອລໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ¶ , ອຸຏ຺ເຐຫິ, ສເກ ອາສເນ ນິສີທ. ຍໂຕ ເຕ ມຍິ ຈິຕ຺ຕໍ ປສນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ມານຕ຺ຖທ຺ໂຘ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສເກ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ເກສຸ ນ ມານໍ ກຍິຣາຖ, ເກສຸ ຈສ຺ສ ສຄາຣໂວ;

ກ຺ຍສ຺ສ ອປຈິຕາ ອສ຺ສຸ, ກ຺ຍສ຺ສຸ ສາຘຸ ສຸປູຊິຕາ’’ຕິ.

‘‘ມາຕຣິ ປິຕຣິ ຈາປິ, ອໂຖ ເຊຏ຺ຐມ຺ຫິ ຠາຕຣິ;

‘‘ອຣຫນ຺ເຕ ສີຕີຠູເຕ, ກຕກິຈ຺ເຈ ອນາສເວ;

ນິຫຈ຺ຈ ມານໍ ອຖທ຺ໂຘ, ເຕ ນມສ຺ເສ ອນຸຕ຺ຕເຣ’’ຕິ.

ເອວໍ ¶ ວຸຕ຺ເຕ, ມານຕ຺ຖທ຺ໂຘ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

໒໐໒. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ ¶ ¶ . ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ປຈ຺ຈນີກສາໂຕ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປຏິວສຕິ. ອຖ ໂຂ ປຈ຺ຈນີກສາຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຍໍນູນາຫໍ ເຍນ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍໍ. ຍໍ ຍເທວ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຠາສິສ຺ສຕິ ຕໍ ຕເທວສ຺ສາຫໍ [ຕເທວ ສາຫໍ (ກ.)] ປຈ຺ຈນີກາສ຺ສ’’ນ຺ຕິ [ປຈ຺ຈນີກສ຺ສນ຺ຕິ (ປີ.), ປຈ຺ຈນີກສາຕນ຺ຕິ (ກ.)]. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ອພ຺ໂຠກາເສ ຈງ຺ກມຕິ. ອຖ ໂຂ ປຈ຺ຈນີກສາໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຈງ຺ກມນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຠຓ ສມຓຘມ຺ມ’ນ຺ຕິ.

‘‘ນ ¶ ປຈ຺ຈນີກສາເຕນ, ສຸວິຊານໍ ສຸຠາສິຕໍ;

ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ເຕນ, ສາຣມ຺ຠພຫຸເລນ ຈ.

‘‘ໂຍ ຈ ວິເນຍ຺ຍ ສາຣມ຺ຠໍ, ອປ຺ປສາທຎ຺ຈ ເຈຕໂສ;

ອາຆາຕໍ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊ, ສ ເວ [ສເຈ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ຊຎ຺ຎາ ສຸຠາສິຕ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ປຈ຺ຈນີກສາໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

໒໐໓. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສເລສຸ ວິຫຣຕິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ¶ . ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ນວກມ຺ມິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ກາຣາເປຕິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ນວກມ຺ມິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ສາລຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ນໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ທິສ຺ວານສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຫໍ ໂຂ ອິມສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ກາຣາເປນ຺ໂຕ ຣມາມິ. ອຍໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ກິໍ ກາຣາເປນ຺ໂຕ ຣມຕີ’’ຕິ? ອຖ ¶ ໂຂ ນວກມ຺ມິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ¶ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ເກ ນຸ ກມ຺ມນ຺ຕາ ກຣີຍນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ສາລວເນ ຕວ;

ຍເທກໂກ ອຣຎ຺ຎສ຺ມິໍ, ຣຕິໍ ວິນ຺ທຕິ ໂຄຕໂມ’’ຕິ.

ເອວໍ ¶ ວຸຕ຺ເຕ, ນວກມ຺ມິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

໒໐໔. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສເລສຸ ວິຫຣຕິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ¶ ສມ຺ພຫຸລາ ອນ຺ເຕວາສິກາ ກຏ຺ຐຫາຣກາ ມາຓວກາ ເຍນ ວນສຓ຺ໂຑ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອທ຺ທສໍສຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ນິສິນ຺ນໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ທິສ຺ວານ ເຍນ ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ຍຄ຺ເຆ, ຠວໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ! ອສຸກສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ສມໂຓ ນິສິນ຺ໂນ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ’’. ອຖ ໂຂ ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຕຫິ ມາຓວເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ໂສ ວນສຓ຺ໂຑ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວນ຺ຕໍ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ນິສິນ຺ນໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ທິສ຺ວານ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ນ ¶ ຍຕ຺ຖ ຄີຕໍ ນປິ ຍຕ຺ຖ ວາທິຕໍ,

‘‘ມຎ຺ຎາມຫໍ ¶ ໂລກາຘິປຕິສຫພ຺ຍຕໍ,

ຕໂປ ອິຘ ກຸພ຺ພສິ ພ຺ຣຫ຺ມປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

ສພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສຸ ວິສຸທ຺ຘທສ຺ສໂນ;

ປປ຺ປຸຍ຺ຍ ສມ຺ໂພຘິມນຸຕ຺ຕຣໍ ສິວໍ,

ຌາຍາມຫໍ ພ຺ຣຫ຺ມ ຣໂຫ ວິສາຣໂທ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

໒໐໕. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ອຖ ໂຂ ມາຕຸໂປສໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ມາຕຸໂປສໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫຎ຺ຫິ, ໂຠ ¶ ໂຄຕມ, ຘມ຺ເມນ ຠິກ຺ຂໍ ປຣິເຍສາມິ, ຘມ຺ເມນ ຠິກ຺ຂໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ໂປເສມິ. ກຈ຺ຈາຫໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອວໍກາຣີ ກິຈ຺ຈກາຣີ ໂຫມີ’’ຕິ? ‘‘ຕຄ຺ຆ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອວໍກາຣີ ກິຈ຺ຈກາຣີ ໂຫສິ. ໂຍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຘມ຺ເມນ ຠິກ຺ຂໍ ປຣິເຍສຕິ, ຘມ຺ເມນ ຠິກ຺ຂໍ ¶ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ໂປເສຕິ, ພຫຸໍ ໂສ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂຍ ¶ ¶ ມາຕຣໍ ປິຕຣໍ ວາ, ມຈ຺ໂຈ ຘມ຺ເມນ ໂປສຕິ;

ຕາຍ ນໍ ປາຣິຈຣິຍາຍ, ມາຕາປິຕູສຸ ປຓ຺ຑິຕາ;

ອິເຘວ ນໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ເປຈ຺ຈ ສຄ຺ເຄ ປໂມທຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ມາຕຸໂປສໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

໒໐໖. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ອຖ ໂຂ ຠິກ຺ຂໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຠິກ຺ຂໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫມ຺ປິ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຠິກ຺ຂໂກ, ຠວມ຺ປິ ຠິກ຺ຂໂກ, ອິຘ ໂນ ກິໍ ນານາກຣຓ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ນ ເຕນ ຠິກ຺ຂໂກ ໂຫຕິ, ຍາວຕາ ຠິກ຺ຂເຕ ປເຣ;

ວິສ຺ສໍ ຘມ຺ມໍ ສມາທາຍ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ນ ຕາວຕາ.

‘‘ໂຍຘ ¶ ປຸຎ຺ຎຎ຺ຈ ປາປຎ຺ຈ, ພາຫິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ;

ສງ຺ຂາຍ ໂລເກ ຈຣຕິ, ສ ເວ ຠິກ຺ຂູຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

໒໐໗. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສງ຺ຄາຣໂວ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປຏິວສຕິ ອຸທກສຸທ຺ຘິໂກ, ອຸທເກນ ປຣິສຸທ຺ຘິໍ ປຈ຺ເຈຕິ, ສາຍໍ ປາຕໍ ອຸທໂກໂຣຫນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ¶ ປາວິສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຄາຣໂວ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປຏິວສຕິ ອຸທກສຸທ຺ຘິໂກ ¶ , ອຸທເກນ ສຸທ຺ຘິໍ ປຈ຺ເຈຕິ, ສາຍໍ ປາຕໍ ອຸທໂກໂຣຫນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ເຍນ ສງ຺ຄາຣວສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມຕຸ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ສງ຺ຄາຣວສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ¶ ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ສງ຺ຄາຣໂວ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ສງ຺ຄາຣວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸທກສຸທ຺ຘິໂກ, ອຸທເກນ ສຸທ຺ຘິໍ ປຈ຺ເຈສິ, ສາຍໍ ປາຕໍ ອຸທໂກໂຣຫນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣສີ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ໂຠ ໂຄຕມ’’. ‘‘ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຕ຺ຖວສໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ອຸທກສຸທ຺ຘິໂກ, ອຸທກສຸທ຺ຘິໍ ປຈ຺ເຈສິ, ສາຍໍ ປາຕໍ ອຸທໂກໂຣຫນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣສີ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ ເມ, ໂຠ ໂຄຕມ [ອິຘ ເມ ໂຠ ໂຄຕມ ອຫໍ (ປີ. ກ.)], ຍໍ ທິວາ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ສາຍໍ ນ຺ຫາເນນ [ນຫາເນນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປວາເຫມິ, ຍໍ ຣຕ຺ຕິໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ໂຫຕິ ຕໍ ປາຕໍ ນ຺ຫາເນນ ປວາເຫມິ. ອິມໍ ຂ຺ວາຫໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຕ຺ຖວສໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ອຸທກສຸທ຺ຘິໂກ, ອຸທເກນ ສຸທ຺ຘິໍ ປຈ຺ເຈມິ, ສາຍໍ ປາຕໍ ອຸທໂກໂຣຫນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມີ’’ຕິ.

‘‘ຘມ຺ໂມ ຣຫໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ສີລຕິຕ຺ໂຖ,

ອນລ຺ລຄຕ຺ຕາວ [ອນລ຺ລີນຄຕ຺ຕາວ (ກ.)] ຕຣນ຺ຕິ ປາຣ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ສງ຺ຄາຣໂວ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

໒໐໘. ເອວໍ ¶ ¶ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ໂຂມທຸສ຺ສໍ ນາມໍ ສກ຺ຍານໍ ນິຄໂມ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ¶ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ໂຂມທຸສ຺ສໍ ນິຄມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ໂຂມທຸສ຺ສກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ສຠາຍໍ ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ, ເທໂວ ຈ ເອກເມກໍ ຜຸສາຍຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເຍນ ສາ ສຠາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອທ຺ທສໍສຸ ໂຂມທຸສ຺ສກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ຠຄວນ຺ຕໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ເກ ຈ ມຸຓ຺ຑກາ ສມຓກາ, ເກ ຈ ສຠາຘມ຺ມໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ໂຂມທຸສ຺ສເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

ຘມ຺ມໍ ວທນ຺ຕາ ຈ ຠວນ຺ຕິ ສນ຺ໂຕ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ໂຂມທຸສ຺ສກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ; ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ – ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີຕິ, ເອວເມວໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ອເນກປຣິຍາເຍນ ¶ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອເຕ ມຍໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຸປາສເກ ໂນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປເຕ ສຣຓໍ ຄເຕ’’ຕິ.

ກສິ ອຸທໂຍ ເທວຫິໂຕ, ອຎ຺ຎຕຣມຫາສາລໍ;

ມານຖທ຺ຘໍ ປຈ຺ຈນີກໍ, ນວກມ຺ມິກກຏ຺ຐຫາຣໍ;

ມາຕຸໂປສກໍ ຠິກ຺ຂໂກ, ສງ຺ຄາຣໂວ ຈ ໂຂມທຸສ຺ເສນ ທ຺ວາທສາຕິ.

໒໐໙. ເອວໍ ¶ ¶ ¶ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ອາຬວິຍໍ ວິຫຣຕິ ອຄ຺ຄາຬເວ ເຈຕິເຍ ອາຍສ຺ມຕາ ນິຄ຺ໂຣຘກປ຺ເປນ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ສທ຺ຘິໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ນວໂກ ໂຫຕິ ອຈິຣປພ຺ພຊິໂຕ ໂອຫິຍ຺ຍໂກ ວິຫາຣປາໂລ. ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ສມລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ເຍນ ອຄ຺ຄາຬວໂກ ອາຣາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ ວິຫາຣເປກ຺ຂິກາໂຍ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ວງ຺ຄີສສ຺ສ ຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ທິສ຺ວາ ອນຠິຣຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸທ຺ຘໍເສຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ວງ຺ຄີສສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອລາຠາ ວຕ ເມ, ນ ວຕ ເມ ລາຠາ; ທຸລ຺ລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ, ນ ວຕ ເມ ສຸລທ຺ຘໍ; ຍສ຺ສ ເມ ອນຠິຣຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸທ຺ຘໍເສຕິ, ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາ, ຍໍ ເມ ປໂຣ ອນຠິຣຕິໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ອຠິຣຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ. ຍໍນູນາຫໍ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ອນຠິຣຕິໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ອຠິຣຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ອນຠິຣຕິໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ອຠິຣຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ວຕ ມໍ ສນ຺ຕໍ, ອຄາຣສ຺ມານຄາຣິຍໍ;

ວິຕກ຺ກາ ອຸປຘາວນ຺ຕິ, ປຄພ຺ຠາ ກຓ຺ຫໂຕ ອິເມ.

‘‘ອຸຄ຺ຄປຸຕ຺ຕາ ¶ ມຫິສ຺ສາສາ, ສິກ຺ຂິຕາ ທຬ຺ຫຘມ຺ມິໂນ;

ສມນ຺ຕາ ປຣິກິເຣຍ຺ຍຸໍ, ສຫສ຺ສໍ ອປລາຍິນໍ.

‘‘ສເຈປິ ເອຕໂຕ [ເອຕ຺ຕໂຕ (ສີ. ປີ. ກ.), ເອຕ຺ຕກາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຠິຍ຺ໂຍ, ອາຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ອິຕ຺ຖິໂຍ;

ເນວ ມໍ ພ຺ຍາຘຍິສ຺ສນ຺ຕິ [ພ຺ຍາຖຍິສ຺ສນ຺ຕິ (?)], ຘມ຺ເມ ສມ຺ຫິ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ.

‘‘ສກ຺ຂີ ¶ ¶ ຫິ ເມ ສຸຕໍ ເອຕໍ, ພຸທ຺ຘສ຺ສາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸໂນ;

ນິພ຺ພານຄມນໍ ມຄ຺ຄໍ, ຕຕ຺ຖ ເມ ນິຣໂຕ ມໂນ.

‘‘ເອວຎ຺ເຈ ມໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ, ປາປິມ ອຸປຄຈ຺ຉສິ;

ຕຖາ ມຈ຺ຈຸ ກຣິສ຺ສາມິ, ນ ເມ ມຄ຺ຄມ຺ປິ ທກ຺ຂສີ’’ຕິ.

໒໑໐. ເອກໍ ¶ ສມຍໍ…ເປ… ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ອາຬວິຍໍ ວິຫຣຕິ ອຄ຺ຄາຬເວ ເຈຕິເຍ ອາຍສ຺ມຕາ ນິຄ຺ໂຣຘກປ຺ເປນ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ສທ຺ຘິໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ນິຄ຺ໂຣຘກປ຺ໂປ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ວິຫາຣໍ ປວິສຕິ, ສາຍໍ ວາ ນິກ຺ຂມຕິ ອປຣຊ຺ຊຸ ວາ ກາເລ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມໂຕ ວງ຺ຄີສສ຺ສ ອນຠິຣຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຫຕິ, ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸທ຺ຘໍເສຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ວງ຺ຄີສສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອລາຠາ ວຕ ເມ, ນ ວຕ ເມ ລາຠາ; ທຸລ຺ລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ, ນ ວຕ ເມ ສຸລທ຺ຘໍ; ຍສ຺ສ ເມ ອນຠິຣຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸທ຺ຘໍເສຕິ; ຕໍ ກຸເຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠາ, ຍໍ ເມ ປໂຣ ອນຠິຣຕິໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ອຠິຣຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ. ຍໍນູນາຫໍ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ອນຠິຣຕິໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ອຠິຣຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ¶ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ອນຠິຣຕິໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ອຠິຣຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ອຣຕິຎ຺ຈ ຣຕິຎ຺ຈ ປຫາຍ, ສພ຺ພໂສ ເຄຫສິຕຎ຺ຈ ວິຕກ຺ກໍ;

ວນຖໍ ນ ກເຣຍ຺ຍ ກຸຫິຎ຺ຈິ, ນິພ຺ພນໂຖ ອຣໂຕ ສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ [ສ ຠິກ຺ຂຸ (ກ.)].

‘‘ຍມິຘ ປຖວິຎ຺ຈ ເວຫາສໍ, ຣູປຄຕຎ຺ຈ ຊຄໂຕຄຘໍ;

ກິຎ຺ຈິ ປຣິຊີຍຕິ ສພ຺ພມນິຈ຺ຈໍ, ເອວໍ ສເມຈ຺ຈ ຈຣນ຺ຕິ ມຸຕຕ຺ຕາ.

‘‘ອຸປຘີສຸ ຊນາ ຄຘິຕາເສ [ຄຖິຕາເສ (ສີ.)], ທິຏ຺ຐສຸເຕ ປຏິເຆ ຈ ມຸເຕ ຈ;

ເອຕ຺ຖ ວິໂນທຍ ຉນ຺ທມເນໂຊ, ໂຍ ເອຕ຺ຖ ນ ລິມ຺ປຕິ ຕໍ ມຸນິມາຫຸ.

‘‘ອຖ ¶ ¶ ສຏ຺ຐິນິສ຺ສິຕາ ສວິຕກ຺ກາ, ປຸຖູ ຊນຕາຍ ອຘມ຺ມາ ນິວິຏ຺ຐາ;

ນ ຈ ວຄ຺ຄຄຕສ຺ສ ກຸຫິຎ຺ຈິ, ໂນ ປນ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລຠາຓີ ສ ຠິກ຺ຂຸ.

‘‘ທພ຺ໂພ ຈິຣຣຕ຺ຕສມາຫິໂຕ, ອກຸຫໂກ ນິປໂກ ອປິຫາລຸ;

ສນ຺ຕໍ ¶ ປທໍ ອຊ຺ຌຄມາ ມຸນິ ປຏິຈ຺ຈ, ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ກງ຺ຂຕິ ກາລ’’ນ຺ຕິ.

໒໑໑. ເອກໍ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ອາຬວິຍໍ ວິຫຣຕິ ອຄ຺ຄາຬເວ ເຈຕິເຍ ອາຍສ຺ມຕາ ນິຄ຺ໂຣຘກປ຺ເປນ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ສທ຺ຘິໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ¶ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິຠາເນນ ອຎ຺ເຎ ເປສເລ ຠິກ຺ຂູ ອຕິມຎ຺ຎຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ວງ຺ຄີສສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອລາຠາ ວຕ ເມ, ນ ວຕ ເມ ລາຠາ; ທຸລ຺ລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ, ນ ວຕ ເມ ສຸລທ຺ຘໍ; ຍ຺ວາຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິຠາເນນ ອຎ຺ເຎ ເປສເລ ຠິກ຺ຂູ ອຕິມຎ຺ຎາມີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ວິປ຺ປຏິສາຣໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ມານໍ ປຊຫສ຺ສຸ ໂຄຕມ, ມານປຖຎ຺ຈ ປຊຫສ຺ສຸ;

ອເສສໍ ມານປຖສ຺ມິໍ, ສມຸຈ຺ຉິໂຕ ວິປ຺ປຏິສາຣີຫຸວາ ຈິຣຣຕ຺ຕໍ.

‘‘ມກ຺ເຂນ ມກ຺ຂິຕາ ປຊາ, ມານຫຕາ ນິຣຍໍ ປປຕນ຺ຕິ;

ໂສຈນ຺ຕິ ຊນາ ຈິຣຣຕ຺ຕໍ, ມານຫຕາ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ນາ.

‘‘ນ ¶ ຫິ ໂສຈຕິ ຠິກ຺ຂຸ ກທາຈິ, ມຄ຺ຄຊິໂນ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ;

ກິຕ຺ຕິຎ຺ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ອນຸໂຠຕິ, ຘມ຺ມທໂສຕິ ຕມາຫຸ ປຫິຕຕ຺ຕໍ.

‘‘ຕສ຺ມາ ¶ ອຂິໂລຘ ປຘານວາ, ນີວຣຓານິ ປຫາຍ ວິສຸທ຺ໂຘ;

ມານຎ຺ຈ ປຫາຍ ອເສສໍ, ວິຊ຺ຊາຍນ຺ຕກໂຣ ສມິຕາວີ’’ຕິ.

໒໑໒. ເອກໍ ¶ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ ອາຍສ຺ມຕາ ວງ຺ຄີເສນ ປຈ຺ຉາສມເຓນ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມໂຕ ວງ຺ຄີສສ຺ສ ອນຠິຣຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂຫຕິ, ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸທ຺ຘໍເສຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ກາມຣາເຄນ ຑຍ຺ຫາມິ, ຈິຕ຺ຕໍ ເມ ປຣິຑຍ຺ຫຕິ;

ສາຘຸ ນິພ຺ພາປນໍ ພ຺ຣູຫິ, ອນຸກມ຺ປາຍ ໂຄຕມາ’’ຕິ.

‘‘ສຎ຺ຎາຍ ¶ ວິປຣິເຍສາ, ຈິຕ຺ຕໍ ເຕ ປຣິຑຍ຺ຫຕິ;

ນິມິຕ຺ຕໍ ປຣິວຊ຺ເຊຫິ, ສຸຠໍ ຣາຄູປສໍຫິຕໍ.

‘‘ສງ຺ຂາເຣ ປຣໂຕ ປສ຺ສ, ທຸກ຺ຂໂຕ ມາ ຈ ອຕ຺ຕໂຕ;

ນິພ຺ພາເປຫິ ມຫາຣາຄໍ, ມາ ຑຍ຺ຫິຕ຺ໂຖ ປຸນປ຺ປຸນໍ.

‘‘ອສຸຠາຍ ¶ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຫິ, ເອກຄ຺ຄໍ ສຸສມາຫິຕໍ;

ສຕິ ກາຍຄຕາ ຕ຺ຍຕ຺ຖຸ, ນິພ຺ພິທາພຫຸໂລ ຠວ.

‘‘ອນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຠາເວຫິ, ມານານຸສຍມຸຊ຺ຊຫ;

ຕໂຕ ມານາຠິສມຍາ, ອຸປສນ຺ໂຕ ຈຣິສ຺ສສີ’’ຕິ.

໒໑໓. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ວາຈາ ສຸຠາສິຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ທຸພ຺ຠາສິຕາ; ອນວຊ຺ຊາ ຈ ອນນຸວຊ຺ຊາ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ¶ ສຸຠາສິຕໍເຍວ ຠາສຕິ ໂນ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ, ຘມ຺ມໍເຍວ ຠາສຕິ ໂນ ອຘມ຺ມໍ, ປິຍໍເຍວ ¶ ຠາສຕິ ໂນ ອປ຺ປິຍໍ, ສຈ຺ຈໍເຍວ ຠາສຕິ ໂນ ອລິກໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ວາຈາ ສຸຠາສິຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ທຸພ຺ຠາສິຕາ, ອນວຊ຺ຊາ ຈ ອນນຸວຊ຺ຊາ ຈ ວິຎ຺ຎູນ’’ນ຺ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ, ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ສຸຠາສິຕໍ ¶ ອຸຕ຺ຕມມາຫຸ ສນ຺ໂຕ,

ສຈ຺ຈໍ ຠເຓ ນາລິກໍ ຕໍ ຈຕຸຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປຏິຠາຕິ ມໍ ຠຄວາ, ປຏິຠາຕິ ມໍ ສຸຄຕາ’’ຕິ. ‘‘ປຏິຠາຕຸ ຕໍ ວງ຺ຄີສາ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ສາຣຸປ຺ປາຫິ ຄາຖາຫິ ອຠິຕ຺ຖວິ –

‘‘ຕເມວ ວາຈໍ ຠາເສຍ຺ຍ, ຍາຍຕ຺ຕານໍ ນ ຕາປເຍ;

ປເຣ ຈ ນ ວິຫິໍເສຍ຺ຍ, ສາ ເວ ວາຈາ ສຸຠາສິຕາ.

‘‘ປິຍວາຈໍວ ຠາເສຍ຺ຍ, ຍາ ວາຈາ ປຏິນນ຺ທິຕາ;

ຍໍ ອນາທາຍ ປາປານິ, ປເຣສໍ ຠາສເຕ ປິຍໍ.

‘‘ສຈ຺ຈໍ ¶ ເວ ອມຕາ ວາຈາ, ເອສ ຘມ຺ໂມ ສນນ຺ຕໂນ;

ສຈ຺ເຈ ອຕ຺ເຖ ຈ ຘມ຺ເມ ຈ, ອາຫຸ ສນ຺ໂຕ ປຕິຏ຺ຐິຕາ.

‘‘ຍໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠາສເຕ ວາຈໍ, ເຂມໍ ນິພ຺ພານປຕ຺ຕິຍາ;

ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກິຣິຍາຍ, ສາ ເວ ວາຈານມຸຕ຺ຕມາ’’ຕິ.

໒໑໔. ເອກໍ ¶ ¶ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕິ ສມາທເປຕິ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕິ ສມ຺ປຫໍເສຕິ ໂປຣິຍາ ວາຈາຍ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍ ອເນລຄລາຍ [ອເນຬຄລາຍ (ສີ. ກ.), ອເນລຄຬາຍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ. ເຕ ຈ ຠິກ຺ຂູ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ມນສິ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພເຈຕສາ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ໂອຫິຕໂສຕາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ວງ຺ຄີສສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ¶ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕິ ສມາທເປຕິ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕິ ສມ຺ປຫໍເສຕິ ໂປຣິຍາ ວາຈາຍ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍ ອເນລຄລາຍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ. ເຕ ຈ ຠິກ຺ຂູ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ມນສິ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພເຈຕສາ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ໂອຫິຕໂສຕາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ສາຣຸປ຺ປາຫິ ຄາຖາຫິ ອຠິຕ຺ຖເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຍນາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປຏິຠາຕິ ມໍ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຏິຠາຕິ ມໍ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ປຏິຠາຕຸ ຕໍ, ອາວຸໂສ ວງ຺ຄີສາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ສາຣຸປ຺ປາຫິ ຄາຖາຫິ ອຠິຕ຺ຖວິ –

‘‘ຄມ຺ຠີຣປຎ຺ໂຎ ເມຘາວີ, ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄສ຺ສ ໂກວິໂທ;

ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ມຫາປຎ຺ໂຎ, ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ຠິກ຺ຂຸນໍ.

‘‘ສໍຂິຕ຺ເຕນປິ ເທເສຕິ, ວິຕ຺ຖາເຣນປິ ຠາສຕິ;

ສາຬິກາຍິວ ນິຄ຺ໂຆໂສ, ປຏິຠານໍ ອຸທີຣຍິ [ອຸທີຣິຍິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.) ອຸທີຣິຍຕິ (ສາມຎ຺ຎຜລສຸຕ຺ຕຏີການຸຣູປໍ)].

‘‘ຕສ຺ສ ¶ ຕໍ ເທສຍນ຺ຕສ຺ສ, ສຸຓນ຺ຕິ ມຘຸຣໍ ຄິຣໍ;

ສເຣນ ¶ ຣຊນີເຍນ, ສວນີເຍນ ວຄ຺ຄຸນາ;

ອຸທຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາ ມຸທິຕາ, ໂສຕໍ ໂອເຘນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ.

໒໑໕. ເອກໍ ¶ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສພ຺ເພເຫວ ອຣຫນ຺ເຕຫິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ຕທຫຸໂປສເຖ ປນ຺ນຣເສ ປວາຣຓາຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ອພ຺ໂຠກາເສ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອນຸວິໂລເກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຫນ຺ທ ທານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປວາເຣມິ ໂວ. ນ ຈ ເມ ກິຎ຺ຈິ ຄຣຫຖ ກາຍິກໍ ວາ ວາຈສິກໍ ວາ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນ ໂຂ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ກິຎ຺ຈິ ຄຣຫາມ ກາຍິກໍ ວາ ວາຈສິກໍ ວາ. ຠຄວາ ຫິ ¶ , ຠນ຺ເຕ, ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ, ອສຎ຺ຊາຕສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ສຎ຺ຊເນຕາ, ອນກ຺ຂາຕສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອກ຺ຂາຕາ, ມຄ຺ຄຎ຺ຎູ ມຄ຺ຄວິທູ ມຄ຺ຄໂກວິໂທ. ມຄ຺ຄານຸຄາ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕຣຫິ ສາວກາ ວິຫຣນ຺ຕິ ປຈ຺ຉາ ສມນ຺ນາຄຕາ; ອຫຎ຺ຈ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ປວາເຣມິ. ນ ຈ ເມ ຠຄວາ ກິຎ຺ຈິ ຄຣຫຕິ ກາຍິກໍ ວາ ວາຈສິກໍ ວາ’’ຕິ.

‘‘ນ ຂ຺ວາຫໍ ເຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ກິຎ຺ຈິ ຄຣຫາມິ ກາຍິກໍ ວາ ວາຈສິກໍ ວາ. ປຓ຺ຑິໂຕ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ມຫາປຎ຺ໂຎ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ ¶ , ປຸຖຸປຎ຺ໂຎ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຫາສປຎ຺ໂຎ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຊວນປຎ຺ໂຎ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕິກ຺ຂປຎ຺ໂຎ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ໂຎ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ປິຕຣາ ປວຕ຺ຕິຕໍ ຈກ຺ກໍ ສມ຺ມເທວ ອນຸປ຺ປວຕ຺ເຕຕິ; ເອວເມວ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ມຍາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ສມ຺ມເທວ ອນຸປ຺ປວຕ຺ເຕສີ’’ຕິ.

‘‘ໂນ ເຈ ກິຣ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກິຎ຺ຈິ ຄຣຫຕິ ກາຍິກໍ ວາ ວາຈສິກໍ ວາ. ອິເມສໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ນ ກິຎ຺ຈິ ຄຣຫຕິ ກາຍິກໍ ວາ ວາຈສິກໍ ວາ’’ຕິ. ‘‘ອິເມສມ຺ປິ ຂ຺ວາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ນ ¶ ກິຎ຺ຈິ ຄຣຫາມິ ກາຍິກໍ ວາ ວາຈສິກໍ ວາ. ອິເມສຎ຺ຫິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ສຏ຺ຐິ ຠິກ຺ຂູ ເຕວິຊ຺ຊາ, ສຏ຺ຐິ ຠິກ຺ຂູ ຉຬຠິຎ຺ຎາ, ສຏ຺ຐິ ຠິກ຺ຂູ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕາ, ອຖ ອິຕເຣ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປຏິຠາຕິ ມໍ ຠຄວາ, ປຏິຠາຕິ ມໍ ສຸຄຕາ’’ຕິ. ‘‘ປຏິຠາຕຸ ຕໍ, ວງ຺ຄີສາ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ສາຣຸປ຺ປາຫິ ຄາຖາຫິ ອຠິຕ຺ຖວິ –

‘‘ອຊ຺ຊ ປນ຺ນຣເສ ວິສຸທ຺ຘິຍາ, ຠິກ຺ຂູ ປຎ຺ຈສຕາ ສມາຄຕາ;

ສໍໂຍຊນພນ຺ຘນຈ຺ຉິທາ ¶ , ອນີຆາ ຂີຓປຸນພ຺ຠວາ ອິສີ.

‘‘ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ¶ ຍຖາ ຣາຊາ, ອມຈ຺ຈປຣິວາຣິໂຕ;

ສມນ຺ຕາ ອນຸປຣິເຍຕິ, ສາຄຣນ຺ຕໍ ມຫິໍ ອິມໍ.

‘‘ເອວໍ ວິຊິຕສງ຺ຄາມໍ, ສຕ຺ຖວາຫໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ;

ສາວກາ ປຍິຣຸປາສນ຺ຕິ, ເຕວິຊ຺ຊາ ມຈ຺ຈຸຫາຍິໂນ.

‘‘ສພ຺ເພ ຠຄວໂຕ ປຸຕ຺ຕາ, ປລາເປຕ຺ຖ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ຕຓ຺ຫາສລ຺ລສ຺ສ ຫນ຺ຕາຣໍ, ວນ຺ເທ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນ’’ນ຺ຕິ.

໒໑໖. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ອຑ຺ຒເຕລເສຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ນິພ຺ພານປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕິ ສມາທເປຕິ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕິ ສມ຺ປຫໍເສຕິ. ເຕ ຈ ຠິກ຺ຂູ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ມນສິ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພເຈຕສາ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ໂອຫິຕໂສຕາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ວງ຺ຄີສສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ນິພ຺ພານປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕິ ສມາທເປຕິ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕິ ສມ຺ປຫໍເສຕິ. ເຕ ຈ ຠິກ຺ຂູ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ມນສິ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພເຈຕສາ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ໂອຫິຕໂສຕາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ສາຣຸປ຺ປາຫິ ຄາຖາຫິ ອຠິຕ຺ຖເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ¶ ¶ ¶ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປຏິຠາຕິ ມໍ ຠຄວາ, ປຏິຠາຕິ ມໍ ສຸຄຕາ’’ຕິ. ‘‘ປຏິຠາຕຸ ຕໍ, ວງ຺ຄີສາ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ສາຣຸປ຺ປາຫິ ຄາຖາຫິ ອຠິຕ຺ຖວິ –

‘‘ປໂຣສຫສ຺ສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ, ສຸຄຕໍ ປຍິຣຸປາສຕິ;

ເທເສນ຺ຕໍ ວິຣຊໍ ຘມ຺ມໍ, ນິພ຺ພານໍ ອກຸໂຕຠຍໍ.

‘‘ສຸຓນ຺ຕິ ຘມ຺ມໍ ວິມລໍ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘເທສິຕໍ;

ໂສຠຕິ ວຕ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຸຣກ຺ຂໂຕ.

‘‘ນາຄນາໂມສິ ຠຄວາ, ອິສີນໍ ອິສິສຕ຺ຕໂມ;

ມຫາເມໂຆວ ຫຸຕ຺ວານ, ສາວເກ ອຠິວສ຺ສຕິ.

‘‘ທິວາວິຫາຣາ ¶ ນິກ຺ຂມ຺ມ, ສຕ຺ຖຸທສ຺ສນກມ຺ຍຕາ [ສຕ຺ຖຸທສ຺ສນກາມຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)];

ສາວໂກ ເຕ ມຫາວີຣ, ປາເທ ວນ຺ທຕິ ວງ຺ຄີໂສ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸ ເຕ, ວງ຺ຄີສ, ອິມາ ຄາຖາໂຍ ປຸພ຺ເພ ປຣິວິຕກ຺ກິຕາ, ອຸທາຫຸ ຐານໂສວ ຕໍ ປຏິຠນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘ນ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອິມາ ຄາຖາໂຍ ປຸພ຺ເພ ປຣິວິຕກ຺ກິຕາ, ອຖ ໂຂ ຐານໂສວ ມໍ ປຏິຠນ຺ຕີ’ຕິ. ‘ເຕນ ຫິ ຕໍ, ວງ຺ຄີສ, ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ປຸພ຺ເພ ອປຣິວິຕກ຺ກິຕາ ຄາຖາໂຍ ປຏິຠນ຺ຕູ’ຕິ. ‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ¶ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸພ຺ເພ ອປຣິວິຕກ຺ກິຕາຫິ ຄາຖາຫິ ອຠິຕ຺ຖວິ –

‘‘ອຸມ຺ມຄ຺ຄປຖໍ [ອຸມ຺ມຄ຺ຄສຕໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ມາຣສ຺ສ ອຠິຠຸຍ຺ຍ, ຈຣຕິ ປຠິຊ຺ຊ ຂິລານິ;

ຕໍ ປສ຺ສຖ ພນ຺ຘປມຸຎ຺ຈກຣໍ, ອສິຕໍ ຠາຄໂສ ປວິຠຊໍ.

‘‘ໂອຆສ຺ສ ນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖໍ, ອເນກວິຫິຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອກ຺ຂາສິ;

ຕສ຺ມິຎ຺ເຈ ອມເຕ ອກ຺ຂາເຕ, ຘມ຺ມທ຺ທສາ ຐິຕາ ອສໍຫີຣາ.

‘‘ປຊ຺ໂຊຕກໂຣ ¶ ອຕິວິຊ຺ຌ [ອຕິວິຊ຺ຌ ຘມ຺ມໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ສພ຺ພຏ຺ຐິຕີນໍ ອຕິກ຺ກມມທ຺ທສ;

ຎຕ຺ວາ ຈ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ຈ, ອຄ຺ຄໍ ໂສ ເທສຍິ ທສທ຺ຘານໍ.

ໂກ ປມາໂທ ວິຊານຕໍ ຘມ຺ມໍ [ໂກ ປມາໂທ ວິຊານຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)];

ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສທາ ນມສ຺ສມນຸສິກ຺ເຂ’’ຕິ.

໒໑໗. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ [ອຎ຺ຎາໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ສຸຈິຣສ຺ເສວ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປາເທສຸ ສິຣສາ ນິປຕິຕ຺ວາ ¶ ຠຄວໂຕ ປາທານິ ມຸເຂນ ຈ ປຣິຈຸມ຺ພຕິ, ປາຓີຫິ ¶ ຈ ປຣິສມ຺ພາຫຕິ, ນາມຎ຺ຈ ສາເວຕິ – ‘‘ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎຫໍ, ຠຄວາ, ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎຫໍ, ສຸຄຕາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ວງ຺ຄີສສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ສຸຈິຣສ຺ເສວ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປາເທສຸ ສິຣສາ ນິປຕິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປາທານິ ມຸເຂນ ຈ ປຣິຈຸມ຺ພຕິ, ປາຓີຫິ ຈ ປຣິສມ຺ພາຫຕິ, ນາມຎ຺ຈ ສາເວຕິ – ‘ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎຫໍ, ຠຄວາ, ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎຫໍ, ສຸຄຕາ’ຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ຎໍ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ສາຣຸປ຺ປາຫິ ຄາຖາຫິ ອຠິຕ຺ຖເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປຏິຠາຕິ ມໍ, ຠຄວາ, ປຏິຠາຕິ ມໍ, ສຸຄຕາ’’ຕິ. ‘‘ປຏິຠາຕຸ ຕໍ, ວງ຺ຄີສາ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ຎໍ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ສາຣຸປ຺ປາຫິ ຄາຖາຫິ ອຠິຕ຺ຖວິ –

‘‘ພຸທ຺ຘານຸພຸທ຺ໂຘ ໂສ ເຖໂຣ, ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ຕິພ຺ພນິກ຺ກໂມ;

ລາຠີ ສຸຂວິຫາຣານໍ, ວິເວການໍ ອຠິຓ຺ຫໂສ.

‘‘ຍໍ ¶ ສາວເກນ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ສຕ຺ຖຸສາສນກາຣິນາ;

ສພ຺ພສ຺ສ ຕໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ, ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ສິກ຺ຂໂຕ.

‘‘ມຫານຸຠາໂວ ¶ ເຕວິຊ຺ໂຊ, ເຈໂຕປຣິຍາຍໂກວິໂທ;

ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ພຸທ຺ຘທາຍາໂທ [ພຸທ຺ຘສາວໂກ (ປີ.)], ປາເທ ວນ຺ທຕິ ສຕ຺ຖຸໂນ’’ຕິ.

໒໑໘. ເອກໍ ¶ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ອິສິຄິລິປສ຺ເສ ກາຬສິລາຍໍ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສພ຺ເພເຫວ ອຣຫນ຺ເຕຫິ. ເຕສໍ ສຸທໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເຈຕສາ ຈິຕ຺ຕໍ ສມນ຺ເນສຕິ [ສມນ຺ເວສຕິ (ສ຺ຍາ. ອຏ຺ຐ.)] ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ ນິຣຸປຘິໍ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ວງ຺ຄີສສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ອິສິຄິລິປສ຺ເສ ກາຬສິລາຍໍ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສພ຺ເພເຫວ ອຣຫນ຺ເຕຫິ. ເຕສໍ ສຸທໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເຈຕສາ ຈິຕ຺ຕໍ ສມນ຺ເນສຕິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ ນິຣຸປຘິໍ. ຍໍນູນາຫໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ສາຣຸປ຺ປາຫິ ຄາຖາຫິ ອຠິຕ຺ຖເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປຏິຠາຕິ ມໍ, ຠຄວາ, ປຏິຠາຕິ ມໍ, ສຸຄຕາ’’ຕິ. ‘‘ປຏິຠາຕຸ ຕໍ, ວງ຺ຄີສາ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ສາຣຸປ຺ປາຫິ ຄາຖາຫິ ອຠິຕ຺ຖວິ –

‘‘ນຄສ຺ສ ປສ຺ເສ ອາສີນໍ, ມຸນິໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປາຣຄຸໍ;

ສາວກາ ປຍິຣຸປາສນ຺ຕິ, ເຕວິຊ຺ຊາ ມຈ຺ຈຸຫາຍິໂນ.

‘‘ເຕ ¶ ເຈຕສາ ອນຸປຣິເຍຕິ [ອນຸປຣິເຍສຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ມຫິທ຺ຘິໂກ;

ຈິຕ຺ຕໍ ເນສໍ ສມນ຺ເນສໍ [ສມນ຺ເວສໍ (ສ຺ຍາ. ອຏ຺ຐ.)], ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ ນິຣູປຘິໍ.

‘‘ເອວໍ ¶ ສພ຺ພງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນໍ, ມຸນິໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປາຣຄຸໍ;

ອເນກາກາຣສມ຺ປນ຺ນໍ, ປຍິຣຸປາສນ຺ຕິ ໂຄຕມ’’ນ຺ຕິ.

໒໑໙. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຈມ຺ປາຍໍ ວິຫຣຕິ ຄຄ຺ຄຣາຍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ຕີເຣ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສຕ຺ຕຫິ ຈ ອຸປາສກສເຕຫິ ສຕ຺ຕຫິ ຈ ອຸປາສິກາສເຕຫິ ອເນເກຫິ ຈ ເທວຕາສຫສ຺ເສຫິ. ຕ຺ຍາສ຺ສຸທໍ ຠຄວາ ອຕິໂຣຈຕິ [ອຕິວິໂຣຈຕິ (ກ.)] ວຓ຺ເຓນ ເຈວ ຍສສາ ຈ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ວງ຺ຄີສສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ¶ ຠຄວາ ຈມ຺ປາຍໍ ວິຫຣຕິ ຄຄ຺ຄຣາຍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ຕີເຣ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສຕ຺ຕຫິ ຈ ອຸປາສກສເຕຫິ ສຕ຺ຕຫິ ຈ ອຸປາສິກາສເຕຫິ ອເນເກຫິ ຈ ເທວຕາສຫສ຺ເສຫິ. ຕ຺ຍາສ຺ສຸທໍ ຠຄວາ ອຕິໂຣຈຕິ ວຓ຺ເຓນ ເຈວ ຍສສາ ຈ. ຍໍນູນາຫໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ສາຣຸປ຺ປາຍ ຄາຖາຍ ອຠິຕ຺ຖເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປຏິຠາຕິ ມໍ, ຠຄວາ, ປຏິຠາຕິ ມໍ, ສຸຄຕາ’’ຕິ. ‘‘ປຏິຠາຕຸ ຕໍ, ວງ຺ຄີສາ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ສາຣຸປ຺ປາຍ ຄາຖາຍ ອຠິຕ຺ຖວິ –

໒໒໐. ເອກໍ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ ¶ . ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ອຈິຣອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ [ໂຫຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂໍ ປຏິສໍເວທີ [ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂປຏິສໍເວທີ (ສີ. ປີ.)] ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ກາເວຍ຺ຍມຕ຺ຕາ ວິຈຣິມ຺ຫ ປຸພ຺ເພ, ຄາມາ ຄາມໍ ປຸຣາ ປຸຣໍ;

ອຖທ຺ທສາມ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ສທ຺ຘາ ໂນ ອຸປປຊ຺ຊຖ.

‘‘ໂສ ເມ ຘມ຺ມມເທເສສິ, ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸໂຍ [ຂນ຺ເຘ ອາຍຕນານິ ຘາຕຸໂຍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)];

ຕສ຺ສາຫໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວານ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ.

‘‘ພຫຸນ຺ນໍ ວຕ ອຕ຺ຖາຍ, ໂພຘິໍ ອຊ຺ຌຄມາ ມຸນິ;

ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ, ເຍ ນິຍາມຄຕທ຺ທສາ.

‘‘ສ຺ວາຄຕໍ ¶ ວຕ ເມ ອາສິ, ມມ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ.

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ວິໂສຘິຕໍ;

ເຕວິຊ຺ໂຊ ອິທ຺ຘິປຕ຺ໂຕມ຺ຫິ, ເຈໂຕປຣິຍາຍໂກວິໂທ’’ຕິ.

ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ¶ ອຣຕິ ເຈວ, ເປສລາ ອຕິມຎ຺ຎນາ;

ອານນ຺ເທນ ສຸຠາສິຕາ, ສາຣິປຸຕ຺ຕປວາຣຓາ;

ປໂຣສຫສ຺ສໍ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ຄຄ຺ຄຣາ;

໒໒໑. ເອວໍ ¶ ¶ ¶ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ໂກສເລສຸ ວິຫຣຕິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ທິວາວິຫາຣຄໂຕ ປາປເກ ອກຸສເລ ວິຕກ຺ເກ ວິຕກ຺ເກຕິ ເຄຫນິສ຺ສິເຕ. ອຖ ໂຂ ຍາ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸກມ຺ປິກາ ອຕ຺ຖກາມາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສໍເວເຊຕຸກາມາ ເຍນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄາຖາຫິ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ອຣຕິໍ ປຊຫາສິ ສໂຕ, ຠວາສິ ສຕໍ ຕໍ ສາຣຍາມເສ;

ປາຕາລຣໂຊ ຫິ ທຸຕ຺ຕໂຣ, ມາ ຕໍ ກາມຣໂຊ ອວາຫຣິ.

‘‘ສກຸໂຓ ຍຖາ ປໍສຸກຸນ຺ຖິໂຕ [ປໍສຸກຸຓ຺ຐິໂຕ (ກ.), ປໍສຸກຸຓ຺ຑິໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ວິຘຸນໍ ປາຕຍຕິ ສິຕໍ ຣຊໍ;

ເອວໍ ¶ ຠິກ຺ຂຸ ປຘານວາ ສຕິມາ, ວິຘຸນໍ ປາຕຍຕິ ສິຕໍ ຣຊ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕາຍ ເທວຕາຍ ສໍເວຊິໂຕ ສໍເວຄມາປາທີຕິ.

໒໒໒. ເອກໍ ¶ ສມຍໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ໂກສເລສຸ ວິຫຣຕິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ. ເຕນ ¶ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ທິວາວິຫາຣຄໂຕ ສຸປຕິ. ອຖ ໂຂ ຍາ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸກມ຺ປິກາ ອຕ຺ຖກາມາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສໍເວເຊຕຸກາມາ ເຍນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄາຖາຫິ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ ຠິກ຺ຂຸ ກິໍ ເສສິ, ໂກ ອຕ຺ໂຖ ສຸປິເຕນ [ສຸປິເນນ (ສີ.)] ເຕ;

ອາຕຸຣສ຺ສ ຫິ ກາ ນິທ຺ທາ, ສລ຺ລວິທ຺ຘສ຺ສ ຣຸປ຺ປໂຕ.

‘‘ຍາຍ ¶ ສທ຺ຘາຍ ປພ຺ພຊິໂຕ [ຍາຍ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ອຄາຣສ຺ມານຄາຣິຍໍ;

ຕເມວ ສທ຺ຘໍ ພ຺ຣູເຫຫິ, ມາ ນິທ຺ທາຍ ວສໍ ຄມີ’’ຕິ.

‘‘ອນິຈ຺ຈາ ອທ຺ຘຸວາ ກາມາ, ເຍສຸ ມນ຺ໂທວ ມຸຈ຺ຉິໂຕ;

ພທ຺ເຘສຸ [ຂນ຺ເຘສຸ (ສີ.)] ມຸຕ຺ຕໍ ອສິຕໍ, ກສ຺ມາ ປພ຺ພຊິຕໍ ຕເປ.

‘‘ຉນ຺ທຣາຄສ຺ສ ວິນຍາ, ອວິຊ຺ຊາສມຕິກ຺ກມາ;

ຕໍ ຎາຓໍ ປຣໂມທານໍ [ປຣິໂຍທາຕໍ (ສີ. ປີ.), ປຣໂມທາຕໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ປຣມໂວທານໍ (ສີ. ອຏ຺ຐ.)], ກສ຺ມາ ປພ຺ພຊິຕໍ ຕເປ.

‘‘ເຉຕ຺ວາ ¶ [ເຠຕ຺ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອວິຊ຺ຊໍ ວິຊ຺ຊາຍ, ອາສວານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ;

ອໂສກໍ ອນຸປາຍາສໍ, ກສ຺ມາ ປພ຺ພຊິຕໍ ຕເປ.

‘‘ອາຣທ຺ຘວີຣິຍໍ ປຫິຕຕ຺ຕໍ, ນິຈ຺ຈໍ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກມໍ;

ນິພ຺ພານໍ ອຠິກງ຺ຂນ຺ຕໍ, ກສ຺ມາ ປພ຺ພຊິຕໍ ຕເປ’’ຕິ.

໒໒໓. ເອກໍ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ກສ຺ສປໂຄຕ຺ໂຕ ໂກສເລສຸ ວິຫຣຕິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ. ເຕນ ¶ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ກສ຺ສປໂຄຕ຺ໂຕ ທິວາວິຫາຣຄໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເຉຕໍ ໂອວທຕິ. ອຖ ໂຂ ຍາ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ກສ຺ສປໂຄຕ຺ຕໍ ສໍເວເຊຕຸກາມາ ເຍນາຍສ຺ມາ ກສ຺ສປໂຄຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ກສ຺ສປໂຄຕ຺ຕໍ ຄາຖາຫິ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ຄິຣິທຸຄ຺ຄຈຣໍ ເຉຕໍ, ອປ຺ປປຎ຺ຎໍ ອເຈຕສໍ;

ອກາເລ ໂອວທໍ ຠິກ຺ຂຸ, ມນ຺ໂທວ ປຏິຠາຕິ ມໍ.

‘‘ສຸຓາຕິ ນ ວິຊານາຕິ, ອາໂລເກຕິ ນ ປສ຺ສຕິ;

ຘມ຺ມສ຺ມິໍ ຠຎ຺ຎມານສ຺ມິໍ, ອຕ຺ຖໍ ພາໂລ ນ ພຸຊ຺ຌຕິ.

‘‘ສເຈປິ ¶ ທສ ປຊ຺ໂຊເຕ, ຘາຣຍິສ຺ສສິ ກສ຺ສປ;

ເນວ ທກ຺ຂຕິ ຣູປານິ, ຈກ຺ຂຸ ຫິສ຺ສ ນ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ກສ຺ສປໂຄຕ຺ໂຕ ຕາຍ ເທວຕາຍ ສໍເວຊິໂຕ ສໍເວຄມາປາທີຕິ.

໒໒໔. ເອກໍ ¶ ¶ ສມຍໍ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ໂກສເລສຸ ວິຫຣນ຺ຕິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ. ອຖ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐາ [ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ເຕມາສຈ຺ຈເຍນ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກມິໍສຸ. ອຖ ໂຂ ຍາ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອປສ຺ສນ຺ຕີ ປຣິເທວມານາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ ຕໍ ເທວຕໍ ຄາຖາຍ ປຈ຺ຈຠາສິ –

‘‘ມາຄຘໍ ¶ ຄຕາ ໂກສລໍ ຄຕາ, ເອກຈ຺ຈິຍາ ປນ ວຊ຺ຊິຠູມິຍາ;

ມຄາ ວິຍ ອສງ຺ຄຈາຣິໂນ, ອນິເກຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ.

໒໒໕. ເອກໍ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ໂກສເລສຸ ວິຫຣຕິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອຕິເວລໍ ຄິຫິສຎ຺ຎຕ຺ຕິພຫຸໂລ ວິຫຣຕິ. ອຖ ໂຂ ຍາ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ¶ ອນຸກມ຺ປິກາ ອຕ຺ຖກາມາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ສໍເວເຊຕຸກາມາ ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ຣຸກ຺ຂມູລຄຫນໍ ປສກ຺ກິຍ, ນິພ຺ພານໍ ຫທຍສ຺ມິໍ ໂອປິຍ;

ຌາ ¶ ໂຄຕມ ມາ ປມາໂທ [ມາ ຈ ປມາໂທ (ສີ. ປີ.)], ກິໍ ເຕ ພິຬິພິຬິກາ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຕາຍ ເທວຕາຍ ສໍເວຊິໂຕ ສໍເວຄມາປາທີຕິ.

໒໒໖. ເອກໍ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ໂກສເລສຸ ວິຫຣຕິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕຣາ ຕາວຕິໍສກາຍິກາ ເທວຕາ ຊາລິນີ ¶ ນາມ ອາຍສ຺ມໂຕ ອນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ ເຍນາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປຓິເຘຫິ, ຍຕ຺ຖ ເຕ ວຸສິຕໍ ປຸເຣ;

ຕາວຕິໍເສສຸ ເທເວສຸ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິສຸ;

ປຸຣກ຺ຂໂຕ ປຣິວຸໂຕ, ເທວກຎ຺ຎາຫິ ໂສຠສີ’’ຕິ.

‘‘ທຸຄ຺ຄຕາ ¶ ເທວກຎ຺ຎາໂຍ, ສກ຺ກາຍສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ເຕ ຈາປິ ທຸຄ຺ຄຕາ ສຕ຺ຕາ, ເທວກຎ຺ຎາຫິ ປຕ຺ຖິຕາ’’ຕິ.

‘‘ນ ¶ ເຕ ສຸຂໍ ປຊານນ຺ຕິ, ເຍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ ນນ຺ທນໍ;

ອາວາສໍ ນຣເທວານໍ, ຕິທສານໍ ຍສສ຺ສິນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ນ ຕ຺ວໍ ພາເລ ວິຊານາສິ, ຍຖາ ອຣຫຕໍ ວໂຈ;

ອນິຈ຺ຈາ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣາ, ອຸປ຺ປາທວຍຘມ຺ມິໂນ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວູປສໂມ ສຸໂຂ.

‘‘ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນາວາໂສ, ເທວກາຍສ຺ມິ ຊາລິນິ;

ວິກ຺ຂີໂຓ ຊາຕິສໍສາໂຣ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ.

໒໒໗. ເອກໍ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ນາຄທຕ຺ໂຕ ໂກສເລສຸ ວິຫຣຕິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ນາຄທຕ຺ໂຕ ອຕິກາເລນ ຄາມໍ ປວິສຕິ, ອຕິທິວາ ປຏິກ຺ກມຕິ. ອຖ ໂຂ ຍາ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຄທຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸກມ຺ປິກາ ອຕ຺ຖກາມາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄທຕ຺ຕໍ ສໍເວເຊຕຸກາມາ ເຍນາຍສ຺ມາ ນາຄທຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ¶ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄທຕ຺ຕໍ ຄາຖາຫິ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ກາເລ ປວິສ ນາຄທຕ຺ຕ, ທິວາ ຈ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕິເວລຈາຣີ;

ສໍສຏ຺ໂຐ ຄຫຏ຺ເຐຫິ, ສມານສຸຂທຸກ຺ໂຂ.

‘‘ຠາຍາມິ ນາຄທຕ຺ຕໍ ສຸປ຺ປຄພ຺ຠໍ, ກຸເລສຸ ວິນິພທ຺ຘໍ;

ມາ ເຫວ ມຈ຺ຈຸຣຎ຺ໂຎ ພລວໂຕ, ອນ຺ຕກສ຺ສ ວສໍ ອຸເປສີ’’ຕິ [ວສເມຍ຺ຍາຕິ (ສີ. ປີ.), ວສເມສີຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)].

ອຖ ¶ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄທຕ຺ໂຕ ຕາຍ ເທວຕາຍ ສໍເວຊິໂຕ ສໍເວຄມາປາທີຕິ.

໒໒໘. ເອກໍ ¶ ¶ ສມຍໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ໂກສເລສຸ ວິຫຣຕິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ກຸເລ ອຕິເວລໍ ອຊ຺ໂຌຄາຬ຺ຫປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ອຖ ໂຂ ຍາ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸກມ຺ປິກາ ອຕ຺ຖກາມາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສໍເວເຊຕຸກາມາ ຍາ ຕສ຺ມິໍ ກຸເລ ກຸລຆຣຓີ, ຕສ຺ສາ ວຓ຺ຓໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ເຍນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ນທີຕີເຣສຸ ສຓ຺ຐາເນ, ສຠາສຸ ຣຖິຍາສຸ ຈ;

ຊນາ ສງ຺ຄມ຺ມ ມນ຺ເຕນ຺ຕິ, ມຎ຺ຈ ຕຎ຺ຈ [ຕ຺ວຎ຺ຈ (ກ.)] ກິມນ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ພຫູຫິ ສທ຺ທາ ປຈ຺ຈູຫາ, ຂມິຕພ຺ພາ ຕປສ຺ສິນາ;

ນ ເຕນ ມງ຺ກຸ ໂຫຕພ຺ພໍ, ນ ຫິ ເຕນ ກິລິສ຺ສຕິ.

‘‘ໂຍ ຈ ສທ຺ທປຣິຕ຺ຕາສີ, ວເນ ວາຕມິໂຄ ຍຖາ;

ລຫຸຈິຕ຺ໂຕຕິ ຕໍ ອາຫຸ, ນາສ຺ສ ສມ຺ປຊ຺ຊເຕ ວຕ’’ນ຺ຕິ.

໒໒໙. ເອກໍ ສມຍໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ເວສາລິຍໍ ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕໂກ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິຈາໂຣ ໂຫຕິ. ອຖ ¶ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເວສາລິຍາ ຕູຣິຍ-ຕາຬິຕ-ວາທິຕ-ນິຄ຺ໂຆສສທ຺ທໍ ¶ ສຸຕ຺ວາ ປຣິເທວມາໂນ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

ອປວິທ຺ຘໍວ [ອປວິຏ຺ຐໍວ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ວນສ຺ມິໍ ທາຣຸກໍ;

ໂກ ສຸ ນາມມ຺ເຫຫິ [ນາມ ອມ຺ເຫຫິ (ສີ. ປີ.)] ປາປິໂຍ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ຍາ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸກມ຺ປິກາ ອຕ຺ຖກາມາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສໍເວເຊຕຸກາມາ ເຍນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ເອກໂກວ ¶ ຕ຺ວໍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣສິ, ອປວິທ຺ຘໍວ ວນສ຺ມິໍ ທາຣຸກໍ;

ຕສ຺ສ ເຕ ພຫຸກາ ປິຫຍນ຺ຕິ, ເນຣຍິກາ ວິຍ ສຄ຺ຄຄາມິນ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕາຍ ເທວຕາຍ ສໍເວຊິໂຕ ສໍເວຄມາປາທີຕິ.

໒໓໐. ເອກໍ ສມຍໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ໂກສເລສຸ ວິຫຣຕິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຍໍ ສຸທໍ ປຸພ຺ເພ ອຕິເວລໍ ສຊ຺ຌາຍພຫຸໂລ ວິຫຣຕິ ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ສງ຺ກສາຍຕິ. ອຖ ໂຂ ຍາ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຘມ຺ມໍ ອສຸຓນ຺ຕີ ເຍນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ¶ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ກສ຺ມາ ຕຸວໍ ຘມ຺ມປທານິ ຠິກ຺ຂຸ, ນາຘີຍສິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສໍວສນ຺ໂຕ;

ສຸຕ຺ວານ ຘມ຺ມໍ ລຠຕິປ຺ປສາທໍ, ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ລຠຕິປ຺ປສໍສ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຫຸ ປຸເຣ ຘມ຺ມປເທສຸ ຉນ຺ໂທ, ຍາວ ວິຣາເຄນ ສມາຄມິມ຺ຫ;

ຍໂຕ ¶ ວິຣາເຄນ ສມາຄມິມ຺ຫ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ທິຏ຺ຐໍວ ສຸຕໍ ມຸຕໍ ວາ;

ອຎ຺ຎາຍ ນິກ຺ເຂປນມາຫຸ ສນ຺ໂຕ’’ຕິ.

໒໓໑. ເອກໍ ສມຍໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ໂກສເລສຸ ວິຫຣຕິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ທິວາວິຫາຣຄໂຕ ປາປເກ ອກຸສເລ ວິຕກ຺ເກ ວິຕກ຺ເກຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ ¶ – ກາມວິຕກ຺ກໍ, ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ, ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ. ອຖ ໂຂ ຍາ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸກມ຺ປິກາ ອຕ຺ຖກາມາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສໍເວເຊຕຸກາມາ ເຍນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄາຖາຫິ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ອໂຍນິໂສ ¶ ມນສິກາຣາ, ໂສ ວິຕກ຺ເກຫິ ຂຊ຺ຊສິ;

ອໂຍນິໂສ [ອໂຍນິໍ (ປີ. ກ.)] ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊ, ໂຍນິໂສ ອນຸຈິນ຺ຕຍ.

‘‘ສຕ຺ຖາຣໍ ¶ ຘມ຺ມມາຣພ຺ຠ, ສງ຺ຆໍ ສີລານິ ອຕ຺ຕໂນ;

ອຘິຄຈ຺ຉສິ ປາໂມຊ຺ຊໍ, ປີຕິສຸຂມສໍສຍໍ;

ຕໂຕ ປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕາຍ ເທວຕາຍ ສໍເວຊິໂຕ ສໍເວຄມາປາທີຕິ.

໒໓໒. ເອກໍ ສມຍໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ໂກສເລສຸ ວິຫຣຕິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ. ອຖ ໂຂ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ເຍນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ຐິເຕ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ກາເລ, ສນ຺ນິສີເວສຸ [ສນ຺ນິສິນ຺ເນສຸ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປກ຺ຂິສຸ;

ສຓເຕວ ພ຺ຣຫາຣຎ຺ຎໍ, ຕໍ ຠຍໍ ປຏິຠາຕິ ມໍ.

‘‘ຐິເຕ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ກາເລ, ສນ຺ນິສີເວສຸ ປກ຺ຂິສຸ;

ສຓເຕວ ພ຺ຣຫາຣຎ຺ຎໍ, ສາ ຣຕິ ປຏິຠາຕິ ມ’’ນ຺ຕິ.

໒໓໓. ເອກໍ ສມຍໍ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ໂກສເລສຸ ວິຫຣນ຺ຕິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ອຸທ຺ຘຕາ ອຸນ຺ນຬາ ຈປລາ ມຸຂຣາ ວິກິຓ຺ຓວາຈາ ¶ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໂນ ອສມ຺ປຊານາ ອສມາຫິຕາ ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ¶ ປາກຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ. ອຖ ¶ ໂຂ ຍາ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນຸກມ຺ປິກາ ອຕ຺ຖກາມາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສໍເວເຊຕຸກາມາ ເຍນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຄາຖາຫິ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ສຸຂຊີວິໂນ ປຸເຣ ອາສຸໍ, ຠິກ຺ຂູ ໂຄຕມສາວກາ;

ອນິຈ຺ຉາ ປິຓ຺ຑເມສນາ, ອນິຈ຺ຉາ ສຍນາສນໍ;

ໂລເກ ອນິຈ຺ຈຕໍ ຎຕ຺ວາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ອກໍສຸ ເຕ.

‘‘ທຸປ຺ໂປສໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ຄາເມ ຄາມຓິກາ ວິຍ;

ຠຸຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປຣາຄາເຣສຸ ມຸຈ຺ຉິຕາ.

‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ¶ ອຎ຺ຊລິໍ ກຕ຺ວາ, ອິເຘກຈ຺ເຈ ວທາມຫໍ;

ອປວິທ຺ຘາ [ອປວິຏ຺ຐາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອນາຖາ ເຕ, ຍຖາ ເປຕາ ຕເຖວ ເຕ.

‘‘ເຍ ໂຂ ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ເຕ ເມ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ;

ເຍ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ນໂມ ເຕສໍ ກໂຣມຫ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕາຍ ເທວຕາຍ ສໍເວຊິຕາ ສໍເວຄມາປາທຸນ຺ຕິ.

໒໓໔. ເອກໍ ສມຍໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ໂກສເລສຸ ວິຫຣຕິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ປທຸມໍ ອຸປສິງ຺ຆຕິ. ອຖ ໂຂ ຍາ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸກມ຺ປິກາ ອຕ຺ຖກາມາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສໍເວເຊຕຸກາມາ ເຍນ ¶ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ຍເມຕໍ ວາຣິຊໍ ປຸປ຺ຜໍ, ອທິນ຺ນໍ ອຸປສິງ຺ຆສິ;

ເອກງ຺ຄເມຕໍ ເຖຍ຺ຍານໍ, ຄນ຺ຘຕ຺ເຖໂນສິ ມາຣິສາ’’ຕິ.

‘‘ນ ¶ ຫຣາມິ ນ ຠຎ຺ຊາມິ, ອາຣາ ສິງ຺ຆາມິ ວາຣິຊໍ;

ອຖ ເກນ ນຸ ວຓ຺ເຓນ, ຄນ຺ຘຕ຺ເຖໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຍ຺ວາຍໍ ຠິສານິ ຂນຕິ, ປຸຓ຺ຑຣີການິ ຠຎ຺ຊຕິ;

ເອວໍ ອາກິຓ຺ຓກມ຺ມນ຺ໂຕ, ກສ຺ມາ ເອໂສ ນ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ອາກິຓ຺ຓລຸທ຺ໂທ ¶ ປຸຣິໂສ, ຘາຕິເຈລໍວ ມກ຺ຂິໂຕ;

ຕສ຺ມິໍ ເມ ວຈນໍ ນຕ຺ຖິ, ຕ຺ວຎ຺ຈາຣຫາມິ ວຕ຺ຕເວ.

‘‘ອນງ຺ຄຓສ຺ສ ໂປສສ຺ສ, ນິຈ຺ຈໍ ສຸຈິຄເວສິໂນ;

ວາລຄ຺ຄມຕ຺ຕໍ ປາປສ຺ສ, ອພ຺ຠາມຕ຺ຕໍວ ຂາຍຕີ’’ຕິ.

‘‘ອທ຺ຘາ ມໍ ຍກ຺ຂ ຊານາສິ, ອໂຖ ເມ ອນຸກມ຺ປສິ;

ປຸນປິ ຍກ຺ຂ ວຊ຺ຊາສິ, ຍທາ ປສ຺ສສິ ເອທິສ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເນວ ¶ ຕໍ ອຸປຊີວາມ, ນປິ ເຕ ຠຕກາມ຺ຫເສ;

ຕ຺ວເມວ ຠິກ຺ຂຸ ຊາເນຍ຺ຍ, ເຍນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ສຸຄ຺ຄຕິ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕາຍ ເທວຕາຍ ສໍເວຊິໂຕ ສໍເວຄມາປາທີຕິ.

ວິເວກໍ ¶ ອຸປຏ຺ຐານຎ຺ຈ, ກສ຺ສປໂຄຕ຺ເຕນ ສມ຺ພຫຸລາ;

ອານນ຺ໂທ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ຈ, ນາຄທຕ຺ຕຎ຺ຈ ກຸລຆຣຓີ.

ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ໂຕ ຈ ເວສາລີ, ສຊ຺ຌາເຍນ ອໂຍນິໂສ;

ມຊ຺ຌນ຺ຫິກາລມ຺ຫິ ປາກຕິນ຺ທ຺ຣິຍ, ປທຸມປຸປ຺ເຜນ ຈຸທ຺ທສ ຠເວຕິ.

໒໓໕. ເອວໍ ¶ ¶ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ¶ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ອິນ຺ທກູເຏ ປພ຺ພເຕ, ອິນ຺ທກສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຠວເນ. ອຖ ໂຂ ອິນ຺ທໂກ ຍກ຺ໂຂ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ຣູປໍ ນ ຊີວນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາ, ກຖໍ ນ຺ວຍໍ ວິນ຺ທຕິມໍ ສຣີຣໍ;

ກຸຕສ຺ສ ອຏ຺ຐີຍກປິຓ຺ຑເມຕິ, ກຖໍ ນ຺ວຍໍ ສຊ຺ຊຕິ ຄພ຺ຠຣສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ປຐມໍ ກລລໍ ໂຫຕິ, ກລລາ ໂຫຕິ ອພ຺ພຸທໍ;

ອພ຺ພຸທາ ຊາຍເຕ ເປສິ, ເປສິ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີ ຆໂນ;

ຆນາ ປສາຂາ ຊາຍນ຺ຕິ, ເກສາ ໂລມາ ນຂາປິ ຈ.

‘‘ຍຎ຺ຈສ຺ສ ຠຸຎ຺ຊຕີ ມາຕາ, ອນ຺ນໍ ປານຎ຺ຈ ໂຠຊນໍ;

ເຕນ ໂສ ຕຕ຺ຖ ຍາເປຕິ, ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຄໂຕ ນໂຣ’’ຕິ.

໒໓໖. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ. ອຖ ໂຂ ສກ຺ກນາມໂກ ຍກ຺ໂຂ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ¶ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ສພ຺ພຄນ຺ຖປ຺ປຫີນສ຺ສ ¶ , ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຕ ສໂຕ;

ສມຓສ຺ສ ນ ຕໍ ສາຘຸ, ຍທຎ຺ຎມນຸສາສສີ’’ຕິ [ຍທຎ຺ຎມນຸສາສຕີຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)].

‘‘ເຍນ ເກນຈິ ວຓ຺ເຓນ, ສໍວາໂສ ສກ຺ກ ຊາຍຕິ;

ນ ຕໍ ອຣຫຕິ ສປ຺ປຎ຺ໂຎ, ມນສາ ອນຸກມ຺ປິຕຸໍ.

‘‘ມນສາ ເຈ ປສນ຺ເນນ, ຍທຎ຺ຎມນຸສາສຕິ;

ນ ເຕນ ໂຫຕິ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ, ຍານຸກມ຺ປາ [ສານຸກມ຺ປາ (ສີ. ປີ.)] ອນຸທ຺ທຍາ’’ຕິ.

໒໓໗. ເອກໍ ¶ ສມຍໍ ຠຄວາ ຄຍາຍໍ ວິຫຣຕິ ຏງ຺ກິຕມຎ຺ເຈ ສູຈິໂລມສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຠວເນ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຂໂຣ ຈ ຍກ຺ໂຂ ສູຈິໂລໂມ ¶ ຈ ຍກ຺ໂຂ ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຂໂຣ ຍກ຺ໂຂ ສູຈິໂລມໍ ຍກ຺ຂໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອໂສ ສມໂຓ’’ຕິ! ‘‘ເນໂສ ສມໂຓ, ສມຓໂກ ເອໂສ’’. ‘‘ຍາວ ຊານາມິ ຍທິ ວາ ໂສ ສມໂຓ ຍທິ ວາ ປນ ໂສ ສມຓໂກ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ສູຈິໂລໂມ ຍກ຺ໂຂ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ກາຍໍ ອຸປນາເມສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ກາຍໍ ອປນາເມສິ. ອຖ ໂຂ ສູຈິໂລໂມ ຍກ຺ໂຂ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຠາຍສິ ມໍ ສມຓາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຂ຺ວາຫໍ ຕໍ, ອາວຸໂສ, ຠາຍາມິ; ອປິ ຈ ເຕ ສມ຺ຜສ຺ໂສ ປາປໂກ’’ຕິ. ‘‘ປຎ຺ຫໍ ຕໍ, ສມຓ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ. ສເຈ ເມ ນ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສສິ, ຈິຕ຺ຕໍ ວາ ເຕ ຂິປິສ຺ສາມິ, ຫທຍໍ ວາ ເຕ ຜາເລສ຺ສາມິ, ປາເທສຸ ¶ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຣຄງ຺ຄາຍ [ປາຣໍ ຄງ຺ຄາຍ (ກ.)] ຂິປິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ນ ຂ຺ວາຫໍ ຕໍ, ອາວຸໂສ, ປສ຺ສາມິ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ, ໂຍ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ວາ ຂິເປຍ຺ຍ ຫທຍໍ ວາ ຜາເລຍ຺ຍ ປາເທສຸ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຣຄງ຺ຄາຍ ຂິເປຍ຺ຍ; ອປິ ຈ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ປຸຈ຺ຉ ຍທາ ກງ຺ຂສີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ສູຈິໂລໂມ ຍກ຺ໂຂ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ – ( ) [(ອຖ ໂຂ ສູຈິໂລໂມ ຍກ຺ໂຂ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ.) (ສີ.)]

ກຸມາຣກາ ຘງ຺ກມິໂວສ຺ສຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ສ຺ເນຫຊາ ອຕ຺ຕສມ຺ຠູຕາ, ນິຄ຺ໂຣຘສ຺ເສວ ຂນ຺ຘຊາ;

ປຸຖູ ວິສຕ຺ຕາ ກາເມສຸ, ມາລຸວາວ ວິຕຕາ [ວິຕ຺ຖຕາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ວເນ.

ອຕິຓ຺ຓປຸພ຺ພໍ ອປຸນພ຺ຠວາຍາ’’ຕິ.

໒໓໘. ເອກໍ ¶ ສມຍໍ ຠຄວາ ມຄເຘສຸ ວິຫຣຕິ ມຓິມາລິເກ ເຈຕິເຍ ມຓິຠທ຺ທສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຠວເນ. ອຖ ໂຂ ມຓິຠທ຺ໂທ ຍກ຺ໂຂ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ສຕີມໂຕ ¶ ສທາ ຠທ຺ທໍ, ສຕິມາ ສຸຂເມຘຕິ;

ສຕີມໂຕ ສຸເວ ເສຍ຺ໂຍ, ເວຣາ ຈ ປຣິມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ສຕີມໂຕ ສທາ ຠທ຺ທໍ, ສຕິມາ ສຸຂເມຘຕິ;

ສຕີມໂຕ ສຸເວ ເສຍ຺ໂຍ, ເວຣາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຍສ຺ສ ສພ຺ພມໂຫຣຕ຺ຕໍ [ຣຕ຺ຕິໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)], ອຫິໍສາຍ ຣໂຕ ມໂນ;

ເມຕ຺ຕໍ ໂສ ສພ຺ພຠູເຕສຸ, ເວຣໍ ຕສ຺ສ ນ ເກນຈີ’’ຕິ.

໒໓໙. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕຣິສ຺ສາ ອຸປາສິກາຍ ສານຸ ນາມ ປຸຕ຺ໂຕ ຍກ຺ເຂນ ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ສາ ອຸປາສິກາ ປຣິເທວມານາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ¶ ປຎ຺ຈທສິໍ, ຍາ ຈ ປກ຺ຂສ຺ສ ອຏ຺ຐມີ;

ປາຏິຫາຣິຍປກ຺ຂຎ຺ຈ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສຸສມາຄຕໍ.

‘‘ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສນ຺ຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ ເຍ;

ນ ເຕຫິ ຍກ຺ຂາ ກີຬນ຺ຕິ, ອິຕິ ເມ ອຣຫຕໍ ສຸຕໍ;

ສາ ທານິ ອຊ຺ຊ ປສ຺ສາມິ, ຍກ຺ຂາ ກີຬນ຺ຕິ ສານຸນາ’’ຕິ.

‘‘ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ¶ ປຎ຺ຈທສິໍ, ຍາ ຈ ປກ຺ຂສ຺ສ ອຏ຺ຐມີ;

ປາຏິຫາຣິຍປກ຺ຂຎ຺ຈ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສຸສມາຄຕໍ;

ອຸໂປສຖໍ ¶ ອຸປວສນ຺ຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ ເຍ.

‘‘ນ ເຕຫິ ຍກ຺ຂາ ກີຬນ຺ຕິ, ສາຫຸ ເຕ ອຣຫຕໍ ສຸຕໍ;

ສານຸໍ ປພຸທ຺ຘໍ ວຊ຺ຊາສິ, ຍກ຺ຂານໍ ວຈນໍ ອິທໍ;

ມາກາສິ ປາປກໍ ກມ຺ມໍ, ອາວິ ວາ ຍທິ ວາ ຣໂຫ.

‘‘ສເຈ ¶ ຈ [ສເຈວ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.), ຍຎ຺ເຈວ (ສີ.)] ປາປກໍ ກມ຺ມໍ, ກຣິສ຺ສສິ ກໂຣສິ ວາ;

ນ ເຕ ທຸກ຺ຂາ ປມຸຕ຺ຍຕ຺ຖິ, ອຸປ຺ປຈ຺ຈາປິ ປລາຍໂຕ’’ຕິ.

‘‘ມຕໍ ວາ ອມ຺ມ ໂຣທນ຺ຕິ, ໂຍ ວາ ຊີວໍ ນ ທິສ຺ສຕິ;

ຊີວນ຺ຕໍ ອມ຺ມ ປສ຺ສນ຺ຕີ, ກສ຺ມາ ມໍ ອມ຺ມ ໂຣທສີ’’ຕິ.

‘‘ມຕໍ ວາ ປຸຕ຺ຕ ໂຣທນ຺ຕິ, ໂຍ ວາ ຊີວໍ ນ ທິສ຺ສຕິ;

ໂຍ ຈ ກາເມ ຈຊິຕ຺ວານ, ປຸນຣາຄຈ຺ຉເຕ ອິຘ;

ຕໍ ວາປິ ປຸຕ຺ຕ ໂຣທນ຺ຕິ, ປຸນ ຊີວໍ ມໂຕ ຫິ ໂສ.

‘‘ກຸກ຺ກຸຬາ ອຸພ຺ຠໂຕ ຕາຕ, ກຸກ຺ກຸຬໍ [ກຸກ຺ກຸເຬ (ສີ.)] ປຕິຕຸມິຈ຺ຉສິ;

ນຣກາ ອຸພ຺ຠໂຕ ຕາຕ, ນຣກໍ ປຕິຕຸມິຈ຺ຉສິ.

‘‘ອຠິຘາວຖ ¶ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ກສ຺ສ ອຸຊ຺ຌາປຍາມເສ;

ອາທິຕ຺ຕາ ນີຫຕໍ [ນິພ຺ຠຕໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.), ນິຠຕໍ (ປີ. ກ.)] ຠຓ຺ຑໍ, ປຸນ ຑຍ຺ຫິຕຸມິຈ຺ຉສີ’’ຕິ.

໒໔໐. ເອກໍ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈູສສມຍໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຍ ຘມ຺ມປທານິ ຠາສຕິ. ອຖ ໂຂ ປິຍງ຺ກຣມາຕາ ຍກ຺ຂິນີ ປຸຕ຺ຕກໍ ເອວໍ ໂຕເສສິ –

‘‘ມາ ສທ຺ທໍ ກຣິ ປິຍງ຺ກຣ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມປທານິ ຠາສຕິ;

ອປິ [ອປິ (ສີ.)] ຈ ຘມ຺ມປທໍ ວິຊານິຍ, ປຏິປຊ຺ເຊມ ຫິຕາຍ ໂນ ສິຍາ.

‘‘ປາເຓສຸ ຈ ສໍຍມາມເສ, ສມ຺ປຊານມຸສາ ນ ຠຓາມເສ;

ສິກ຺ເຂມ ສຸສີລ຺ຍມຕ຺ຕໂນ [ສຸສີລມຕ຺ຕໂນ (ສີ. ກ.)], ອປິ ມຸຈ຺ເຈມ ປິສາຈໂຍນິຍາ’’ຕິ.

໒໔໑. ເອກໍ ¶ ¶ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ເຕນ ¶ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ນິພ຺ພານປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕິ ສມາທເປຕິ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕິ ສມ຺ປຫໍເສຕິ. ເຕ ຈ ຠິກ຺ຂູ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ມນສິ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພເຈຕສາ ¶ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ໂອຫິຕໂສຕາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ປຸນພ຺ພສຸມາຕາ ຍກ຺ຂິນີ ປຸຕ຺ຕເກ ເອວໍ ໂຕເສສິ –

‘‘ຕຸຓ຺ຫີ ອຸຕ຺ຕຣິເກ ໂຫຫິ, ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຫິ ປຸນພ຺ພສຸ;

ຍາວາຫໍ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສ, ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມິ ສຕ຺ຖຸໂນ.

‘‘ນິພ຺ພານໍ ຠຄວາ ອາຫ, ສພ຺ພຄນ຺ຖປ຺ປໂມຈນໍ;

ອຕິເວລາ ຈ ເມ ໂຫຕິ, ອສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ປິຍາຍນາ.

‘‘ປິໂຍ ໂລເກ ສໂກ ປຸຕ຺ໂຕ, ປິໂຍ ໂລເກ ສໂກ ປຕິ;

ຕໂຕ ປິຍຕຣາ ມຍ຺ຫໍ, ອສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ມຄ຺ຄນາ.

‘‘ນ ຫິ ປຸຕ຺ໂຕ ປຕິ ວາປິ, ປິໂຍ ທຸກ຺ຂາ ປໂມຈເຍ;

ຍຖາ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ, ທຸກ຺ຂາ ໂມເຈຕິ ປາຓິນໍ.

‘‘ໂລເກ ທຸກ຺ຂປເຣຕສ຺ມິໍ, ຊຣາມຣຓສໍຍຸເຕ;

ຊຣາມຣຓໂມກ຺ຂາຍ, ຍໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິສມ຺ພຸຘໍ;

ຕໍ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸມິຈ຺ຉາມິ, ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຫິ ປຸນພ຺ພສູ’’ຕິ.

‘‘ອມ຺ມາ ນ ພ຺ຍາຫຣິສ຺ສາມິ, ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາຍມຸຕ຺ຕຣາ;

ຘມ຺ມເມວ ນິສາເມຫິ, ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ສຸຂໍ;

ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ອນຎ຺ຎາຍ, ອມ຺ມາ ທຸກ຺ຂໍ ຈຣາມເສ.

‘‘ເອສ ¶ ເທວມນຸສ຺ສານໍ, ສມ຺ມູຬ຺ຫານໍ ປຠງ຺ກໂຣ;

ພຸທ຺ໂຘ ອນ຺ຕິມສາຣີໂຣ, ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ຈກ຺ຂຸມາ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ ໂຂ ປຓ຺ຑິໂຕ ນາມ, ປຸຕ຺ໂຕ ຊາໂຕ ອຸເຣສໂຍ;

ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສ, ຘມ຺ມໍ ສຸທ຺ຘໍ ປິຍາຍຕິ.

‘‘ປຸນພ຺ພສຸ ¶ ສຸຂີ ໂຫຫິ, ອຊ຺ຊາຫມ຺ຫິ ສມຸຄ຺ຄຕາ;

ທິຏ຺ຐານິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ, ອຸຕ຺ຕຣາປິ ສຸຓາຕຸ ເມ’’ຕິ.

໒໔໒. ເອກໍ ¶ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ສີຕວເນ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຄຫປຕິ ຣາຊຄຫໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຄຫປຕິ – ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ກິຣ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ. ຕາວເທວ ຈ ປນ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ອຖສ຺ສ ¶ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອກາໂລ ໂຂ ອຊ຺ຊ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ. ສ຺ເວ ທານາຫໍ ກາເລນ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ພຸທ຺ຘຄຕາຍ ສຕິຍາ ນິປຊ຺ຊິ. ຣຕ຺ຕິຍາ ສຸທໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຸຏ຺ຐາສິ ປຠາຕນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ອຖ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຄຫປຕິ ເຍນ ສິວຖິກທ຺ວາຣໍ [ສີວຖິກທ຺ວາຣໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອມນຸສ຺ສາ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິໍສຸ. ອຖ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ນຄຣມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕສ຺ສ ອາໂລໂກ ອນ຺ຕຣຘາຍິ, ອນ຺ຘກາໂຣ ປາຕຸຣໂຫສິ, ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍໂສ ອຸທປາທິ, ຕໂຕວ ປຸນ ນິວຕ຺ຕິຕຸກາໂມ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ສິວໂກ [ສີວໂກ (ສີ. ປີ.)] ຍກ຺ໂຂ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ສທ຺ທມນຸສ຺ສາເວສິ –

‘‘ສຕໍ ຫຕ຺ຖີ ສຕໍ ອສ຺ສາ, ສຕໍ ອສ຺ສຕຣີຣຖາ;

ສຕໍ ກຎ຺ຎາສຫສ຺ສານິ, ອາມຸກ຺ກມຓິກຸຓ຺ຑລາ;

ເອກສ຺ສ ປທວີຕິຫາຣສ຺ສ, ກລໍ ນາຄ຺ຆນ຺ຕິ ໂສຬສິໍ.

‘‘ອຠິກ຺ກມ ¶ ຄຫປຕິ, ອຠິກ຺ກມ ຄຫປຕິ;

ອຠິກ຺ກມນໍ ເຕ ເສຍ຺ໂຍ, ໂນ ປຏິກ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ອນ຺ຘກາໂຣ ອນ຺ຕຣຘາຍິ, ອາໂລໂກ ປາຕຸຣໂຫສິ, ຍໍ ອໂຫສິ ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍໂສ, ໂສ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ອາໂລໂກ ອນ຺ຕຣຘາຍິ, ອນ຺ຘກາໂຣ ປາຕຸຣໂຫສິ, ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍໂສ ອຸທປາທິ, ຕໂຕວ ປຸນ ນິວຕ຺ຕິຕຸກາໂມ ອໂຫສິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ສິວໂກ ຍກ຺ໂຂ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ສທ຺ທມນຸສ຺ສາເວສິ –

‘‘ອຠິກ຺ກມ ຄຫປຕິ, ອຠິກ຺ກມ ຄຫປຕິ;

ອຠິກ຺ກມນໍ ເຕ ເສຍ຺ໂຍ, ໂນ ປຏິກ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ອນ຺ຘກາໂຣ ອນ຺ຕຣຘາຍິ ¶ , ອາໂລໂກ ປາຕຸຣໂຫສິ, ຍໍ ອໂຫສິ ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍໂສ, ໂສ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ອາໂລໂກ ອນ຺ຕຣຘາຍິ, ອນ຺ຘກາໂຣ ປາຕຸຣໂຫສິ, ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍໂສ ອຸທປາທິ, ຕໂຕວ ປຸນ ນິວຕ຺ຕິຕຸກາໂມ ອໂຫສິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ສິວໂກ ຍກ຺ໂຂ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ສທ຺ທມນຸສ຺ສາເວສິ –

‘‘ອຠິກ຺ກມ ຄຫປຕິ, ອຠິກ຺ກມ ຄຫປຕິ;

ອຠິກ຺ກມນໍ ເຕ ເສຍ຺ໂຍ, ໂນ ປຏິກ຺ກມນ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ອນ຺ຘກາໂຣ ອນ຺ຕຣຘາຍິ, ອາໂລໂກ ປາຕຸຣໂຫສິ, ຍໍ ¶ ອໂຫສິ ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍໂສ, ໂສ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິ. ອຖ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຄຫປຕິ ເຍນ ສີຕວນໍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈູສສມຍໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຍ ອພ຺ໂຠກາເສ ຈງ຺ກມຕິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ຄຫປຕິໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ຈງ຺ກມາ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ຄຫປຕິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອຫິ ສຸທຕ຺ຕາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຄຫປຕິ, ນາເມນ ມໍ ຠຄວາ ອາລປຕີຕິ, ຫຏ຺ໂຐ ອຸທຄ຺ໂຄ ຕຕ຺ເຖວ ຠຄວໂຕ ປາເທສຸ ສິຣສາ ນິປຕິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກຈ຺ຈິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສຸຂມສຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ?

‘‘ສພ຺ພທາ ເວ ສຸຂໍ ເສຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ;

ໂຍ ນ ລິມ຺ປຕິ ກາເມສຸ, ສີຕິຠູໂຕ ນິຣູປຘິ.

‘‘ສພ຺ພາ ອາສຕ຺ຕິໂຍ ເຉຕ຺ວາ, ວິເນຍ຺ຍ ຫທເຍ ທຣໍ;

ອຸປສນ຺ໂຕ ສຸຂໍ ເສຕິ, ສນ຺ຕິໍ ປປ຺ປຸຍ຺ຍ ເຈຕສາ’’ຕິ [ເຈຕໂສຕິ (ສີ.)].

໒໔໓. ເອກໍ ¶ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສຸກ຺ກາ ຠິກ຺ຂຸນີ ມຫຕິຍາ ປຣິສາຍ ປຣິວຸຕາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ອຖ ໂຂ ສຸກ຺ກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ ຍກ຺ໂຂ ຣາຊຄເຫ ຣຖິກາຍ ¶ ຣຖິກໍ ສິງ຺ຆາຏເກນ ສິງ຺ຆາຏກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ກິໍ ເມ ກຕາ ຣາຊຄເຫ ມນຸສ຺ສາ, ມຘຸປີຕາວ ເສຍເຣ;

ເຍ ສຸກ຺ກໍ ນ ປຍິຣຸປາສນ຺ຕິ, ເທເສນ຺ຕິໍ ອມຕໍ ປທໍ.

‘‘ຕຎ຺ຈ ປນ ອປ຺ປຏິວານີຍໍ, ອເສຈນກໂມຊວໍ;

ປິວນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ ສປ຺ປຎ຺ຎາ, ວລາຫກມິວ ປນ຺ຖຄູ’’ຕິ [ວລາຫກມິວທ຺ຘຄູຕິ (ສີ.)].

໒໔໔. ເອກໍ ¶ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ເຕນ ¶ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອຸປາສໂກ ສຸກ຺ກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ໂຠຊນໍ ອທາສິ. ອຖ ໂຂ ສຸກ຺ກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ ຍກ຺ໂຂ ຣາຊຄເຫ ຣຖິກາຍ ຣຖິກໍ ສິງ຺ຆາຏເກນ ສິງ຺ຆາຏກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ປຸຎ຺ຎໍ ວຕ ປສວິ ພຫຸໍ, ສປ຺ປຎ຺ໂຎ ວຕາຍໍ ອຸປາສໂກ;

ໂຍ ສຸກ຺ກາຍ ອທາສິ ໂຠຊນໍ, ສພ຺ພຄນ຺ເຖຫິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ [ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາຍາຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)].

໒໔໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອຸປາສໂກ ຈີຣາຍ [ຈິຣາຍ (ກ.)] ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຈີວຣໍ ອທາສິ. ອຖ ¶ ໂຂ ຈີຣາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ ຍກ຺ໂຂ ຣາຊຄເຫ ຣຖິກາຍ ຣຖິກໍ ສິງ຺ຆາຏເກນ ສິງ຺ຆາຏກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ປຸຎ຺ຎໍ ¶ ວຕ ປສວິ ພຫຸໍ, ສປ຺ປຎ຺ໂຎ ວຕາຍໍ ອຸປາສໂກ;

ໂຍ ຈີຣາຍ ອທາສິ ຈີວຣໍ, ສພ຺ພໂຍເຄຫິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ [ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາຍາຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)].

໒໔໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ອາຬວິຍໍ ວິຫຣຕິ ອາຬວກສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຠວເນ. ອຖ ໂຂ ອາຬວໂກ ຍກ຺ໂຂ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນິກ຺ຂມ, ສມຓາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ຠຄວາ ນິກ຺ຂມິ. ‘‘ປວິສ, ສມຓາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ຠຄວາ ປາວິສິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຬວໂກ ຍກ຺ໂຂ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນິກ຺ຂມ, ສມຓາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ຠຄວາ ນິກ຺ຂມິ. ‘‘ປວິສ, ສມຓາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ຠຄວາ ປາວິສິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ¶ ໂຂ ອາຬວໂກ ຍກ຺ໂຂ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ ¶ – ‘‘ນິກ຺ຂມ, ສມຓາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ຠຄວາ ນິກ຺ຂມິ. ‘‘ປວິສ, ສມຓາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ຠຄວາ ປາວິສິ. ຈຕຸຕ຺ຖມ຺ປິ ໂຂ ອາຬວໂກ ຍກ຺ໂຂ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນິກ຺ຂມ, ສມຓາ’’ຕິ. ‘‘ນ ຂ຺ວາຫໍ ຕໍ, ອາວຸໂສ, ນິກ຺ຂມິສ຺ສາມິ. ຍໍ ເຕ ກຣຓີຍໍ ຕໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ປຎ຺ຫໍ ຕໍ, ສມຓ, ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ. ສເຈ ເມ ນ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສສິ, ຈິຕ຺ຕໍ ວາ ເຕ ຂິປິສ຺ສາມິ, ຫທຍໍ ວາ ເຕ ຜາເລສ຺ສາມິ, ປາເທສຸ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຣຄງ຺ຄາຍ ຂິປິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ນ ຂ຺ວາຫໍ ຕໍ, ອາວຸໂສ, ປສ຺ສາມິ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ¶ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ, ເຍ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ວາ ຂິເປຍ຺ຍ ຫທຍໍ ວາ ຜາເລຍ຺ຍ, ປາເທສຸ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຣຄງ຺ຄາຍ ຂິເປຍ຺ຍ. ອປິ ຈ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ປຸຈ຺ຉ ຍທາ ກງ຺ຂສີ’’ຕິ [(ອຖ ໂຂ ອາຬວໂກ ຍກ຺ໂຂ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ.) (ສີ.)].

‘‘ກິໍສູຘ ວິຕ຺ຕໍ ປຸຣິສສ຺ສ ເສຏ຺ຐໍ, ກິໍສຸ ສຸຈິຓ຺ຓໍ ສຸຂມາວຫາຕິ;

ກິໍສຸ ຫເວ ສາທຸຕຣໍ ຣສານໍ, ກຖໍຊີວິໍ ຊີວິຕມາຫຸ ເສຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສທ຺ຘີຘ ວິຕ຺ຕໍ ປຸຣິສ຺ສ ເສຏ຺ຐໍ, ຘມ຺ໂມ ສຸຈິຓ຺ໂຓ ສຸຂມາວຫາຕິ;

ສຈ຺ຈໍ ຫເວ ສາທຸຕຣໍ ຣສານໍ, ປຎ຺ຎາຊີວິໍ ຊີວິຕມາຫຸ ເສຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກຖໍສຸ ຕຣຕິ ໂອຆໍ, ກຖໍສຸ ຕຣຕິ ອຓ຺ຓວໍ;

ກຖໍສຸ ທຸກ຺ຂມຈ຺ເຈຕິ, ກຖໍສຸ ປຣິສຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ສທ຺ຘາຍ ¶ ຕຣຕິ ໂອຆໍ, ອປ຺ປມາເທນ ອຓ຺ຓວໍ;

ວີຣິເຍນ ທຸກ຺ຂມຈ຺ເຈຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ປຣິສຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

‘‘ກຖໍສຸ ລຠເຕ ປຎ຺ຎໍ, ກຖໍສຸ ວິນ຺ທເຕ ຘນໍ;

ກຖໍສຸ ກິຕ຺ຕິໍ ປປ຺ໂປຕິ, ກຖໍ ມິຕ຺ຕານິ ຄນ຺ຖຕິ;

ອສ຺ມາ ໂລກາ ປຣໍ ໂລກໍ, ກຖໍ ເປຈ຺ຈ ນ ໂສຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ສທ຺ທຫາໂນ ອຣຫຕໍ, ຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພານປຕ຺ຕິຍາ;

ສຸສ຺ສູສໍ ¶ [ສຸສ຺ສູສາ (ສີ. ປີ.)] ລຠເຕ ປຎ຺ຎໍ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ວິຈກ຺ຂໂຓ.

‘‘ປຕິຣູປກາຣີ ¶ ຘຸຣວາ, ອຸຏ຺ຐາຕາ ວິນ຺ທເຕ ຘນໍ;

ສຈ຺ເຈນ ¶ ກິຕ຺ຕິໍ ປປ຺ໂປຕິ, ທທໍ ມິຕ຺ຕານິ ຄນ຺ຖຕິ;

ອສ຺ມາ ໂລກາ ປຣໍ ໂລກໍ, ເອວໍ ເປຈ຺ຈ ນ ໂສຈຕິ.

‘‘ຍສ຺ເສເຕ ຈຕຸໂຣ ຘມ຺ມາ, ສທ຺ຘສ຺ສ ຆຣເມສິໂນ;

ສຈ຺ຈໍ ທມ຺ໂມ ຘິຕິ ຈາໂຄ, ສ ເວ ເປຈ຺ຈ ນ ໂສຈຕິ.

‘‘ອິງ຺ຆ ອຎ຺ເຎປິ ປຸຈ຺ຉສ຺ສຸ, ປຸຖູ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ;

ຍທິ ສຈ຺ຈາ ທມ຺ມາ ຈາຄາ, ຂນ຺ຕ຺ຍາ ຠິຍ຺ໂຍຘ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ກຖໍ ນຸ ທານິ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ປຸຖູ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ;

ໂຍຫໍ [ໂສຫໍ (ສີ.), ສ຺ວາຫໍ (ກ.)] ອຊ຺ຊ ປຊານາມິ, ໂຍ ອຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຣາຍິໂກ.

‘‘ອຕ຺ຖາຍ ວຕ ເມ ພຸທ຺ໂຘ, ວາສາຍາຬວິມາຄມາ [ມາຄໂຕ (ປີ. ກ.)];

ໂຍຫໍ [ໂສຫໍ (ສີ.)] ອຊ຺ຊ ປຊານາມິ, ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ.

‘‘ໂສ ອຫໍ ວິຈຣິສ຺ສາມິ, ຄາມາ ຄາມໍ ປຸຣາ ປຸຣໍ;

ນມສ຺ສມາໂນ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ສຸຘມ຺ມຕ’’ນ຺ຕິ.

ອິນ຺ທໂກ ສກ຺ກ ສູຈິ ຈ, ມຓິຠທ຺ໂທ ຈ ສານຸ ຈ;

ປິຍງ຺ກຣ ປຸນພ຺ພສຸ ສຸທຕ຺ໂຕ ຈ, ທ຺ເວ ສຸກ຺ກາ ຈີຣອາຬວີຕິ ທ຺ວາທສ.

໒໔໗. ເອວໍ ¶ ¶ ¶ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສຸຣາ ເທເວ ອຠິຍໍສຸ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ສຸວີຣໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ເອເຕ, ຕາຕ ສຸວີຣ, ອສຸຣາ ເທເວ ອຠິຍນ຺ຕິ. ຄຈ຺ຉ, ຕາຕ ສຸວີຣ, ອສຸເຣ ປຈ຺ຈຸຍ຺ຍາຫີ’ຕິ. ‘ເອວໍ ຠທ຺ທນ຺ຕວາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸວີໂຣ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ປມາທໍ ອາປາເທສິ [ອາຫເຣສິ (ກຕ຺ຖຈິ) ນວງ຺ຄຸຕ຺ຕເຣ ສີຫນາທສຸຕ຺ເຕປິ]. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ສຸວີຣໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ເອເຕ, ຕາຕ ສຸວີຣ, ອສຸຣາ ເທເວ ອຠິຍນ຺ຕິ. ຄຈ຺ຉ, ຕາຕ ສຸວີຣ, ອສຸເຣ ປຈ຺ຈຸຍ຺ຍາຫີ’ຕິ. ‘ເອວໍ ຠທ຺ທນ຺ຕວາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸວີໂຣ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ທຸຕິຍມ຺ປິ ປມາທໍ ອາປາເທສິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ສຸວີຣໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ເອເຕ, ຕາຕ ສຸວີຣ, ອສຸຣາ ເທເວ ອຠິຍນ຺ຕິ. ຄຈ຺ຉ, ຕາຕ ສຸວີຣ, ອສຸເຣ ປຈ຺ຈຸຍ຺ຍາຫີ’ຕິ ¶ . ‘ເອວໍ ຠທ຺ທນ຺ຕວາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸວີໂຣ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຕຕິຍມ຺ປິ ປມາທໍ ອາປາເທສິ. ອຖ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ສຸວີຣໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ອນຸຏ຺ຐຫໍ ອວາຍາມໍ, ສຸຂໍ ຍຕ຺ຣາຘິຄຈ຺ຉຕິ;

ສຸວີຣ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາຫິ, ມຎ຺ຈ ຕຕ຺ເຖວ ປາປຍາ’’ຕິ.

‘‘ອລສ຺ວສ຺ສ ¶ [ອລສ’ສ຺ສ (ສີ. ປີ.), ອລສ຺ວາຍໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອນຸຏ຺ຐາຕາ, ນ ຈ ກິຈ຺ຈານິ ກາຣເຍ;

ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘສ຺ສ, ຕໍ ເມ ສກ຺ກ ວຣໍ ທິສາ’’ຕິ.

‘‘ຍຕ຺ຖາລໂສ ¶ ອນຸຏ຺ຐາຕາ, ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ສຸຂເມຘຕິ;

ສຸວີຣ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາຫິ, ມຎ຺ຈ ຕຕ຺ເຖວ ປາປຍາ’’ຕິ.

‘‘ອກມ຺ມຸນາ [ອກມ຺ມນາ (ສີ. ປີ.)] ເທວເສຏ຺ຐ, ສກ຺ກ ວິນ຺ເທມຸ ຍໍ ສຸຂໍ;

ອໂສກໍ ອນຸປາຍາສໍ, ຕໍ ເມ ສກ຺ກ ວຣໍ ທິສາ’’ຕິ.

‘‘ສເຈ ອຕ຺ຖິ ອກມ຺ເມນ, ໂກຈິ ກ຺ວຈິ ນ ຊີວຕິ;

ນິພ຺ພານສ຺ສ ຫິ ໂສ ມຄ຺ໂຄ, ສຸວີຣ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາຫິ;

‘‘ໂສ ຫິ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ສກໍ ປຸຎ຺ຎຜລໍ ອຸປຊີວມາໂນ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ອິສ຺ສຣິຍາຘິປຈ຺ຈໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍສ຺ສ ວຓ຺ຓວາທີ ຠວິສ຺ສຕິ. ອິຘ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສເຠຖ, ຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ປພ຺ພຊິຕາ ສມານາ ອຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາຖ ¶ ຆເຏຍ຺ຍາຖ ວາຍເມຍ຺ຍາຖ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ, ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາ’’ຕິ.

໒໔໘. ສາວຕ຺ຖິຍໍ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສຸຣາ ເທເວ ອຠິຍໍສຸ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ສຸສີມໍ [ສຸສິມໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ເອເຕ, ຕາຕ ສຸສີມ, ອສຸຣາ ເທເວ ອຠິຍນ຺ຕິ. ຄຈ຺ຉ, ຕາຕ ສຸສີມ, ອສຸເຣ ປຈ຺ຈຸຍ຺ຍາຫີ’ຕິ. ‘ເອວໍ ຠທ຺ທນ຺ຕວາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸສີໂມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ປມາທໍ ອາປາເທສິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ¶ ເທວານມິນ຺ໂທ ສຸສີມໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ…ເປ… ທຸຕິຍມ຺ປິ ປມາທໍ ອາປາເທສິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ສຸສີມໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ປມາທໍ ອາປາເທສິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ສຸສີມໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ອນຸຏ຺ຐຫໍ ¶ ອວາຍາມໍ, ສຸຂໍ ຍຕ຺ຣາຘິຄຈ຺ຉຕິ;

ສຸສີມ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາຫິ, ມຎ຺ຈ ຕຕ຺ເຖວ ປາປຍາ’’ຕິ.

‘‘ອລສ຺ວສ຺ສ ¶ ອນຸຏ຺ຐາຕາ, ນ ຈ ກິຈ຺ຈານິ ກາຣເຍ;

ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘສ຺ສ, ຕໍ ເມ ສກ຺ກ ວຣໍ ທິສາ’’ຕິ.

‘‘ຍຕ຺ຖາລໂສ ອນຸຏ຺ຐາຕາ, ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ສຸຂເມຘຕິ;

ສຸສີມ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາຫິ, ມຎ຺ຈ ຕຕ຺ເຖວ ປາປຍາ’’ຕິ.

‘‘ອກມ຺ມຸນາ ເທວເສຏ຺ຐ, ສກ຺ກ ວິນ຺ເທມຸ ຍໍ ສຸຂໍ;

ອໂສກໍ ອນຸປາຍາສໍ, ຕໍ ເມ ສກ຺ກ ວຣໍ ທິສາ’’ຕິ.

‘‘ສເຈ ອຕ຺ຖິ ອກມ຺ເມນ, ໂກຈິ ກ຺ວຈິ ນ ຊີວຕິ;

ນິພ຺ພານສ຺ສ ຫິ ໂສ ມຄ຺ໂຄ, ສຸສີມ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາຫິ;

‘‘ໂສ ຫິ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ສກໍ ປຸຎ຺ຎຜລໍ ອຸປຊີວມາໂນ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ອິສ຺ສຣິຍາຘິປຈ຺ຈໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍສ຺ສ ວຓ຺ຓວາທີ ຠວິສ຺ສຕິ. ອິຘ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສເຠຖ, ຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ປພ຺ພຊິຕາ ສມານາ ອຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາຖ ຆເຏຍ຺ຍາຖ ວາຍເມຍ຺ຍາຖ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ, ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ, ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາ’’ຕິ.

໒໔໙. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ¶ . ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ ¶ . ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວາສຸຣສງ຺ຄາໂມ ສມຸປພ຺ຍູຬ຺ໂຫ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເທເວ ຕາວຕິໍເສ ອາມນ຺ເຕສິ –

‘ສເຈ, ມາຣິສາ, ເທວານໍ ສງ຺ຄາມຄຕານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ¶ ຠຍໍ ວາ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ວາ ໂລມຫໍໂສ ວາ, ມເມວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຘຊຄ຺ຄໍ ອຸລ຺ໂລເກຍ຺ຍາຖ. ມມຎ຺ຫິ ໂວ ຘຊຄ຺ຄໍ ອຸລ຺ໂລກຍຕໍ ຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ ຠຍໍ ວາ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ວາ ໂລມຫໍໂສ ວາ, ໂສ ປຫີຍິສ຺ສຕິ’.

‘ໂນ ເຈ ເມ ຘຊຄ຺ຄໍ ອຸລ຺ໂລເກຍ຺ຍາຖ, ອຖ ປຊາປຕິສ຺ສ ເທວຣາຊສ຺ສ ຘຊຄ຺ຄໍ ອຸລ຺ໂລເກຍ຺ຍາຖ. ປຊາປຕິສ຺ສ ຫິ ໂວ ເທວຣາຊສ຺ສ ຘຊຄ຺ຄໍ ອຸລ຺ໂລກຍຕໍ ຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ ຠຍໍ ວາ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ວາ ໂລມຫໍໂສ ວາ, ໂສ ປຫີຍິສ຺ສຕິ’.

‘ໂນ ¶ ເຈ ປຊາປຕິສ຺ສ ເທວຣາຊສ຺ສ ຘຊຄ຺ຄໍ ອຸລ຺ໂລເກຍ຺ຍາຖ, ອຖ ວຣຸຓສ຺ສ ເທວຣາຊສ຺ສ ຘຊຄ຺ຄໍ ອຸລ຺ໂລເກຍ຺ຍາຖ. ວຣຸຓສ຺ສ ຫິ ໂວ ເທວຣາຊສ຺ສ ຘຊຄ຺ຄໍ ອຸລ຺ໂລກຍຕໍ ຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ ຠຍໍ ວາ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ວາ ໂລມຫໍໂສ ວາ, ໂສ ປຫີຍິສ຺ສຕິ’.

‘ໂນ ເຈ ວຣຸຓສ຺ສ ເທວຣາຊສ຺ສ ຘຊຄ຺ຄໍ ອຸລ຺ໂລເກຍ຺ຍາຖ, ອຖ ອີສານສ຺ສ ເທວຣາຊສ຺ສ ຘຊຄ຺ຄໍ ອຸລ຺ໂລເກຍ຺ຍາຖ. ອີສານສ຺ສ ຫິ ໂວ ເທວຣາຊສ຺ສ ຘຊຄ຺ຄໍ ອຸລ຺ໂລກຍຕໍ ຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ ຠຍໍ ວາ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ວາ ໂລມຫໍໂສ ວາ, ໂສ ປຫີຍິສ຺ສຕີ’’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ກສ຺ສ ວາ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ຘຊຄ຺ຄໍ ອຸລ຺ໂລກຍຕໍ, ປຊາປຕິສ຺ສ ວາ ເທວຣາຊສ຺ສ ຘຊຄ຺ຄໍ ອຸລ຺ໂລກຍຕໍ, ວຣຸຓສ຺ສ ວາ ເທວຣາຊສ຺ສ ຘຊຄ຺ຄໍ ອຸລ຺ໂລກຍຕໍ, ອີສານສ຺ສ ວາ ເທວຣາຊສ຺ສ ຘຊຄ຺ຄໍ ອຸລ຺ໂລກຍຕໍ ຍໍ ¶ ຠວິສ຺ສຕິ ຠຍໍ ວາ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ວາ ໂລມຫໍໂສ ວາ, ໂສ ປຫີເຍຖາປິ ໂນປິ ປຫີເຍຖ [ໂນ ປຫີເຍຖ (ກ.)].

‘‘ຕໍ ¶ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ສກ຺ໂກ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານມິນ຺ໂທ ອວີຕຣາໂຄ ອວີຕໂທໂສ ອວີຕໂມໂຫ ຠີຣຸ ຉມ຺ຠີ ອຸຕ຺ຣາສີ ປລາຍີຕິ.

‘‘ອຫຎ຺ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ວທາມິ – ‘ສເຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຎ຺ຎຄຕານໍ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລຄຕານໍ ວາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄຕານໍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ຠຍໍ ວາ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ວາ ໂລມຫໍໂສ ວາ, ມເມວ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍາຖ – ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ມມຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸສ຺ສຣຕໍ ຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ ຠຍໍ ວາ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ວາ ໂລມຫໍໂສ ວາ, ໂສ ປຫີຍິສ຺ສຕິ.

‘‘ໂນ ¶ ເຈ ມໍ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍາຖ, ອຖ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍາຖ – ‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’ຕິ. ຘມ຺ມຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸສ຺ສຣຕໍ ຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ ຠຍໍ ວາ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ວາ ໂລມຫໍໂສ ວາ, ໂສ ປຫີຍິສ຺ສຕິ.

‘‘ໂນ ເຈ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍາຖ, ອຖ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍາຖ – ‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ອຸຊຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ¶ ຎາຍປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ຍທິທໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຸຣິສຍຸຄານິ ອຏ຺ຐ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລາ ເອສ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’ຕິ. ສງ຺ຆຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸສ຺ສຣຕໍ ¶ ຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ ຠຍໍ ວາ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ວາ ໂລມຫໍໂສ ວາ, ໂສ ປຫີຍິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາຄໂຕ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວີຕຣາໂຄ ວີຕໂທໂສ ວີຕໂມໂຫ ອຠີຣຸ ອຈ຺ຉມ຺ຠີ ອນຸຕ຺ຣາສີ ອປລາຍີ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ອຣຎ຺ເຎ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວາ, ສຸຎ຺ຎາຄາເຣວ ຠິກ຺ຂໂວ;

ອນຸສ຺ສເຣຖ [ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍາຖ (ກ.) ປທສິທ຺ຘິ ປນ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພາ] ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ຠຍໍ ຕຸມ຺ຫາກ ໂນ ສິຍາ.

‘‘ໂນ ¶ ເຈ ພຸທ຺ຘໍ ສເຣຍ຺ຍາຖ, ໂລກເຊຏ຺ຐໍ ນຣາສຠໍ;

ອຖ ຘມ຺ມໍ ສເຣຍ຺ຍາຖ, ນິຍ຺ຍານິກໍ ສຸເທສິຕໍ.

‘‘ໂນ ເຈ ຘມ຺ມໍ ສເຣຍ຺ຍາຖ, ນິຍ຺ຍານິກໍ ສຸເທສິຕໍ;

ອຖ ສງ຺ຆໍ ສເຣຍ຺ຍາຖ, ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ.

‘‘ເອວໍ ພຸທ຺ຘໍ ສຣນ຺ຕານໍ, ຘມ຺ມໍ ສງ຺ຆຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂໂວ;

ຠຍໍ ວາ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ວາ, ໂລມຫໍໂສ ນ ເຫສ຺ສຕີ’’ຕິ.

໒໕໐. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ເທວາສຸຣສງ຺ຄາໂມ ສມຸປພ຺ຍູຬ຺ໂຫ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວປຈິຕ຺ຕິ ອສຸຣິນ຺ໂທ ອສຸເຣ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ສເຈ, ມາຣິສາ, ເທວານໍ ອສຸຣສງ຺ຄາເມ ສມຸປພ຺ຍູຬ຺ເຫ ອສຸຣາ ¶ ຊິເນຍ຺ຍຸໍ ເທວາ ປຣາຊິເນຍ຺ຍຸໍ [ປຣາເຊຍ຺ຍຸໍ (ສີ. ປີ.)], ເຍນ ນໍ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ກຓ຺ຐປຎ຺ຈເມຫິ ພນ຺ຘເນຫິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມມ ສນ຺ຕິເກ ອາເນຍ຺ຍາຖ ອສຸຣປຸຣ’ນ຺ຕິ. ສກ຺ໂກປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານມິນ຺ໂທ ເທເວ ຕາວຕິໍເສ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ສເຈ, ມາຣິສາ, ເທວານໍ ອສຸຣສງ຺ຄາເມ ສມຸປພ຺ຍູຬ຺ເຫ ເທວາ ຊິເນຍ຺ຍຸໍ ອສຸຣາ ປຣາຊິເນຍ຺ຍຸໍ, ເຍນ ນໍ ເວປຈິຕ຺ຕິໍ ອສຸຣິນ຺ທໍ ກຓ຺ຐປຎ຺ຈເມຫິ ພນ຺ຘເນຫິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມມ ສນ຺ຕິເກ ອາເນຍ຺ຍາຖ ສຸຘມ຺ມສຠ’’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຄາເມ ເທວາ ຊິນິໍສຸ ¶ , ອສຸຣາ ປຣາຊິນິໍສຸ [ປຣາຊິໍສຸ (ສີ. ປີ.)]. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ເວປຈິຕ຺ຕິໍ ອສຸຣິນ຺ທໍ ກຓ຺ຐປຎ຺ຈເມຫິ ພນ຺ຘເນຫິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອາເນສຸໍ ສຸຘມ຺ມສຠໍ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວປຈິຕ຺ຕິ ອສຸຣິນ຺ໂທ ກຓ຺ຐປຎ຺ຈເມຫິ ພນ຺ຘເນຫິ ພທ຺ໂຘ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ສຸຘມ຺ມສຠໍ ປວິສນ຺ຕຎ຺ຈ ນິກ຺ຂມນ຺ຕຎ຺ຈ ອສພ຺ຠາຫິ ຜຣຸສາຫິ ວາຈາຫິ ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕລິ ສງ຺ຄາຫໂກ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ຄາຖາຫິ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ຠຍາ ນຸ ມຆວາ ສກ຺ກ, ທຸພ຺ພລ຺ຍາ ໂນ ຕິຕິກ຺ຂສິ;

ສຸຓນ຺ໂຕ ຜຣຸສໍ ວາຈໍ, ສມ຺ມຸຂາ ເວປຈິຕ຺ຕິໂນ’’ຕິ.

‘‘ນາຫໍ ¶ ຠຍາ ນ ທຸພ຺ພລ຺ຍາ, ຂມາມິ ເວປຈິຕ຺ຕິໂນ;

ກຖຎ຺ຫິ ມາທິໂສ ວິຎ຺ຎູ, ພາເລນ ປຏິສໍຍຸເຊ’’ຕິ.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ພາລາ ປຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ໂນ ຈສ຺ສ ປຏິເສຘໂກ;

ຕສ຺ມາ ຠຸເສນ ທຓ຺ເຑນ, ຘີໂຣ ພາລໍ ນິເສຘເຍ’’ຕິ.

‘‘ເອຕເທວ ¶ ອຫໍ ມຎ຺ເຎ, ພາລສ຺ສ ປຏິເສຘນໍ;

ປຣໍ ສງ຺ກຸປິຕໍ ຎຕ຺ວາ, ໂຍ ສໂຕ ອຸປສມ຺ມຕີ’’ຕິ.

‘‘ເອຕເທວ ຕິຕິກ຺ຂາຍ, ວຊ຺ຊໍ ປສ຺ສາມິ ວາສວ;

ຍທາ ນໍ ມຎ຺ຎຕິ ພາໂລ, ຠຍາ ມ຺ຍາຍໍ ຕິຕິກ຺ຂຕິ;

ອຊ຺ຌາຣຸຫຕິ ທຸມ຺ເມໂຘ, ໂຄວ ຠິຍ຺ໂຍ ປລາຍິນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກາມໍ ¶ ມຎ຺ຎຕຸ ວາ ມາ ວາ, ຠຍາ ມ຺ຍາຍໍ ຕິຕິກ຺ຂຕິ;

ສທຕ຺ຖປຣມາ ອຕ຺ຖາ, ຂນ຺ຕ຺ຍາ ຠິຍ຺ໂຍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ໂຍ ຫເວ ພລວາ ສນ຺ໂຕ, ທຸພ຺ພລສ຺ສ ຕິຕິກ຺ຂຕິ;

ຕມາຫຸ ປຣມໍ ຂນ຺ຕິໍ, ນິຈ຺ຈໍ ຂມຕິ ທຸພ຺ພໂລ.

‘‘ອພລໍ ຕໍ ພລໍ ອາຫຸ, ຍສ຺ສ ພາລພລໍ ພລໍ;

ພລສ຺ສ ຘມ຺ມຄຸຕ຺ຕສ຺ສ, ປຏິວຕ຺ຕາ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຕສ຺ເສວ ເຕນ ປາປິໂຍ, ໂຍ ກຸທ຺ຘໍ ປຏິກຸຊ຺ຌຕິ;

ກຸທ຺ຘໍ ອປ຺ປຏິກຸຊ຺ຌນ຺ໂຕ, ສງ຺ຄາມໍ ເຊຕິ ທຸຊ຺ຊຍໍ.

‘‘ອຸຠິນ຺ນມຕ຺ຖໍ ¶ ຈຣຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ;

ປຣໍ ສງ຺ກຸປິຕໍ ຎຕ຺ວາ, ໂຍ ສໂຕ ອຸປສມ຺ມຕິ.

‘‘ອຸຠິນ຺ນໍ ¶ ຕິກິຈ຺ຉນ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ;

ຊນາ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ພາໂລຕິ, ເຍ ຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິທາ’’ຕິ.

‘‘ໂສ ຫິ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ສກໍ ປຸຎ຺ຎຜລໍ ອຸປຊີວມາໂນ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ອິສ຺ສຣິຍາຘິປຈ຺ຈໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ຂນ຺ຕິໂສຣຈ຺ຈສ຺ສ ວຓ຺ຓວາທີ ຠວິສ຺ສຕິ. ອິຘ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສເຠຖ ຍໍ ¶ ຕຸມ຺ເຫ ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ປພ຺ພຊິຕາ ສມານາ ຂມາ ຈ ຠເວຍ຺ຍາຖ ໂສຣຕາ ຈາ’’ຕິ.

໒໕໑. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວາສຸຣສງ຺ຄາໂມ ສມຸປພ຺ຍູຬ຺ໂຫ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວປຈິຕ຺ຕິ ອສຸຣິນ຺ໂທ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ໂຫຕຸ, ເທວານມິນ຺ທ, ສຸຠາສິເຕນ ຊໂຍ’ຕິ. ‘ໂຫຕຸ, ເວປຈິຕ຺ຕິ, ສຸຠາສິເຕນ ຊໂຍ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວາ ຈ ອສຸຣາ ຈ ປາຣິສຊ຺ເຊ ຐເປສຸໍ – ‘ອິເມ ໂນ ສຸຠາສິຕທຸພ຺ຠາສິຕໍ ອາຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວປຈິຕ຺ຕິໍ ອສຸຣິນ຺ໂທ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຠຓ, ເທວານມິນ຺ທ, ຄາຖ’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເວປຈິຕ຺ຕິ ອສຸຣິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຕຸມ຺ເຫ ຂ຺ເວຕ຺ຖ, ເວປຈິຕ຺ຕິ, ປຸພ຺ພເທວາ. ຠຓ, ເວປຈິຕ຺ຕິ, ຄາຖ’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ¶ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວປຈິຕ຺ຕິ ອສຸຣິນ຺ໂທ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ພາລາ ປຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ໂນ ຈສ຺ສ ປຏິເສຘໂກ;

ຕສ຺ມາ ຠຸເສນ ທຓ຺ເຑນ, ຘີໂຣ ພາລໍ ນິເສຘເຍ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕາຍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວປຈິຕ຺ຕິນາ ອສຸຣິນ຺ເທນ ຄາຖາຍ ອສຸຣາ ອນຸໂມທິໍສຸ, ເທວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວປຈິຕ຺ຕິ ອສຸຣິນ຺ໂທ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຠຓ, ເທວານມິນ຺ທ, ຄາຖ’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ¶ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ເອຕເທວ ¶ ອຫໍ ມຎ຺ເຎ, ພາລສ຺ສ ປຏິເສຘນໍ;

ປຣໍ ສງ຺ກຸປິຕໍ ຎຕ຺ວາ, ໂຍ ສໂຕ ອຸປສມ຺ມຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕາຍ ¶ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ເກນ ເທວານມິນ຺ເທນ ຄາຖາຍ, ເທວາ ອນຸໂມທິໍສຸ, ອສຸຣາ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເວປຈິຕ຺ຕິໍ ອສຸຣິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຠຓ, ເວປຈິຕ຺ຕິ, ຄາຖ’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວປຈິຕ຺ຕິ ອສຸຣິນ຺ໂທ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ເອຕເທວ ຕິຕິກ຺ຂາຍ, ວຊ຺ຊໍ ປສ຺ສາມິ ວາສວ;

ຍທາ ນໍ ມຎ຺ຎຕິ ພາໂລ, ຠຍາ ມ຺ຍາຍໍ ຕິຕິກ຺ຂຕິ;

ອຊ຺ຌາຣຸຫຕິ ທຸມ຺ເມໂຘ, ໂຄວ ຠິຍ຺ໂຍ ປລາຍິນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠາສິຕາຍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວປຈິຕ຺ຕິນາ ອສຸຣິນ຺ເທນ ຄາຖາຍ ອສຸຣາ ອນຸໂມທິໍສຸ, ເທວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວປຈິຕ຺ຕິ ອສຸຣິນ຺ໂທ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຠຓ, ເທວານມິນ຺ທ, ຄາຖ’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ກາມໍ ມຎ຺ຎຕຸ ວາ ມາ ວາ, ຠຍາ ມ຺ຍາຍໍ ຕິຕິກ຺ຂຕິ;

ສທຕ຺ຖປຣມາ ອຕ຺ຖາ, ຂນ຺ຕ຺ຍາ ຠິຍ຺ໂຍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ໂຍ ຫເວ ພລວາ ສນ຺ໂຕ, ທຸພ຺ພລສ຺ສ ຕິຕິກ຺ຂຕິ;

ຕມາຫຸ ປຣມໍ ຂນ຺ຕິໍ, ນິຈ຺ຈໍ ຂມຕິ ທຸພ຺ພໂລ.

‘‘ອພລໍ ¶ ຕໍ ພລໍ ອາຫຸ, ຍສ຺ສ ພາລພລໍ ພລໍ;

ພລສ຺ສ ຘມ຺ມຄຸຕ຺ຕສ຺ສ, ປຏິວຕ຺ຕາ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຕສ຺ເສວ ເຕນ ປາປິໂຍ, ໂຍ ກຸທ຺ຘໍ ປຏິກຸຊ຺ຌຕິ;

ກຸທ຺ຘໍ ອປ຺ປຏິກຸຊ຺ຌນ຺ໂຕ, ສງ຺ຄາມໍ ເຊຕິ ທຸຊ຺ຊຍໍ.

‘‘ອຸຠິນ຺ນມຕ຺ຖໍ ¶ ຈຣຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ;

ປຣໍ ສງ຺ກຸປິຕໍ ຎຕ຺ວາ, ໂຍ ສໂຕ ອຸປສມ຺ມຕິ.

‘‘ອຸຠິນ຺ນໍ ¶ ຕິກິຈ຺ຉນ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ;

ຊນາ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ພາໂລຕິ, ເຍ ຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິທາ’’ຕິ.

‘‘ຠາສິຕາສຸ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ເກນ ເທວານມິນ຺ເທນ ຄາຖາສຸ, ເທວາ ອນຸໂມທິໍສຸ, ອສຸຣາ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານຎ຺ຈ ອສຸຣານຎ຺ຈ ປາຣິສຊ຺ຊາ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ຠາສິຕາ ໂຂ ເວປຈິຕ຺ຕິນາ ອສຸຣິນ຺ເທນ ຄາຖາໂຍ. ຕາ ຈ ໂຂ ສທຓ຺ຑາວຈຣາ ສສຕ຺ຖາວຈຣາ, ອິຕິ ຠຓ຺ຑນໍ ອິຕິ ¶ ວິຄ຺ຄໂຫ ອິຕິ ກລໂຫ. ຠາສິຕາ ໂຂ [ຠາສິຕາ ໂຂ ປນ (ສີ.)] ສກ຺ເກນ ເທວານມິນ຺ເທນ ຄາຖາໂຍ. ຕາ ຈ ໂຂ ອທຓ຺ຑາວຈຣາ ອສຕ຺ຖາວຈຣາ, ອິຕິ ອຠຓ຺ຑນໍ ອິຕິ ອວິຄ຺ຄໂຫ ອິຕິ ອກລໂຫ. ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ສຸຠາສິເຕນ ຊໂຍ’ຕິ. ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ສຸຠາສິເຕນ ຊໂຍ ອໂຫສີ’’ຕິ.

໒໕໒. ສາວຕ຺ຖິຍໍ. ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວາສຸຣສງ຺ຄາໂມ ສມຸປພ຺ຍູຬ຺ໂຫ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຄາເມ ອສຸຣາ ຊິນິໍສຸ ¶ , ເທວາ ປຣາຊິນິໍສຸ. ປຣາຊິຕາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວາ ອປາຍໍສ຺ເວວ ອຸຕ຺ຕເຣນມຸຂາ, ອຠິຍໍສ຺ເວວ ເນ ອສຸຣາ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ມາຕລິ ສງ຺ຄາຫກໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ກຸລາວກາ ມາຕລິ ສິມ຺ພລິສ຺ມິໍ,

ມາຍິເມ ທິຊາ ວິກຸລາວກາ [ວິກຸລາວາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ອເຫສຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘‘ເອວໍ ຠທ຺ທນ຺ຕວາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕລິ ສງ຺ຄາຫໂກ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ສຫສ຺ສຍຸຕ຺ຕໍ ອາຊຎ຺ຎຣຖໍ ປຈ຺ຈຸທາວຕ຺ເຕສິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສຸຣານໍ ເອຕທໂຫສິ ¶ – ‘ປຈ຺ຈຸທາວຕ຺ໂຕ ໂຂ ທານິ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ສຫສ຺ສຍຸຕ຺ໂຕ ອາຊຎ຺ຎຣໂຖ ¶ . ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ເທວາ ອສຸເຣຫິ ສງ຺ຄາເມສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຠີຕາ ອສຸຣປຸຣເມວ ປາວິສິໍສຸ. ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ຘມ຺ເມນ ຊໂຍ ອໂຫສີ’’’ຕິ.

໒໕໓. ສາວຕ຺ຖິຍໍ. ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘ໂຍປິ ເມ ອສ຺ສ ສຸປຈ຺ຈຕ຺ຖິໂກ ຕສ຺ສປາຫໍ ນ ທຸພ຺ເຠຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວປຈິຕ຺ຕິ ອສຸຣິນ຺ໂທ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ¶ ເຍນ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອທ຺ທສາ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເວປຈິຕ຺ຕິໍ ອສຸຣິນ຺ທໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ເວປຈິຕ຺ຕິໍ ອສຸຣິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຕິຏ຺ຐ, ເວປຈິຕ຺ຕິ, ຄຫິໂຕສີ’’’ຕິ.

‘‘ຍເທວ ເຕ, ມາຣິສ, ປຸພ຺ເພ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕເທວ ຕ຺ວໍ ມາ ປຊຫາສີ’’ຕິ [ຕເທວ ຕ຺ວໍ ມາຣິສ ປຫາສີຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)].

‘‘ສປສ຺ສຸ ຈ ເມ, ເວປຈິຕ຺ຕິ, ອທຸພ຺ຠາຍາ’’ຕິ [ອທ຺ຣຸພ຺ຠາຍ (ກ.)].

‘‘ຍໍ ມຸສາ ຠຓໂຕ ປາປໍ, ຍໍ ປາປໍ ອຣິຍູປວາທິໂນ;

ມິຕ຺ຕທ຺ທຸໂນ ຈ ຍໍ ປາປໍ, ຍໍ ປາປໍ ອກຕຎ຺ຎຸໂນ;

ຕເມວ ປາປໍ ຜຸສຕຸ [ຜຸສຕິ (ສີ. ປີ.)], ໂຍ ເຕ ທຸພ຺ເຠ ສຸຊມ຺ປຕີ’’ຕິ.

໒໕໔. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ເຊຕວເນ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ທິວາວິຫາຣຄໂຕ ໂຫຕິ ປຏິສລ຺ລີໂນ. ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ຈ ເທວານມິນ຺ໂທ ເວໂຣຈໂນ ຈ ອສຸຣິນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໍ ທ຺ວາຣພາຫໍ ນິສ຺ສາຍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ອຖ ໂຂ ເວໂຣຈໂນ ອສຸຣິນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ວາຍເມເຖວ ¶ ປຸຣິໂສ, ຍາວ ອຕ຺ຖສ຺ສ ນິປ຺ຜທາ;

ນິປ຺ຜນ຺ນໂສຠໂນ [ໂສຠິໂນ (ສີ.), ໂສຠໂຓ (ປີ. ກ.)] ອຕ຺ໂຖ [ອຕ຺ຖາ (ສີ.)], ເວໂຣຈນວໂຈ ອິທ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ວາຍເມເຖວ ¶ ປຸຣິໂສ, ຍາວ ອຕ຺ຖສ຺ສ ນິປ຺ຜທາ;

ນິປ຺ຜນ຺ນໂສຠໂນ ອຕ຺ໂຖ [ນິປ຺ຜນ຺ນໂສຠິໂນ ອຕ຺ຖາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ຂນ຺ຕ຺ຍາ ຠິຍ຺ໂຍ ນ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ສພ຺ເພ ¶ ສຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖຊາຕາ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຍຖາຣຫໍ;

ສໍໂຍຄປຣມາ ຕ຺ເວວ, ສມ຺ໂຠຄາ ສພ຺ພປາຓິນໍ;

ນິປ຺ຜນ຺ນໂສຠໂນ ອຕ຺ໂຖ, ເວໂຣຈນວໂຈ ອິທ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖຊາຕາ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຍຖາຣຫໍ;

ສໍໂຍຄປຣມາ ຕ຺ເວວ, ສມ຺ໂຠຄາ ສພ຺ພປາຓິນໍ;

ນິປ຺ຜນ຺ນໂສຠໂນ ອຕ຺ໂຖ, ຂນ຺ຕ຺ຍາ ຠິຍ຺ໂຍ ນ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

໒໕໕. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ¶ . ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ພຫຸລາ ອິສໂຍ ສີລວນ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ປຓ຺ຓກຸຏີສຸ ສມ຺ມນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ຈ ເທວານມິນ຺ໂທ ເວປຈິຕ຺ຕິ ຈ ອສຸຣິນ຺ໂທ ເຍນ ເຕ ອິສໂຍ ສີລວນ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວປຈິຕ຺ຕິ ອສຸຣິນ຺ໂທ ປຏລິໂຍ [ອຏລິໂຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ອາຏລິໂຍ (ກ.) ມ. ນິ. ໒.໔໑໐] ອຸປາຫນາ ອາໂຣຫິຕ຺ວາ ຂຄ຺ຄໍ ໂອລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ຉຕ຺ເຕນ ຘາຣິຍມາເນນ ອຄ຺ຄທ຺ວາເຣນ ອສ຺ສມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເຕ ອິສໂຍ ສີລວນ຺ເຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມ ອປພ຺ຍາມໂຕ ກຣິຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກມິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ປຏລິໂຍ ອຸປາຫນາ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ຂຄ຺ຄໍ ອຎ຺ເຎສໍ ທຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕໍ ອປນາເມຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣເນວ ອສ຺ສມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເຕ ອິສໂຍ ສີລວນ຺ເຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມ ອນຸວາຕໍ ປຎ຺ຊລິໂກ ນມສ຺ສມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ’’. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕ ອິສໂຍ ສີລວນ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິໍສຸ –

‘‘ຄນ຺ໂຘ ¶ ອິສີນໍ ຈິຣທິກ຺ຂິຕານໍ,

ຄນ຺ໂຘ ອິສີນໍ ອສຸຈິ ເທວຣາຊາ’’ຕິ.

‘‘ຄນ຺ໂຘ ອິສີນໍ ຈິຣທິກ຺ຂິຕານໍ,

ກາຍາ ຈຸໂຕ ຄຈ຺ຉຕຸ [ຄຈ຺ຉຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ມາລຸເຕນ,

ສຸຈິຕ຺ຣປຸປ຺ຜໍ ສິຣສ຺ມິໍວ ມາລໍ;

ນ ເຫຕ຺ຖ ເທວາ ປຏິກູລສຎ຺ຎິໂນ’’ຕິ.

໒໕໖. ສາວຕ຺ຖິຍໍ. ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ພຫຸລາ ອິສໂຍ ສີລວນ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ ສມຸທ຺ທຕີເຣ ປຓ຺ຓກຸຏີສຸ ສມ຺ມນ຺ຕິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ເທວາສຸຣສງ຺ຄາໂມ ສມຸປພ຺ຍູຬ຺ໂຫ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕສໍ ອິສີນໍ ສີລວນ຺ຕານໍ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມານໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘ຘມ຺ມິກາ ໂຂ ເທວາ, ອຘມ຺ມິກາ ອສຸຣາ. ສິຍາປິ ໂນ ອສຸຣໂຕ ຠຍໍ. ຍໍນູນ ມຍໍ ສມ຺ພຣໍ ອສຸຣິນ຺ທໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ¶ ອຠຍທກ຺ຂິຓໍ ຍາເຈຍ຺ຍາມາ’’’ຕິ. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕ ອິສໂຍ ສີລວນ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ¶ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ ເອວເມວ – ສມຸທ຺ທຕີເຣ ປຓ຺ຓກຸຏີສຸ ອນ຺ຕຣຫິຕາ ສມ຺ພຣສ຺ສ ອສຸຣິນ຺ທສ຺ສ ສມ຺ມຸເຂ ປາຕຸຣເຫສຸໍ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕ ອິສໂຍ ສີລວນ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ ສມ຺ພຣໍ ອສຸຣິນ຺ທໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິໍສຸ –

‘‘ອິສໂຍ ສມ຺ພຣໍ ປຕ຺ຕາ, ຍາຈນ຺ຕິ ອຠຍທກ຺ຂິຓໍ;

ກາມໍກໂຣ ຫິ ເຕ ທາຕຸໍ, ຠຍສ຺ສ ອຠຍສ຺ສ ວາ’’ຕິ.

‘‘ອິສີນໍ ອຠຍໍ ນຕ຺ຖິ, ທຸຏ຺ຐານໍ ສກ຺ກເສວິນໍ;

ອຠຍໍ ຍາຈມານານໍ, ຠຍເມວ ທທາມິ ໂວ’’ຕິ.

‘‘ອຠຍໍ ¶ ຍາຈມານານໍ, ຠຍເມວ ທທາສິ ໂນ;

ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມ ເຕ ເອຕໍ, ອກ຺ຂຍໍ ໂຫຕຸ ເຕ ຠຍໍ.

‘‘ຍາທິສໍ ວປເຕ ພີຊໍ, ຕາທິສໍ ຫຣເຕ ຜລໍ;

ກລ຺ຍາຓກາຣີ ກລ຺ຍາຓໍ, ປາປກາຣີ ຈ ປາປກໍ;

ປວຸຕ຺ຕໍ ຕາຕ ເຕ ພີຊໍ, ຜລໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠສ຺ສສີ’’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕ ອິສໂຍ ສີລວນ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ ສມ຺ພຣໍ ອສຸຣິນ຺ທໍ ອຠິສປິຕ຺ວາ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ ເອວເມວ – ສມ຺ພຣສ຺ສ ອສຸຣິນ຺ທສ຺ສ ສມ຺ມຸເຂ ອນ຺ຕຣຫິຕາ ສມຸທ຺ທຕີເຣ ປຓ຺ຓກຸຏີສຸ ປາຕຸຣເຫສຸໍ. ອຖ ¶ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ພໂຣ ອສຸຣິນ຺ໂທ ເຕຫິ ອິສີຫິ ສີລວນ຺ເຕຫິ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມຫິ ອຠິສປິໂຕ ຣຕ຺ຕິຍາ ສຸທໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸພ຺ພິຊ຺ຊີ’’ຕິ.

ສຸວີຣໍ ສຸສີມຎ຺ເຈວ, ຘຊຄ຺ຄໍ ເວປຈິຕ຺ຕິໂນ;

ສຸຠາສິຕໍ ຊຍຎ຺ເຈວ, ກຸລາວກໍ ນທຸພ຺ຠິຍໍ;

ເວໂຣຈນ ອສຸຣິນ຺ໂທ, ອິສໂຍ ອຣຎ຺ຎກຎ຺ເຈວ;

໒໕໗. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ¶ ¶ . ‘‘ສກ຺ກສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສ ສຕ຺ຕ ວຕປທານິ ¶ [ວຕ຺ຕປທານິ (ກ.)] ສມຕ຺ຕານິ ສມາທິນ຺ນານິ ອເຫສຸໍ, ເຍສໍ ສມາທິນ຺ນຕ຺ຕາ ສກ຺ໂກ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຄາ. ກຕມານິ ສຕ຺ຕ ວຕປທານິ? ຍາວຊີວໍ ມາຕາເປຕ຺ຕິຠໂຣ ອສ຺ສໍ, ຍາວຊີວໍ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍີ ອສ຺ສໍ, ຍາວຊີວໍ ສຓ຺ຫວາໂຈ ອສ຺ສໍ, ຍາວຊີວໍ ອປິສຸຓວາໂຈ ອສ຺ສໍ, ຍາວຊີວໍ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວເສຍ຺ຍໍ ມຸຕ຺ຕຈາໂຄ ປຍຕປາຓິ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣໂຕ ຍາຈໂຍໂຄ ທານສໍວິຠາຄຣໂຕ, ຍາວຊີວໍ ສຈ຺ຈວາໂຈ ອສ຺ສໍ, ຍາວຊີວໍ ອກ຺ໂກຘໂນ ອສ຺ສໍ – ສເຈປິ ເມ ໂກໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຂິປ຺ປເມວ ນໍ ປຏິວິເນຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສກ຺ກສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສ ອິມານິ ສຕ຺ຕ ວຕປທານິ ສມຕ຺ຕານິ ສມາທິນ຺ນານິ ອເຫສຸໍ, ເຍສໍ ສມາທິນ຺ນຕ຺ຕາ ສກ຺ໂກ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຄາ’’ຕິ.

‘‘ມາຕາເປຕ຺ຕິຠຣໍ ¶ ຊນ຺ຕຸໍ, ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິນໍ;

ສຓ຺ຫໍ ສຂິລສມ຺ຠາສໍ, ເປສຸເຓຍ຺ຍປ຺ປຫາຍິນໍ.

‘‘ມຈ຺ເຉຣວິນເຍ ຍຸຕ຺ຕໍ, ສຈ຺ຈໍ ໂກຘາຠິຠຸໍ ນຣໍ;

ຕໍ ເວ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ, ອາຫຸ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອິຕີ’’ຕິ.

໒໕໘. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ¶ ເຊຕວເນ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສກ຺ໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານມິນ຺ໂທ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ມໂຆ ນາມ ມາຓໂວ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ມຆວາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ສກ຺ໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານມິນ຺ໂທ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ປຸເຣ [ປຸເຣ ປຸເຣ (ສີ. ປີ.)] ທານໍ ອທາສິ, ຕສ຺ມາ ປຸຣິນ຺ທໂທຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ສກ຺ໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານມິນ຺ໂທ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ທານໍ ອທາສິ, ຕສ຺ມາ ສກ຺ໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ສກ຺ໂກ ¶ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານມິນ຺ໂທ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ອາວສຖໍ ອທາສິ, ຕສ຺ມາ ວາສໂວຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ສກ຺ໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານມິນ຺ໂທ ສຫສ຺ສມ຺ປິ ອຕ຺ຖານໍ ມຸຫຸຕ຺ເຕນ ຈິນ຺ເຕຕິ, ຕສ຺ມາ ສຫສ຺ສກ຺ໂຂຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ສກ຺ກສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ສຸຊາ ນາມ ອສຸຣກຎ຺ຎາ ປຊາປຕິ, ຕສ຺ມາ ສຸຊມ຺ປຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ສກ຺ໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານມິນ຺ໂທ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ອິສ຺ສຣິຍາຘິປຈ຺ຈໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕິ, ຕສ຺ມາ ເທວານມິນ຺ໂທຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ສກ຺ກສ຺ສ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສ ສຕ຺ຕ ວຕປທານິ ສມຕ຺ຕານິ ສມາທິນ຺ນານິ ອເຫສຸໍ, ເຍສໍ ສມາທິນ຺ນຕ຺ຕາ ສກ຺ໂກ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຄາ. ກຕມານິ ສຕ຺ຕ ວຕປທານິ? ຍາວຊີວໍ ມາຕາເປຕ຺ຕິຠໂຣ ອສ຺ສໍ, ຍາວຊີວໍ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍີ ອສ຺ສໍ, ຍາວຊີວໍ ສຓ຺ຫວາໂຈ ອສ຺ສໍ, ຍາວຊີວໍ ອປິສຸຓວາໂຈ ອສ຺ສໍ, ຍາວຊີວໍ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວເສຍ຺ຍໍ ມຸຕ຺ຕຈາໂຄ ປຍຕປາຓິ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣໂຕ ຍາຈໂຍໂຄ ທານສໍວິຠາຄຣໂຕ, ຍາວຊີວໍ ສຈ຺ຈວາໂຈ ອສ຺ສໍ, ຍາວຊີວໍ ອກ຺ໂກຘໂນ ອສ຺ສໍ – ສເຈປິ ເມ ໂກໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຂິປ຺ປເມວ ນໍ ປຏິວິເນຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສກ຺ກສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສ ອິມານິ ສຕ຺ຕ ວຕປທານິ ສມຕ຺ຕານິ ສມາທິນ຺ນານິ ອເຫສຸໍ, ເຍສໍ ສມາທິນ຺ນຕ຺ຕາ ສກ຺ໂກ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຄາ’’ຕິ.

‘‘ມາຕາເປຕ຺ຕິຠຣໍ ¶ ຊນ຺ຕຸໍ, ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິນໍ;

ສຓ຺ຫໍ ສຂິລສມ຺ຠາສໍ, ເປສຸເຓຍ຺ຍປ຺ປຫາຍິນໍ.

‘‘ມຈ຺ເຉຣວິນເຍ ຍຸຕ຺ຕໍ, ສຈ຺ຈໍ ໂກຘາຠິຠຸໍ ນຣໍ;

ຕໍ ເວ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ, ອາຫຸ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອິຕີ’’ຕິ.

໒໕໙. ເອວໍ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ອຖ ໂຂ ມຫາລິ ລິຈ຺ຉວີ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ມຫາລິ ລິຈ຺ຉວີ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ທິຏ຺ໂຐ ໂຂ ¶ , ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ’’ຕິ?

‘‘ທິຏ຺ໂຐ ໂຂ ເມ, ມຫາລິ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ’’ຕິ.

‘‘ໂສ ຫິ ນູນ, ຠນ຺ເຕ, ສກ຺ກປຕິຣູປໂກ ຠວິສ຺ສຕິ. ທຸທ຺ທໂສ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ’’ຕິ.

‘‘ສກ຺ກຎ຺ຈ ຂ຺ວາຫໍ, ມຫາລິ, ປຊານາມິ ສກ຺ກກຣເຓ ຈ ຘມ຺ເມ, ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາທິນ຺ນຕ຺ຕາ ສກ຺ໂກ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຄາ, ຕຎ຺ຈ ປຊານາມິ.

‘‘ສກ຺ໂກ, ມຫາລິ, ເທວານມິນ຺ໂທ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ມໂຆ ນາມ ມາຓໂວ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ມຆວາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ສກ຺ໂກ, ມຫາລິ, ເທວານມິນ຺ໂທ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ທານໍ ອທາສິ, ຕສ຺ມາ ສກ຺ໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ສກ຺ໂກ, ມຫາລິ, ເທວານມິນ຺ໂທ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ປຸເຣ ທານໍ ອທາສິ, ຕສ຺ມາ ປຸຣິນ຺ທໂທຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ສກ຺ໂກ, ມຫາລິ, ເທວານມິນ຺ໂທ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ອາວສຖໍ ອທາສິ, ຕສ຺ມາ ວາສໂວຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ສກ຺ໂກ, ມຫາລິ, ເທວານມິນ຺ໂທ ສຫສ຺ສມ຺ປິ ອຕ຺ຖານໍ ມຸຫຸຕ຺ເຕນ ຈິນ຺ເຕຕິ, ຕສ຺ມາ ສຫສ຺ສກ຺ໂຂຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ສກ຺ກສ຺ສ ¶ , ມຫາລິ, ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ສຸຊາ ນາມ ອສຸຣກຎ຺ຎາ ປຊາປຕິ, ຕສ຺ມາ ສຸຊມ຺ປຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ສກ຺ໂກ, ມຫາລິ, ເທວານມິນ຺ໂທ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ອິສ຺ສຣິຍາຘິປຈ຺ຈໍ ¶ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕິ, ຕສ຺ມາ ເທວານມິນ຺ໂທຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ສກ຺ກສ຺ສ, ມຫາລິ, ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສ ສຕ຺ຕ ¶ ວຕປທານິ ສມຕ຺ຕານິ ສມາທິນ຺ນານິ ອເຫສຸໍ, ເຍສໍ ສມາທິນ຺ນຕ຺ຕາ ສກ຺ໂກ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຄາ. ກຕມານິ ສຕ຺ຕ ວຕປທານິ? ຍາວຊີວໍ ມາຕາເປຕ຺ຕິຠໂຣ ອສ຺ສໍ, ຍາວຊີວໍ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍີ ອສ຺ສໍ, ຍາວຊີວໍ ສຓ຺ຫວາໂຈ ອສ຺ສໍ, ຍາວຊີວໍ ອປິສຸຓວາໂຈ ອສ຺ສໍ, ຍາວຊີວໍ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວເສຍ຺ຍໍ ມຸຕ຺ຕຈາໂຄ ປຍຕປາຓິ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣໂຕ ຍາຈໂຍໂຄ ທານສໍວິຠາຄຣໂຕ, ຍາວຊີວໍ ສຈ຺ຈວາໂຈ ອສ຺ສໍ, ຍາວຊີວໍ ອກ຺ໂກຘໂນ ອສ຺ສໍ – ສເຈປິ ເມ ໂກໂຘ ອຸປ຺ປເຊຍ຺ຍ, ຂິປ຺ປເມວ ນໍ ປຏິວິເນຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສກ຺ກສ຺ສ, ມຫາລິ, ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສ ອິມານິ ¶ ສຕ຺ຕ ວຕປທານິ ສມຕ຺ຕານິ ສມາທິນ຺ນານິ ອເຫສຸໍ, ເຍສໍ ສມາທິນ຺ນຕ຺ຕາ ສກ຺ໂກ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຄາ’’ຕິ.

‘‘ມາຕາເປຕ຺ຕິຠຣໍ ຊນ຺ຕຸໍ, ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິນໍ;

ສຓ຺ຫໍ ສຂິລສມ຺ຠາສໍ, ເປສຸເຓຍ຺ຍປ຺ປຫາຍິນໍ.

‘‘ມຈ຺ເຉຣວິນເຍ ຍຸຕ຺ຕໍ, ສຈ຺ຈໍ ໂກຘາຠິຠຸໍ ນຣໍ;

ຕໍ ເວ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ, ອາຫຸ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອິຕີ’’ຕິ.

໒໖໐. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ¶ ຣາຊຄເຫ ມນຸສ຺ສທລິທ຺ໂທ [ມນຸສ຺ສທຬິທ຺ໂທ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອໂຫສິ ມນຸສ຺ສກປໂຓ ¶ ມນຸສ຺ສວຣາໂກ. ໂສ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ສທ຺ຘໍ ສມາທິຍິ, ສີລໍ ສມາທິຍິ, ສຸຕໍ ສມາທິຍິ, ຈາຄໍ ສມາທິຍິ, ປຎ຺ຎໍ ສມາທິຍິ. ໂສ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ສທ຺ຘໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ສີລໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ສຸຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຈາຄໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ¶ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ. ໂສ ອຎ຺ເຎ ເທເວ ອຕິໂຣຈຕິ ວຓ຺ເຓນ ເຈວ ຍສສາ ຈ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ຂິຍ຺ຍນ຺ຕິ ວິປາເຈນ຺ຕິ – ‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ ໂຠ, ອພ຺ຠຸຕໍ ວຕ ໂຠ! ອຍຎ຺ຫິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ມນຸສ຺ສທລິທ຺ໂທ ອໂຫສິ ມນຸສ຺ສກປໂຓ ມນຸສ຺ສວຣາໂກ; ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ໂນ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ. ໂສ ອຎ຺ເຎ ເທເວ ອຕິໂຣຈຕິ ວຓ຺ເຓນ ເຈວ ຍສສາ ຈາ’’’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເທເວ ຕາວຕິໍເສ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ມາ ໂຂ ຕຸມ຺ເຫ, ມາຣິສາ, ເອຕສ຺ສ ເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຊ຺ຌາຍິຕ຺ຖ. ເອໂສ ໂຂ, ມາຣິສາ, ເທວປຸຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ¶ ຘມ຺ມວິນເຍ ສທ຺ຘໍ ສມາທິຍິ, ສີລໍ ສມາທິຍິ, ສຸຕໍ ສມາທິຍິ, ຈາຄໍ ສມາທິຍິ, ປຎ຺ຎໍ ສມາທິຍິ. ໂສ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ສທ຺ຘໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ສີລໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ສຸຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຈາຄໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ໂນ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ¶ . ໂສ ອຎ຺ເຎ ເທເວ ອຕິໂຣຈຕິ ວຓ຺ເຓນ ເຈວ ຍສສາ ຈາ’’’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເທເວ ຕາວຕິໍເສ ອນຸນຍມາໂນ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ຍສ຺ສ ສທ຺ຘາ ຕຖາຄເຕ, ອຈລາ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ສີລຎ຺ຈ ຍສ຺ສ ກລ຺ຍາຓໍ, ອຣິຍກນ຺ຕໍ ປສໍສິຕໍ.

‘‘ສງ຺ເຆ ປສາໂທ ຍສ຺ສຕ຺ຖິ, ອຸຊຸຠູຕຎ຺ຈ ທສ຺ສນໍ;

ອທລິທ຺ໂທຕິ ຕໍ ອາຫຸ, ອໂມຆໍ ຕສ຺ສ ຊີວິຕໍ.

‘‘ຕສ຺ມາ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ, ປສາທໍ ຘມ຺ມທສ຺ສນໍ;

ອນຸຍຸຎ຺ເຊຖ ເມຘາວີ, ສຣໍ ພຸທ຺ຘານ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

໒໖໑. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ¶ ເຊຕວເນ. ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠູມິຣາມເຓຍ຺ຍກ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ອາຣາມເຈຕ຺ຍາ ¶ ວນເຈຕ຺ຍາ, ໂປກ຺ຂຣຎ຺ໂຎ ສຸນິມ຺ມິຕາ;

ມນຸສ຺ສຣາມເຓຍ຺ຍສ຺ສ, ກລໍ ນາຄ຺ຆນ຺ຕິ ໂສຬສິໍ.

‘‘ຄາເມ ວາ ຍທິ ວາຣຎ຺ເຎ, ນິນ຺ເນ ວາ ຍທິ ວາ ຖເລ;

ຍຕ຺ຖ ອຣຫນ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຕໍ ຠູມິຣາມເຓຍ຺ຍກ’’ນ຺ຕິ.

໒໖໒. ເອກໍ ¶ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ. ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ¶ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ຍຊມານານໍ ມນຸສ຺ສານໍ, ປຸຎ຺ຎເປກ຺ຂານ ປາຓິນໍ;

ກໂຣຕໍ ໂອປຘິກໍ ປຸຎ຺ຎໍ, ກຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ປຏິປນ຺ນາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ຜເລ ຐິຕາ;

ເອສ ສງ຺ໂຆ ອຸຊຸຠູໂຕ, ປຎ຺ຎາສີລສມາຫິໂຕ.

‘‘ຍຊມານານໍ ມນຸສ຺ສານໍ, ປຸຎ຺ຎເປກ຺ຂານ ປາຓິນໍ;

ກໂຣຕໍ ໂອປຘິກໍ ປຸຎ຺ຎໍ, ສງ຺ເຆ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ.

໒໖໓. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ¶ ເຊຕວເນ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ທິວາວິຫາຣຄໂຕ ໂຫຕິ ປຏິສລ຺ລີໂນ. ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ຈ ເທວານມິນ຺ໂທ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ສຫມ຺ປຕິ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໍ ທ຺ວາຣພາຫໍ ນິສ຺ສາຍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

ຈນ຺ໂທ ຍຖາ ປນ຺ນຣສາຍ ຣຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ນ ¶ ໂຂ, ເທວານມິນ຺ທ, ຕຖາຄຕາ ເອວໍ ວນ຺ທິຕພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຈ ໂຂ, ເທວານມິນ຺ທ, ຕຖາຄຕາ ວນ຺ທິຕພ຺ພາ –

໒໖໔. ສາວຕ຺ຖິຍໍ. ຕຕ຺ຣ…ເປ… ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ມາຕລິໍ ສງ຺ຄາຫກໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ໂຍເຊຫິ, ສມ຺ມ ມາຕລິ, ສຫສ຺ສຍຸຕ຺ຕໍ ¶ ອາຊຎ຺ຎຣຖໍ. ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ຄຈ຺ຉາມ ສຸຠູມິໍ ທສ຺ສນາຍາ’ຕິ. ‘ເອວໍ ຠທ຺ທນ຺ຕວາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕລິ ສງ຺ຄາຫໂກ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ສຫສ຺ສຍຸຕ຺ຕໍ ອາຊຎ຺ຎຣຖໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຏິເວເທສິ – ‘ຍຸຕ຺ໂຕ ໂຂ ເຕ, ມາຣິສ, ສຫສ຺ສຍຸຕ຺ໂຕ ອາຊຎ຺ຎຣໂຖ. ຍສ຺ສ ທານິ ກາລໍ ມຎ຺ຎສີ’’’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເວຊຍນ຺ຕປາສາທາ ໂອໂຣຫນ຺ໂຕ ¶ ອຎ຺ຊລິໍ ກຕ຺ວາ [ປຎ຺ຊລິໂກ (ປີ.), ປຎ຺ຊລິໍ ກຕ຺ວາ (ກ.)] ສຸທໍ ປຸຖຸທ຺ທິສາ ນມສ຺ສຕິ. ອຖ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕລິ ສງ຺ຄາຫໂກ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ຕໍ ນມສ຺ສນ຺ຕິ ເຕວິຊ຺ຊາ, ສພ຺ເພ ຠຸມ຺ມາ ຈ ຂຕ຺ຕິຍາ;

ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ມຫາຣາຊາ, ຕິທສາ ຈ ຍສສ຺ສິໂນ;

ອຖ ໂກ ນາມ ໂສ ຍກ຺ໂຂ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ສກ຺ກ ນມສ຺ສສີ’’ຕິ.

‘‘ມໍ ນມສ຺ສນ຺ຕິ ເຕວິຊ຺ຊາ, ສພ຺ເພ ຠຸມ຺ມາ ຈ ຂຕ຺ຕິຍາ;

ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ມຫາຣາຊາ, ຕິທສາ ຈ ຍສສ຺ສິໂນ.

‘‘ອຫຎ຺ຈ ສີລສມ຺ປນ຺ເນ, ຈິຣຣຕ຺ຕສມາຫິເຕ;

ສມ຺ມາປພ຺ພຊິເຕ ວນ຺ເທ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣາຍເນ.

‘‘ເຍ ຄຫຏ຺ຐາ ປຸຎ຺ຎກຣາ, ສີລວນ຺ໂຕ ອຸປາສກາ;

ຘມ຺ເມນ ທາຣໍ ໂປເສນ຺ຕິ, ເຕ ນມສ຺ສາມິ ມາຕລີ’’ຕິ.

‘‘ເສຏ຺ຐາ ຫິ ກິຣ ໂລກສ຺ມິໍ, ເຍ ຕ຺ວໍ ສກ຺ກ ນມສ຺ສສິ;

ອຫມ຺ປິ ເຕ ນມສ຺ສາມິ, ເຍ ນມສ຺ສສິ ວາສວາ’’ຕິ.

‘‘ອິທໍ ວຕ຺ວານ ມຆວາ, ເທວຣາຊາ ສຸຊມ຺ປຕິ;

ປຸຖຸທ຺ທິສາ ນມສ຺ສິຕ຺ວາ, ປມຸໂຂ ຣຖມາຣຸຫີ’’ຕິ.

໒໖໕. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ¶ ເຊຕວເນ. ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ມາຕລິໍ ສງ຺ຄາຫກໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ໂຍເຊຫິ, ສມ຺ມ ມາຕລິ, ສຫສ຺ສຍຸຕ຺ຕໍ ອາຊຎ຺ຎຣຖໍ, ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ຄຈ຺ຉາມ ສຸຠູມິໍ ທສ຺ສນາຍາ’ຕິ. ‘ເອວໍ ຠທ຺ທນ຺ຕວາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕລິ ສງ຺ຄາຫໂກ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ¶ ສຫສ຺ສຍຸຕ຺ຕໍ ອາຊຎ຺ຎຣຖໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ¶ ປຏິເວເທສິ ¶ – ‘ຍຸຕ຺ໂຕ ໂຂ ເຕ, ມາຣິສ, ສຫສ຺ສຍຸຕ຺ໂຕ ອາຊຎ຺ຎຣໂຖ. ຍສ຺ສ ທານິ ກາລໍ ມຎ຺ຎສີ’’’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເວຊຍນ຺ຕປາສາທາ ໂອໂຣຫນ຺ໂຕ ອຎ຺ຊລິໍ ກຕ຺ວາ ສຸທໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ນມສ຺ສຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕລິ ສງ຺ຄາຫໂກ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ຍຎ຺ຫິ ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ຈ, ຕໍ ນມສ຺ສນ຺ຕິ ວາສວ;

ອຖ ໂກ ນາມ ໂສ ຍກ຺ໂຂ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ສກ຺ກ ນມສ຺ສສີ’’ຕິ.

‘‘ໂຍ ອິຘ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ສເທວເກ;

ອໂນມນາມໍ ສຕ຺ຖາຣໍ, ຕໍ ນມສ຺ສາມິ ມາຕລິ.

‘‘ເຍສໍ ຣາໂຄ ຈ ໂທໂສ ຈ, ອວິຊ຺ຊາ ຈ ວິຣາຊິຕາ;

ຂີຓາສວາ ອຣຫນ຺ໂຕ, ເຕ ນມສ຺ສາມິ ມາຕລິ.

‘‘ເຍ ຣາຄໂທສວິນຍາ, ອວິຊ຺ຊາສມຕິກ຺ກມາ;

ເສກ຺ຂາ ອປຈຍາຣາມາ, ອປ຺ປມຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂເຣ;

‘‘ເສຏ຺ຐາ ຫິ ກິຣ ໂລກສ຺ມິໍ, ເຍ ຕ຺ວໍ ສກ຺ກ ນມສ຺ສສິ;

ອຫມ຺ປິ ເຕ ນມສ຺ສາມິ, ເຍ ນມສ຺ສສິ ວາສວາ’’ຕິ.

‘‘ອິທໍ ວຕ຺ວານ ມຆວາ, ເທວຣາຊາ ສຸຊມ຺ປຕິ;

ຠຄວນ຺ຕໍ ນມສ຺ສິຕ຺ວາ, ປມຸໂຂ ຣຖມາຣຸຫີ’’ຕິ.

໒໖໖. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ¶ ເຊຕວເນ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ…ເປ… ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ມາຕລິໍ ສງ຺ຄາຫກໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ໂຍເຊຫິ, ສມ຺ມ ມາຕລິ, ສຫສ຺ສຍຸຕ຺ຕໍ ອາຊຎ຺ຎຣຖໍ ¶ , ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ຄຈ຺ຉາມ ສຸຠູມິໍ ທສ຺ສນາຍາ’ຕິ. ‘ເອວໍ ¶ ຠທ຺ທນ຺ຕວາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕລິ ສງ຺ຄາຫໂກ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ, ສຫສ຺ສຍຸຕ຺ຕໍ ອາຊຎ຺ຎຣຖໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຏິເວເທສິ – ‘ຍຸຕ຺ໂຕ ໂຂ ເຕ, ມາຣິສ, ສຫສ຺ສຍຸຕ຺ໂຕ ອາຊຎ຺ຎຣໂຖ, ຍສ຺ສ ທານິ ກາລໍ ມຎ຺ຎສີ’’’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເວຊຍນ຺ຕປາສາທາ ໂອໂຣຫນ຺ໂຕ ອຎ຺ຊລິໍ ກຕ຺ວາ ສຸທໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນມສ຺ສຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕລິ ສງ຺ຄາຫໂກ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ຕຎ຺ຫິ ເອເຕ ນມສ຺ເສຍ຺ຍຸໍ, ປູຕິເທຫສຍາ ນຣາ;

ນິມຸຄ຺ຄາ ກຸຓປມ຺ເຫເຕ, ຂຸປ຺ປິປາສສມປ຺ປິຕາ.

‘‘ກິໍ ນຸ ເຕສໍ ປິຫຍສິ, ອນາຄາຣານ ວາສວ;

ອາຈາຣໍ ອິສິນໍ ພ຺ຣູຫິ, ຕໍ ສຸໂຓມ ວໂຈ ຕວາ’’ຕິ.

‘‘ເອຕໍ ເຕສໍ ປິຫຍາມິ, ອນາຄາຣານ ມາຕລິ;

ຍມ຺ຫາ ຄາມາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ອນເປກ຺ຂາ ວຊນ຺ຕິ ເຕ.

‘‘ນ ເຕສໍ ໂກຏ຺ເຐ ໂອເປນ຺ຕິ, ນ ກຸມ຺ຠິ [ນ ກຸມ຺ຠາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)] ນ ກໂຬປິຍໍ [ຂໂຬປິຍໍ (ສີ.)];

ປຣນິຏ຺ຐິຕເມສານາ [ປຣນິຏ຺ຐິຕເມສນາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)], ເຕນ ຍາເປນ຺ຕິ ສຸພ຺ພຕາ.

‘‘ສຸມນ຺ຕມນ຺ຕິໂນ ¶ ຘີຣາ, ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ສມຎ຺ຈຣາ;

ເທວາ ວິຣຸທ຺ຘາ ອສຸເຣຫິ, ປຸຖຸ ມຈ຺ຈາ ຈ ມາຕລິ.

‘‘ອວິຣຸທ຺ຘາ ວິຣຸທ຺ເຘສຸ, ອຕ຺ຕທຓ຺ເຑສຸ ນິພ຺ພຸຕາ;

ສາທາເນສຸ ອນາທານາ, ເຕ ນມສ຺ສາມິ ມາຕລີ’’ຕິ.

‘‘ເສຏ຺ຐາ ຫິ ກິຣ ໂລກສ຺ມິໍ, ເຍ ຕ຺ວໍ ສກ຺ກ ນມສ຺ສສິ;

ອຫມ຺ປິ ເຕ ນມສ຺ສາມິ, ເຍ ນມສ຺ສສິ ວາສວາ’’ຕິ.

‘‘ອິທໍ ¶ ວຕ຺ວານ ມຆວາ, ເທວຣາຊາ ສຸຊມ຺ປຕິ;

ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນມສ຺ສິຕ຺ວາ, ປມຸໂຂ ຣຖມາຣຸຫີ’’ຕິ.

ເທວາ ປນ [ວ ຕປເທນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຕໂຍ ວຸຕ຺ຕາ, ທລິທ຺ທຎ຺ຈ ຣາມເຓຍ຺ຍກໍ;

ຍຊມານຎ຺ຈ ວນ຺ທນາ, ຕໂຍ ສກ຺ກນມສ຺ສນາຕິ.

໒໖໗. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ¶ ¶ ¶ ເຊຕວເນ. ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ກິໍສຸ ເຉຕ຺ວາ ສຸຂໍ ເສຕິ, ກິໍສຸ ເຉຕ຺ວາ ນ ໂສຈຕິ;

ກິສ຺ສສ຺ສຸ ເອກຘມ຺ມສ຺ສ, ວຘໍ ໂຣເຈສິ ໂຄຕມາ’’ຕິ.

‘‘ໂກຘໍ ເຉຕ຺ວາ ສຸຂໍ ເສຕິ, ໂກຘໍ ເຉຕ຺ວາ ນ ໂສຈຕິ;

ໂກຘສ຺ສ ວິສມູລສ຺ສ, ມຘຸຣຄ຺ຄສ຺ສ ວາສວ;

ວຘໍ ອຣິຍາ ປສໍສນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຫິ ເຉຕ຺ວາ ນ ໂສຈຕີ’’ຕິ.

໒໖໘. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ¶ ເຊຕວເນ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ…ເປ… ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ຍກ຺ໂຂ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ໂອໂກຏິມໂກ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ຂິຍ຺ຍນ຺ຕິ ວິປາເຈນ຺ຕິ – ‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ ໂຠ, ອພ຺ຠຸຕໍ ວຕ, ໂຠ! ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ໂອໂກຏິມໂກ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ’’’ຕິ! ຍຖາ ¶ ຍຖາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ຂິຍ຺ຍນ຺ຕິ ວິປາເຈນ຺ຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ໂສ ຍກ຺ໂຂ ອຠິຣູປຕໂຣ ເຈວ ໂຫຕິ ທສ຺ສນີຍຕໂຣ ຈ ປາສາທິກຕໂຣ ຈ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ເຍນ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ອິຘ ເຕ, ມາຣິສ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ຍກ຺ໂຂ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ໂອໂກຏິມໂກ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ, ມາຣິສ, ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ຂິຍ຺ຍນ຺ຕິ ວິປາເຈນ຺ຕິ – ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ, ໂຠ, ອພ຺ຠຸຕໍ ວຕ, ໂຠ! ອຍໍ ຍກ຺ໂຂ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ໂອໂກຏິມໂກ ¶ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນຕິ. ຍຖາ ຍຖາ ໂຂ, ມາຣິສ, ເທວາ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ຂິຍ຺ຍນ຺ຕິ ວິປາເຈນ຺ຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ໂສ ຍກ຺ໂຂ ອຠິຣູປຕໂຣ ເຈວ ໂຫຕິ ທສ຺ສນີຍຕໂຣ ¶ ຈ ປາສາທິກຕໂຣ ຈາຕິ. ໂສ ຫິ ນູນ, ມາຣິສ, ໂກຘຠກ຺ໂຂ ຍກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເຍນ ໂສ ໂກຘຠກ຺ໂຂ ຍກ຺ໂຂ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓຊາຓຸມຓ຺ຑລໍ ປຖວິຍໍ ນິຫນ຺ຕ຺ວາ ເຍນ ໂສ ໂກຘຠກ຺ໂຂ ຍກ຺ໂຂ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ນາມໍ ສາເວຕິ – ‘ສກ຺ໂກຫໍ ມາຣິສ, ເທວານມິນ຺ໂທ, ສກ຺ໂກຫໍ, ມາຣິສ, ເທວານມິນ຺ໂທ’ຕິ. ຍຖາ ຍຖາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ນາມໍ ສາເວສິ, ຕຖາ ຕຖາ ໂສ ຍກ຺ໂຂ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຕໂຣ ເຈວ ອໂຫສິ ໂອໂກຏິມກຕໂຣ ຈ. ທຸພ຺ພຓ຺ຓຕໂຣ ເຈວ ¶ ຫຸຕ຺ວາ ໂອໂກຏິມກຕໂຣ ຈ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ສເກ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ເທເວ ຕາວຕິໍເສ ອນຸນຍມາໂນ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

‘‘ນ ¶ ສູປຫຕຈິຕ຺ໂຕມ຺ຫິ, ນາວຕ຺ເຕນ ສຸວານໂຍ;

ນ ໂວ ຈິຣາຫໍ ກຸຊ຺ຌາມິ, ໂກໂຘ ມຍິ ນາວຕິຏ຺ຐຕິ.

‘‘ກຸທ຺ຘາຫໍ ນ ຜຣຸສໍ ພ຺ຣູມິ, ນ ຈ ຘມ຺ມານິ ກິຕ຺ຕເຍ;

ສນ຺ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາມິ ອຕ຺ຕານໍ, ສມ຺ປສ຺ສໍ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕໂນ’’ຕິ.

໒໖໙. ສາວຕ຺ຖິຍໍ…ເປ… ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວປຈິຕ຺ຕິ ອສຸຣິນ຺ໂທ ອາພາຘິໂກ ອໂຫສິ ທຸກ຺ຂິໂຕ ພາຬ຺ຫຄິລາໂນ. ອຖ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເຍນ ເວປຈິຕ຺ຕິ ອສຸຣິນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ຄິລານປຸຈ຺ຉໂກ. ອທ຺ທສາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວປຈິຕ຺ຕິ ອສຸຣິນ຺ໂທ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຕິກິຈ຺ຉ ມໍ ເທວານມິນ຺ທາ’ຕິ. ‘ວາເຈຫິ ¶ ມໍ, ເວປຈິຕ຺ຕິ, ສມ຺ພຣິມາຍ’ນ຺ຕິ. ‘ນ ຕາວາຫໍ ວາເຈມິ, ຍາວາຫໍ, ມາຣິສ, ອສຸເຣ ປຏິປຸຈ຺ຉາມີ’’’ຕິ. ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວປຈິຕ຺ຕິ ອສຸຣິນ຺ໂທ ອສຸເຣ ປຏິປຸຈ຺ຉິ – ‘ວາເຈມຫໍ, ມາຣິສາ, ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ສມ຺ພຣິມາຍ’ນ຺ຕິ? ‘ມາ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ວາເຈສິ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ສມ຺ພຣິມາຍ’’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວປຈິຕ຺ຕິ ອສຸຣິນ຺ໂທ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ຄາຖາຍ ¶ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ມາຍາວີ ¶ ມຆວາ ສກ຺ກ, ເທວຣາຊ ສຸຊມ຺ປຕິ;

ອຸເປຕິ ນິຣຍໍ ໂຆຣໍ, ສມ຺ພໂຣວ ສຕໍ ສມ’’ນ຺ຕິ.

໒໗໐. ສາວຕ຺ຖິຍໍ…ເປ… ອາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ປໂຍເຊສຸໍ. ຕຕ຺ເຣໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຈ຺ຈສຣາ. ອຖ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕິເກ ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ເທເສຕິ; ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ນປ຺ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ປໂຍເຊສຸໍ, ຕຕ຺ເຣໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຈ຺ຈສຣາ ¶ . ອຖ ໂຂ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕິເກ ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ເທເສຕິ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ນປ຺ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ.

‘‘ທ຺ເວເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາລາ. ໂຍ ຈ ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ນ ປສ຺ສຕິ, ໂຍ ຈ ອຈ຺ຈຍໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ຍຖາຘມ຺ມໍ ນປ຺ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ເວ ພາລາ. ‘‘ທ຺ເວເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຑິຕາ. ໂຍ ຈ ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ປສ຺ສຕິ, ໂຍ ຈ ອຈ຺ຈຍໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ຍຖາຘມ຺ມໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ເວ ປຓ຺ຑິຕາ.

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ສຸຘມ຺ມາຍໍ ສຠາຍໍ ເທເວ ຕາວຕິໍເສ ອນຸນຍມາໂນ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ໂກໂຘ ¶ ໂວ ວສມາຍາຕຸ, ມາ ຈ ມິຕ຺ເຕຫິ ໂວ ຊຣາ;

ອຄຣຫິຍໍ ມາ ຄຣຫິຕ຺ຖ, ມາ ຈ ຠາສິຕ຺ຖ ເປສຸຓໍ;

ອຖ ປາປຊນໍ ໂກໂຘ, ປພ຺ພໂຕວາຠິມທ຺ທຕີ’’ຕິ.

໒໗໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ…ເປ… ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ສຸຘມ຺ມາຍໍ ສຠາຍໍ ເທເວ ຕາວຕິໍເສ ອນຸນຍມາໂນ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ມາ ¶ ໂວ ໂກໂຘ ອຊ຺ຌຠວິ, ມາ ຈ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ຖ ກຸຊ຺ຌຕໍ;

ອກ຺ໂກໂຘ ອວິຫິໍສາ ຈ, ອຣິເຍສຸ ຈ ປຏິປທາ [ວສຕີ ສທາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)];

ອຖ ປາປຊນໍ ໂກໂຘ, ປພ຺ພໂຕວາຠິມທ຺ທຕີ’’ຕິ.

ເຉຕ຺ວາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓິຍມາຍາ, ອຈ຺ຈເຍນ ອໂກຘໂນ;

ເທສິຕໍ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ເຐນ, ອິທຎ຺ຫິ ສກ຺ກປຎ຺ຈກນ຺ຕິ.

ເທວຕາ ¶ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຈ, ຣາຊາ ມາໂຣ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີ;

ພ຺ຣຫ຺ມາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ວງ຺ຄີໂສ, ວນຍກ຺ເຂນ ວາສໂວຕິ.

ສຄາຖາວຄ຺ຄສໍຍຸຕ຺ຕປາຬິ ນິຏ຺ຐິຕາ.