ມູລ > ສຸຕ຺ຕປິຏກ > ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາຍ

໑. ເອວໍ ¶ ¶ ¶ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສຕ຺ຕຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອປ຺ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອມນາໂປ ຈ ອຄຣຸ ຈ ອຠາວນີໂຍ ຈ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ລາຠກາໂມ ¶ ຈ ໂຫຕິ, ສກ຺ກາຣກາໂມ ຈ ໂຫຕິ, ອນວຎ຺ຎຕ຺ຕິກາໂມ ຈ ໂຫຕິ, ອຫິຣິໂກ ຈ ໂຫຕິ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ ຈ, ປາປິຈ຺ໂຉ ຈ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອປ຺ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອມນາໂປ ຈ ອຄຣຸ ຈ ອຠາວນີໂຍ ຈ.

‘‘ສຕ຺ຕຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ, ມນາໂປ ຈ ¶ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ອິຘ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ລາຠກາໂມ ຈ ໂຫຕິ, ນ ສກ຺ກາຣກາໂມ ຈ ໂຫຕິ, ນ ອນວຎ຺ຎຕ຺ຕິກາໂມ ຈ ໂຫຕິ, ຫິຣິມາ ຈ ໂຫຕິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ຈ, ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ¶ ຈ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ‘‘ສຕ຺ຕຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອປ຺ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອມນາໂປ ຈ ອຄຣຸ ຈ ອຠາວນີໂຍ ຈ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ລາຠກາໂມ ຈ ໂຫຕິ, ສກ຺ກາຣກາໂມ ຈ ໂຫຕິ, ອນວຎ຺ຎຕ຺ຕິກາໂມ ຈ ໂຫຕິ, ອຫິຣິໂກ ຈ ໂຫຕິ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ ຈ, ອິສ຺ສຸກີ ຈ, ມຈ຺ຉຣີ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອປ຺ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອມນາໂປ ຈ ອຄຣຸ ຈ ອຠາວນີໂຍ ຈ.

‘‘ສຕ຺ຕຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ+? ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ລາຠກາໂມ ຈ ໂຫຕິ, ນ ສກ຺ກາຣກາໂມ ຈ ໂຫຕິ, ນ ອນວຎ຺ຎຕ຺ຕິກາໂມ ຈ ໂຫຕິ, ຫິຣິມາ ຈ ໂຫຕິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ຈ, ອນິສ຺ສຸກີ ຈ, ອມຈ຺ຉຣີ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈາ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ…ເປ… ສຕ຺ຕິມານິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ພລານິ. ກຕມານິ ສຕ຺ຕ? ສທ຺ຘາພລໍ, ວີຣິຍພລໍ, ຫິຣີພລໍ ¶ , ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລໍ, ສຕິພລໍ, ສມາຘິພລໍ, ປຎ຺ຎາພລໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ພລານີຕິ.

‘‘ສທ຺ຘາພລໍ ¶ ວີຣິຍຎ຺ຈ, ຫິຣີ [ຫິຣິ (ສີ. ປີ. ກ.)] ໂອຕ຺ຕປ຺ປິຍໍ ພລໍ;

ສຕິພລໍ ສມາຘິ ຈ, ປຎ຺ຎາ ເວ ສຕ຺ຕມໍ ພລໍ;

ເອເຕຫິ ພລວາ ຠິກ຺ຂຸ, ສຸຂໍ ຊີວຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ;

‘‘ໂຍນິໂສ ¶ ວິຈິເນ ຘມ຺ມໍ, ປຎ຺ຎາຍຕ຺ຖໍ ວິປສ຺ສຕິ;

ປຊ຺ໂຊຕສ຺ເສວ ນິພ຺ພານໍ, ວິໂມກ຺ໂຂ ໂຫຕິ ເຈຕໂສ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ;

໔. ‘‘ສຕ຺ຕິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພລານິ. ກຕມານິ ສຕ຺ຕ? ສທ຺ຘາພລ, ວີຣິຍພລໍ, ຫິຣີພລໍ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລໍ, ສຕິພລໍ, ສມາຘິພລໍ, ປຎ຺ຎາພລໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາພລໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສທ຺ທຫຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂພຘິໍ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ…ເປ… ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາພລໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ວີຣິຍພລໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ, ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວີຣິຍພລໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫິຣີພລໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ຫິຣິມາ ໂຫຕິ, ຫິຣີຍຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ຫິຣີຍຕິ ປາປການໍ ¶ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫິຣີພລໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕິ ¶ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕິ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິພລໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ¶ ສຕິມາ ໂຫຕິ ປຣເມນ ສຕິເນປກ຺ເກນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຈິຣກຕມ຺ປິ ຈິຣຠາສິຕມ຺ປິ ສຣິຕາ ອນຸສ຺ສຣິຕາ. ອິທໍ, ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິພລໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິພລໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິພລໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາພລໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍາຍ ນິພ຺ເພຘິກາຍ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາພລໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ພລານີຕິ.

‘‘ສທ຺ຘາພລໍ ວີຣິຍຎ຺ຈ, ຫິຣີ ໂອຕ຺ຕປ຺ປິຍໍ ພລໍ;

ສຕິພລໍ ສມາຘິ ຈ, ປຎ຺ຎາ ເວ ສຕ຺ຕມໍ ພລໍ;

ເອເຕຫິ ພລວາ ຠິກ຺ຂຸ, ສຸຂໍ ຊີວຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ.

‘‘ໂຍນິໂສ ວິຈິເນ ຘມ຺ມໍ, ປຎ຺ຎາຍຕ຺ຖໍ ວິປສ຺ສຕິ;

ປຊ຺ໂຊຕສ຺ເສວ ນິພ຺ພານໍ, ວິໂມກ຺ໂຂ ໂຫຕິ ເຈຕໂສ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ;

໕. ‘‘ສຕ຺ຕິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘນານິ. ກຕມານິ ສຕ຺ຕ? ສທ຺ຘາຘນໍ, ສີລຘນໍ, ຫິຣີຘນໍ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປຘນໍ, ສຸຕຘນໍ, ຈາຄຘນໍ, ປຎ຺ຎາຘນໍ. ອິມານິ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ຘນານີຕິ.

‘‘ສທ຺ຘາຘນໍ ¶ ສີລຘນໍ, ຫິຣີ ໂອຕ຺ຕປ຺ປິຍໍ ຘນໍ;

ສຸຕຘນຎ຺ຈ ຈາໂຄ ຈ, ປຎ຺ຎາ ເວ ສຕ຺ຕມໍ ຘນໍ.

‘‘ຍສ຺ສ ເອເຕ ຘນາ ອຕ຺ຖິ, ອິຕ຺ຖິຍາ ປຸຣິສສ຺ສ ວາ;

ອທລິທ຺ໂທຕິ ຕໍ ອາຫຸ, ອໂມຆໍ ຕສ຺ສ ຊີວິຕໍ.

‘‘ຕສ຺ມາ ¶ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ, ປສາທໍ ຘມ຺ມທສ຺ສນໍ;

ອນຸຍຸຎ຺ເຊຖ ເມຘາວີ, ສຣໍ [ວຣໍ (ກ.)] ພຸທ຺ຘານ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ;

໖. ‘‘ສຕ຺ຕິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘນານິ. ກຕມານິ ສຕ຺ຕ? ສທ຺ຘາຘນໍ, ສີລຘນໍ, ຫິຣີຘນໍ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປຘນໍ, ສຸຕຘນໍ, ຈາຄຘນໍ, ປຎ຺ຎາຘນໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາຘນໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສທ຺ທຫຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂພຘິໍ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ…ເປ… ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາຘນໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສີລຘນໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລຘນໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫິຣີຘນໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ຫິຣີມາ ໂຫຕິ, ຫິຣີຍຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ຫິຣີຍຕິ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫິຣີຘນໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປຘນໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕິ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປຘນໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຕຘນໍ? ອິຘ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ. ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ ອາທິກລ຺ຍາຓາ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓາ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓາ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຠິວທນ຺ຕິ. ຕຖາຣູປາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ ຘາຕາ ວຈສາ ປຣິຈິຕາ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ ທິຏ຺ຐິຍາ ¶ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຕຘນໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈາຄຘນໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ມຸຕ຺ຕຈາໂຄ ປຍຕປາຓິ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣໂຕ ຍາຈໂຍໂຄ ທານສໍວິຠາຄຣໂຕ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈາຄຘນໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາຘນໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ…ເປ… ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາຘນໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຘນານີຕິ.

‘‘ສທ຺ຘາຘນໍ ສີລຘນໍ, ຫິຣີ ໂອຕ຺ຕປ຺ປິຍໍ ຘນໍ;

ສຸຕຘນຎ຺ຈ ຈາໂຄ ຈ, ປຎ຺ຎາ ເວ ສຕ຺ຕມໍ ຘນໍ.

‘‘ຍສ຺ສ ເອເຕ ຘນາ ອຕ຺ຖິ, ອິຕ຺ຖິຍາ ປຸຣິສສ຺ສ ວາ;

ອທລິທ຺ໂທຕິ ຕໍ ອາຫຸ, ອໂມຆໍ ຕສ຺ສ ຊີວິຕໍ.

‘‘ຕສ຺ມາ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ, ປສາທໍ ຘມ຺ມທສ຺ສນໍ;

ອນຸຍຸຎ຺ເຊຖ ເມຘາວີ, ສຣໍ ພຸທ຺ຘານ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ;

໗. ອຖ ¶ ໂຂ ອຸຄ຺ໂຄ ຣາຊມຫາມຕ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອຸຄ຺ໂຄ ຣາຊມຫາມຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ¶ , ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ຍາວ ອຑ຺ໂຒ ຈາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ມິຄາໂຣ ໂຣຫເຓຍ຺ໂຍ ຍາວ ມຫທ຺ຘໂນ ຍາວ ມຫາໂຠໂຄ’’ຕິ. ‘‘ກີວ ອຑ຺ໂຒ ¶ ປນຸຄ຺ຄ, ມິຄາໂຣ ໂຣຫເຓຍ຺ໂຍ, ກີວ ມຫທ຺ຘໂນ, ກີວ ມຫາໂຠໂຄ’’ຕິ? ‘‘ສຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຕສຫສ຺ສານໍ [ສຫສ຺ສານໍ (ສີ.), ສຫສ຺ສານິ (ສ຺ຍາ.), ສຕສຫສ຺ສານິ (?)] ຫິຣຎ຺ຎສ຺ສ, ໂກ ປນ ວາໂທ ຣູປິຍສ຺ສາ’’ຕິ! ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ ເອຕໍ, ອຸຄ຺ຄ, ຘນໍ ເນຕໍ ‘ນຕ຺ຖີ’ຕິ ວທາມີຕິ ¶ . ຕຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ, ອຸຄ຺ຄ, ຘນໍ ສາຘາຣຓໍ ອຄ຺ຄິນາ ອຸທເກນ ຣາຊູຫິ ໂຈເຣຫິ ອປ຺ປິເຍຫິ ທາຍາເທຫິ. ສຕ຺ຕ ໂຂ ອິມານິ, ອຸຄ຺ຄ, ຘນານິ ອສາຘາຣຓານິ ອຄ຺ຄິນາ ອຸທເກນ ຣາຊູຫິ ໂຈເຣຫິ ອປ຺ປິເຍຫິ ທາຍາເທຫິ. ກຕມານິ ສຕ຺ຕ? ສທ຺ຘາຘນໍ, ສີລຘນໍ, ຫິຣີຘນໍ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປຘນໍ, ສຸຕຘນໍ, ຈາຄຘນໍ, ປຎ຺ຎາຘນໍ. ອິມານິ ໂຂ, ອຸຄ຺ຄ, ສຕ຺ຕ ຘນານິ ອສາຘາຣຓານິ ອຄ຺ຄິນາ ອຸທເກນ ຣາຊູຫິ ໂຈເຣຫິ ອປ຺ປິເຍຫິ ທາຍາເທຫີຕິ.

‘‘ສທ຺ຘາຘນໍ ສີລຘນໍ, ຫິຣີ ໂອຕ຺ຕປ຺ປິຍໍ ຘນໍ;

ສຸຕຘນຎ຺ຈ ຈາໂຄ ຈ, ປຎ຺ຎາ ເວ ສຕ຺ຕມໍ ຘນໍ.

‘‘ຍສ຺ສ ເອເຕ ຘນາ ອຕ຺ຖິ, ອິຕ຺ຖິຍາ ປຸຣິສສ຺ສ ວາ;

ສ ເວ ມຫທ຺ຘໂນ ໂລເກ, ອເຊຍ຺ໂຍ ເທວມານຸເສ.

‘‘ຕສ຺ມາ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ, ປສາທໍ ຘມ຺ມທສ຺ສນໍ;

ອນຸຍຸຎ຺ເຊຖ ເມຘາວີ, ສຣໍ ພຸທ຺ຘານ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ;

໘. ‘‘ສຕ຺ຕິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສໍໂຍຊນານິ. ກຕມານິ ສຕ຺ຕ? ອນຸນຍສໍໂຍຊນໍ, ປຏິຆສໍໂຍຊນໍ, ທິຏ຺ຐິສໍໂຍຊນໍ, ວິຈິກິຈ຺ຉາສໍໂຍຊນໍ, ມານສໍໂຍຊນໍ, ຠວຣາຄສໍໂຍຊນໍ, ອວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊນໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ສໍໂຍຊນານີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ‘‘ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາຍ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕິ. ກຕເມສໍ ¶ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ? ອນຸນຍສໍໂຍຊນສ຺ສ ¶ ປຫານາຍ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕິ, ປຏິຆສໍໂຍຊນສ຺ສ…ເປ… ທິຏ຺ຐິສໍໂຍຊນສ຺ສ… ວິຈິກິຈ຺ຉາສໍໂຍຊນສ຺ສ… ມານສໍໂຍຊນສ຺ສ… ຠວຣາຄສໍໂຍຊນສ຺ສ ¶ … ອວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊນສ຺ສ ປຫານາຍ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕິ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫານາຍ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕິ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸນຍສໍໂຍຊນໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລໍ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕໍ ອນຠາວໍ ກຕໍ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມໍ. ປຏິຆສໍໂຍຊນໍ…ເປ… ທິຏ຺ຐິສໍໂຍຊນໍ… ວິຈິກິຈ຺ຉາສໍໂຍຊນໍ… ມານສໍໂຍຊນໍ… ຠວຣາຄສໍໂຍຊນໍ… ອວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊນໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລໍ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕໍ ອນຠາວໍ ກຕໍ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຈ຺ເຉຈ຺ຉິ ຕຓ຺ຫໍ, ວິວຕ຺ຕຍິ ສໍໂຍຊນໍ, ສມ຺ມາ ມານາຠິສມຍາ ອນ຺ຕມກາສິ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ‘‘ສຕ຺ຕິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສໍໂຍຊນານິ. ກຕມານິ ສຕ຺ຕ? ອນຸນຍສໍໂຍຊນໍ, ປຏິຆສໍໂຍຊນໍ, ທິຏ຺ຐິສໍໂຍຊນໍ, ວິຈິກິຈ຺ຉາສໍໂຍຊນໍ, ມານສໍໂຍຊນໍ, ອິສ຺ສາສໍໂຍຊນໍ, ມຈ຺ຉຣິຍສໍໂຍຊນໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ສໍໂຍຊນານີ’’ຕິ. ທສມໍ.

ທ຺ເວ ¶ ປິຍານິ ພລໍ ຘນໍ, ສໍຂິຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ວິຕ຺ຖຕໍ;

ອຸຄ຺ຄໍ ສໍໂຍຊນຎ຺ເຈວ, ປຫານໍ ມຈ຺ຉຣິເຍນ ຈາຕິ.

໑໑. ‘‘ສຕ຺ຕິເມ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸສຍາ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ກາມຣາຄານຸສໂຍ, ປຏິຆານຸສໂຍ ¶ , ທິຏ຺ຐານຸສໂຍ, ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສໂຍ, ມານານຸສໂຍ, ຠວຣາຄານຸສໂຍ ¶ , ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ອນຸສຍາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໑໒. ‘‘ສຕ຺ຕນ຺ນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸສຍານໍ ປຫານາຍ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕິ. ກຕເມສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ? ກາມຣາຄານຸສຍສ຺ສ ປຫານາຍ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕິ, ປຏິຆານຸສຍສ຺ສ…ເປ… ທິຏ຺ຐານຸສຍສ຺ສ… ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສຍສ຺ສ… ມານານຸສຍສ຺ສ… ຠວຣາຄານຸສຍສ຺ສ… ອວິຊ຺ຊານຸສຍສ຺ສ ປຫານາຍ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕິ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອນຸສຍານໍ ປຫານາຍ ສມຸຈ຺ເຉທາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕິ.

‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ກາມຣາຄານຸສໂຍ ປຫີໂນ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ. ປຏິຆານຸສໂຍ…ເປ… ທິຏ຺ຐານຸສໂຍ… ວິຈິກິຈ຺ຉານຸສໂຍ… ມານານຸສໂຍ… ຠວຣາຄານຸສໂຍ… ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ ປຫີໂນ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຈ຺ເຉຈ຺ຉິ ຕຓ຺ຫໍ, ວິວຕ຺ຕຍິ ສໍໂຍຊນໍ, ສມ຺ມາ ມານາຠິສມຍາ ອນ຺ຕມກາສິ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໑໓. ‘‘ສຕ຺ຕຫິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ກຸລໍ ອນຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ວາ ນາລໍ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ, ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ¶ ວາ ນາລໍ ອຸປນິສີທິຕຸໍ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ນ ມນາເປນ ປຈ຺ຈຸຏ຺ເຐນ຺ຕິ, ນ ມນາເປນ ອຠິວາເທນ຺ຕິ, ນ ມນາເປນ ອາສນໍ ເທນ຺ຕິ, ສນ຺ຕມສ຺ສ ປຣິຄຸຫນ຺ຕິ, ພຫຸກມ຺ປິ ໂຖກໍ ເທນ຺ຕິ, ປຓີຕມ຺ປິ ລູຂໍ ເທນ຺ຕິ, ອສກ຺ກຈ຺ຈໍ ເທນ຺ຕິ ໂນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ກຸລໍ ອນຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ວາ ນາລໍ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ, ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ວາ ¶ ນາລໍ ອຸປນິສີທິຕຸໍ.

‘‘ສຕ຺ຕຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ກຸລໍ ອນຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ວາ ອລໍ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ, ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ວາ ອລໍ ອຸປນິສີທິຕຸໍ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ມນາເປນ ປຈ຺ຈຸຏ຺ເຐນ຺ຕິ, ມນາເປນ ອຠິວາເທນ຺ຕິ, ມນາເປນ ອາສນໍ ເທນ຺ຕິ, ສນ຺ຕມສ຺ສ ນ ປຣິຄຸຫນ຺ຕິ, ພຫຸກມ຺ປິ ພຫຸກໍ ເທນ຺ຕິ, ປຓີຕມ຺ປິ ປຓີຕໍ ເທນ຺ຕິ, ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ເທນ຺ຕິ ໂນ ອສກ຺ກຈ຺ຈໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ກຸລໍ ອນຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ວາ ອລໍ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ, ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ວາ ອລໍ ອຸປນິສີທິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໑໔. ‘‘ສຕ຺ຕິເມ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ອາຫຸເນຍ຺ຍາ ປາຫຸເນຍ຺ຍາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ ອຎ຺ຊລິກຣຓີຍາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ, ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ, ກາຍສກ຺ຂີ, ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ [ທິຏ຺ຐປ຺ປຕ຺ໂຕ (ກ.)], ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ, ຘມ຺ມານຸສາຣີ, ສທ຺ຘານຸສາຣີ. ອິເມ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ປຸຄ຺ຄລາ ອາຫຸເນຍ຺ຍາ ປາຫຸເນຍ຺ຍາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ ອຎ຺ຊລິກຣຓີຍາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໑໕. ‘‘ສຕ຺ຕິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທກູປມາ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? [ປຸ. ປ. ໒໐໓; ກຖາ. ໘໕໒] ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສກິໍ ນິມຸຄ຺ໂຄ ນິມຸຄ຺ໂຄວ ໂຫຕິ; ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິມຸຊ຺ຊຕິ; ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ໂຫຕິ; ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສຕິ ວິໂລເກຕິ; ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕຣຕິ; ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ¶ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕິຄາຘປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ; ອິຘ ¶ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕິຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ ປາຣງ຺ຄໂຕ [ປາຣຄໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຖເລ ຕິຏ຺ຐຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສກິໍ ນິມຸຄ຺ໂຄ ນິມຸຄ຺ໂຄວ ໂຫຕິ? ອິຘ ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ ເອກນ຺ຕກາຬເກຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສກິໍ ນິມຸຄ຺ໂຄ ນິມຸຄ຺ໂຄວ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິມຸຊ຺ຊຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊຕິ ສາຘຸ ສທ຺ຘາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ສາຘຸ ຫິຣີ…ເປ… ສາຘຸ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ… ສາຘຸ ວີຣິຍໍ [ວິຣິຍໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] … ສາຘຸ ປຎ຺ຎາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ສທ຺ຘາ ເນວ ຕິຏ຺ຐຕິ ໂນ ວຑ຺ຒຕິ ຫາຍຕິເຍວ, ຕສ຺ສ ສາ ຫິຣີ…ເປ… ຕສ຺ສ ຕໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ… ຕສ຺ສ ຕໍ ວີຣິຍໍ… ຕສ຺ສ ສາ ປຎ຺ຎາ ເນວ ຕິຏ຺ຐຕິ ໂນ ວຑ຺ຒຕິ ຫາຍຕິເຍວ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິມຸຊ຺ຊຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊຕິ ສາຘຸ ສທ຺ຘາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ສາຘຸ ຫິຣີ…ເປ… ສາຘຸ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ… ສາຘຸ ວີຣິຍໍ… ສາຘຸ ປຎ຺ຎາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ສທ຺ຘາ ເນວ ຫາຍຕິ ໂນ ວຑ຺ຒຕິ ຐິຕາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ຫິຣີ…ເປ… ຕສ຺ສ ຕໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ… ຕສ຺ສ ຕໍ ວີຣິຍໍ… ຕສ຺ສ ສາ ປຎ຺ຎາ ເນວ ຫາຍຕິ ໂນ ວຑ຺ຒຕິ ຐິຕາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສຕິ ວິໂລເກຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊຕິ ສາຘຸ ສທ຺ຘາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ສາຘຸ ຫິຣີ…ເປ… ສາຘຸ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ… ສາຘຸ ວີຣິຍໍ… ສາຘຸ ປຎ຺ຎາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ. ໂສ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂສຕາປນ຺ໂນ ¶ ໂຫຕິ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ນິຍໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສຕິ ວິໂລເກຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕຣຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊຕິ ¶ ສາຘຸ ສທ຺ຘາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ສາຘຸ ຫິຣີ…ເປ… ສາຘຸ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ… ສາຘຸ ວີຣິຍໍ… ສາຘຸ ປຎ຺ຎາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ. ໂສ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມີ ໂຫຕິ, ສກິເທວ [ສກິໍເທວ (ກ.)] ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກໂຣຕິ [ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕິ (ກ.)]. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕຣຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕິຄາຘປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊຕິ ສາຘຸ ສທ຺ຘາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ສາຘຸ ຫິຣີ…ເປ… ສາຘຸ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ… ສາຘຸ ວີຣິຍໍ… ສາຘຸ ປຎ຺ຎາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ. ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິໂກ ໂຫຕິ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕິຄາຘປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕິຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ ປາຣງ຺ຄໂຕ ຖເລ ຕິຏ຺ຐຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ. ອິຘ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊຕິ ສາຘຸ ສທ຺ຘາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ສາຘຸ ຫິຣີ…ເປ… ສາຘຸ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ… ສາຘຸ ວີຣິຍໍ… ສາຘຸ ປຎ຺ຎາ ¶ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ. ໂສ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕິຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ ປາຣງ຺ຄໂຕ ຖເລ ຕິຏ຺ຐຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ.

‘‘ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ອຸທກູປມາ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໑໖. ‘‘ສຕ຺ຕິເມ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ອາຫຸເນຍ຺ຍາ ປາຫຸເນຍ຺ຍາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ ອຎ຺ຊລິກຣຓີຍາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎີ, ອນິຈ຺ຈປຏິສໍເວທີ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ ເຈຕສາ ອຘິມຸຈ຺ຈມາໂນ ປຎ຺ຎາຍ ປຣິໂຍຄາຫມາໂນ. ໂສ ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ¶ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎີ, ອນິຈ຺ຈປຏິສໍເວທີ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ ເຈຕສາ ອຘິມຸຈ຺ຈມາໂນ ປຎ຺ຎາຍ ປຣິໂຍຄາຫມາໂນ. ຕສ຺ສ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອາສວປຣິຍາທານຎ຺ຈ ໂຫຕິ ຊີວິຕປຣິຍາທານຎ຺ຈ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎີ, ອນິຈ຺ຈປຏິສໍເວທີ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ ເຈຕສາ ອຘິມຸຈ຺ຈມາໂນ ປຎ຺ຎາຍ ປຣິໂຍຄາຫມາໂນ. ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ¶ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ…ເປ… ອຸປຫຈ຺ຈປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ…ເປ… ອສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ…ເປ… ສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ…ເປ… ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕ ໂຫຕິ ອກນິຏ຺ຐຄາມີ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ປຸຄ຺ຄລາ ອາຫຸເນຍ຺ຍາ ¶ ປາຫຸເນຍ຺ຍາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ ອຎ຺ຊລິກຣຓີຍາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໑໗. ສຕ຺ຕິເມ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ອາຫຸເນຍ຺ຍາ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ…ເປ…. ສຕ຺ຕມໍ.

໑໘. ສພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ…ເປ…. ອຏ຺ຐມໍ.

໑໙. [ກຖາ. ໕໔໗-໕໔໘] ‘‘ນິພ຺ພາເນ ¶ ສຸຂານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ສຸຂສຎ຺ຎີ ສຸຂປຏິສໍເວທີ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ ເຈຕສາ ອຘິມຸຈ຺ຈມາໂນ ປຎ຺ຎາຍ ປຣິໂຍຄາຫມາໂນ. ໂສ ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ…ເປ… ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນິພ຺ພາເນ ສຸຂານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ສຸຂສຎ຺ຎີ ສຸຂປຏິສໍເວທີ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ ເຈຕສາ ອຘິມຸຈ຺ຈມາໂນ ປຎ຺ຎາຍ ປຣິໂຍຄາຫມາໂນ. ຕສ຺ສ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອາສວປຣິຍາທານຎ຺ຈ ໂຫຕິ ຊີວິຕປຣິຍາທານຎ຺ຈ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນິພ຺ພາເນ ສຸຂານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ສຸຂສຎ຺ຎີ ສຸຂປຏິສໍເວທີ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ ເຈຕສາ ອຘິມຸຈ຺ຈມາໂນ ປຎ຺ຎາຍ ປຣິໂຍຄາຫມາໂນ. ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ…ເປ… ອຸປຫຈ຺ຈປຣິນິພ຺ພາຍີ ¶ ໂຫຕິ…ເປ… ອສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ…ເປ… ສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ…ເປ… ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕ ໂຫຕິ ອກນິຏ຺ຐຄາມີ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ ¶ . ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ປຸຄ຺ຄລາ ອາຫຸເນຍ຺ຍາ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ນວມໍ.

໒໐. ‘‘ສຕ຺ຕິມານິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູນິ. ກຕມານິ ສຕ຺ຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສິກ຺ຂາສມາທາເນ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາສມາທາເນ ອວິຄຕເປໂມ [ອຘິຄຕເປໂມ (ສ຺ຍາ.) ອ. ນິ. ໗.໔໒; ທີ. ນິ. ໓.໓໓໑], ຘມ຺ມນິສນ຺ຕິຍາ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ ອາຍຕິຎ຺ຈ ຘມ຺ມນິສນ຺ຕິຍາ ອວິຄຕເປໂມ, ອິຈ຺ຉາວິນເຍ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ ອາຍຕິຎ຺ຈ ອິຈ຺ຉາວິນເຍ ອວິຄຕເປໂມ, ປຏິສລ຺ລາເນ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ ອາຍຕິຎ຺ຈ ປຏິສລ຺ລາເນ ອວິຄຕເປໂມ, ວີຣິຍາຣມ຺ເຠ [ວີຣິຍາຣພ຺ເຠ (ກ.)] ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ ອາຍຕິຎ຺ຈ ວີຣິຍາຣມ຺ເຠ ອວິຄຕເປໂມ, ສຕິເນປກ຺ເກ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຕິເນປກ຺ເກ ອວິຄຕເປໂມ, ທິຏ຺ຐິປຏິເວເຘ ¶ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ ອາຍຕິຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິປຏິເວເຘ ອວິຄຕເປໂມ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູນີ’’ຕິ. ທສມໍ.

ທຸເວ ອນຸສຍາ ກຸລໍ, ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸທກູປມໍ;

ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ ຈ, ນິພ຺ພານໍ ນິທ຺ທສວຕ຺ຖຸ ຈາຕິ.

໒໑. ເອວໍ ¶ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ສາຣນ຺ທເທ ເຈຕິເຍ. ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ລິຈ຺ຉວີ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ເນ ໂຂ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ¶ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຕ຺ຕ ໂວ, ລິຈ຺ຉວີ, ອປຣິຫານິເຍ [ອປຣິຫານີເຍ (ກ.)] ຘມ຺ເມ ເທເສສ຺ສາມິ. ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກຕເມ ¶ ຈ, ລິຈ຺ຉວີ, ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມາ? ຍາວກີວຎ຺ຈ, ລິຈ຺ຉວີ, ວຊ຺ຊີ ອຠິຓ຺ຫໍ ສນ຺ນິປາຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ສນ຺ນິປາຕພຫຸລາ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ລິຈ຺ຉວີ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ລິຈ຺ຉວີ, ວຊ຺ຊີ ສມຄ຺ຄາ ສນ຺ນິປຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ສມຄ຺ຄາ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ສມຄ຺ຄາ ວຊ຺ຊິກຣຓີຍານິ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ລິຈ຺ຉວີ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ລິຈ຺ຉວີ, ວຊ຺ຊີ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສນ຺ຕິ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ໂປຣາເຓ ວຊ຺ຊິຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ລິຈ຺ຉວີ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ລິຈ຺ຉວີ, ວຊ຺ຊີ ເຍ ເຕ ວຊ຺ຊີນໍ ວຊ຺ຊິມຫລ຺ລກາ ເຕ ສກ຺ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ມາເນສ຺ສນ຺ຕິ ປູເຊສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສຎ຺ຈ ໂສຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ລິຈ຺ຉວີ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ ¶ , ລິຈ຺ຉວີ, ວຊ຺ຊີ ຍາ ຕາ ກຸລິຕ຺ຖິໂຍ ກຸລກຸມາຣິໂຍ ຕາ ນ ໂອກສ຺ສ ປສຍ຺ຫ ວາເສສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ລິຈ຺ຉວີ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ລິຈ຺ຉວີ, ວຊ຺ຊີ ຍານິ ຕານິ ວຊ຺ຊີນໍ ວຊ຺ຊິເຈຕິຍານິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານິ ເຈວ ພາຫິຣານິ ຈ ຕານິ ສກ຺ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ມາເນສ຺ສນ຺ຕິ ¶ ປູເຊສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສຎ຺ຈ ທິນ຺ນປຸພ຺ພໍ ກຕປຸພ຺ພໍ ຘມ຺ມິກໍ ພລິໍ ໂນ ປຣິຫາເປສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ລິຈ຺ຉວີ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ລິຈ຺ຉວີ, ວຊ຺ຊີນໍ ອຣຫນ຺ເຕສຸ ຘມ຺ມິກາ ¶ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິ ສຸສໍວິຫິຕາ ຠວິສ຺ສຕິ – ‘ກິນ຺ຕິ ອນາຄຕາ ຈ ອຣຫນ຺ໂຕ ວິຊິຕໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ອາຄຕາ ຈ ອຣຫນ຺ໂຕ ວິຊິເຕ ຜາສຸໍ ວິຫເຣຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ລິຈ຺ຉວີ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ລິຈ຺ຉວີ, ອິເມ ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມາ ວຊ຺ຊີສຸ ຐສ຺ສນ຺ຕິ [ວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ (ກ.)], ອິເມສຸ ຈ ສຕ຺ຕສຸ ອປຣິຫານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ວຊ຺ຊີ ສນ຺ທິສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ [ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ (ສີ. ປີ. ກ.)]; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ລິຈ຺ຉວີ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານີ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒໒. ເອວໍ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຣາຊາ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ວຊ຺ຊີ ອຠິຍາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘‘ອຫໍ ຫິເມ ວຊ຺ຊີ ເອວໍມຫິທ຺ຘິເກ ເອວໍມຫານຸຠາເວ ອຸຈ຺ເຉຈ຺ຉາມິ [ອຸຈ຺ເຉຊ຺ຊິສ຺ສາມິ (ສ຺ຍາ.), ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊິສ຺ສາມິ (ກ.)], ວຊ຺ຊີ ວິນາເສສ຺ສາມິ, ວຊ຺ຊີ ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປາເທສ຺ສາມີ’’ຕິ [ອາປາເທສ຺ສາມິ ວຊ຺ຊີຕິ (ກ.) ທີ. ນິ. ໒.໑໓໑].

ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ວສ຺ສກາຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ມາຄຘມຫາມຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມມ ວຈເນນ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທາຫິ, ອປ຺ປາພາຘໍ ອປ຺ປາຕງ຺ກໍ ລຫຸຏ຺ຐານໍ ພລໍ ຜາສຸວິຫາຣໍ ປຸຈ຺ຉ – ‘ຣາຊາ, ຠນ຺ເຕ, ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທຕິ, ອປ຺ປາພາຘໍ ອປ຺ປາຕງ຺ກໍ ລຫຸຏ຺ຐານໍ ພລໍ ຜາສຸວິຫາຣໍ ປຸຈ຺ຉຕີ’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ວເທຫິ – ‘ຣາຊາ, ຠນ຺ເຕ, ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ¶ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ວຊ຺ຊີ ອຠິຍາຕຸກາໂມ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘ອຫໍ ຫິເມ ວຊ຺ຊີ ເອວໍມຫິທ຺ຘິເກ ເອວໍມຫານຸຠາເວ ອຸຈ຺ເຉຈ຺ຉາມິ, ວຊ຺ຊີ ວິນາເສສ຺ສາມິ, ວຊ຺ຊີ ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປາເທສ຺ສາມີ’ຕິ ¶ . ຍຖາ ¶ ເຕ ຠຄວາ ພ຺ຍາກໂຣຕິ, ຕໍ ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ມມ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາສິ. ນ ຫິ ຕຖາຄຕາ ວິຕຖໍ ຠຓນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ເອວໍ, ໂຠ’’ຕິ ໂຂ ວສ຺ສກາໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມາຄຘມຫາມຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ມາຄຘສ຺ສ ອຊາຕສຕ຺ຕຸສ຺ສ ເວເທຫິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ວສ຺ສກາໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມາຄຘມຫາມຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຣາຊາ, ໂຠ ໂຄຕມ, ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທຕິ, ອປ຺ປາພາຘໍ ອປ຺ປາຕງ຺ກໍ ລຫຸຏ຺ຐານໍ ພລໍ ຜາສຸວິຫາຣໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຣາຊາ [ເອວຎ຺ຈ ວເທຕິ ຣາຊາ (ສີ. ກ.)], ໂຠ ໂຄຕມ, ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ວຊ຺ຊີ ອຠິຍາຕຸກາໂມ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘ອຫໍ ຫິເມ ວຊ຺ຊີ ເອວໍມຫິທ຺ຘິເກ ເອວໍມຫານຸຠາເວ ອຸຈ຺ເຉຈ຺ຉາມິ, ວຊ຺ຊີ ວິນາເສສ຺ສາມິ, ວຊ຺ຊີ ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປາເທສ຺ສາມີ’’’ຕິ.

ເຕນ ¶ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ຐິໂຕ ໂຫຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ພີຊຍມາໂນ [ວີຊມາໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ.)]. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ກິນ຺ຕິ ເຕ, ອານນ຺ທ, ສຸຕໍ – ‘ວຊ຺ຊີ ອຠິຓ຺ຫໍ ສນ຺ນິປາຕາ ສນ຺ນິປາຕພຫຸລາ’’’ຕິ? ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ – ‘ວຊ຺ຊີ ອຠິຓ຺ຫໍ ສນ຺ນິປາຕາ ສນ຺ນິປາຕພຫຸລາ’’’ຕິ. ‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີ ອຠິຓ຺ຫໍ ສນ຺ນິປາຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ສນ຺ນິປາຕພຫຸລາ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ກິນ຺ຕິ ເຕ, ອານນ຺ທ, ສຸຕໍ – ‘ວຊ຺ຊີ ສມຄ຺ຄາ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ, ສມຄ຺ຄາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ສມຄ຺ຄາ ວຊ຺ຊິກຣຓີຍານິ ກໂຣນ຺ຕີ’’’ຕິ? ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ – ‘ວຊ຺ຊີ ສມຄ຺ຄາ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ, ສມຄ຺ຄາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ສມຄ຺ຄາ ວຊ຺ຊິກຣຓີຍານິ ກໂຣນ຺ຕີ’’’ຕິ ¶ . ‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີ ສມຄ຺ຄາ ສນ຺ນິປຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ສມຄ຺ຄາ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສນ຺ຕິ ¶ , ສມຄ຺ຄາ ວຊ຺ຊິກຣຓີຍານິ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ກິນ຺ຕິ ເຕ, ອານນ຺ທ, ສຸຕໍ – ‘ວຊ຺ຊີ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕິ ¶ , ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ໂປຣາເຓ ວຊ຺ຊິຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’’ຕິ? ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ – ‘ວຊ຺ຊີ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ໂປຣາເຓ ວຊ຺ຊິຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’’ຕິ. ‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສນ຺ຕິ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ໂປຣາເຓ ວຊ຺ຊິຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ກິນ຺ຕິ ເຕ, ອານນ຺ທ, ສຸຕໍ – ‘ວຊ຺ຊີ ເຍ ເຕ ວຊ຺ຊີນໍ ວຊ຺ຊິມຫລ຺ລກາ ເຕ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ເຕສຎ຺ຈ ໂສຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕີ’’’ຕິ? ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ – ‘ວຊ຺ຊີ ເຍ ເຕ ວຊ຺ຊີນໍ ວຊ຺ຊິມຫລ຺ລກາ ເຕ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ເຕສຎ຺ຈ ໂສຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕີ’’’ຕິ. ‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີ ເຍ ເຕ ວຊ຺ຊີນໍ ວຊ຺ຊິມຫລ຺ລກາ ເຕ ສກ຺ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ມາເນສ຺ສນ຺ຕິ ປູເຊສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສຎ຺ຈ ໂສຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ກິນ຺ຕິ ເຕ, ອານນ຺ທ, ສຸຕໍ – ‘ວຊ຺ຊີ ຍາ ຕາ ກຸລິຕ຺ຖິໂຍ ກຸລກຸມາຣິໂຍ ຕາ ນ ໂອກສ຺ສ ປສຍ຺ຫ ວາເສນ຺ຕີ’’’ຕິ? ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ – ‘ວຊ຺ຊີ ຍາ ຕາ ກຸລິຕ຺ຖິໂຍ ກຸລກຸມາຣິໂຍ ຕາ ນ ໂອກສ຺ສ ປສຍ຺ຫ ວາເສນ຺ຕີ’’’ຕິ. ‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ອານນ຺ທ ¶ , ວຊ຺ຊີ ຍາ ຕາ ກຸລິຕ຺ຖິໂຍ ¶ ກຸລກຸມາຣິໂຍ ຕາ ນ ໂອກສ຺ສ ປສຍ຺ຫ ວາເສສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ກິນ຺ຕິ ເຕ, ອານນ຺ທ, ສຸຕໍ – ‘ວຊ຺ຊີ ຍານິ ຕານິ ວຊ຺ຊີນໍ ວຊ຺ຊິເຈຕິຍານິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານິ ເຈວ ພາຫິຣານິ ຈ ຕານິ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ເຕສຎ຺ຈ ທິນ຺ນປຸພ຺ພໍ ກຕປຸພ຺ພໍ ຘມ຺ມິກໍ ພລິໍ ໂນ ປຣິຫາເປນ຺ຕີ’’’ຕິ? ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ – ‘ວຊ຺ຊີ ຍານິ ຕານິ ວຊ຺ຊີນໍ ວຊ຺ຊິເຈຕິຍານິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານິ ເຈວ ພາຫິຣານິ ຈ ຕານິ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕິ, ເຕສຎ຺ຈ ທິນ຺ນປຸພ຺ພໍ ກຕປຸພ຺ພໍ ຘມ຺ມິກໍ ພລິໍ ໂນ ປຣິຫາເປນ຺ຕີ’’’ຕິ. ‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີ ຍານິ ¶ ຕານິ ວຊ຺ຊີນໍ ວຊ຺ຊິເຈຕິຍານິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານິ ເຈວ ພາຫິຣານິ ຈ ຕານິ ສກ຺ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ມາເນສ຺ສນ຺ຕິ ປູເຊສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສຎ຺ຈ ທິນ຺ນປຸພ຺ພໍ ກຕປຸພ຺ພໍ ຘມ຺ມິກໍ ພລິໍ ໂນ ປຣິຫາເປສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ກິນ຺ຕິ ¶ ເຕ, ອານນ຺ທ, ສຸຕໍ – ‘ວຊ຺ຊີນໍ ອຣຫນ຺ເຕສຸ ຘມ຺ມິກາ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິ ສຸສໍວິຫິຕາ – ກິນ຺ຕິ ອນາຄຕາ ຈ ອຣຫນ຺ໂຕ ວິຊິຕໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ອາຄຕາ ຈ ອຣຫນ຺ໂຕ ວິຊິເຕ ຜາສຸໍ ວິຫເຣຍ຺ຍຸ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ – ‘ວຊ຺ຊີນໍ ອຣຫນ຺ເຕສຸ ຘມ຺ມິກາ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິ ສຸສໍວິຫິຕາ ຠວິສ຺ສຕິ – ກິນ຺ຕິ ອນາຄຕາ ຈ ອຣຫນ຺ໂຕ ວິຊິຕໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ອາຄຕາ ຈ ອຣຫນ຺ໂຕ ວິຊິເຕ ຜາສຸໍ ວິຫເຣຍ຺ຍຸ’’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ອານນ຺ທ, ວຊ຺ຊີນໍ ອຣຫນ຺ເຕສຸ ຘມ຺ມິກາ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິ ສຸສໍວິຫິຕາ ຠວິສ຺ສຕິ – ‘ກິນ຺ຕິ ອນາຄຕາ ຈ ອຣຫນ຺ໂຕ ວິຊິຕໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ອາຄຕາ ຈ ອຣຫນ຺ໂຕ ວິຊິເຕ ຜາສຸໍ ວິຫເຣຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ອານນ຺ທ ¶ , ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ວສ຺ສກາຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ມາຄຘມຫາມຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອກມິທາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສມຍໍ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣາມິ ສາຣນ຺ທເທ ເຈຕິເຍ. ຕຕ຺ຣາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ວຊ຺ຊີນໍ ອິເມ ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິເຍ ຘມ຺ເມ ເທເສສິໍ. ຍາວກີວຎ຺ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິເມ ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມາ ວຊ຺ຊີສຸ ຐສ຺ສນ຺ຕິ, ອິເມສຸ ຈ ສຕ຺ຕສຸ ອປຣິຫານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ວຊ຺ຊີ ສນ຺ທິສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ວຊ຺ຊີນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານີ’’ຕິ.

‘‘ເອກເມເກນປິ ¶ [ເອກເມເກນປິ ເຕນ ໂຂ (ກ.) ທີ. ນິ. ໒.໑໓໕] ໂຠ, ໂຄຕມ, ອປຣິຫານິເຍນ ຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄຕານໍ ວຊ຺ຊີນໍ ວຸທ຺ຘິເຍວ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ; ໂກ ປນ ວາໂທ ສຕ຺ຕຫິ ອປຣິຫານິເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ! ອກຣຓີຍາ ຈ, ໂຠ ໂຄຕມ, ວຊ຺ຊີ ຣຎ຺ຎາ ມາຄເຘນ ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ ເວເທຫິປຸຕ຺ເຕນ ຍທິທໍ ຍຸທ຺ຘສ຺ສ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຸປລາປນາຍ ¶ [ອຸປລາປນາ (ກ. ສີ. ກ.)], ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ມິຖຸເຠທາ. ຫນ຺ທ ຈ ທານິ ມຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຄຈ຺ຉາມ, ພຫຸກິຈ຺ຈາ ມຍໍ ພຫຸກຣຓີຍາ’’ຕິ. ‘‘ຍສ຺ສທານິ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກາລໍ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ວສ຺ສກາໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມາຄຘມຫາມຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມີຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໒໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຕ຺ຕ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປຣິຫານິເຍ ຘມ຺ເມ ເທເສສ຺ສາມິ. ຕໍ ສຸຓາຖ ¶ , ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມາ? ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ¶ ອຠິຓ຺ຫໍ ສນ຺ນິປາຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ສນ຺ນິປາຕພຫຸລາ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ສມຄ຺ຄາ ສນ຺ນິປຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ສມຄ຺ຄາ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ສມຄ຺ຄາ ສງ຺ຆກຣຓີຍານິ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສນ຺ຕິ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ເຕສຸ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຖຣາ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈິຣປພ຺ພຊິຕາ ສງ຺ຆປິຕໂຣ ສງ຺ຆປຣິຓາຍກາ ເຕ ສກ຺ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ມາເນສ຺ສນ຺ຕິ ປູເຊສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສຎ຺ຈ ໂສຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ໂປໂນຠວິກາຍ ນ ວສໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອາຣຎ຺ຎເກສຸ ເສນາສເນສຸ ສາເປກ຺ຂາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ¶ ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ປຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐາເປສ຺ສນ຺ຕິ – ‘ກິນ຺ຕິ ອນາຄຕາ ຈ ເປສລາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ອາຄຕາ ຈ ເປສລາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຜາສຸໍ ວິຫເຣຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂູສຸ ຐສ຺ສນ຺ຕິ, ອິເມສຸ ຈ ສຕ຺ຕສຸ ອປຣິຫານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ທິສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ¶ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານີ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໒໔. [ທີ. ນິ. ໒.໑໓໘] ‘‘ສຕ຺ຕ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປຣິຫານິເຍ ຘມ຺ເມ ເທເສສ຺ສາມິ. ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ…ເປ… ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມາ?

ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ນ ກມ຺ມາຣາມາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ກມ຺ມຣຕາ, ນ ກມ຺ມາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ນ ຠສ຺ສາຣາມາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ…ເປ… ນ ນິທ຺ທາຣາມາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ… ນ ສງ຺ຄຓິກາຣາມາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ… ນ ປາປິຈ຺ຉາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ປາປິການໍ ອິຈ຺ຉານໍ ວສໍ ຄຕາ… ນ ປາປມິຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ປາປສຫາຍາ ນ ປາປສມ຺ປວງ຺ກາ… ນ ໂອຣມຕ຺ຕເກນ ວິເສສາຘິຄເມນ ອນ຺ຕຣາໂວສານໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂູສຸ ຐສ຺ສນ຺ຕິ, ອິເມສຸ ຈ ສຕ຺ຕສຸ ອປຣິຫານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ທິສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານີ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໒໕. ‘‘ສຕ຺ຕ ¶ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປຣິຫານິເຍ ຘມ຺ເມ ເທເສສ຺ສາມິ. ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ…ເປ… ກຕເມ ¶ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມາ? ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ສທ຺ຘາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຫິຣິມນ຺ໂຕ [ຫິຣີມາ (ສີ.), ຫິຣິມນາ (ທີ. ນິ. ໒.໑໓໘)] ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ…ເປ… ໂອຕ຺ຕປ຺ປິໂນ [ໂອຕ຺ຕາປີໂນ (ສີ.)] ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ… ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ… ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ… ສຕິມນ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ… ປຎ຺ຎວນ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ. ‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິຍາ ¶ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂູສຸ ຐສ຺ສນ຺ຕິ, ອິເມສຸ ຈ ສຕ຺ຕສຸ ອປຣິຫານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ທິສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານີ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໒໖. ‘‘ສຕ຺ຕ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປຣິຫານິເຍ ຘມ຺ເມ ເທເສສ຺ສາມິ. ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ…ເປ… ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມາ? ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ…ເປ… ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ… ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ… ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ… ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ… ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ. ‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂູສຸ ຐສ຺ສນ຺ຕິ, ອິເມສຸ ຈ ສຕ຺ຕສຸ ອປຣິຫານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ທິສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໒໗. ‘‘ສຕ຺ຕ ¶ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປຣິຫານິເຍ ຘມ຺ເມ ເທເສສ຺ສາມິ. ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ…ເປ…. ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິຍາ ¶ ຘມ຺ມາ? ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ…ເປ… ອສຸຠສຎ຺ຎໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ… ອາທີນວສຎ຺ຎໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ… ປຫານສຎ຺ຎໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ… ວິຣາຄສຎ຺ຎໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ… ນິໂຣຘສຎ຺ຎໍ ຠາເວສ຺ສນ຺ຕິ ¶ ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ. ‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂູສຸ ຐສ຺ສນ຺ຕິ, ອິເມສຸ ຈ ສຕ຺ຕສຸ ອປຣິຫານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ທິສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ; ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານີ’’ຕິ [ທີ. ນິ. ໒.໑໓໘]. ສຕ຺ຕມໍ.

໒໘. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຕ຺ຕິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ກມ຺ມາຣາມຕາ, ຠສ຺ສາຣາມຕາ, ນິທ຺ທາຣາມຕາ, ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕາ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາ, ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ, ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ສງ຺ເຆ ສງ຺ຆກຣຓີຍານິ; ຕຕ຺ຣ ເສໂຂ ຠິກ຺ຂຸ [ຕຕ຺ຣ ຠິກ຺ຂຸ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ສງ຺ເຆ ເຖຣາ [ໂຂ ສໍຆຕ຺ເຖຣາ (ກ.)] ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈິຣປພ຺ພຊິຕາ ຠາຣວາຫິໂນ, ເຕ [ນ ເຕ (ກ.)] ເຕນ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ອຕ຺ຕນາ ເຕສຸ ໂຍຄໍ [ອຕ຺ຕນາ ໂວໂຍຄໍ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ອາປຊ຺ຊຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

‘‘ສຕ຺ຕິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ນ ¶ ກມ຺ມາຣາມຕາ, ນ ຠສ຺ສາຣາມຕາ, ນ ນິທ຺ທາຣາມຕາ, ນ ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕາ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ, ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ສງ຺ເຆ ສງ຺ຆກຣຓີຍານິ; ຕຕ຺ຣ ເສໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ສງ຺ເຆ ເຖຣາ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈິຣປພ຺ພຊິຕາ ຠາຣວາຫິໂນ, ເຕ ເຕນ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ອຕ຺ຕນາ ນ ເຕສຸ ໂຍຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໒໙. ‘‘ສຕ຺ຕິເມ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ອຸປາສກສ຺ສ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ¶ . ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ຠິກ຺ຂຸທສ຺ສນໍ ຫາເປຕິ, ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ປມຊ຺ຊຕິ, ອຘິສີເລ ນ ສິກ຺ຂຕິ, ອປ຺ປສາທພຫຸໂລ ໂຫຕິ ¶ , ຠິກ຺ຂູສຸ ເຖເຣສຸ ເຈວ ນເວສຸ ຈ ມຊ຺ຌິເມສຸ ຈ ອຸປາຣມ຺ຠຈິຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ ຣນ຺ຘຄເວສີ, ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ຄເວສຕິ, ຕຕ຺ຖ ຈ ປຸພ຺ພກາຣໍ ກໂຣຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ອຸປາສກສ຺ສ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

‘‘ສຕ຺ຕິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ອຸປາສກສ຺ສ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ຠິກ຺ຂຸທສ຺ສນໍ ນ ຫາເປຕິ, ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ, ອຘິສີເລ ສິກ຺ຂຕິ, ປສາທພຫຸໂລ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂູສຸ ເຖເຣສຸ ເຈວ ນເວສຸ ຈ ມຊ຺ຌິເມສຸ ຈ ອນຸປາຣມ຺ຠຈິຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ ນ ຣນ຺ຘຄເວສີ, ນ ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ຄເວສຕິ, ອິຘ ຈ ປຸພ຺ພກາຣໍ ກໂຣຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ອຸປາສກສ຺ສ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ທສ຺ສນໍ ¶ ຠາວິຕຕ຺ຕານໍ, ໂຍ ຫາເປຕິ ອຸປາສໂກ;

ສວນຎ຺ຈ ອຣິຍຘມ຺ມານໍ, ອຘິສີເລ ນ ສິກ຺ຂຕິ.

‘‘ອປ຺ປສາໂທ ຈ ຠິກ຺ຂູສຸ, ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ປວຑ຺ຒຕິ;

ອຸປາຣມ຺ຠກຈິຕ຺ໂຕ ຈ, ສທ຺ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸມິຈ຺ຉຕິ.

‘‘ອິໂຕ ຈ ພຫິທ຺ຘາ ອຎ຺ຎໍ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ຄເວສຕິ;

ຕຕ຺ເຖວ ຈ ປຸພ຺ພກາຣໍ, ໂຍ ກໂຣຕິ ອຸປາສໂກ.

‘‘ເອເຕ ໂຂ ປຣິຫານິເຍ, ສຕ຺ຕ ຘມ຺ເມ ສຸເທສິເຕ;

ອຸປາສໂກ ເສວມາໂນ, ສທ຺ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍຕິ.

‘‘ທສ຺ສນໍ ຠາວິຕຕ຺ຕານໍ, ໂຍ ນ ຫາເປຕິ ອຸປາສໂກ;

ສວນຎ຺ຈ ອຣິຍຘມ຺ມານໍ, ອຘິສີເລ ຈ ສິກ຺ຂຕິ.

‘‘ປສາໂທ ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂູສຸ, ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ປວຑ຺ຒຕິ;

ອນຸປາຣມ຺ຠຈິຕ຺ໂຕ ຈ, ສທ຺ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸມິຈ຺ຉຕິ.

‘‘ນ ¶ ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ອຎ຺ຎໍ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ຄເວສຕິ;

ອິເຘວ ຈ ປຸພ຺ພກາຣໍ, ໂຍ ກໂຣຕິ ອຸປາສໂກ.

‘‘ເອເຕ ¶ ໂຂ ອປຣິຫານິເຍ, ສຕ຺ຕ ຘມ຺ເມ ສຸເທສິເຕ;

ອຸປາສໂກ ເສວມາໂນ, ສທ຺ຘມ຺ມາ ນ ປຣິຫາຍຕີ’’ຕິ. ນວມໍ;

໓໐. ສຕ຺ຕິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາສກສ຺ສ ວິປຕ຺ຕິໂຍ…ເປ… ສຕ຺ຕິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາສກສ຺ສ ສມ຺ປທາ…ເປ…. ທສມໍ.

໓໑. ‘‘ສຕ຺ຕິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາສກສ຺ສ ປຣາຠວາ…ເປ… ສຕ຺ຕິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາສກສ຺ສ ສມ຺ຠວາ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ຠິກ຺ຂຸທສ຺ສນໍ ນ ຫາເປຕິ, ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ, ອຘິສີເລ ສິກ຺ຂຕິ, ປສາທພຫຸໂລ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂູສຸ ເຖເຣສຸ ເຈວ ນເວສຸ ຈ ມຊ຺ຌິເມສຸ ຈ ອນຸປາຣມ຺ຠຈິຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ ນ ຣນ຺ຘຄເວສີ, ນ ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ຄເວສຕິ, ອິຘ ຈ ປຸພ຺ພກາຣໍ ກໂຣຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ອຸປາສກສ຺ສ ສມ຺ຠວາຕິ.

‘‘ທສ຺ສນໍ ¶ ຠາວິຕຕ຺ຕານໍ, ໂຍ ຫາເປຕິ ອຸປາສໂກ;

ສວນຎ຺ຈ ອຣິຍຘມ຺ມານໍ, ອຘິສີເລ ນ ສິກ຺ຂຕິ.

‘‘ອປ຺ປສາໂທ ຈ ຠິກ຺ຂູສຸ, ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ປວຑ຺ຒຕິ;

ອຸປາຣມ຺ຠກຈິຕ຺ໂຕ ຈ, ສທ຺ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸມິຈ຺ຉຕິ.

‘‘ອິໂຕ ຈ ພຫິທ຺ຘາ ອຎ຺ຎໍ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ຄເວສຕິ;

ຕຕ຺ເຖວ ຈ ປຸພ຺ພກາຣໍ, ໂຍ ກໂຣຕິ ອຸປາສໂກ.

‘‘ເອເຕ ¶ ໂຂ ປຣິຫານິເຍ, ສຕ຺ຕ ຘມ຺ເມ ສຸເທສິເຕ;

ອຸປາສໂກ ເສວມາໂນ, ສທ຺ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍຕິ.

‘‘ທສ຺ສນໍ ¶ ຠາວິຕຕ຺ຕານໍ, ໂຍ ນ ຫາເປຕິ ອຸປາສໂກ;

ສວນຎ຺ຈ ອຣິຍຘມ຺ມານໍ, ອຘິສີເລ ຈ ສິກ຺ຂຕິ.

‘‘ປສາໂທ ຈສ຺ສ ຠິກ຺ຂູສຸ, ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ປວຑ຺ຒຕິ;

ອນຸປາຣມ຺ຠຈິຕ຺ໂຕ ຈ, ສທ຺ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸມິຈ຺ຉຕິ.

‘‘ນ ¶ ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ອຎ຺ຎໍ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ຄເວສຕິ;

ອິເຘວ ຈ ປຸພ຺ພກາຣໍ, ໂຍ ກໂຣຕິ ອຸປາສໂກ.

‘‘ເອເຕ ໂຂ ອປຣິຫານິເຍ, ສຕ຺ຕ ຘມ຺ເມ ສຸເທສິເຕ;

ອຸປາສໂກ ເສວມາໂນ, ສທ຺ຘມ຺ມາ ນ ປຣິຫາຍຕີ’’ຕິ. ເອກາທສມໍ;

ວຊ຺ຊິສຕ຺ຕກວຄ຺ໂຄ [ວຊ຺ຊິວຄ຺ໂຄ (ສ຺ຍາ.)] ຕຕິໂຍ.

ສາຣນ຺ທ ¶ -ວສ຺ສກາໂຣ ຈ, ຕິສຕ຺ຕການິ ຠິກ຺ຂຸກາ;

ໂພຘິສຎ຺ຎາ ທ຺ເວ ຈ ຫານິ, ວິປຕ຺ຕິ ຈ ປຣາຠໂວຕິ.

໓໒. ອຖ ¶ ໂຂ ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ¶ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ¶ ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສຕ຺ຕິເມ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ສຕ຺ຖຸຄາຣວຕາ, ຘມ຺ມຄາຣວຕາ, ສງ຺ຆຄາຣວຕາ, ສິກ຺ຂາຄາຣວຕາ, ສມາຘິຄາຣວຕາ, ອປ຺ປມາທຄາຣວຕາ, ປຏິສນ຺ຖາຣຄາຣວຕາ. ອິເມ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ສາ ເທວຕາ. ສມນຸຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ‘‘ສມນຸຎ຺ໂຎ ເມ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຕ຺ຕິໍ ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ¶ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາ ເທວຕາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ສຕ຺ຕິເມ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ສຕ຺ຖຸຄາຣວຕາ, ຘມ຺ມຄາຣວຕາ, ສງ຺ຆຄາຣວຕາ, ສິກ຺ຂາຄາຣວຕາ, ສມາຘິຄາຣວຕາ, ອປ຺ປມາທຄາຣວຕາ, ປຏິສນ຺ຖາຣຄາຣວຕາ – ອິເມ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’ຕິ. ອິທມໂວຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາ ເທວຕາ. ອິທໍ ວຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີ’’ຕິ.

‘‘ສຕ຺ຖຸຄຣຸ ຘມ຺ມຄຣຸ, ສງ຺ເຆ ຈ ຕິພ຺ພຄາຣໂວ;

ສມາຘິຄຣຸ ອາຕາປີ [ສມາຘິຄາຣວຕາປິ ຈ (ກ.)], ສິກ຺ຂາຍ ຕິພ຺ພຄາຣໂວ.

‘‘ອປ຺ປມາທຄຣຸ ¶ ¶ ຠິກ຺ຂຸ, ປຏິສນ຺ຖາຣຄາຣໂວ;

ອຠພ຺ໂພ ປຣິຫານາຍ, ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ. ປຐມໍ;

໓໓. ‘‘ອິມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຕ຺ຕິໍ ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນາຫໍ ¶ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາ ເທວຕາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ສຕ຺ຕິເມ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ສຕ຺ຖຸຄາຣວຕາ, ຘມ຺ມຄາຣວຕາ, ສງ຺ຆຄາຣວຕາ, ສິກ຺ຂາຄາຣວຕາ, ສມາຘິຄາຣວຕາ, ຫິຣິຄາຣວຕາ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປຄາຣວຕາ. ອິເມ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’ຕິ. ອິທມໂວຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາ ເທວຕາ. ອິທໍ ວຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີ’’ຕິ.

‘‘ສຕ຺ຖຸຄຣຸ ຘມ຺ມຄຣຸ, ສງ຺ເຆ ຈ ຕິພ຺ພຄາຣໂວ;

ສມາຘິຄຣຸ ອາຕາປີ, ສິກ຺ຂາຍ ຕິພ຺ພຄາຣໂວ.

‘‘ຫິຣິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປສມ຺ປນ຺ໂນ, ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ ສຄາຣໂວ;

ອຠພ຺ໂພ ປຣິຫານາຍ, ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ;

໓໔. ‘‘ອິມໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຣຕ຺ຕິໍ ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ…ເປ… ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ສຕ຺ຕິເມ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ສຕ຺ຖຸຄາຣວຕາ, ຘມ຺ມຄາຣວຕາ, ສງ຺ຆຄາຣວຕາ, ສິກ຺ຂາຄາຣວຕາ, ສມາຘິຄາຣວຕາ, ໂສວຈສ຺ສຕາ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ. ອິເມ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’ຕິ. ອິທມໂວຈ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ສາ ເທວຕາ. ອິທໍ ວຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີ’’ຕິ.

‘‘ສຕ຺ຖຸຄຣຸ ¶ ຘມ຺ມຄຣຸ, ສງ຺ເຆ ຈ ຕິພ຺ພຄາຣໂວ;

ສມາຘິຄຣຸ ອາຕາປີ, ສິກ຺ຂາຍ ຕິພ຺ພຄາຣໂວ.

‘‘ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ສຸວໂຈ, ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ ສຄາຣໂວ;

ອຠພ຺ໂພ ປຣິຫານາຍ, ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ;

໓໕. ‘‘ອິມໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຣຕ຺ຕິໍ ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ…ເປ… ‘ສຕ຺ຕິເມ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ສຕ຺ຖຸຄາຣວຕາ, ຘມ຺ມຄາຣວຕາ, ສງ຺ຆຄາຣວຕາ, ສິກ຺ຂາຄາຣວຕາ, ສມາຘິຄາຣວຕາ, ໂສວຈສ຺ສຕາ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ. ອິເມ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’ຕິ. ອິທມໂວຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາ ເທວຕາ. ອິທໍ ວຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາມິ. ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕນາ ຈ ສຕ຺ຖຸຄາຣໂວ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຖຸຄາຣວຕາຍ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ. ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ສຕ຺ຖຸຄາຣວາ ເຕ ຈ ສຕ຺ຖຸຄາຣວຕາຍ ສມາທເປຕິ. ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖຸຄາຣວາ ເຕສຎ຺ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠຓຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ. ອຕ຺ຕນາ ຈ ຘມ຺ມຄາຣໂວ ໂຫຕິ…ເປ… ສງ຺ຆຄາຣໂວ ໂຫຕິ… ສິກ຺ຂາຄາຣໂວ ໂຫຕິ… ສມາຘິຄາຣໂວ ໂຫຕິ… ສຸວໂຈ ໂຫຕິ… ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາຍ ຈ ¶ ວຓ຺ຓວາທີ. ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາ ເຕ ຈ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາຍ ສມາທເປຕິ ¶ . ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາ ເຕສຎ຺ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠຓຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນາຕິ. ອິມສ຺ສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາມີ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ! ສາຘຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອິມສ຺ສ ມຍາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາສິ. ອິຘ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕນາ ຈ ສຕ຺ຖຸຄາຣໂວ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຖຸຄາຣວຕາຍ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ. ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ສຕ຺ຖຸຄາຣວາ ເຕ ຈ ສຕ຺ຖຸຄາຣວຕາຍ ສມາທເປຕິ ¶ ¶ . ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖຸຄາຣວາ ເຕສຎ຺ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠຓຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ. ອຕ຺ຕນາ ຈ ຘມ຺ມຄາຣໂວ ໂຫຕິ…ເປ… ສງ຺ຆຄາຣໂວ ໂຫຕິ… ສິກ຺ຂາຄາຣໂວ ໂຫຕິ… ສມາຘິຄາຣໂວ ໂຫຕິ… ສຸວໂຈ ໂຫຕິ… ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາຍ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ. ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາ ເຕ ຈ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາຍ ສມາທເປຕິ. ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາ ເຕສຎ຺ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠຓຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນາຕິ. ອິມສ຺ສ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ມຍາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໓໖. ‘‘ສຕ຺ຕຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມິຕ຺ໂຕ ເສວິຕພ຺ໂພ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ທຸທ຺ທທໍ ທທາຕິ, ທຸກ຺ກຣໍ ກໂຣຕິ, ທຸກ຺ຂມໍ ຂມຕິ, ຄຸຍ຺ຫມສ຺ສ [ຄຸຍ຺ຫສ຺ສ (ກ.)] ອາວິ ກໂຣຕິ, ຄຸຍ຺ຫມສ຺ສ [ຄຸຍ຺ຫໍ ອສ຺ສ (ສີ.), ຄຸຍ຺ຫສ຺ສ (ກ.)] ປຣິຄຸຫຕິ [ປຣິຄູຫຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ.), ປຣິຄຸຍ຺ຫຕິ (ກ.)], ອາປທາສຸ ນ ຊຫຕິ, ຂີເຓນ [ຂີເຓ (ກ.)] ນາຕິມຎ຺ຎຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມິຕ຺ໂຕ ເສວິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ¶ .

‘‘ທຸທ຺ທທໍ ທທາຕິ ມິຕ຺ໂຕ, ທຸກ຺ກຣຎ຺ຈາປິ ກຸພ຺ພຕິ;

ອໂຖປິສ຺ສ ທຸຣຸຕ຺ຕານິ, ຂມຕິ ທຸກ຺ຂມານິ ຈ [ທຸກ຺ຂມານິປິ (ສີ. ສ຺ຍາ.)].

‘‘ຄຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ຕສ຺ສ [ຄຸຍ຺ຫມສ຺ສ ຈ (ສ຺ຍາ.)] ອກ຺ຂາຕິ, ຄຸຍ຺ຫສ຺ສ ປຣິຄູຫຕິ;

ອາປທາສຸ ນ ຊຫາຕິ, ຂີເຓນ ນາຕິມຎ຺ຎຕິ.

‘‘ຍມ຺ຫິ ເອຕານິ ຐານານິ, ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕີຘ [ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ (ກ.)] ປຸຄ຺ຄເລ;

ໂສ ມິຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕກາເມນ, ຠຊິຕພ຺ໂພ ຕຖາວິໂຘ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ;

໓໗. ‘‘ສຕ຺ຕຫິ ¶ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ມິຕ຺ໂຕ ເສວິຕພ຺ໂພ ຠຊິຕພ຺ໂພ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ ອປິ ປນຸຊ຺ຊມາເນນປິ [ປຓຸຊ຺ຊມາເນນປິ (ສີ.)]. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈ ວຕ຺ຕາ ຈ ວຈນກ຺ຂໂມ ຈ ຄມ຺ຠີຣຎ຺ຈ ກຖໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ອຏ຺ຐາເນ ນິໂຍເຊຕິ ¶ . ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ມິຕ຺ໂຕ ເສວິຕພ຺ໂພ ຠຊິຕພ຺ໂພ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ ອປິ ປນຸຊ຺ຊມາເນນປີ’’ຕິ.

‘‘ປິໂຍ ຄຣຸ ຠາວນີໂຍ, ວຕ຺ຕາ ຈ ວຈນກ຺ຂໂມ;

ຄມ຺ຠີຣຎ຺ຈ ກຖໍ ກຕ຺ຕາ, ໂນ ຈຏ຺ຐາເນ ນິໂຍຊໂກ [ນິໂຍຊເຍ (ສີ. ສ຺ຍາ.)].

‘‘ຍມ຺ຫິ ເອຕານິ ຐານານິ, ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕີຘ ປຸຄ຺ຄເລ;

ໂສ ມິຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕກາເມນ, ອຕ຺ຖກາມານຸກມ຺ປໂຕ;

ອປິ ນາສິຍມາເນນ, ຠຊິຕພ຺ໂພ ຕຖາວິໂຘ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ;

໓໘. ‘‘ສຕ຺ຕຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນຈິຣສ຺ເສວ ຈຕສ຺ໂສ ¶ ປຏິສມ຺ຠິທາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ອິທໍ ເມ ເຈຕໂສ ລີນຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ; ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສໍຂິຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເມ ສໍຂິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ; ພຫິທ຺ຘາ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ພຫິທ຺ຘາ ເມ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ; ຕສ຺ສ ວິທິຕາ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ; ວິທິຕາ ສຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ¶ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ; ວິທິຕາ ວິຕກ຺ກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ; ສປ຺ປາຍາສປ຺ປາເຍສຸ ໂຂ ປນສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ຫີນປ຺ປຓີເຕສຸ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຕິຠາເຄສຸ ນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ ສຸມນສິກຕໍ ສູປຘາຣິຕໍ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘໍ ປຎ຺ຎາຍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນຈິຣສ຺ເສວ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໓໙. ‘‘ສຕ຺ຕຫິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ‘ອິທໍ ¶ ເມ ເຈຕໂສ ລີນຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ; ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສໍຂິຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເມ ສໍຂິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ; ພຫິທ຺ຘາ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ‘ພຫິທ຺ຘາ ເມ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ; ຕສ຺ສ ວິທິຕາ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ; ວິທິຕາ ¶ ສຎ຺ຎາ…ເປ… ວິຕກ຺ກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ; ສປ຺ປາຍາສປ຺ປາເຍສຸ ໂຂ ປນສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ຫີນປ຺ປຓີເຕສຸ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຕິຠາເຄສຸ ນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ສຸມນສິກຕໍ ສູປຘາຣິຕໍ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘໍ ປຎ຺ຎາຍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໔໐. ‘‘ສຕ຺ຕຫິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຈິຕ຺ຕໍ ວເສ [ວສໍ (ກ.)] ວຕ຺ເຕຕິ, ໂນ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ວຕ຺ຕຕິ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສມາຘິກຸສໂລ ໂຫຕິ, ສມາຘິສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິກຸສໂລ ໂຫຕິ, ສມາຘິສ຺ສ ຐິຕິກຸສໂລ ໂຫຕິ, ສມາຘິສ຺ສ ວຸຏ຺ຐານກຸສໂລ ໂຫຕິ, ສມາຘິສ຺ສ ກລ຺ຍາຓກຸສໂລ ໂຫຕິ, ສມາຘິສ຺ສ ໂຄຈຣກຸສໂລ ໂຫຕິ, ສມາຘິສ຺ສ ອຠິນີຫາຣກຸສໂລ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຈິຕ຺ຕໍ ວເສ ວຕ຺ເຕຕິ, ໂນ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. ນວມໍ.

໔໑. ‘‘ສຕ຺ຕຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວເສ ວຕ຺ເຕຕິ, ໂນ ຈ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ວຕ຺ຕຕິ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ສມາຘິກຸສໂລ ໂຫຕິ, ສມາຘິສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິກຸສໂລ, ສມາຘິສ຺ສ ຐິຕິກຸສໂລ, ສມາຘິສ຺ສ ວຸຏ຺ຐານກຸສໂລ, ສມາຘິສ຺ສ ກລ຺ຍາຓກຸສໂລ, ສມາຘິສ຺ສ ໂຄຈຣກຸສໂລ, ສມາຘິສ຺ສ ¶ ອຠິນີຫາຣກຸສໂລ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ສຕ຺ຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວເສ ວຕ຺ເຕຕິ, ໂນ ຈ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. ທສມໍ.

໔໒. ອຖ ¶ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ¶ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຕິປ຺ປໂຄ ໂຂ ຕາວ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕຸໍ. ຍໍນູນາຫໍ ເຍນ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ອາຣາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ອາຣາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕຫິ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ປຣິພ຺ພາຊເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ອຍມນ຺ຕຣາກຖາ ອຸທປາທິ – ‘‘ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ອາວຸໂສ, ທ຺ວາທສວສ຺ສານິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ, ‘ນິທ຺ທໂສ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ຠາສິຕໍ ເນວ ອຠິນນ຺ທິ ນປ຺ປຏິກ຺ໂກສິ. ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ – ‘‘ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ເອຕສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອິຘາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ¶ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຕິປ຺ປໂຄ ໂຂ ຕາວ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕຸໍ. ຍໍນູນາຫໍ ເຍນ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ອາຣາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຍນ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ອາຣາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕຫິ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ປຣິພ຺ພາຊເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິໍ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສມເຍນ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ¶ ອຍມນ຺ຕຣາກຖາ ອຸທປາທິ ¶ – ‘ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ອາວຸໂສ, ທ຺ວາທສວສ຺ສານິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ, ນິທ຺ທໂສ ຠິກ຺ຂູຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’ຕິ. ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ຠາສິຕໍ ເນວ ອຠິນນ຺ທິໍ ນປ຺ປຏິກ຺ໂກສິໍ. ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ¶ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກມິໍ [ປກ຺ກາມິໍ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] – ‘ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານິສ຺ສາມີ’ຕິ. ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ເກວລໍ ວສ຺ສຄຓນມຕ຺ເຕນ ນິທ຺ທໂສ ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຎາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ນ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສກ຺ກາ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ເກວລໍ ວສ຺ສຄຓນມຕ຺ເຕນ ນິທ຺ທໂສ ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ. ສຕ຺ຕ ໂຂ ອິມານິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູນິ ມຍາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວທິຕານິ.

[ອ. ນິ. ໗.໒໐; ທີ. ນິ. ໓.໓໓໑] ‘‘ກຕມານິ ສຕ຺ຕ? ອິຘ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສິກ຺ຂາສມາທາເນ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາສມາທາເນ ອວິຄຕເປໂມ, ຘມ຺ມນິສນ຺ຕິຍາ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ ອາຍຕິຎ຺ຈ ຘມ຺ມນິສນ຺ຕິຍາ ¶ ອວິຄຕເປໂມ, ອິຈ຺ຉາວິນເຍ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ ອາຍຕິຎ຺ຈ ອິຈ຺ຉາວິນເຍ ອວິຄຕເປໂມ, ປຏິສລ຺ລາເນ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ ອາຍຕິຎ຺ຈ ປຏິສລ຺ລາເນ ອວິຄຕເປໂມ, ວີຣິຍາຣມ຺ເຠ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ ອາຍຕິຎ຺ຈ ວີຣິຍາຣມ຺ເຠ ອວິຄຕເປໂມ, ສຕິເນປກ຺ເກ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຕິເນປກ຺ເກ ອວິຄຕເປໂມ, ທິຏ຺ຐິປຏິເວເຘ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ ອາຍຕິຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິປຏິເວເຘ ອວິຄຕເປໂມ. ອິມານິ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຕ຺ຕ ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູນິ ມຍາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວທິຕານິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຕ຺ຕຫິ ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ທ຺ວາທສ ເຈປິ ວສ຺ສານິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ, ‘ນິທ຺ທໂສ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍ; ຈຕຸພ຺ພີສຕິ ເຈປິ ວສ຺ສານິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ, ‘ນິທ຺ທໂສ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ¶ ວຈນາຍ; ຉຕ຺ຕິໍສຕິ ເຈປິ ວສ຺ສານິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ, ‘ນິທ຺ທໂສ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍ, ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາຣີສໍ ເຈປິ ວສ຺ສານິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ, ‘ນິທ຺ທໂສ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ. ເອກາທສມໍ.

໔໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສມ຺ພິຍໍ ວິຫຣຕິ ໂຆສິຕາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ¶ ໂກສມ຺ພິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຕິປ຺ປໂຄ ໂຂ ຕາວ ໂກສມ຺ພິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕຸໍ. ຍໍນູນາຫໍ ເຍນ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ອາຣາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ¶ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ອາຣາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ¶ ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕຫິ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ປຣິພ຺ພາຊເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ອຍມນ຺ຕຣາກຖາ ອຸທປາທິ – ‘‘ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ອາວຸໂສ, ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ, ‘ນິທ຺ທໂສ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ຠາສິຕໍ ເນວ ອຠິນນ຺ທິ ນປ຺ປຏິກ຺ໂກສິ. ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ – ‘‘ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ເອຕສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ໂກສມ຺ພິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ¶ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອິຘາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ໂກສມ຺ພິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຕິປ຺ປໂຄ ໂຂ ຕາວ ໂກສມ຺ພິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕຸໍ. ຍໍນູນາຫໍ ເຍນ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ອາຣາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ…ເປ… ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິໍ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍ.

‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສມເຍນ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ¶ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ອຍມນ຺ຕຣາກຖາ ອຸທປາທິ – ‘ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ອາວຸໂສ, ທ຺ວາທສວສ຺ສານິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ, ນິທ຺ທໂສ ຠິກ຺ຂູຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’ຕິ. ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ຠາສິຕໍ ເນວ ອຠິນນ຺ທິໍ ນປ຺ປຏິກ຺ໂກສິໍ. ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ, ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກມິໍ – ‘ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ເອຕສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ¶ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານິສ຺ສາມີ’ຕິ. ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ເກວລໍ ວສ຺ສຄຓນມຕ຺ເຕນ ນິທ຺ທໂສ ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຎາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ນ ¶ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສກ຺ກາ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ເກວລໍ ວສ຺ສຄຓນມຕ຺ເຕນ ນິທ຺ທໂສ ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ. ສຕ຺ຕ ໂຂ ອິມານິ, ອານນ຺ທ, ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູນິ ມຍາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວທິຕານິ.

‘‘ກຕມານິ ສຕ຺ຕ? ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ, ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ຫິຣີມາ ໂຫຕິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ສຕິມາ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສຕ຺ຕ ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູນິ ມຍາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວທິຕານິ. ອິເມຫິ ¶ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສຕ຺ຕຫິ ນິທ຺ທສວຕ຺ຖູຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ທ຺ວາທສ ເຈປິ ວສ຺ສານິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ, ‘ນິທ຺ທໂສ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍ; ຈຕຸພ຺ພີສຕິ ເຈປິ ວສ຺ສານິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ, ‘ນິທ຺ທໂສ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍ; ຉຕ຺ຕິໍສຕິ ເຈປິ ວສ຺ສານິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ, ‘ນິທ຺ທໂສ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍ, ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາຣີສໍ ເຈປິ ວສ຺ສານິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ, ‘ນິທ຺ທໂສ ¶ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ. ທ຺ວາທສມໍ.

ອປ຺ປມາໂທ ຫິຣີ ເຈວ, ທ຺ເວ ສຸວຈາ ທຸເວ ມິຕ຺ຕາ;

ທ຺ເວ ປຏິສມ຺ຠິທາ ທ຺ເວ ວສາ, ທຸເວ ນິທ຺ທສວຕ຺ຖຸນາຕິ.

໔໔. [ທີ. ນິ. ໓.໓໓໒; ຈູຬນິ. ໂປສາລມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໘໓] ‘‘ສຕ຺ຕິມາ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ. ກຕມາ ສຕ຺ຕ? ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ມນຸສ຺ສາ, ເອກຈ຺ເຈ ຈ ເທວາ, ເອກຈ຺ເຈ ຈ ວິນິປາຕິກາ. ອຍໍ ປຐມາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ນານຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ອຍໍ ທຸຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ອາຠສ຺ສຣາ. ອຍໍ ຕຕິຍາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ເອກຕ຺ຕກາຍາ ເອກຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ສຸຠກິຓ຺ຫາ. ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ. ອຍໍ ປຎ຺ຈມາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນູປຄາ ¶ . ອຍໍ ຉຏ຺ຐາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປຄາ ¶ . ອຍໍ ສຕ຺ຕມາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໔໕. ‘‘ສຕ຺ຕິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິປຣິກ຺ຂາຣາ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ສມ຺ມາວາຈາ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ສມ຺ມາສຕິ. ຍາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມຫິ ສຕ຺ຕຫງ຺ເຄຫິ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕາ ປຣິກ຺ຂຕາ [‘ສປຣິກ຺ຂາຣຕາ’ຕິປິ, ‘ສປຣິກ຺ຂຕາ’ຕິປິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໘)], ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິໂຍ ສມ຺ມາສມາຘິ [ສມາຘິ (ສ຺ຍາ.)] ສອຸປນິໂສ ອິຕິປິ ສປຣິກ຺ຂາໂຣ ອິຕິປີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໔໖. ‘‘ສຕ຺ຕິເມ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອຄ຺ຄີ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ຣາຄຄ຺ຄິ, ໂທສຄ຺ຄິ, ໂມຫຄ຺ຄິ, ອາຫຸເນຍ຺ຍຄ຺ຄິ, ຄຫປຕຄ຺ຄິ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຄ຺ຄິ, ກຏ຺ຐຄ຺ຄິ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ອຄ຺ຄີ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔໗. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຸຄ຺ຄຕສຣີຣສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ມຫາຍຎ຺ໂຎ ອຸປກ຺ຂໂຏ ໂຫຕິ. ປຎ຺ຈ ອຸສຠສຕານິ ຖູຓູປນີຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ ¶ , ປຎ຺ຈ ວຈ຺ຉຕຣສຕານິ ຖູຓູປນີຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, ປຎ຺ຈ ວຈ຺ຉຕຣິສຕານິ ຖູຓູປນີຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, ປຎ຺ຈ ອຊສຕານິ ຖູຓູປນີຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, ປຎ຺ຈ ອຸຣພ຺ຠສຕານິ ຖູຓູປນີຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ. ອຖ ໂຂ ອຸຄ຺ຄຕສຣີໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ¶ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອຸຄ຺ຄຕສຣີໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຄ຺ຄິສ຺ສ ອາທານໍ [ອາຘານໍ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ຍູປສ຺ສ ອຸສ຺ສາປນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ມຍາປິ ໂຂ ເອຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສຸຕໍ ອຄ຺ຄິສ຺ສ ອາທານໍ ຍູປສ຺ສ ອຸສ຺ສາປນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ¶ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອຸຄ຺ຄຕສຣີໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອຸຄ຺ຄຕສຣີໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຄ຺ຄິສ຺ສ ອາທານໍ ຍູປສ຺ສ ອຸສ຺ສາປນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ມຍາປິ ໂຂ ເອຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສຸຕໍ ອຄ຺ຄິສ຺ສ ອາທານໍ ຍູປສ຺ສ ອຸສ຺ສາປນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຕຍິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ ¶ , ສເມຕິ ໂຠໂຕ ເຈວ ໂຄຕມສ຺ສ ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ, ຍທິທໍ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ’’.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອຸຄ຺ຄຕສຣີຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຖາຄຕາ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ – ‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຄ຺ຄິສ຺ສ ອາທານໍ ຍູປສ຺ສ ອຸສ຺ສາປນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສ’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຖາຄຕາ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ – ‘ອຫຎ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຄ຺ຄິໍ [ອຄ຺ຄິສ຺ສ (ກ.)] ອາທາຕຸກາໂມ, [ອາຘາຕຸກາໂມ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ຍູປໍ ອຸສ຺ສາເປຕຸກາໂມ. ໂອວທຕຸ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ. ອນຸສາສຕຸ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຍໍ ມມ ອສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອຸຄ຺ຄຕສຣີໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫຎ຺ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຄ຺ຄິໍ ອາທາຕຸກາໂມ ຍູປໍ ອຸສ຺ສາເປຕຸກາໂມ. ໂອວທຕຸ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ. ອນຸສາສຕຸ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຍໍ ມມ ອສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ.

‘‘ອຄ຺ຄິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາເທນ຺ໂຕ [ອາເຘນ຺ໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ຍູປໍ ¶ ອຸສ຺ສາເປນ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພວ ຍຎ຺ຎາ ຕີຓິ ສຕ຺ຖານິ ອຸສ຺ສາເປຕິ ອກຸສລານິ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍານິ [ທຸກ຺ຂຸທ຺ທຍານິ (ສີ.)] ທຸກ຺ຂວິປາການິ. ກຕມານິ ຕີຓິ ¶ ? ກາຍສຕ຺ຖໍ, ວຈີສຕ຺ຖໍ, ມໂນສຕ຺ຖໍ. ອຄ຺ຄິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາເທນ຺ໂຕ ຍູປໍ ອຸສ຺ສາເປນ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພວ ຍຎ຺ຎາ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທສິ – ‘ເອຕ຺ຕກາ ອຸສຠາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, ເອຕ຺ຕກາ ວຈ຺ຉຕຣາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, ເອຕ຺ຕກາ ວຈ຺ຉຕຣິໂຍ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, ເອຕ຺ຕກາ ອຊາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, ເອຕ຺ຕກາ ອຸຣພ຺ຠາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍາ’ຕິ. ໂສ ‘ປຸຎ຺ຎໍ ກໂຣມີ’ຕິ ອປຸຎ຺ຎໍ ກໂຣຕິ, ‘ກຸສລໍ ກໂຣມີ’ຕິ ອກຸສລໍ ກໂຣຕິ, ‘ສຸຄຕິຍາ ມຄ຺ຄໍ ປຣິເຍສາມີ’ຕິ ທຸຄ຺ຄຕິຍາ ມຄ຺ຄໍ ປຣິເຍສຕິ. ອຄ຺ຄິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາເທນ຺ໂຕ ຍູປໍ ອຸສ຺ສາເປນ຺ໂຕ ¶ ປຸພ຺ເພວ ຍຎ຺ຎາ ອິທໍ ປຐມໍ ມໂນສຕ຺ຖໍ ອຸສ຺ສາເປຕິ ອກຸສລໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຄ຺ຄິໍ ອາເທນ຺ໂຕ ຍູປໍ ອຸສ຺ສາເປນ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພວ ຍຎ຺ຎາ ເອວໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ – ‘ເອຕ຺ຕກາ ອຸສຠາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, ເອຕ຺ຕກາ ¶ ວຈ຺ຉຕຣາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, ເອຕ຺ຕກາ ວຈ຺ຉຕຣິໂຍ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, ເອຕ຺ຕກາ ອຊາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, ເອຕ຺ຕກາ ອຸຣພ຺ຠາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍາ’ຕິ. ໂສ ‘ປຸຎ຺ຎໍ ກໂຣມີ’ຕິ ອປຸຎ຺ຎໍ ກໂຣຕິ, ‘ກຸສລໍ ກໂຣມີ’ຕິ ອກຸສລໍ ກໂຣຕິ, ‘ສຸຄຕິຍາ ມຄ຺ຄໍ ປຣິເຍສາມີ’ຕິ ທຸຄ຺ຄຕິຍາ ມຄ຺ຄໍ ປຣິເຍສຕິ. ອຄ຺ຄິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາເທນ຺ໂຕ ຍູປໍ ອຸສ຺ສາເປນ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພວ ຍຎ຺ຎາ ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ວຈີສຕ຺ຖໍ ອຸສ຺ສາເປຕິ ອກຸສລໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຄ຺ຄິໍ ອາເທນ຺ໂຕ ຍູປໍ ອຸສ຺ສາເປນ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພວ ຍຎ຺ຎາ ສຍໍ ປຐມໍ ສມາຣມ຺ຠຕິ [ສມາຣພ຺ຠຕິ (ສີ. ກ.), ສມາຣຠຕິ (ສ຺ຍາ.)] ອຸສຠາ ¶ ຫນ຺ຕຸໍ [ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, ສຍໍ ປຐມໍ ສມາຣມ຺ຠຕິ ວຈ຺ຉຕຣາ ຫນ຺ຕຸໍ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, ສຍໍ ປຐມໍ ສມາຣມ຺ຠຕິ ວຈ຺ຉຕຣິໂຍ ຫນ຺ຕຸໍ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, ສຍໍ ປຐມໍ ສມາຣມ຺ຠຕິ ອຊາ ຫນ຺ຕຸໍ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, ສຍໍ ປຐມໍ ສມາຣມ຺ຠຕິ ອຸຣພ຺ຠາ ຫນ຺ຕຸໍ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ [ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍາຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ.)]. ໂສ ‘ປຸຎ຺ຎໍ ກໂຣມີ’ຕິ ອປຸຎ຺ຎໍ ກໂຣຕິ, ‘ກຸສລໍ ກໂຣມີ’ຕິ ອກຸສລໍ ກໂຣຕິ, ‘ສຸຄຕິຍາ ມຄ຺ຄໍ ປຣິເຍສາມີ’ຕິ ທຸຄ຺ຄຕິຍາ ມຄ຺ຄໍ ປຣິເຍສຕິ. ອຄ຺ຄິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາເທນ຺ໂຕ ຍູປໍ ອຸສ຺ສາເປນ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພວ ຍຎ຺ຎາ ອິທໍ ຕຕິຍໍ ກາຍສຕ຺ຖໍ ອຸສ຺ສາເປຕິ ອກຸສລໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ. ອຄ຺ຄິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາເທນ຺ໂຕ ຍູປໍ ອຸສ຺ສາເປນ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພວ ຍຎ຺ຎາ ອິມານິ ຕີຓິ ສຕ຺ຖານິ ອຸສ຺ສາເປຕິ ອກຸສລານິ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍານິ ທຸກ຺ຂວິປາການິ.

‘‘ຕໂຍເມ ¶ , ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຄ຺ຄີ ປຫາຕພ຺ພາ ປຣິວຊ຺ເຊຕພ຺ພາ, ນ ເສວິຕພ຺ພາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ຣາຄຄ຺ຄິ ¶ , ໂທສຄ຺ຄິ, ໂມຫຄ຺ຄິ.

‘‘ກສ຺ມາ ຈາຍໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຣາຄຄ຺ຄິ ປຫາຕພ຺ໂພ ປຣິວຊ຺ເຊຕພ຺ໂພ, ນ ເສວິຕພ຺ໂພ? ຣຕ຺ໂຕ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຣາເຄນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ໂສ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາຍໍ ຣາຄຄ຺ຄິ ປຫາຕພ຺ໂພ ປຣິວຊ຺ເຊຕພ຺ໂພ, ນ ເສວິຕພ຺ໂພ.

‘‘ກສ຺ມາ ຈາຍໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂທສຄ຺ຄິ ປຫາຕພ຺ໂພ ປຣິວຊ຺ເຊຕພ຺ໂພ, ນ ເສວິຕພ຺ໂພ? ທຸຏ຺ໂຐ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂທເສນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ¶ ຈຣຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ໂສ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ມນສາ ¶ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາຍໍ ໂທສຄ຺ຄິ ປຫາຕພ຺ໂພ ປຣິວຊ຺ເຊຕພ຺ໂພ, ນ ເສວິຕພ຺ໂພ.

‘‘ກສ຺ມາ ຈາຍໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂມຫຄ຺ຄິ ປຫາຕພ຺ໂພ ປຣິວຊ຺ເຊຕພ຺ໂພ, ນ ເສວິຕພ຺ໂພ? ມູຬ຺ໂຫ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂມເຫນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ໂສ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາຍໍ ໂມຫຄ຺ຄິ ປຫາຕພ຺ໂພ ປຣິວຊ຺ເຊຕພ຺ໂພ, ນ ເສວິຕພ຺ໂພ. ອິເມ ໂຂ ຕໂຍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຄ຺ຄີ ປຫາຕພ຺ພາ ປຣິວຊ຺ເຊຕພ຺ພາ, ນ ເສວິຕພ຺ພາ.

‘‘ຕໂຍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຄ຺ຄີ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ມາເນຕ຺ວາ ປູເຊຕ຺ວາ ສມ຺ມາ ສຸຂໍ ປຣິຫາຕພ຺ພາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ອາຫຸເນຍ຺ຍຄ຺ຄິ ¶ , ຄຫປຕຄ຺ຄິ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຄ຺ຄິ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາຫຸເນຍ຺ຍຄ຺ຄິ? ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍສ຺ສ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ມາຕາຕິ ວາ ປິຕາຕິ ວາ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາຫຸເນຍ຺ຍຄ຺ຄິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ ¶ ? ອໂຕຫຍໍ [ອິໂຕປາຍໍ (ກ.)], ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາຫຸໂຕ ສມ຺ຠູໂຕ, ຕສ຺ມາຍໍ ອາຫຸເນຍ຺ຍຄ຺ຄິ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ມາເນຕ຺ວາ ປູເຊຕ຺ວາ ສມ຺ມາ ສຸຂໍ ປຣິຫາຕພ຺ໂພ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຄຫປຕຄ຺ຄິ? ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍສ຺ສ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕາຕິ ວາ ທາຣາຕິ ວາ ທາສາຕິ ວາ ເປສ຺ສາຕິ ວາ ກມ຺ມກຣາຕິ ວາ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ¶ , ຄຫປຕຄ຺ຄິ. ຕສ຺ມາຍໍ ຄຫປຕຄ຺ຄິ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ມາເນຕ຺ວາ ປູເຊຕ຺ວາ ສມ຺ມາ ສຸຂໍ ປຣິຫາຕພ຺ໂພ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຄ຺ຄິ? ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ປຣປ຺ປວາທາ ປຏິວິຣຕາ ຂນ຺ຕິໂສຣຈ຺ເຈ ນິວິຏ຺ຐາ ເອກມຕ຺ຕານໍ ທເມນ຺ຕິ, ເອກມຕ຺ຕານໍ ສເມນ຺ຕິ, ເອກມຕ຺ຕານໍ ປຣິນິພ຺ພາເປນ຺ຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຄ຺ຄິ. ຕສ຺ມາຍໍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຄ຺ຄິ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ມາເນຕ຺ວາ ປູເຊຕ຺ວາ ສມ຺ມາ ສຸຂໍ ປຣິຫາຕພ຺ໂພ. ອິເມ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕໂຍ ອຄ຺ຄີ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ມາເນຕ຺ວາ ປູເຊຕ຺ວາ ສມ຺ມາ ສຸຂໍ ປຣິຫາຕພ຺ພາ.

‘‘ອຍໍ ¶ ໂຂ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກຏ຺ຐຄ຺ຄິ ກາເລນ ກາລໍ ອຸຊ຺ຊເລຕພ຺ໂພ, ກາເລນ ກາລໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕພ຺ໂພ, ກາເລນ ກາລໍ ນິພ຺ພາເປຕພ຺ໂພ, ກາເລນ ກາລໍ ນິກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຸຄ຺ຄຕສຣີໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ; ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ¶ ສຣຓໍ ຄຕນ຺ຕິ. ເອສາຫໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ປຎ຺ຈ ອຸສຠສຕານິ ມຸຎ຺ຈາມິ ຊີວິຕໍ ເທມິ, ປຎ຺ຈ ວຈ຺ຉຕຣສຕານິ ມຸຎ຺ຈາມິ ຊີວິຕໍ ເທມິ, ປຎ຺ຈ ວຈ຺ຉຕຣິສຕານິ ມຸຎ຺ຈາມິ ຊີວິຕໍ ເທມິ, ປຎ຺ຈ ອຊສຕານິ ມຸຎ຺ຈາມິ ຊີວິຕໍ ເທມິ, ປຎ຺ຈ ອຸຣພ຺ຠສຕານິ ມຸຎ຺ຈາມິ ຊີວິຕໍ ເທມິ. ຫຣິຕານິ ເຈວ ຕິຓານິ ຂາທນ຺ຕຸ, ສີຕານິ ຈ ປານີຍານິ ປິວນ຺ຕຸ, ສີໂຕ ຈ ເນສໍ ວາໂຕ ອຸປວາຍຕ’’ນ຺ຕິ [ອຸປວາຍຕູຕິ (ກ.)]. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໔໘. ‘‘ສຕ຺ຕິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຎ຺ຎາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫນ຺ຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ.

‘‘ກຕມາ ¶ ສຕ຺ຕ? ອສຸຠສຎ຺ຎາ ¶ , ມຣຓສຎ຺ຎາ, ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎາ, ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕສຎ຺ຎາ, ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ອນິຈ຺ເຈ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາ, ທຸກ຺ເຂ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ສຎ຺ຎາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫນ຺ຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໔໙. ‘‘ສຕ຺ຕິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຎ຺ຎາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫນ຺ຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ. ກຕມາ ສຕ຺ຕ? ອສຸຠສຎ຺ຎາ, ມຣຓສຎ຺ຎາ, ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎາ, ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕສຎ຺ຎາ, ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ອນິຈ຺ເຈ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາ, ທຸກ຺ເຂ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ສຎ຺ຎາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫນ຺ຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາຕິ.

‘‘‘ອສຸຠສຎ຺ຎາ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ’ຕິ. ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອສຸຠສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ເມຖຸນຘມ຺ມສມາປຕ຺ຕິຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ¶ ປຕິກຸຏຕິ ປຕິວຕ຺ຕຕິ, ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ວາ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ວາ ສຓ຺ຐາຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸກ຺ກຸຏປຕ຺ຕໍ ວາ ນ຺ຫາຣຸທທ຺ທຸລໍ ວາ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຕິກຸຏຕິ ປຕິວຕ຺ຕຕິ, ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອສຸຠສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ເມຖຸນຘມ຺ມສມາປຕ຺ຕິຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຕິກຸຏຕິ ປຕິວຕ຺ຕຕິ, ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ວາ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ວາ ສຓ຺ຐາຕິ.

‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອສຸຠສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ເມຖຸນຘມ຺ມສມາປຕ຺ຕິຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸສນ຺ທຫຕິ [ອນຸສຓ຺ຐາຕິ (ສີ.)] ອປ຺ປຏິກຸລ຺ຍຕາ ¶ ສຓ຺ຐາຕິ; ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ອຠາວິຕາ ເມ ອສຸຠສຎ຺ຎາ, ນຕ຺ຖິ ເມ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ວິເສໂສ, ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ເມ ຠາວນາພລ’ນ຺ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອສຸຠສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ເມຖຸນຘມ຺ມສມາປຕ຺ຕິຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຕິກຸຏຕິ ປຕິວຕ຺ຕຕິ, ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ວາ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ວາ ສຓ຺ຐາຕິ; ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ສຸຠາວິຕາ ເມ ອສຸຠສຎ຺ຎາ, ອຕ຺ຖິ ເມ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ວິເສໂສ, ປຕ຺ຕໍ ເມ ຠາວນາພລ’ນ຺ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ‘ອສຸຠສຎ຺ຎາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘‘ມຣຓສຎ຺ຎາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ¶ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ’ຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ມຣຓສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ຊີວິຕນິກນ຺ຕິຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຕິກຸຏຕິ ປຕິວຕ຺ຕຕິ, ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ວາ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ວາ ສຓ຺ຐາຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸກ຺ກຸຏປຕ຺ຕໍ ວາ ນ຺ຫາຣຸທທ຺ທຸລໍ ວາ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຕິກຸຏຕິ ປຕິວຕ຺ຕຕິ, ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ມຣຓສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ຊີວິຕນິກນ຺ຕິຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຕິກຸຏຕິ ປຕິວຕ຺ຕຕິ, ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ວາ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ວາ ສຓ຺ຐາຕິ.

‘‘ສເຈ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ມຣຓສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ຊີວິຕນິກນ຺ຕິຍາ ¶ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸສນ຺ທຫຕິ ອປ຺ປຏິກຸລ຺ຍຕາ ສຓ຺ຐາຕິ; ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ອຠາວິຕາ ເມ ມຣຓສຎ຺ຎາ, ນຕ຺ຖິ ເມ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ວິເສໂສ, ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ເມ ຠາວນາພລ’ນ຺ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ມຣຓສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ຊີວິຕນິກນ຺ຕິຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຕິກຸຏຕິ ປຕິວຕ຺ຕຕິ, ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ວາ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ວາ ສຓ຺ຐາຕິ; ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ສຸຠາວິຕາ ເມ ມຣຓສຎ຺ຎາ, ອຕ຺ຖິ ເມ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ວິເສໂສ, ປຕ຺ຕໍ ເມ ຠາວນາພລ’ນ຺ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ‘ມຣຓສຎ຺ຎາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ¶ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘‘ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ’ຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ¶ …ເປ… ອຸເປກ຺ຂາ ວາ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ວາ ສຓ຺ຐາຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸກ຺ກຸຏປຕ຺ຕໍ ວາ ນ຺ຫາຣຸທທ຺ທຸລໍ ວາ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຕິກຸຏຕິ ປຕິວຕ຺ຕຕິ, ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາ ວາ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ວາ ສຓ຺ຐາຕິ ¶ .

‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸສນ຺ທຫຕິ ອປ຺ປຏິກຸລ຺ຍຕາ ສຓ຺ຐາຕິ; ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ອຠາວິຕາ ເມ ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎາ, ນຕ຺ຖິ ເມ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ວິເສໂສ, ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ເມ ຠາວນາພລ’ນ຺ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາ ວາ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ວາ ສຓ຺ຐາຕິ; ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ສຸຠາວິຕາ ເມ ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎາ, ອຕ຺ຖິ ເມ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ວິເສໂສ, ປຕ຺ຕໍ ເມ ຠາວນາພລ’ນ຺ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ¶ ໂຫຕິ. ‘ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎາ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘‘ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕສຎ຺ຎາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ’ຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ໂລກຈິຕ຺ເຣສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ…ເປ… ເສຍ຺ຍຖາປິ ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ປຕິລີຍຕິ ປຕິກຸຏຕິ ປຕິວຕ຺ຕຕິ, ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ໂລກຈິຕ຺ເຣສຸ ¶ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຕິກຸຏຕິ ປຕິວຕ຺ຕຕິ, ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ວາ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ວາ ສຓ຺ຐາຕິ.

‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ໂລກຈິຕ຺ເຣສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸສນ຺ທຫຕິ ອປ຺ປຏິກຸລ຺ຍຕາ ສຓ຺ຐາຕິ; ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ອຠາວິຕາ ເມ ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕສຎ຺ຎາ, ນຕ຺ຖິ ເມ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ວິເສໂສ, ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ເມ ¶ ຠາວນາພລ’ນ຺ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ¶ ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ໂລກຈິຕ຺ເຣສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາ ວາ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ວາ ສຓ຺ຐາຕິ; ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ສຸຠາວິຕາ ເມ ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕສຎ຺ຎາ, ອຕ຺ຖິ ເມ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ວິເສໂສ, ປຕ຺ຕໍ ເມ ຠາວນາພລ’ນ຺ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ‘ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕສຎ຺ຎາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘‘ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ’ຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາ ວາ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ວາ ສຓ຺ຐາຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸກ຺ກຸຏປຕ຺ຕໍ ວາ ນ຺ຫາຣຸທທ຺ທຸລໍ ວາ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ¶ ປຕິກຸຏຕິ ປຕິວຕ຺ຕຕິ ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ¶ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາ ວາ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ວາ ສຓ຺ຐາຕິ.

‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸສນ຺ທຫຕິ ອປ຺ປຏິກຸລ຺ຍຕາ ສຓ຺ຐາຕິ; ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ອຠາວິຕາ ເມ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ນຕ຺ຖິ ເມ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ວິເສໂສ, ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ເມ ຠາວນາພລ’ນ຺ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລເກ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິລີຍຕິ ປຕິກຸຏຕິ ¶ ປຕິວຕ຺ຕຕິ, ນ ສມ຺ປສາຣິຍຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ວາ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ວາ ສຓ຺ຐາຕິ; ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ສຸຠາວິຕາ ເມ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ອຕ຺ຖິ ເມ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ວິເສໂສ, ປຕ຺ຕໍ ເມ ຠາວນາພລ’ນ຺ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ‘ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘‘ອນິຈ຺ເຈ ¶ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ’ຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອນິຈ຺ເຈ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ອາລສ຺ເຍ ໂກສຊ຺ເຊ ວິສ຺ສຏ຺ຐິເຍ ປມາເທ ອນນຸໂຍເຄ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຍ ຕິພ຺ພາ ຠຍສຎ຺ຎາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິເກ ¶ ວຘເກ.

‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນິຈ຺ເຈ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ອາລສ຺ເຍ ໂກສຊ຺ເຊ ວິສ຺ສຏ຺ຐິເຍ ປມາເທ ອນນຸໂຍເຄ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຍ ຕິພ຺ພາ ຠຍສຎ຺ຎາ, ນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິເກ ວຘເກ. ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ອຠາວິຕາ ເມ ອນິຈ຺ເຈ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາ, ນຕ຺ຖິ ເມ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ວິເສໂສ, ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ເມ ຠາວນາພລ’ນ຺ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນິຈ຺ເຈ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ອາລສ຺ເຍ ໂກສຊ຺ເຊ ວິສ຺ສຏ຺ຐິເຍ ປມາເທ ອນນຸໂຍເຄ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຍ ຕິພ຺ພາ ຠຍສຎ຺ຎາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິເກ ວຘເກ. ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ສຸຠາວິຕາ ເມ ອນິຈ຺ເຈ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາ, ອຕ຺ຖິ ເມ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ¶ ວິເສໂສ, ປຕ຺ຕໍ ເມ ຠາວນາພລ’ນ຺ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ‘ອນິຈ຺ເຈ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ¶ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘‘ທຸກ຺ເຂ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ’ຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ທຸກ຺ເຂ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສວິຎ຺ຎາຓເກ ກາເຍ ພຫິທ຺ຘາ ຈ ສພ຺ພນິມິຕ຺ເຕສຸ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານາປຄຕໍ ມານສໍ ໂຫຕິ ວິຘາສມຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ສນ຺ຕໍ ສຸວິມຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຸກ຺ເຂ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ¶ ສວິຎ຺ຎາຓເກ ກາເຍ ພຫິທ຺ຘາ ຈ ສພ຺ພນິມິຕ຺ເຕສຸ ນ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານາປຄຕໍ ມານສໍ ໂຫຕິ ວິຘາສມຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ສນ຺ຕໍ ສຸວິມຸຕ຺ຕໍ. ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ອຠາວິຕາ ເມ ທຸກ຺ເຂ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ¶ , ນຕ຺ຖິ ເມ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ວິເສໂສ, ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ເມ ຠາວນາພລ’ນ຺ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ສເຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຸກ຺ເຂ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາປຣິຈິເຕນ ເຈຕສາ ພຫຸລໍ ວິຫຣໂຕ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສວິຎ຺ຎາຓເກ ກາເຍ ພຫິທ຺ຘາ ຈ ສພ຺ພນິມິຕ຺ເຕສຸ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານາປຄຕໍ ມານສໍ ໂຫຕິ ວິຘາສມຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ສນ຺ຕໍ ສຸວິມຸຕ຺ຕໍ. ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ‘ສຸຠາວິຕາ ເມ ທຸກ຺ເຂ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ອຕ຺ຖິ ເມ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ວິເສໂສ, ປຕ຺ຕໍ ເມ ຠາວນາພລ’ນ຺ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ‘ທຸກ຺ເຂ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ສຎ຺ຎາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫນ຺ຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໕໐. ອຖ ¶ ¶ ໂຂ ຊາຓຸສ຺ໂສຓິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຊາຓຸສ຺ໂສຓິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຠວມ຺ປິ ໂນ ໂຄຕໂມ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ປຏິຊານາຕີ’’ຕິ? ‘‘ຍຎ຺ຫິ ຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຂຓ຺ຑໍ ອຈ຺ຉິທ຺ທໍ ອສພລໍ ອກມ຺ມາສໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕີ’ຕິ, ມເມວ ¶ ຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຫຎ຺ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຂຓ຺ຑໍ ອຈ຺ຉິທ຺ທໍ ອສພລໍ ອກມ຺ມາສໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣາມີ’’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ຂຓ຺ຑມ຺ປິ ຉິທ຺ທມ຺ປິ ສພລມ຺ປິ ກມ຺ມາສມ຺ປີ’’ຕິ?

‘‘ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ສມ຺ມາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ປຏິຊານມາໂນ ນ ເຫວ ໂຂ ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ວຍໍທ຺ວຍສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ; ອປິ ຈ ໂຂ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ອຸຈ຺ຉາທນປຣິມທ຺ທນນ຺ຫາປນສມ຺ພາຫນໍ ສາທິຍຕິ. ໂສ ຕໍ ອສ຺ສາເທຕິ [ໂສ ຕທສ຺ສາເທຕິ (ສີ.)], ຕໍ ນິກາເມຕິ, ເຕນ ຈ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ຂຓ຺ຑມ຺ປິ ຉິທ຺ທມ຺ປິ ສພລມ຺ປິ ກມ຺ມາສມ຺ປິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ, ສໍຍຸຕ຺ໂຕ ເມຖຸເນນ ສໍໂຍເຄນ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ [ຊຣາມຣເຓນ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ໂສເກຫິ ¶ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ວທາມິ.

‘‘ປຸນ ¶ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ສມ຺ມາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ປຏິຊານມາໂນ ນ ເຫວ ໂຂ ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ວຍໍທ຺ວຍສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ນປິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ອຸຈ຺ຉາທນປຣິມທ຺ທນນ຺ຫາປນສມ຺ພາຫນໍ ສາທິຍຕິ; ອປິ ຈ ໂຂ ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ສຎ຺ຊຄ຺ຆຕິ ສໍກີຬຕິ ສໍເກລາຍຕິ…ເປ… ນປິ ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ສຎ຺ຊຄ຺ຆຕິ ສໍກີຬຕິ ສໍເກລາຍຕິ; ອປິ ຈ ໂຂ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນາ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕິ ເປກ຺ຂຕິ…ເປ… ນປິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນາ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕິ ເປກ຺ຂຕິ; ອປິ ຈ ໂຂ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ ¶ ຕິໂຣກຸຏ຺ຏໍ ວາ ຕິໂຣປາກາຣໍ ວາ ຫສນ຺ຕິຍາ ວາ ຠຓນ຺ຕິຍາ ວາ ຄາຍນ຺ຕິຍາ ວາ ໂຣທນ຺ຕິຍາ ວາ…ເປ… ນປິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ ຕິໂຣກຸຏ຺ຏໍ ວາ ຕິໂຣປາກາຣໍ ວາ ຫສນ຺ຕິຍາ ວາ ຠຓນ຺ຕິຍາ ວາ ຄາຍນ຺ຕິຍາ ວາ ໂຣທນ຺ຕິຍາ ວາ; ອປິ ຈ ໂຂ ຍານິສ຺ສ ຕານິ ປຸພ຺ເພ ¶ ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ຫສິຕລປິຕກີຬິຕານິ ຕານິ ອນຸສ຺ສຣຕິ…ເປ… ນປິ ຍານິສ຺ສ ຕານິ ປຸພ຺ເພ ມາຕຸຄາເມນ ສທ຺ຘິໍ ຫສິຕລປິຕກີຬິຕານິ ຕານິ ອນຸສ຺ສຣຕິ; ອປິ ຈ ໂຂ ປສ຺ສຕິ ຄຫປຕິໍ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕໍ ວາ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິຕໍ ສມງ຺ຄີຠູຕໍ ປຣິຈາຣຍມານໍ…ເປ… ນປິ ປສ຺ສຕິ ຄຫປຕິໍ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕໍ ວາ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິຕໍ ສມງ຺ຄີຠູຕໍ ປຣິຈາຣຍມານໍ; ອປິ ຈ ໂຂ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວນິກາຍໍ ປຓິຘາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ ອິມິນາຫໍ ສີເລນ ວາ ວເຕນ ວາ ຕເປນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ວາ ເທໂວ ວາ ຠວິສ຺ສາມິ ເທວຎ຺ຎຕໂຣ ວາຕິ. ໂສ ຕໍ ອສ຺ສາເທຕິ, ຕໍ ນິກາເມຕິ, ເຕນ ຈ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ຂຓ຺ຑມ຺ປິ ຉິທ຺ທມ຺ປິ ສພລມ຺ປິ ກມ຺ມາສມ຺ປິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອປຣິສຸທ຺ຘໍ ¶ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ ເມຖຸເນນ ສໍໂຍເຄນ, ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ວທາມິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິເມສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເມຖຸນສໍໂຍຄານໍ ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕຣເມຖຸນສໍໂຍຄໍ [ອຎ຺ຎຕຣໍ ເມຖຸນສໍໂຍຄໍ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ອຕ຺ຕນິ ອປ຺ປຫີນໍ ສມນຸປສ຺ສິໍ, ເນວ ຕາວາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ¶ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ປຈ຺ຈຎ຺ຎາສິໍ [ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປຈ຺ຈຎ຺ຎາສິໍ (ສີ. ສ຺ຍາ.)].

‘‘ຍໂຕ ¶ ຈ ໂຂຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິເມສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເມຖຸນສໍໂຍຄານໍ ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕຣເມຖຸນສໍໂຍຄໍ ອຕ຺ຕນິ ອປ຺ປຫີນໍ ນ ສມນຸປສ຺ສິໍ, ອຖາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ປຈ຺ຈຎ຺ຎາສິໍ. ‘ຎາຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ທສ຺ສນໍ ອຸທປາທິ, ອກຸປ຺ປາ ເມ ວິມຸຕ຺ຕິ [ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ (ສີ. ກ.)], ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕິ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຊາຓຸສ຺ໂສຓິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ; ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໕໑. ‘‘ສໍໂຍຄວິສໍໂຍຄໍ ¶ ¶ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ເທເສສ຺ສາມິ. ຕໍ ສຸຓາຖ…ເປ… ກຕໂມ ຈ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສໍໂຍໂຄ ວິສໍໂຍໂຄ ຘມ຺ມປຣິຍາໂຍ?

‘‘ອິຕ຺ຖີ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ມນສິ ກໂຣຕິ – ອິຕ຺ຖິກຸຕ຺ຕໍ ອິຕ຺ຖາກປ຺ປໍ ອິຕ຺ຖິວິຘໍ ອິຕ຺ຖິຈ຺ຉນ຺ທໍ ອິຕ຺ຖິສ຺ສຣໍ ອິຕ຺ຖາລງ຺ກາຣໍ. ສາ ຕຕ຺ຖ ຣຊ຺ຊຕິ ຕຕ຺ຣາຠິຣມຕິ. ສາ ຕຕ຺ຖ ຣຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຣາຠິຣຕາ ພຫິທ຺ຘາ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ມນສິ ກໂຣຕິ – ປຸຣິສກຸຕ຺ຕໍ ປຸຣິສາກປ຺ປໍ ປຸຣິສວິຘໍ ປຸຣິສຈ຺ຉນ຺ທໍ ປຸຣິສສ຺ສຣໍ ປຸຣິສາລງ຺ກາຣໍ. ສາ ຕຕ຺ຖ ຣຊ຺ຊຕິ ຕຕ຺ຣາຠິຣມຕິ. ສາ ຕຕ຺ຖ ຣຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຣາຠິຣຕາ ພຫິທ຺ຘາ ສໍໂຍຄໍ ອາກງ຺ຂຕິ. ຍຎ຺ຈສ຺ສາ ສໍໂຍຄປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ¶ ຕຎ຺ຈ ອາກງ຺ຂຕິ. ອິຕ຺ຖຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຣຕາ ສຕ຺ຕາ ປຸຣິເສສຸ ສໍໂຍຄໍ ຄຕາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕ຺ຖີ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸຣິໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ມນສິ ກໂຣຕິ – ປຸຣິສກຸຕ຺ຕໍ ປຸຣິສາກປ຺ປໍ ປຸຣິສວິຘໍ ປຸຣິສຈ຺ຉນ຺ທໍ ປຸຣິສສ຺ສຣໍ ປຸຣິສາລງ຺ກາຣໍ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຣຊ຺ຊຕິ ຕຕ຺ຣາຠິຣມຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຣຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ຣາຠິຣໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ມນສິ ກໂຣຕິ – ອິຕ຺ຖິກຸຕ຺ຕໍ ອິຕ຺ຖາກປ຺ປໍ ອິຕ຺ຖິວິຘໍ ອິຕ຺ຖິຈ຺ຉນ຺ທໍ ອິຕ຺ຖິສ຺ສຣໍ ອິຕ຺ຖາລງ຺ກາຣໍ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຣຊ຺ຊຕິ ຕຕ຺ຣາຠິຣມຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຣຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ຣາຠິຣໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ສໍໂຍຄໍ ອາກງ຺ຂຕິ. ຍຎ຺ຈສ຺ສ ສໍໂຍຄປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ຕຎ຺ຈ ອາກງ຺ຂຕິ. ປຸຣິສຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຣຕາ ສຕ຺ຕາ ¶ ອິຕ຺ຖີສຸ ສໍໂຍຄໍ ຄຕາ. ເອວໍ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ປຸຣິສຕ຺ຕໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສໍໂຍໂຄ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິສໍໂຍໂຄ ໂຫຕິ? ອິຕ຺ຖີ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນ ມນສິ ກໂຣຕິ – ອິຕ຺ຖິກຸຕ຺ຕໍ ອິຕ຺ຖາກປ຺ປໍ ອິຕ຺ຖິວິຘໍ ອິຕ຺ຖິຈ຺ຉນ຺ທໍ ອິຕ຺ຖິສ຺ສຣໍ ອິຕ຺ຖາລງ຺ກາຣໍ. ສາ ຕຕ຺ຖ ນ ຣຊ຺ຊຕິ, ສາ ຕຕ຺ຣ ນາຠິຣມຕິ. ສາ ຕຕ຺ຖ ອຣຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຣ ອນຠິຣຕາ ພຫິທ຺ຘາ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນ ມນສິ ກໂຣຕິ – ປຸຣິສກຸຕ຺ຕໍ ປຸຣິສາກປ຺ປໍ ປຸຣິສວິຘໍ ປຸຣິສຈ຺ຉນ຺ທໍ ປຸຣິສສ຺ສຣໍ ປຸຣິສາລງ຺ກາຣໍ. ສາ ຕຕ຺ຖ ນ ຣຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຣ ນາຠິຣມຕິ. ສາ ຕຕ຺ຖ ອຣຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຣ ອນຠິຣຕາ ພຫິທ຺ຘາ ສໍໂຍຄໍ ນາກງ຺ຂຕິ. ຍຎ຺ຈສ຺ສາ ສໍໂຍຄປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ຕຎ຺ຈ ນາກງ຺ຂຕິ. ອິຕ຺ຖຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ອນຠິຣຕາ ສຕ຺ຕາ ປຸຣິເສສຸ ວິສໍໂຍຄໍ ຄຕາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕ຺ຖີ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ¶ ອຕິວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸຣິໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນ ມນສິ ກໂຣຕິ – ປຸຣິສກຸຕ຺ຕໍ ປຸຣິສາກປ຺ປໍ ປຸຣິສວິຘໍ ປຸຣິສຈ຺ຉນ຺ທໍ ປຸຣິສສ຺ສຣໍ ປຸຣິສາລງ຺ກາຣໍ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ນ ຣຊ຺ຊຕິ, ໂສ ຕຕ຺ຣ ນາຠິຣມຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ອຣຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ຣ ອນຠິຣໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນ ມນສິ ກໂຣຕິ – ອິຕ຺ຖິກຸຕ຺ຕໍ ອິຕ຺ຖາກປ຺ປໍ ອິຕ຺ຖິວິຘໍ ອິຕ຺ຖິຈ຺ຉນ຺ທໍ ອິຕ຺ຖິສ຺ສຣໍ ອິຕ຺ຖາລງ຺ກາຣໍ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ນ ຣຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຣ ນາຠິຣມຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ອຣຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ຣ ອນຠິຣໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ສໍໂຍຄໍ ນາກງ຺ຂຕິ. ຍຎ຺ຈສ຺ສ ສໍໂຍຄປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ ຕຎ຺ຈ ນາກງ຺ຂຕິ. ປຸຣິສຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຠິຣຕາ ສຕ຺ຕາ ອິຕ຺ຖີສຸ ວິສໍໂຍຄໍ ຄຕາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ປຸຣິສຕ຺ຕໍ ອຕິວຕ຺ຕຕິ. ເອວໍ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິສໍໂຍໂຄ ໂຫຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສໍໂຍໂຄ ວິສໍໂຍໂຄ ຘມ຺ມປຣິຍາໂຍ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໕໒. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຈມ຺ປາຍໍ ວິຫຣຕິ ຄຄ຺ຄຣາຍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ຕີເຣ. ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ຈມ຺ເປຍ຺ຍກາ ອຸປາສກາ ເຍນ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ຈມ຺ເປຍ຺ຍກາ ອຸປາສກາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ຈິຣສ຺ສຸຕາ ໂນ, ຠນ຺ເຕ [ຠນ຺ເຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕ (ສີ.)], ຠຄວໂຕ ¶ ສມ຺ມຸຂາ ຘມ຺ມີກຖາ. ສາຘຸ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ລເຠຍ຺ຍາມ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ [ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກາ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ (ສີ.), ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ (ສ຺ຍາ.)] ສວນາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນຫາວຸໂສ, ຕທຫຸໂປສເຖ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ, ອປ຺ເປວ ນາມ ລເຠຍ຺ຍາຖ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ [ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ (ສ຺ຍາ.)] ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ສວນາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ຈມ຺ເປຍ຺ຍກາ ອຸປາສກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ¶ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ.

ອຖ ໂຂ ຈມ຺ເປຍ຺ຍກາ ອຸປາສກາ ຕທຫຸໂປສເຖ ເຍນາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕຫິ ຈມ຺ເປຍ຺ຍເກຫິ ອຸປາສເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສິຍາ ¶ ¶ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ທານໍ ທິນ຺ນໍ ນ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ນ ມຫານິສໍສໍ; ສິຍາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ທານໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສິຍາ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ທານໍ ທິນ຺ນໍ ນ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ນ ມຫານິສໍສໍ; ສິຍາ ປນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ທານໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ມິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ທານໍ ທິນ຺ນໍ ນ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ນ ມຫານິສໍສໍ; ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ມິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ທານໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ອິຘ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ສາເປໂຂ [ສາເປກ຺ໂຂ (ສ຺ຍາ.)] ທານໍ ເທຕິ, ປຕິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ [ປຕິພນ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ (ກ.)] ທານໍ ເທຕິ, ສນ຺ນິຘິເປໂຂ ທານໍ ເທຕິ, ‘ອິມໍ ເປຈ຺ຈ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’ຕິ ທານໍ ເທຕິ. ໂສ ຕໍ ທານໍ ເທຕິ ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ອນ຺ນໍ ປານໍ ວຕ຺ຖໍ ຍານໍ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍໍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທເທຍ຺ຍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ເອວຣູປໍ ທານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຍ຺ວາຍໍ ສາເປໂຂ ທານໍ ເທຕິ ¶ , ປຕິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ທານໍ ເທຕິ, ສນ຺ນິຘິເປໂຂ ທານໍ ເທຕິ, ‘ອິມໍ ເປຈ຺ຈ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’ຕິ ທານໍ ເທຕິ. ໂສ ¶ ຕໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ຕໍ ກມ຺ມໍ ¶ ເຂເປຕ຺ວາ ຕໍ ອິທ຺ຘິໍ ຕໍ ຍສໍ ຕໍ ອາຘິປຈ຺ຈໍ ອາຄາມີ ໂຫຕິ ອາຄນ຺ຕາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ.

‘‘ອິຘ ປນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ນ ເຫວ ໂຂ ສາເປໂຂ ທານໍ ເທຕິ, ນ ປຕິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ທານໍ ເທຕິ, ນ ສນ຺ນິຘິເປໂຂ ທານໍ ເທຕິ, ນ ‘ອິມໍ ເປຈ຺ຈ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’ຕິ ທານໍ ເທຕິ; ອປິ ຈ ໂຂ ‘ສາຫຸ ທານ’ນ຺ຕິ ທານໍ ເທຕິ…ເປ… ນປິ ‘ສາຫຸ ທານ’ນ຺ຕິ ທານໍ ເທຕິ; ອປິ ຈ ໂຂ ‘ທິນ຺ນປຸພ຺ພໍ ກຕປຸພ຺ພໍ ປິຕຸປິຕາມເຫຫິ ນ ອຣຫາມິ ໂປຣາຓໍ ກຸລວໍສໍ ຫາເປຕຸ’ນ຺ຕິ ທານໍ ເທຕິ…ເປ… ນປິ ‘ທິນ຺ນປຸພ຺ພໍ ກຕປຸພ຺ພໍ ປິຕຸປິຕາມເຫຫິ ນ ອຣຫາມິ ໂປຣາຓໍ ກຸລວໍສໍ ຫາເປຕຸ’ນ຺ຕິ ທານໍ ເທຕິ; ອປິ ຈ ໂຂ ‘ອຫໍ ປຈາມິ, ອິເມ ນ ປຈນ຺ຕິ, ນາຣຫາມິ ປຈນ຺ໂຕ ອປຈນ຺ຕານໍ ທານໍ ອທາຕຸ’ນ຺ຕິ ທານໍ ເທຕິ…ເປ… ນປິ ‘ອຫໍ ປຈາມິ, ອິເມ ນ ປຈນ຺ຕິ, ນາຣຫາມິ ປຈນ຺ໂຕ ອປຈນ຺ຕານໍ ທານໍ ອທາຕຸ’ນ຺ຕິ ທານໍ ເທຕິ; ອປິ ຈ ໂຂ ‘ຍຖາ ເຕສໍ ປຸພ຺ພການໍ ອິສີນໍ ຕານິ ມຫາຍຎ຺ຎານິ ອເຫສຸໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອຏ຺ຐກສ຺ສ ວາມກສ຺ສ ວາມເທວສ຺ສ ເວສ຺ສາມິຕ຺ຕສ຺ສ ຍມທຄ຺ຄິໂນ ອງ຺ຄີຣສສ຺ສ ຠາຣທ຺ວາຊສ຺ສ ວາເສຏ຺ຐສ຺ສ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄຸໂນ, ເອວໍ ເມ ອຍໍ ¶ ທານສໍວິຠາໂຄ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ທານໍ ເທຕິ…ເປ… ນປິ ‘ຍຖາ ເຕສໍ ປຸພ຺ພການໍ ອິສີນໍ ຕານິ ມຫາຍຎ຺ຎານິ ອເຫສຸໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອຏ຺ຐກສ຺ສ ວາມກສ຺ສ ວາມເທວສ຺ສ ເວສ຺ສາມິຕ຺ຕສ຺ສ ຍມທຄ຺ຄິໂນ ອງ຺ຄີຣສສ຺ສ ຠາຣທ຺ວາຊສ຺ສ ວາເສຏ຺ຐສ຺ສ ¶ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄຸໂນ, ເອວໍ ເມ ອຍໍ ທານສໍວິຠາໂຄ ¶ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ທານໍ ເທຕິ; ອປິ ຈ ໂຂ ‘ອິມໍ ເມ ທານໍ ທທໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ອຕ຺ຕມນຕາ ໂສມນສ຺ສໍ ອຸປຊາຍຕີ’ຕິ ທານໍ ເທຕິ…ເປ… ນປິ ‘ອິມໍ ເມ ທານໍ ທທໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ອຕ຺ຕມນຕາ ໂສມນສ຺ສໍ ອຸປຊາຍຕີ’ຕິ ທານໍ ເທຕິ; ອປິ ຈ ໂຂ ຈິຕ຺ຕາລງ຺ກາຣຈິຕ຺ຕປຣິກ຺ຂາຣໍ ທານໍ ເທຕິ. ໂສ ຕໍ ທານໍ ເທຕິ ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ອນ຺ນໍ ປານໍ ວຕ຺ຖໍ ຍານໍ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍໍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທເທຍ຺ຍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ເອວຣູປໍ ທານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຍ຺ວາຍໍ ນ ເຫວ [ນເຫວ ໂຂ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ສາເປໂຂ ທານໍ ເທຕິ; ນ ປຕິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ທານໍ ເທຕິ; ນ ສນ຺ນິຘິເປໂຂ ທານໍ ເທຕິ; ນ ‘ອິມໍ ເປຈ຺ຈ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’ຕິ ທານໍ ເທຕິ; ນປິ ‘ສາຫຸ ທານ’ນ຺ຕິ ທານໍ ເທຕິ; ນປິ ‘ທິນ຺ນປຸພ຺ພໍ ກຕປຸພ຺ພໍ ປິຕຸປິຕາມເຫຫິ ¶ ນ ອຣຫາມິ ໂປຣາຓໍ ກຸລວໍສໍ ຫາເປຕຸ’ນ຺ຕິ ທານໍ ເທຕິ; ນປິ ‘ອຫໍ ປຈາມິ, ອິເມ ນ ປຈນ຺ຕິ, ນາຣຫາມິ ປຈນ຺ໂຕ ອປຈນ຺ຕານໍ ທານໍ ອທາຕຸ’ນ຺ຕິ ທານໍ ເທຕິ; ນປິ ‘ຍຖາ ເຕສໍ ປຸພ຺ພການໍ ອິສີນໍ ຕານິ ມຫາຍຎ຺ຎານິ ອເຫສຸໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອຏ຺ຐກສ຺ສ ວາມກສ຺ສ ວາມເທວສ຺ສ ເວສ຺ສາມິຕ຺ຕສ຺ສ ຍມທຄ຺ຄິໂນ ອງ຺ຄີຣສສ຺ສ ຠາຣທ຺ວາຊສ຺ສ ວາເສຏ຺ຐສ຺ສ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄຸໂນ, ເອວໍ ເມ ອຍໍ ທານສໍວິຠາໂຄ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ທານໍ ເທຕິ; ນປິ ‘ອິມໍ ເມ ທານໍ ທທໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ອຕ຺ຕມນຕາ ໂສມນສ຺ສໍ ອຸປຊາຍຕີ’ຕິ ທານໍ ເທຕິ; ອປິ ຈ ໂຂ ຈິຕ຺ຕາລງ຺ກາຣຈິຕ຺ຕປຣິກ຺ຂາຣໍ ທານໍ ເທຕິ. ໂສ ຕໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ¶ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ຕໍ ກມ຺ມໍ ¶ ເຂເປຕ຺ວາ ຕໍ ອິທ຺ຘິໍ ຕໍ ຍສໍ ຕໍ ອາຘິປຈ຺ຈໍ ອນາຄາມີ ໂຫຕິ ອນາຄນ຺ຕາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ມິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ທານໍ ທິນ຺ນໍ ນ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ນ ມຫານິສໍສໍ. ອຍໍ ປນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ມິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ທານໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສ’’ນ຺ຕິ. ນວມໍ.

໕໓. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ຈ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມາ ຈ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ¶ ທກ຺ຂິຓາຄິຣິສ຺ມິໍ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕິ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ເວຬຸກຓ຺ຑກີ [ເວຬຸກຓ຺ຑກີ (ສ຺ຍາ.) ອ. ນິ. ໖.໓໗; ໒.໑໓໔; ສໍ. ນິ. ໒.໑໗໓ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ນນ຺ທມາຕາ ອຸປາສິກາ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈູສສມຍໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຍ ປາຣາຍນໍ [ຈູຬນິ. ປາຣາຍນວຄ຺ຄ, ວຕ຺ຖຸຄາຖາ] ສເຣນ ຠາສຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ເວສ຺ສວໂຓ ມຫາຣາຊາ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ທກ຺ຂິຓໍ ທິສໍ ຄຈ຺ຉຕິ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ເວສ຺ສວໂຓ ມຫາຣາຊາ ນນ຺ທມາຕາຍ ອຸປາສິກາຍ ປາຣາຍນໍ ສເຣນ ຠາສນ຺ຕິຍາ, ສຸຕ຺ວາ ກຖາປຣິໂຍສານໍ ອາຄມຍມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ.

ອຖ ໂຂ ນນ຺ທມາຕາ ອຸປາສິກາ ປາຣາຍນໍ ສເຣນ ຠາສິຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ເວສ຺ສວໂຓ ມຫາຣາຊາ ນນ຺ທມາຕາຍ ອຸປາສິກາຍ ກຖາປຣິໂຍສານໍ ວິທິຕ຺ວາ ອພ຺ຠານຸໂມທິ – ‘‘ສາຘຸ ຠຄິນິ, ສາຘຸ ຠຄິນີ’’ຕິ! ‘‘ໂກ ປເນໂສ, ຠທ຺ຣມຸຂາ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ ເຕ, ຠຄິນິ, ຠາຕາ ເວສ຺ສວໂຓ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠທ຺ຣມຸຂ, ເຕນ ຫິ ໂຍ ເມ ອຍໍ ຘມ຺ມປຣິຍາໂຍ ຠຓິໂຕ ¶ ອິທໍ ເຕ ໂຫຕຸ ອາຕິເຖຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠຄິນິ, ເອຕຎ຺ເຈວ ເມ ໂຫຕຸ ¶ ອາຕິເຖຍ຺ຍໍ. ສ຺ເວວ [ສ຺ເວ ຈ (ສີ.)] ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານປ຺ປມຸໂຂ ¶ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອກຕປາຕຣາໂສ ເວຬຸກຓ຺ຑກໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ຕຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ມມ ທກ຺ຂິຓໍ ອາທິເສຍ຺ຍາສິ. ເອຕຎ຺ເຈວ [ເອວຎ຺ຈ (ສີ. ສ຺ຍາ.), ເອຕຎ຺ຈ (?)] ເມ ຠວິສ຺ສຕິ ອາຕິເຖຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ນນ຺ທມາຕາ ອຸປາສິກາ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ສເກ ນິເວສເນ ປຓີຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ປຏິຍາທາເປສິ. ອຖ ໂຂ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານປ຺ປມຸໂຂ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອກຕປາຕຣາໂສ ເຍນ ເວຬຸກຓ຺ຑໂກ ຕທວສຣິ. ອຖ ໂຂ ນນ຺ທມາຕາ ອຸປາສິກາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຸຣິສໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ອາຣາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ກາລໍ ອາໂຣເຈຫິ – ‘ກາໂລ, ຠນ຺ເຕ, ອຍ຺ຍາຍ ນນ຺ທມາຕຸຍາ ນິເວສເນ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຠຕ຺ຕ’’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ອຍ຺ເຍ’’ຕິ ໂຂ ໂສ ປຸຣິໂສ ນນ຺ທມາຕາຍ ອຸປາສິກາຍ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ອາຣາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ກາລໍ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ກາໂລ, ຠນ຺ເຕ, ອຍ຺ຍາຍ ນນ຺ທມາຕຸຍາ ນິເວສເນ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານປ຺ປມຸໂຂ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ນນ຺ທມາຕາຍ ອຸປາສິກາຍ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ນນ຺ທມາຕາ ອຸປາສິກາ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ ສມ຺ປວາເຣສິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ນນ຺ທມາຕາ ອຸປາສິກາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິໍ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ນນ຺ທມາຕຣໍ ອຸປາສິກໍ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ໂກ ປນ ເຕ, ນນ຺ທມາເຕ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອພ຺ຠາຄມນໍ ອາໂຣເຈສີ’’ຕິ?

‘‘ອິຘາຫໍ, ຠນ຺ເຕ ¶ , ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈູສສມຍໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຍ ປາຣາຍນໍ ສເຣນ ຠາສິຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິໍ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເວສ຺ສວໂຓ ມຫາຣາຊາ ¶ ມມ ກຖາປຣິໂຍສານໍ ວິທິຕ຺ວາ ອພ຺ຠານຸໂມທິ – ‘ສາຘຸ, ຠຄິນິ, ສາຘຸ, ຠຄິນີ’ຕິ! ‘ໂກ ປເນໂສ, ຠທ຺ຣມຸຂາ’ຕິ? ‘ອຫໍ ເຕ, ຠຄິນິ, ຠາຕາ ເວສ຺ສວໂຓ, ມຫາຣາຊາ’ຕິ. ‘ສາຘຸ, ຠທ຺ຣມຸຂ, ເຕນ ຫິ ໂຍ ເມ ອຍໍ ຘມ຺ມປຣິຍາໂຍ ¶ ຠຓິໂຕ ອິທໍ ເຕ ໂຫຕຸ ອາຕິເຖຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ‘ສາຘຸ, ຠຄິນິ, ເອຕຎ຺ເຈວ ເມ ໂຫຕຸ ອາຕິເຖຍ຺ຍໍ. ສ຺ເວວ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານປ຺ປມຸໂຂ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອກຕປາຕຣາໂສ ເວຬຸກຓ຺ຑກໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ຕຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ມມ ທກ຺ຂິຓໍ ອາທິເສຍ຺ຍາສິ. ເອຕຎ຺ເຈວ [ເອຕຎ຺ຈ (ສີ.), ເອວຎ຺ຈ (ສ຺ຍາ.)] ເມ ຠວິສ຺ສຕິ ອາຕິເຖຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ຍທິທໍ [ຍມິທໍ (ມ. ນິ. ໑.໓໖໓)], ຠນ຺ເຕ, ທາເນ [ປຸຎ຺ຎໍ ຫິ ຕໍ (ສີ.), ປຸຎ຺ຎໍ ປຸຎ຺ຎມຫິຕໍ (ສ຺ຍາ.), ປຸຎ຺ຎໍ ວາ ປຸຎ຺ຎມຫໍ ວາ (ປີ.), ປຸຎ຺ຎໍ ວາ ປຸຎ຺ຎມຫີ ວາ (ກ.)] ປຸຎ຺ຎຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎມຫີ ຈ ຕໍ [ປຸຎ຺ຎໍ ຫິ ຕໍ (ສີ.), ປຸຎ຺ຎໍ ປຸຎ຺ຎມຫິຕໍ (ສ຺ຍາ.), ປຸຎ຺ຎໍ ວາ ປຸຎ຺ຎມຫໍ ວາ (ປີ.), ປຸຎ຺ຎໍ ວາ ປຸຎ຺ຎມຫີ ວາ (ກ.)] ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ມຫາຣາຊສ຺ສ ສຸຂາຍ ໂຫຕູ’’ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ນນ຺ທມາເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ນນ຺ທມາເຕ! ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ເວສ຺ສວເຓນ ມຫາຣາເຊນ ເອວໍມຫິທ຺ຘິເກນ ເອວໍມເຫສກ຺ເຂນ ເທວປຸຕ຺ເຕນ ສມ຺ມຸຂາ ສລ຺ລປິສ຺ສສີ’’ຕິ.

‘‘ນ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ເອເສວ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ. ອຕ຺ຖິ ເມ ອຎ຺ໂຎປິ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ. ອິຘ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ນນ຺ໂທ ນາມ ເອກປຸຕ຺ຕໂກ ປິໂຍ ມນາໂປ. ຕໍ ຣາຊາໂນ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ປກຣເຓ ໂອກສ຺ສ ປສຍ຺ຫ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສຸໍ. ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທາຣເກ ຄຫິເຕ ວາ ຄຍ຺ຫມາເນ ວາ ວເຘ ວາ ວຊ຺ຌມາເນ ວາ ຫເຕ ວາ ຫຎ຺ຎມາເນ ວາ ນາຠິຊານາມິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ນນ຺ທມາເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ ນນ຺ທມາເຕ! ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມ຺ປິ [ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມຕ຺ຕມ຺ປິ (ສ຺ຍາ.)] ປຣິໂສເຘສ຺ສສີ’’ຕິ.

‘‘ນ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ ¶ , ເອເສວ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ¶ ຘມ຺ໂມ. ອຕ຺ຖິ ເມ ອຎ຺ໂຎປິ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ. ອິຘ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສາມິໂກ ກາລງ຺ກໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຍກ຺ຂໂຍນິໍ ອຸປປນ຺ໂນ. ໂສ ເມ ເຕເນວ ປຸຣິເມນ ອຕ຺ຕຠາເວນ ອຸທ຺ທສ຺ເສສິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິຊານາມິ ¶ ຕໂຕນິທານໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ນນ຺ທມາເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ນນ຺ທມາເຕ! ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມ຺ປິ ປຣິໂສເຘສ຺ສສີ’’ຕິ.

‘‘ນ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ເອເສວ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ. ອຕ຺ຖິ ເມ ອຎ຺ໂຎປິ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ. ຍໂຕຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສາມິກສ຺ສ ທຫຣສ຺ເສວ ທຫຣາ ອານີຕາ ນາຠິຊານາມິ ສາມິກໍ ມນສາປິ ອຕິຈຣິຕາ [ອຕິຈຣິຕຸໍ (ສ຺ຍາ.), ອຕິຈາຣິຕ຺ຕໍ (ກ.)], ກຸໂຕ ປນ ກາເຍນາ’’ຕິ! ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ນນ຺ທມາເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ນນ຺ທມາເຕ! ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມ຺ປິ ປຣິໂສເຘສ຺ສສີ’’ຕິ.

‘‘ນ ¶ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ເອເສວ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ. ອຕ຺ຖິ ເມ ອຎ຺ໂຎປິ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ. ຍທາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາສິກາ ປຏິເທສິຕາ ນາຠິຊານາມິ ກິຎ຺ຈິ ສິກ຺ຂາປທໍ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ວີຕິກ຺ກມິຕາ’’ຕິ. ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ນນ຺ທມາເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ນນ຺ທມາເຕ’’ຕິ!

‘‘ນ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ເອເສວ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ. ອຕ຺ຖິ ເມ ອຎ຺ໂຎປິ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ. ອິຘາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍາວເທວ [ຍາວເທວ (ສີ. ສ຺ຍາ.) ສໍ. ນິ. ໒.໑໕໒ ປາຬິ ຈ ອຏ຺ຐກຖາຏີກາ ຈ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ] ອາກງ຺ຂາມິ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມິ. ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂິກາ ຈ ວິຫຣາມິ ສຕາ ຈ ສມ຺ປຊານາ ສຸຂຎ຺ຈ ¶ ກາເຍ ¶ ປຏິສໍເວເທມິ, ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມິ. ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ນນ຺ທມາເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ນນ຺ທມາເຕ’’ຕິ!

‘‘ນ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ເອເສວ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ. ອຕ຺ຖິ ເມ ອຎ຺ໂຎປິ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ. ຍານິມານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ເທສິຕານິ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ນາຫໍ ເຕສໍ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຕນິ ອປ຺ປຫີນໍ ສມນຸປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ນນ຺ທມາເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ນນ຺ທມາເຕ’’ຕິ!

ອຖ ¶ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ນນ຺ທມາຕຣໍ ອຸປາສິກໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສມາທເປຕ຺ວາ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕ຺ວາ ສມ຺ປຫໍເສຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມີຕິ. ທສມໍ.

ຐິຕິ ຈ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ທ຺ເວ, ອຄ຺ຄີ ສຎ຺ຎາ ຈ ທ຺ເວ ປຣາ;

ເມຖຸນາ ສໍໂຍໂຄ ທານໍ, ນນ຺ທມາເຕນ ເຕ ທສາຕິ.

໕໔. ອຖ ¶ ¶ ¶ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ສຸຕວໂຕ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອພ຺ຍາກຕວຕ຺ຖູສູ’’ຕິ?

‘‘ທິຏ຺ຐິນິໂຣຘາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ສຸຕວໂຕ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອພ຺ຍາກຕວຕ຺ຖູສຸ. ‘ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ທິຏ຺ຐິຄຕເມຕໍ; ‘ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ທິຏ຺ຐິຄຕເມຕໍ; ‘ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ທິຏ຺ຐິຄຕເມຕໍ; ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ທິຏ຺ຐິຄຕເມຕໍ. ອສ຺ສຸຕວາ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ທິຏ຺ຐິໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ທິຏ຺ຐິສມຸທຍໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ທິຏ຺ຐິນິໂຣຘໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ທິຏ຺ຐິນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ທິຏ຺ຐິ ປວຑ຺ຒຕິ, ໂສ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ວທາມິ.

‘‘ສຸຕວາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຣິຍສາວໂກ ທິຏ຺ຐິໍ ປຊານາຕິ, ທິຏ຺ຐິສມຸທຍໍ ປຊານາຕິ, ທິຏ຺ຐິນິໂຣຘໍ ປຊານາຕິ, ທິຏ຺ຐິນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ທິຏ຺ຐິ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ໂສ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ¶ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ວທາມິ. ເອວໍ ຊານໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ປສ຺ສໍ ‘ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິປິ ນ ພ຺ຍາກໂຣຕິ; ‘ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິປິ ນ ພ຺ຍາກໂຣຕິ; ‘ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິປິ ນ ພ຺ຍາກໂຣຕິ; ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິປິ ນ ພ຺ຍາກໂຣຕິ. ເອວໍ ຊານໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ປສ຺ສໍ ເອວໍ ອພ຺ຍາກຣຓຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ ອພ຺ຍາກຕວຕ຺ຖູສຸ ¶ . ເອວໍ ຊານໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ປສ຺ສໍ ນ ຉມ຺ຠຕິ, ນ ກມ຺ປຕິ, ນ ເວຘຕິ, ນ ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ອພ຺ຍາກຕວຕ຺ຖູສຸ.

‘‘‘ໂຫຕິ ¶ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕຓ຺ຫາຄຕເມຕໍ…ເປ… ສຎ຺ຎາຄຕເມຕໍ ¶ …ເປ… ມຎ຺ຎິຕເມຕໍ…ເປ… ປປຎ຺ຈິຕເມຕໍ…ເປ… ອຸປາທານຄຕເມຕໍ…ເປ… ‘ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ເອໂສ; ‘ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ເອໂສ; ‘ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ເອໂສ; ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ເອໂສ. ອສ຺ສຸຕວາ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ວິປ຺ປຏິສາຣໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ວິປ຺ປຏິສາຣສມຸທຍໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ວິປ຺ປຏິສາຣນິໂຣຘໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ວິປ຺ປຏິສາຣນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ໂສ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ປວຑ຺ຒຕິ, ໂສ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ວທາມິ.

‘‘ສຸຕວາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຣິຍສາວໂກ ວິປ຺ປຏິສາຣໍ ປຊານາຕິ, ວິປ຺ປຏິສາຣສມຸທຍໍ ປຊານາຕິ, ວິປ຺ປຏິສາຣນິໂຣຘໍ ປຊານາຕິ ¶ , ວິປ຺ປຏິສາຣນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ໂສ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ໂສ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ຊາຕິຍາ…ເປ… ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ວທາມິ. ເອວໍ ຊານໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ປສ຺ສໍ ‘ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິປິ ນ ພ຺ຍາກໂຣຕິ…ເປ… ‘ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’ຕິປິ ນ ພ຺ຍາກໂຣຕິ. ເອວໍ ຊານໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ປສ຺ສໍ ເອວໍ ອພ຺ຍາກຣຓຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ ອພ຺ຍາກຕວຕ຺ຖູສຸ. ເອວໍ ຊານໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ປສ຺ສໍ ນ ຉມ຺ຠຕິ, ນ ກມ຺ປຕິ, ນ ເວຘຕິ, ນ ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ອພ຺ຍາກຕວຕ຺ຖູສຸ. ອຍໍ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ສຸຕວໂຕ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອພ຺ຍາກຕວຕ຺ຖູສູ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໕໕. ‘‘ສຕ຺ຕ ຈ [ສຕ຺ຕ (ສີ.), ສຕ຺ຕ ຈ ໂຂ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສຄຕິໂຍ ເທເສສ຺ສາມິ ອນຸປາທາ ຈ ປຣິນິພ຺ພານໍ [ປຣິນິພ຺ພາຓໍ (ສີ.)]. ຕໍ ສຸຓາຖ ¶ , ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ປຸຣິສຄຕິໂຍ?

‘‘ອິຘ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ – ‘ໂນ ຈສ຺ສ ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ, ນ ຠວິສ຺ສຕິ ນ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ, ຍທຕ຺ຖິ ຍໍ ຠູຕໍ ຕໍ ປຊຫາມີ’ຕິ ອຸເປກ຺ຂໍ ປຏິລຠຕິ. ໂສ ຠເວ ນ ຣຊ຺ຊຕິ, ສມ຺ຠເວ ນ ຣຊ຺ຊຕິ, ອຕ຺ຖຸຕ຺ຕຣິ ປທໍ ສນ຺ຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ. ຕຎ຺ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ປທໍ ນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ມານານຸສໂຍ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ຠວຣາຄານຸສໂຍ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ ປຫີໂນ ໂຫຕິ. ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິວສໍສນ຺ຕຕ຺ເຕ [ທິວສສນ຺ຕຕ຺ເຕ (ສີ. ສ຺ຍາ.) ມ. ນິ. ໒.໑໕໔] ອໂຍກປາເລ ຫຎ຺ຎມາເນ ປປຏິກາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ – ‘ໂນ ຈສ຺ສ ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ, ນ ຠວິສ຺ສຕິ ນ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ, ຍທຕ຺ຖິ ຍໍ ຠູຕໍ ຕໍ ປຊຫາມີ’ຕິ ອຸເປກ຺ຂໍ ປຏິລຠຕິ. ໂສ ຠເວ ¶ ນ ຣຊ຺ຊຕິ, ສມ຺ຠເວ ນ ຣຊ຺ຊຕິ, ອຕ຺ຖຸຕ຺ຕຣິ ປທໍ ສນ຺ຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ. ຕຎ຺ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ປທໍ ນ ສພ຺ເພນ ¶ ສພ຺ພໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ມານານຸສໂຍ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ຠວຣາຄານຸສໂຍ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ ປຫີໂນ ໂຫຕິ. ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ.

‘‘ອິຘ ¶ ¶ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ – ໂນ ຈສ຺ສ ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ…ເປ… ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິວສໍສນ຺ຕຕ຺ເຕ ອໂຍກປາເລ ຫຎ຺ຎມາເນ ປປຏິກາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອນຸປຫຈ຺ຈ ຕລໍ ນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ – ໂນ ຈສ຺ສ ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ…ເປ… ¶ ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ – ໂນ ຈສ຺ສ ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ…ເປ… ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ອຸປຫຈ຺ຈປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິວສໍສນ຺ຕຕ຺ເຕ ອໂຍກປາເລ ຫຎ຺ຎມາເນ ປປຏິກາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຸປຫຈ຺ຈ ຕລໍ ນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ – ໂນ ຈສ຺ສ ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ…ເປ… ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ອຸປຫຈ຺ຈປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ – ໂນ ຈສ຺ສ ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ…ເປ… ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ອສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິວສໍສນ຺ຕຕ຺ເຕ ອໂຍກປາເລ ຫຎ຺ຎມາເນ ປປຏິກາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ປຣິຕ຺ເຕ ຕິຓປຸຎ຺ເຊ ວາ ກຏ຺ຐປຸຎ຺ເຊ ວາ ນິປເຕຍ຺ຍ. ສາ ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຄິມ຺ປິ ຊເນຍ຺ຍ, ຘູມມ຺ປິ ຊເນຍ຺ຍ, ອຄ຺ຄິມ຺ປິ ຊເນຕ຺ວາ ຘູມມ຺ປິ ຊເນຕ຺ວາ ຕເມວ ປຣິຕ຺ຕໍ ຕິຓປຸຎ຺ຊໍ ວາ ກຏ຺ຐປຸຎ຺ຊໍ ວາ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ອນາຫາຣາ ນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ – ໂນ ຈສ຺ສ ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ…ເປ… ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ອສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ.

‘‘ອິຘ ¶ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ – ໂນ ຈສ຺ສ ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ…ເປ… ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິວສໍສນ຺ຕຕ຺ເຕ ອໂຍກປາເລ ຫຎ຺ຎມາເນ ປປຏິກາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ¶ ວິປຸເລ ຕິຓປຸຎ຺ເຊ ວາ ກຏ຺ຐປຸຎ຺ເຊ ວາ ນິປເຕຍ຺ຍ. ສາ ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຄິມ຺ປິ ຊເນຍ຺ຍ, ຘູມມ຺ປິ ຊເນຍ຺ຍ, ອຄ຺ຄິມ຺ປິ ຊເນຕ຺ວາ ຘູມມ຺ປິ ຊເນຕ຺ວາ ຕເມວ ວິປຸລໍ ຕິຓປຸຎ຺ຊໍ ວາ ກຏ຺ຐປຸຎ຺ຊໍ ວາ ¶ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ອນາຫາຣາ ນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ¶ ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ – ໂນ ຈສ຺ສ ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ…ເປ… ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ – ‘ໂນ ຈສ຺ສ ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ, ນ ຠວິສ຺ສຕິ ນ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ, ຍທຕ຺ຖິ ຍໍ ຠູຕໍ ຕໍ ປຊຫາມີ’ຕິ ອຸເປກ຺ຂໍ ປຏິລຠຕິ. ໂສ ຠເວ ນ ຣຊ຺ຊຕິ, ສມ຺ຠເວ ນ ຣຊ຺ຊຕິ, ອຕ຺ຖຸຕ຺ຕຣິ ປທໍ ສນ຺ຕໍ ສມ຺ມປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ. ຕຎ຺ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ປທໍ ນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ມານານຸສໂຍ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ຠວຣາຄານຸສໂຍ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ ປຫີໂນ ໂຫຕິ. ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕ ໂຫຕິ ອກນິຏ຺ຐຄາມີ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິວສໍສນ຺ຕຕ຺ເຕ ອໂຍກປາເລ ຫຎ຺ຎມາເນ ປປຏິກາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕ ຕິຓປຸຎ຺ເຊ ວາ ກຏ຺ຐປຸຎ຺ເຊ ວາ ນິປເຕຍ຺ຍ. ສາ ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຄິມ຺ປິ ຊເນຍ຺ຍ, ຘູມມ຺ປິ ຊເນຍ຺ຍ, ອຄ຺ຄິມ຺ປິ ຊເນຕ຺ວາ ຘູມມ຺ປິ ຊເນຕ຺ວາ ຕເມວ ມຫນ຺ຕໍ ຕິຓປຸຎ຺ຊໍ ¶ ວາ ກຏ຺ຐປຸຎ຺ຊໍ ວາ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉມ຺ປິ ທເຫຍ຺ຍ [ຑເຫຍ຺ຍ (ອຎ຺ຎຕ຺ຖ)], ທາຍມ຺ປິ ທເຫຍ຺ຍ, ຄຈ຺ຉມ຺ປິ ທຫິຕ຺ວາ ທາຍມ຺ປິ ທຫິຕ຺ວາ ຫຣິຕນ຺ຕໍ ວາ ປຖນ຺ຕໍ ວາ [ປນ຺ຖນ຺ຕໍ ວາ (ສີ.) ສ຺ຍາມໂປຕ຺ຖເກ ອິທໍ ນ ທິສ຺ສຕິ] ເສລນ຺ຕໍ ວາ ອຸທກນ຺ຕໍ ວາ ຣມຓີຍໍ ວາ ຠູມິຠາຄໍ ອາຄມ຺ມ ອນາຫາຣາ ນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ – ໂນ ຈສ຺ສ ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ…ເປ… ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕ ໂຫຕິ ອກນິຏ຺ຐຄາມີ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ປຸຣິສຄຕິໂຍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ – ‘ໂນ ຈສ຺ສ ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ, ນ ຠວິສ຺ສຕິ ນ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ, ຍທຕ຺ຖິ ຍໍ ຠູຕໍ ຕໍ ປຊຫາມີ’ຕິ ອຸເປກ຺ຂໍ ປຏິລຠຕິ. ໂສ ຠເວ ນ ຣຊ຺ຊຕິ, ສມ຺ຠເວ ນ ຣຊ຺ຊຕິ, ອຕ຺ຖຸຕ຺ຕຣິ ¶ ປທໍ ສນ຺ຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ. ຕຎ຺ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ປທໍ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ມານານຸສໂຍ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ຠວຣາຄານຸສໂຍ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ ປຫີໂນ ໂຫຕິ. ໂສ ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານໍ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ປຸຣິສຄຕິໂຍ ອນຸປາທາ ຈ ປຣິນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໕໖. ເອວໍ ¶ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ. ອຖ ໂຂ ທ຺ເວ ເທວຕາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ຄິຊ຺ຌກູຏໍ ¶ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ເອກາ ເທວຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອຕາ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ວິມຸຕ຺ຕາ’’ຕິ. ອປຣາ ເທວຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອຕາ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອນຸປາທິເສສາ ສຸວິມຸຕ຺ຕາ’’ຕິ. ອິທມໂວຈຸໍ ຕາ ເທວຕາ. ສມນຸຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ຕາ ເທວຕາ ‘‘ສມນຸຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຕ຺ຕິໍ ທ຺ເວ ເທວຕາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ຄິຊ຺ຌກູຏໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກາ ເທວຕາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ເອຕາ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ວິມຸຕ຺ຕາ’ຕິ. ອປຣາ ເທວຕາ ມໍ ເອຕທໂວຈ ¶ – ‘ເອຕາ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອນຸປາທິເສສາ ສຸວິມຸຕ຺ຕາ’ຕິ. ອິທມໂວຈຸໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕາ ເທວຕາ. ອິທໍ ວຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິໍສູ’’ຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ກຕເມສານໍ ໂຂ ເທວານໍ ເອວໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ສອຸປາທິເສເສ ວາ ສອຸປາທິເສໂສຕິ, ອນຸປາທິເສເສ ວາ ອນຸປາທິເສໂສ’’’ຕິ? ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຕິສ຺ໂສ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ອຘຸນາກາລງ຺ກໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອຸປປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣາປິ ນໍ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ – ‘‘ຕິສ຺ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວໍ – ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ຕິສ຺ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ທູຣໂຕວ ¶ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ¶ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອຫິ ໂຂ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ; ສ຺ວາຄຕໍ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ! ຈິຣສ຺ສໍ ໂຂ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອິມໍ ປຣິຍາຍມກາສິ ¶ , ຍທິທໍ ອິຘາຄມນາຍ. ນິສີທ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອິທມາສນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ນິສີທິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ຕິສ຺ໂສປິ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ຕິສ຺ສໍ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກຕເມສານໍ ໂຂ, ຕິສ຺ສ ¶ , ເທວານໍ ເອວໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ສອຸປາທິເສເສ ວາ ສອຸປາທິເສໂສຕິ, ອນຸປາທິເສເສ ວາ ອນຸປາທິເສໂສ’’’ຕິ? ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິການໍ ໂຂ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ເທວານໍ ເອວໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ສອຸປາທິເສເສ ວາ ສອຸປາທິເສໂສຕິ, ອນຸປາທິເສເສ ວາ ອນຸປາທິເສໂສ’’’ຕິ.

‘‘ສພ຺ເພສຎ຺ເຎວ ໂຂ, ຕິສ຺ສ, ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິການໍ ເທວານໍ ເອວໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ສອຸປາທິເສເສ ວາ ສອຸປາທິເສໂສຕິ, ອນຸປາທິເສເສ ວາ ອນຸປາທິເສໂສ’’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ສພ຺ເພສໍ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິການໍ ເທວານໍ ເອວໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ສອຸປາທິເສເສ ວາ ສອຸປາທິເສໂສຕິ, ອນຸປາທິເສເສ ວາ ອນຸປາທິເສໂສ’’’ຕິ.

‘‘ເຍ ໂຂ ເຕ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ ເທວາ ພ຺ຣຫ຺ເມນ ອາຍຸນາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ພ຺ຣຫ຺ເມນ ວຓ຺ເຓນ ພ຺ຣຫ຺ເມນ ສຸເຂນ ພ຺ຣຫ຺ເມນ ຍເສນ ພ຺ຣຫ຺ເມນ ອາຘິປເຕຍ຺ເຍນ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ, ເຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານນ຺ຕິ. ເຕສໍ ນ ເອວໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ສອຸປາທິເສເສ ວາ ສອຸປາທິເສໂສຕິ, ອນຸປາທິເສເສ ວາ ອນຸປາທິເສໂສ’ຕິ. ເຍ ຈ ໂຂ ເຕ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ ເທວາ ພ຺ຣຫ຺ເມນ ອາຍຸນາ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ, ພ຺ຣຫ຺ເມນ ວຓ຺ເຓນ ພ຺ຣຫ຺ເມນ ສຸເຂນ ພ຺ຣຫ຺ເມນ ຍເສນ ພ຺ຣຫ຺ເມນ ອາຘິປເຕຍ຺ເຍນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ, ເຕ ຈ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ¶ ປຊານນ຺ຕິ. ເຕສໍ ເອວໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ສອຸປາທິເສເສ ວາ ສອຸປາທິເສໂສຕິ, ອນຸປາທິເສເສ ວາ ອນຸປາທິເສໂສ’’’ຕິ.

‘‘ອິຘ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ຕເມນໍ ເຕ ເທວາ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ. ຍາວສ຺ສ ກາໂຍ ຐສ຺ສຕິ ຕາວ ນໍ ທກ຺ຂນ຺ຕິ ເທວມນຸສ຺ສາ. ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ນ ນໍ ທກ຺ຂນ຺ຕິ ¶ ເທວມນຸສ຺ສາ’ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ ¶ , ເຕສໍ ເທວານໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ສອຸປາທິເສເສ ວາ ສອຸປາທິເສໂສຕິ, ອນຸປາທິເສເສ ວາ ອນຸປາທິເສໂສ’’’ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ຕເມນໍ ເຕ ເທວາ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ ¶ – ‘ອຍໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ. ຍາວສ຺ສ ກາໂຍ ຐສ຺ສຕິ ຕາວ ນໍ ທກ຺ຂນ຺ຕິ ເທວມນຸສ຺ສາ. ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ນ ນໍ ທກ຺ຂນ຺ຕິ ເທວມນຸສ຺ສາ’ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ເຕສໍ ເທວານໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ສອຸປາທິເສເສ ວາ ສອຸປາທິເສໂສຕິ, ອນຸປາທິເສເສ ວາ ອນຸປາທິເສໂສ’’’ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຠິກ຺ຂຸ ກາຍສກ຺ຂີ ໂຫຕິ. ຕເມນໍ ເທວາ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ກາຍສກ຺ຂີ. ອປ຺ເປວ ນາມ ອຍມາຍສ຺ມາ ອນຸໂລມິການິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວມາໂນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ຠຊມາໂນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສມນ຺ນານຍມາໂນ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ເຕສໍ ເທວານໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ສອຸປາທິເສເສ ວາ ສອຸປາທິເສໂສຕິ, ອນຸປາທິເສເສ ວາ ອນຸປາທິເສໂສ’’’ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຠິກ຺ຂຸ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ຘມ຺ມານຸສາຣີ ໂຫຕິ. ຕເມນໍ ເຕ ເທວາ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມານຸສາຣີ ¶ . ອປ຺ເປວ ນາມ ອຍມາຍສ຺ມາ ອນຸໂລມິການິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວມາໂນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ຠຊມາໂນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສມນ຺ນານຍມາໂນ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ¶ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ເຕສໍ ເທວານໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ສອຸປາທິເສເສ ວາ ສອຸປາທິເສໂສຕິ, ອນຸປາທິເສເສ ວາ ອນຸປາທິເສໂສ’’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຕິສ຺ສສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວໍ – ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ¶ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຍາວຕໂກ ອໂຫສິ ຕິສ຺ເສນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສທ຺ຘິໍ ກຖາສລ຺ລາໂປ ຕໍ ສພ຺ພໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ.

‘‘ນ ¶ ຫິ ປນ ເຕ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຕິສ຺ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຕ຺ຕມໍ ອນິມິຕ຺ຕວິຫາຣິໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເທເສຕິ’’. ‘‘ເອຕສ຺ສ, ຠຄວາ, ກາໂລ; ເອຕສ຺ສ, ສຸຄຕ, ກາໂລ! ຍໍ ຠຄວາ ສຕ຺ຕມໍ ອນິມິຕ຺ຕວິຫາຣິໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເທເສຍ຺ຍ. ຠຄວໂຕ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ສຸຓາຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອິຘ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານໍ ອມນສິກາຣາ ອນິມິຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ຕເມນໍ ເຕ ເທວາ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານໍ ອມນສິກາຣາ ອນິມິຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອປ຺ເປວ ນາມ ອຍມາຍສ຺ມາ ອນຸໂລມິການິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວມາໂນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ຠຊມາໂນ ¶ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສມນ຺ນານຍມາໂນ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ¶ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ເຕສໍ ເທວານໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ສອຸປາທິເສເສ ວາ ສອຸປາທິເສໂສຕິ, ອນຸປາທິເສເສ ວາ ອນຸປາທິເສໂສ’’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໕໗. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ອຖ ໂຂ ສີໂຫ ເສນາປຕິ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ສີໂຫ ເສນາປຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ທານຜລໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ເຕນ ຫິ, ສີຫ, ຕຎ຺ເຎເວຕ຺ຖ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ຍຖາ ເຕ ຂເມຍ຺ຍ ຕຖາ ນໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາສິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສີຫ, ອິຘ ທ຺ເວ ປຸຣິສາ – ເອໂກ ປຸຣິໂສ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ມຈ຺ຉຣີ ກທຣິໂຍ ປຣິຠາສໂກ, ເອໂກ ປຸຣິໂສ ສທ຺ໂຘ ທານປຕິ ¶ ອນຸປ຺ປທານຣໂຕ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສີຫ, ກໍ ນຸ ໂຂ [ກິໍ ນຸ ໂຂ (ກ.)] ອຣຫນ຺ໂຕ ປຐມໍ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕາ ອນຸກມ຺ເປຍ຺ຍຸໍ – ‘ໂຍ ວາ ໂສ ປຸຣິໂສ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ມຈ຺ຉຣີ ກທຣິໂຍ ປຣິຠາສໂກ, ໂຍ ວາ ໂສ ປຸຣິໂສ ສທ຺ໂຘ ທານປຕິ ອນຸປ຺ປທານຣໂຕ’’’ຕິ?

‘‘ໂຍ ¶ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ມຈ຺ຉຣີ ກທຣິໂຍ ປຣິຠາສໂກ, ກິນ຺ຕໍ [ກິນ຺ຕິ (ກ.)] ອຣຫນ຺ໂຕ ປຐມໍ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕາ ອນຸກມ຺ປິສ຺ສນ຺ຕິ! ໂຍ ຈ ໂຂ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ສທ຺ໂຘ ທານປຕິ ອນຸປ຺ປທານຣໂຕ ຕໍເຍວ ອຣຫນ຺ໂຕ ປຐມໍ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕາ ອນຸກມ຺ເປຍ຺ຍຸໍ’’.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສີຫ, ກໍ ນຸ ໂຂ ¶ ອຣຫນ຺ໂຕ ປຐມໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕາ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍຸໍ – ‘ໂຍ ວາ ໂສ ປຸຣິໂສ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ມຈ຺ຉຣີ ກທຣິໂຍ ປຣິຠາສໂກ, ໂຍ ວາ ໂສ ປຸຣິໂສ ¶ ສທ຺ໂຘ ທານປຕິ ອນຸປ຺ປທານຣໂຕ’’’ຕິ? ‘‘ໂຍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ມຈ຺ຉຣີ ກທຣິໂຍ ປຣິຠາສໂກ, ກິນ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ປຐມໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕາ ອຸປສງ຺ກມິສ຺ສນ຺ຕິ! ໂຍ ຈ ໂຂ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ສທ຺ໂຘ ທານປຕິ ອນຸປ຺ປທານຣໂຕ ຕໍເຍວ ອຣຫນ຺ໂຕ ປຐມໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕາ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍຸໍ’’.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສີຫ, ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຣຫນ຺ໂຕ ປຐມໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸໍ – ‘ໂຍ ວາ ໂສ ປຸຣິໂສ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ມຈ຺ຉຣີ ກທຣິໂຍ ປຣິຠາສໂກ, ໂຍ ວາ ໂສ ປຸຣິໂສ ສທ຺ໂຘ ທານປຕິ ອນຸປ຺ປທານຣໂຕ’’’ຕິ? ‘‘ໂຍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ມຈ຺ຉຣີ ກທຣິໂຍ ປຣິຠາສໂກ, ກິນ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ອຣຫນ຺ໂຕ ປຐມໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕິ! ໂຍ ຈ ໂຂ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ສທ຺ໂຘ ທານປຕິ ອນຸປ຺ປທານຣໂຕ ຕສ຺ເສວ ອຣຫນ຺ໂຕ ປຐມໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸໍ’’’.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສີຫ, ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຣຫນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕາ ເທເສຍ຺ຍຸໍ – ‘ໂຍ ວາ ໂສ ປຸຣິໂສ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ມຈ຺ຉຣີ ກທຣິໂຍ ປຣິຠາສໂກ, ໂຍ ວາ ໂສ ປຸຣິໂສ ສທ຺ໂຘ ທານປຕິ ອນຸປ຺ປທານຣໂຕ’’’ຕິ? ‘‘ໂຍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ມຈ຺ຉຣີ ກທຣິໂຍ ປຣິຠາສໂກ, ກິນ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ອຣຫນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕາ ເທເສສ຺ສນ຺ຕິ! ໂຍ ຈ ໂຂ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ສທ຺ໂຘ ທານປຕິ ອນຸປ຺ປທານຣໂຕ ຕສ຺ເສວ ອຣຫນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕາ ເທເສຍ຺ຍຸໍ’’ ¶ .

‘‘ຕໍ ¶ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສີຫ, ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ – ‘ໂຍ ວາ ໂສ ປຸຣິໂສ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ມຈ຺ຉຣີ ກທຣິໂຍ ປຣິຠາສໂກ, ໂຍ ວາ ໂສ ປຸຣິໂສ ສທ຺ໂຘ ທານປຕິ ອນຸປ຺ປທານຣໂຕ’’’ຕິ? ‘‘ໂຍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ມຈ຺ຉຣີ ກທຣິໂຍ ປຣິຠາສໂກ, ກິນ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ! ໂຍ ຈ ໂຂ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ສທ຺ໂຘ ທານປຕິ ອນຸປ຺ປທານຣໂຕ ຕສ຺ເສວ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ’’.

‘‘ຕໍ ¶ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສີຫ, ໂກ ນຸ ໂຂ ຍໍຍເທວ ປຣິສໍ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍ, ຍທິ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສໍ ຍທິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສໍ ຍທິ ຄຫປຕິປຣິສໍ ຍທິ ສມຓປຣິສໍ ວິສາຣໂທ ¶ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍ ອມງ຺ກຸຠູໂຕ – ‘ໂຍ ວາ ໂສ ປຸຣິໂສ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ມຈ຺ຉຣີ ກທຣິໂຍ ປຣິຠາສໂກ, ໂຍ ວາ ໂສ ປຸຣິໂສ ສທ຺ໂຘ ທານປຕິ ອນຸປ຺ປທານຣໂຕ’’’ຕິ? ‘‘ໂຍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ມຈ຺ຉຣີ ກທຣິໂຍ ປຣິຠາສໂກ, ກິໍ ໂສ ຍໍຍເທວ ປຣິສໍ ອຸປສງ຺ກມິສ຺ສຕິ, ຍທິ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສໍ ຍທິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສໍ ຍທິ ຄຫປຕິປຣິສໍ ຍທິ ສມຓປຣິສໍ ວິສາຣໂທ ອຸປສງ຺ກມິສ຺ສຕິ ອມງ຺ກຸຠູໂຕ! ໂຍ ຈ ໂຂ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ສທ຺ໂຘ ທານປຕິ ອນຸປ຺ປທານຣໂຕ ໂສ ຍໍຍເທວ ປຣິສໍ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍ, ຍທິ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສໍ ຍທິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສໍ ຍທິ ຄຫປຕິປຣິສໍ ຍທິ ສມຓປຣິສໍ ວິສາຣໂທ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍ ອມງ຺ກຸຠູໂຕ’’.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສີຫ, ໂກ ນຸ ໂຂ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ໂຍ ວາ ໂສ ປຸຣິໂສ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ມຈ຺ຉຣີ ກທຣິໂຍ ປຣິຠາສໂກ, ໂຍ ວາ ໂສ ປຸຣິໂສ ສທ຺ໂຘ ທານປຕິ ອນຸປ຺ປທານຣໂຕ’’’ຕິ ¶ ? ‘‘ໂຍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ມຈ຺ຉຣີ ກທຣິໂຍ ປຣິຠາສໂກ, ກິໍ ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ! ໂຍ ຈ ໂຂ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ສທ຺ໂຘ ທານປຕິ ອນຸປ຺ປທານຣໂຕ ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’’.

‘‘ຍານິມານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ສນ຺ທິຏ຺ຐິການິ ທານຜລານິ ອກ຺ຂາຕານິ, ນາຫໍ ເອຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ສທ຺ຘາຍ ຄຈ຺ຉາມິ. ອຫມ຺ປິ ເອຕານິ ຊານາມິ. ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທາຍໂກ ທານປຕິ, ມໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ປຐມໍ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕາ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕິ. ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທາຍໂກ ທານປຕິ, ມໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ປຐມໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕາ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ. ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທາຍໂກ ທານປຕິ, ມຍ຺ຫໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ປຐມໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ¶ . ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທາຍໂກ ທານປຕິ, ມຍ຺ຫໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕາ ເທເສນ຺ຕິ. ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທາຍໂກ ທານປຕິ, ມຍ຺ຫໍ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ – ‘ສີໂຫ ເສນາປຕິ ທາຍໂກ ກາຣໂກ ສງ຺ຆຸປຏ຺ຐາໂກ’ຕິ ¶ . ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທາຍໂກ ທານປຕິ ຍໍຍເທວ ປຣິສໍ ອຸປສງ຺ກມາມິ, ຍທິ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສໍ…ເປ… ຍທິ ສມຓປຣິສໍ ວິສາຣໂທ ອຸປສງ຺ກມາມິ ອມງ຺ກຸຠູໂຕ. ຍານິມານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ສນ຺ທິຏ຺ຐິການິ ທານຜລານິ ອກ຺ຂາຕານິ, ນາຫໍ ເອຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ສທ຺ຘາຍ ຄຈ຺ຉາມິ. ອຫມ຺ປິ ເອຕານິ ຊານາມິ. ຍຎ຺ຈ ໂຂ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ເອວມາຫ – ‘ທາຍໂກ, ສີຫ, ທານປຕິ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’ຕິ ¶ . ເອຕາຫໍ ນ ຊານາມິ, ເອຕ຺ຖ ຈ ປນາຫໍ, ຠຄວໂຕ ສທ຺ຘາຍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມຕໍ, ສີຫ ¶ ; ເອວເມຕໍ, ສີຫ! ທາຍໂກ, ສີຫ, ທານປຕິ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕໘. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣກ຺ເຂຍ຺ຍານິ, ຕີຫິ ຈ ອນຸປວຊ຺ໂຊ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣກ຺ເຂຍ຺ຍານິ? ປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາໂຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ; ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ – ‘ມາ ເມ ອິທໍ ປໂຣ ອຎ຺ຎາສີ’ຕິ. ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ; ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ – ‘ມາ ເມ ອິທໍ ປໂຣ ອຎ຺ຎາສີ’ຕິ. ປຣິສຸທ຺ຘມໂນສມາຈາໂຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ; ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ – ‘ມາ ເມ ອິທໍ ປໂຣ ອຎ຺ຎາສີ’ຕິ. ປຣິສຸທ຺ຘາຊີໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ; ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ – ‘ມາ ເມ ອິທໍ ປໂຣ ອຎ຺ຎາສີ’ຕິ. ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣກ຺ເຂຍ຺ຍານິ.

‘‘ກຕເມຫິ ຕີຫິ ອນຸປວຊ຺ໂຊ? ສ຺ວາກ຺ຂາຕຘມ຺ໂມ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ. ຕຕ຺ຣ ວຕ ມໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ໂກຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ ສຫຘມ຺ເມນ ປຏິໂຈເທສ຺ສຕິ – ‘ອິຕິປິ ຕ຺ວໍ ນ ສ຺ວາກ຺ຂາຕຘມ຺ໂມ’ຕິ. ນິມິຕ຺ຕເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ. ເອຕມຫໍ [ເອຕໍປຫໍ (ສີ. ສ຺ຍາ.)], ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ນິມິຕ຺ຕໍ ອສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ເຂມປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຠຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມິ.

‘‘ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ໂຂ ປນ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາວການໍ ນິພ຺ພານຄາມິນີ ປຏິປທາ. ຍຖາປຏິປນ຺ນາ ມມ ສາວກາ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ¶ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ ວຕ ມໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ໂກຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ ສຫຘມ຺ເມນ ປຏິໂຈເທສ຺ສຕິ – ‘ອິຕິປິ ເຕ ນ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ສາວການໍ ນິພ຺ພານຄາມິນີ ປຏິປທາ. ຍຖາປຏິປນ຺ນາ ຕວ ສາວກາ ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ຕີ’ຕິ. ນິມິຕ຺ຕເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ ¶ . ເອຕມຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິມິຕ຺ຕໍ ອສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ເຂມປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຠຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມິ.

‘‘ອເນກສຕາ ໂຂ ປນ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາວກປຣິສາ ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ ວຕ ມໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ໂກຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ ສຫຘມ຺ເມນ ປຏິໂຈເທສ຺ສຕິ – ‘ອິຕິປິ ເຕ ນ ອເນກສຕາ ສາວກປຣິສາ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ຕີ’ຕິ. ນິມິຕ຺ຕເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ. ເອຕມຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິມິຕ຺ຕໍ ¶ ອສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ເຂມປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຠຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມິ. ອິເມຫິ ຕີຫິ ອນຸປວຊ຺ໂຊ.

‘‘ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣກ຺ເຂຍ຺ຍານິ, ອິເມຫິ ຈ ຕີຫິ ອນຸປວຊ຺ໂຊ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໕໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ກິມິລາຍໍ ວິຫຣຕິ ນິຈຸລວເນ [ເວຬຸວເນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ອ. ນິ. ໕.໒໐໒; ໗.໔໐]. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ກິມິໂລ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ¶ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ກິມິໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ຕຖາຄເຕ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ?

‘‘ອິຘ ¶ , ກິມິລ, ຕຖາຄເຕ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປາສກາ ອຸປາສິກາໂຍ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ສາ, ຘມ຺ເມ ອຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ສາ, ສງ຺ເຆ ອຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ສາ, ສິກ຺ຂາຍ ອຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ສາ, ສມາຘິສ຺ມິໍ ອຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ສາ, ອປ຺ປມາເທ ອຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ສາ, ປຏິສນ຺ຖາເຣ ອຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ສາ. ອຍໍ ໂຂ, ກິມິລ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ຕຖາຄເຕ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂກ ¶ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ຕຖາຄເຕ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຈິຣຏ຺ຐິຕິໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ, ກິມິລ, ຕຖາຄເຕ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປາສກາ ອຸປາສິກາໂຍ ສຕ຺ຖຣິ ສຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ສປ຺ປຕິສ຺ສາ, ຘມ຺ເມ ສຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ສປ຺ປຕິສ຺ສາ, ສງ຺ເຆ ສຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ສປ຺ປຕິສ຺ສາ, ສິກ຺ຂາຍ ສຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ສປ຺ປຕິສ຺ສາ, ສມາຘິສ຺ມິໍ ສຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ສປ຺ປຕິສ຺ສາ, ອປ຺ປມາເທ ສຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ສປ຺ປຕິສ຺ສາ, ປຏິສນ຺ຖາເຣ ສຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ສປ຺ປຕິສ຺ສາ. ອຍໍ ໂຂ, ກິມິລ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ຕຖາຄເຕ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຈິຣຏ຺ຐິຕິໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໖໐. ‘‘ສຕ຺ຕຫິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນຈິຣສ຺ເສວ ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ ¶ ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສີລວາ ໂຫຕິ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ, ປຏິສລ຺ລີໂນ ໂຫຕິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ສຕິມາ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນຈິຣສ຺ເສວ ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໖໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຠຄ຺ເຄສຸ ວິຫຣຕິ ສຸສຸມາຣຄິເຣ ເຠສກຬາວເນ ມິຄທາເຍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ມຄເຘສຸ ກລ຺ລວາຬປຸຕ຺ຕຄາເມ [ກລ຺ລວາລມຸຕ຺ຕຄາເມ (ສ຺ຍາ.)] ປຈລາຍມາໂນ ນິສິນ຺ໂນ ¶ ໂຫຕິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ມຄເຘສຸ ກລ຺ລວາຬປຸຕ຺ຕຄາເມ ປຈລາຍມານໍ ນິສິນ຺ນໍ. ທິສ຺ວາ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວໍ – ຠຄ຺ເຄສຸ ສຸສຸມາຣຄິເຣ ເຠສກຬາວເນ ມິຄທາເຍ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ມຄເຘສຸ ກລ຺ລວາຬປຸຕ຺ຕຄາເມ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ສມ຺ມຸເຂ ປາຕຸຣໂຫສິ. ນິສີທິ ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ປຈລາຍສິ ໂນ ຕ຺ວໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ປຈລາຍສິ ໂນ ຕ຺ວໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ ¶ . ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຍຖາສຎ຺ຎິສ຺ສ ເຕ ວິຫຣໂຕ ຕໍ ມິທ຺ຘໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ຕໍ ສຎ຺ຎໍ ມາ ມນສາກາສິ [ມາ ມນສິກາສິ (ສີ.), ມນສິ ກເຣຍ຺ຍາສິ (ສ຺ຍາ.), ມນສາກາສິ (ກ.)], ຕໍ ¶ ສຎ຺ຎໍ ມາ ພຫຸລມກາສິ [ຕໍ ສຎ຺ຎໍ ພຫຸລໍ ກເຣຍ຺ຍາສິ (ສ຺ຍາ.), ຕໍ ສຎ຺ຎໍ ພຫຸລມກາສິ (ກ.)]. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ເຕ ເອວໍ ວິຫຣໂຕ ຕໍ ມິທ຺ຘໍ ປຫີເຍຖ’’.

‘‘ໂນ ເຈ ເຕ ເອວໍ ວິຫຣໂຕ ຕໍ ມິທ຺ຘໍ ປຫີເຍຖ, ຕໂຕ ຕ຺ວໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ເກຍ຺ຍາສິ ອນຸວິຈາເຣຍ຺ຍາສິ, ມນສາ ¶ ອນຸເປກ຺ເຂຍ຺ຍາສິ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ເຕ ເອວໍ ວິຫຣໂຕ ຕໍ ມິທ຺ຘໍ ປຫີເຍຖ.

‘‘ໂນ ເຈ ເຕ ເອວໍ ວິຫຣໂຕ ຕໍ ມິທ຺ຘໍ ປຫີເຍຖ, ຕໂຕ ຕ຺ວໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກເຣຍ຺ຍາສິ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ເຕ ເອວໍ ວິຫຣໂຕ ຕໍ ມິທ຺ຘໍ ປຫີເຍຖ.

‘‘ໂນ ເຈ ເຕ ເອວໍ ວິຫຣໂຕ ຕໍ ມິທ຺ຘໍ ປຫີເຍຖ, ຕໂຕ ຕ຺ວໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອຸໂຠ ກຓ຺ຓໂສຕານິ ອາວິຎ຺ເຉຍ຺ຍາສິ [ອາວິຎ຺ເຊຍ຺ຍາສິ (ສີ. ສ຺ຍາ.)], ປາຓິນາ ຄຕ຺ຕານິ ອນຸມຊ຺ເຊຍ຺ຍາສິ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ເຕ ເອວໍ ວິຫຣໂຕ ຕໍ ມິທ຺ຘໍ ປຫີເຍຖ.

‘‘ໂນ ເຈ ເຕ ເອວໍ ວິຫຣໂຕ ຕໍ ມິທ຺ຘໍ ປຫີເຍຖ, ຕໂຕ ຕ຺ວໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ອຸທເກນ ອກ຺ຂີນິ ອນຸມຊ຺ຊິຕ຺ວາ [ປນິຎ຺ຊິຕ຺ວາ (ກ.)] ທິສາ ອນຸວິໂລເກຍ຺ຍາສິ ¶ , ນກ຺ຂຕ຺ຕານິ ຕາຣກຣູປານິ ອຸລ຺ໂລເກຍ຺ຍາສິ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ເຕ ເອວໍ ວິຫຣໂຕ ຕໍ ມິທ຺ຘໍ ປຫີເຍຖ.

‘‘ໂນ ເຈ ເຕ ເອວໍ ວິຫຣໂຕ ຕໍ ມິທ຺ຘໍ ປຫີເຍຖ, ຕໂຕ ຕ຺ວໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອາໂລກສຎ຺ຎໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍາສິ, ທິວາສຎ຺ຎໍ ອຘິຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາສິ – ຍຖາ ທິວາ ຕຖາ ຣຕ຺ຕິໍ ຍຖາ ຣຕ຺ຕິໍ ຕຖາ ທິວາ. ອິຕິ ວິວເຏນ [ວິວຏ຺ເຏນ (ສ຺ຍາ.), ມິທ຺ຘວິຄເຕນ (ກ.)] ເຈຕສາ ອປຣິໂຍນທ຺ເຘນ ສປ຺ປຠາສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຍ຺ຍາສິ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ເຕ ເອວໍ ວິຫຣໂຕ ຕໍ ມິທ຺ຘໍ ປຫີເຍຖ.

‘‘ໂນ ¶ ເຈ ເຕ ເອວໍ ວິຫຣໂຕ ຕໍ ມິທ຺ຘໍ ປຫີເຍຖ, ຕໂຕ ຕ຺ວໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ປຈ຺ຉາປຸເຣສຎ຺ຎີ [ປຈ຺ຉາປຸເຣ ຕຖາສຎ຺ຎີ (ກຕ຺ຖຈິ)] ຈງ຺ກມໍ ອຘິຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາສິ ອນ຺ໂຕຄເຕຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ອພຫິຄເຕນ ມານເສນ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ເຕ ເອວໍ ວິຫຣໂຕ ຕໍ ມິທ຺ຘໍ ປຫີເຍຖ.

‘‘ໂນ ¶ ເຈ ເຕ ເອວໍ ວິຫຣໂຕ ຕໍ ມິທ຺ຘໍ ປຫີເຍຖ, ຕໂຕ ຕ຺ວໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ທກ຺ຂິເຓນ ¶ ປສ຺ເສນ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍາສິ ປາເທ ປາທໍ ອຈ຺ຈາຘາຍ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອຸຏ຺ຐານສຎ຺ຎໍ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ. ປຏິພຸທ຺ເຘນ ຈ [ປຏິພຸທ຺ເຘເນວ (ສ຺ຍາ.)] ເຕ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຂິປ຺ປຎ຺ເຎວ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ – ‘ນ ເສຍ຺ຍສຸຂໍ ນ ປສ຺ສສຸຂໍ ນ ມິທ຺ຘສຸຂໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ນ ອຸຈ຺ຈາໂສຓ຺ຑໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກຸລານິ ອຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມີ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ສເຈ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸຈ຺ຈາໂສຓ຺ຑໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກຸລານິ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ສນ຺ຕິ ຫິ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ກຸເລສຸ ກິຈ຺ຈກຣຓີຍານິ. ເຍຫິ ມນຸສ຺ສາ ອາຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ນ ມນສິ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ໂກສຸ ນາມ ອິທານິ ມໍ ອິມສ຺ມິໍ ກຸເລ ປຣິຠິນ຺ທິ, ວິຣຕ຺ຕຣູປາ ທານິເມ ມຍິ ມນຸສ຺ສາ’ຕິ. ອິຕິສ຺ສ ອລາເຠນ ມງ຺ກຸຠາໂວ, ມງ຺ກຸຠູຕສ຺ສ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ, ອຸທ຺ຘຕສ຺ສ ອສໍວໂຣ, ອສໍວຸຕສ຺ສ ອາຣາ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິມ຺ຫາ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ນ ວິຄ຺ຄາຫິກກຖໍ ກເຖສ຺ສາມີ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ວິຄ຺ຄາຫິກາຍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ກຖາຍ ສຕິ ¶ ກຖາພາຫຸລ຺ລໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ, ກຖາພາຫຸລ຺ເລ ສຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ, ອຸທ຺ຘຕສ຺ສ ອສໍວໂຣ, ອສໍວຸຕສ຺ສ ອາຣາ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິມ຺ຫາ [ນາຫໍ ໂມຄ຺ຄລານ ສພ຺ເພເຫວ ສມຄ຺ຄໍ ວຓ຺ຓຍາມິ ຄຫຏ຺ເຐຫິ. ປພ຺ພຊິເຕຫິ ໂຂ ອຫໍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ ສມຄ຺ຄໍ ວຓ຺ຓຍາມິ (ກ.)]. ນາຫໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ສພ຺ເພເຫວ ສໍສຄ຺ຄໍ ວຓ຺ຓຍາມິ. ນ ປນາຫໍ ¶ , ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ສພ຺ເພເຫວ ສໍສຄ຺ຄໍ ນ ວຓ຺ຓຍາມິ. ສຄຫຏ຺ຐປພ຺ພຊິເຕຫິ ໂຂ ອຫໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ສໍສຄ຺ຄໍ ນ ວຓ຺ຓຍາມິ [ນາຫໍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ ສພ຺ເພເຫວ ສມຄ຺ຄໍ ວຓ຺ຓຍາມິ ຄຫຏ຺ເຐຫິ, ປພ຺ພຊິເຕຫິ ໂຂ ອຫໍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ ສມຄ຺ຄໍ ວຓ຺ຓຍາມິ (ກ.)]. ຍານິ ຈ ໂຂ ຕານິ ເສນາສນານິ ອປ຺ປສທ຺ທານິ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສານິ ວິຊນວາຕານິ ມນຸສ຺ສຣາຫສ຺ເສຍ຺ຍການິ [ມນຸສ຺ສຣາຫເສຍ຺ຍການິ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ປຏິສລ຺ລານສາຣຸປ຺ປານິ ຕຖາຣູເປຫິ ¶ ເສນາສເນຫິ ສໍສຄ຺ຄໍ [ສມຄ຺ຄໍ (ກ.)] ວຓ຺ຓຍາມີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຏ຺ໂຐ ອຈ຺ຈນ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມີ ອຈ຺ຈນ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິໂຍສາໂນ ເສຏ຺ໂຐ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ອິຘ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ‘ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ນາລໍ ອຠິນິເວສາຍາ’ຕິ; ເອວຎ຺ເຈຕໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ‘ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ນາລໍ ອຠິນິເວສາຍາ’ຕິ. ໂສ ສພ຺ພໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊານາຕິ, ສພ຺ພໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສພ຺ພໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຊານາຕິ. ສພ຺ພໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຎ຺ຎາຍ ¶ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເວທນໍ ເວທິຍຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ. ໂສ ຕາສຸ ເວທນາສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ວິຣາຄານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ນິໂຣຘານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ, ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຕາສຸ ເວທນາສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວິຣາຄານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນິໂຣຘານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນ ກິຎ຺ຈິ [ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກ.) ມ. ນິ. ໑.໓໙໐ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ໂລເກ ອຸປາທິຍຕິ, ອນຸປາທິຍໍ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ, ອປຣິຕສ຺ສໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍເຍວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຠິກ຺ຂຸ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຏ຺ໂຐ ອຈ຺ຈນ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມີ ອຈ຺ຈນ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິໂຍສາໂນ ເສຏ຺ໂຐ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໖໒. [ອິຕິວຸ. ໒໒ ອິຕິວຸຕ຺ຕເກປິ] ‘‘ມາ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຎ຺ຎານໍ ຠາຍິຕ຺ຖ. ສຸຂສ຺ເສຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ອຘິວຈນໍ ຍທິທໍ ປຸຎ຺ຎານິ [ຍທິທໍ ປຸຎ຺ຎນ຺ຕິ (ສີ.), ຍທິທໍ ປຸຎ຺ຎານິ (ກ.)]. ອຠິຊານາມິ ໂຂ ປນາຫໍ [ຠິກ຺ຂເວ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອິຏ຺ຐໍ (ສ຺ຍາ.), ຠິກ຺ຂເວ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ປຸຎ຺ຎານໍ ອິຏ຺ຐໍ (?)], ຠິກ຺ຂເວ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ກຕານໍ ປຸຎ຺ຎານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອິຏ຺ຐໍ [ຠິກ຺ຂເວ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອິຏ຺ຐໍ (ສ຺ຍາ.), ຠິກ຺ຂເວ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ປຸຎ຺ຎານໍ ອິຏ຺ຐໍ (?)] ກນ຺ຕໍ ມນາປໍ ວິປາກໍ ປຈ຺ຈນຸຠູຕໍ. ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ເມຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວສິໍ ¶ . ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ເມຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ນຍິມໍ ໂລກໍ ປຸນາຄມາສິໍ. ສໍວຏ຺ຏມາເນ ສຸທາຫໍ [ສໍວຏ຺ຏມານສ຺ສຸທາຫໍ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ ອາຠສ຺ສຣູປໂຄ ໂຫມິ, ວິວຏ຺ຏມາເນ ໂລເກ ສຸຎ຺ຎໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິມານໍ ອຸປປຊ຺ຊາມິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ໂຫມິ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ອຠິຠູ ອນຠິຠູໂຕ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸທໂສ ວສວຕ຺ຕີ. ຉຕ຺ຕິໍສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຂ ປນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ອໂຫສິໍ ເທວານມິນ຺ໂທ; ອເນກສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຣາຊາ ອໂຫສິໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຈາຕຸຣນ຺ໂຕ ວິຊິຕາວີ ຊນປທຕ຺ຖາວຣິຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕຣຕນສມນ຺ນາຄໂຕ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມານິ ສຕ຺ຕ ຣຕນານິ ອເຫສຸໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຈກ຺ກຣຕນໍ, ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ, ອສ຺ສຣຕນໍ, ມຓິຣຕນໍ, ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ, ຄຫປຕິຣຕນໍ, ປຣິຓາຍກຣຕນເມວ ສຕ຺ຕມໍ. ປໂຣສຫສ຺ສໍ ໂຂ ປນ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ ສູຣາ ວີຣງ຺ຄຣູປາ ປຣເສນປ຺ປມທ຺ທນາ. ໂສ ອິມໍ ປຖວິໍ ສາຄຣປຣິຍນ຺ຕໍ ອທຓ຺ເຑນ ອສຕ຺ເຖນ ຘມ຺ເມນ ອຠິວິຊິຍ ອຊ຺ຌາວສິ’’ນ຺ຕິ [ອຊ຺ຌາວສນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ.) ອຊ຺ຌາວສຕິ (ສີ. ກ.)].

‘‘ປສ຺ສ ປຸຎ຺ຎານໍ ວິປາກໍ, ກຸສລານໍ ສຸເຂສິໂນ [ສຸເຂສິນໍ (ສີ.)];

ເມຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຠາເວຕ຺ວາ, ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ຠິກ຺ຂໂວ [ຠິກ຺ຂເວ (ກ.)];

ສຕ຺ຕສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ¶ , ນຍິມໍ ໂລກໍ ປຸນາຄມິໍ [ປຸນາຄມໍ (ສ຺ຍາ.)].

‘‘ສໍວຏ຺ຏມາເນ ¶ ໂລກມ຺ຫິ, ໂຫມິ ອາຠສ຺ສຣູປໂຄ;

ວິວຏ຺ຏມາເນ ໂລກສ຺ມິໍ, ສຸຎ຺ຎພ຺ຣຫ຺ມູປໂຄ ອຫຸໍ.

‘‘ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ, ວສວຕ຺ຕີ ຕທາ ອຫຸໍ;

ຉຕ຺ຕິໍສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເທວິນ຺ໂທ, ເທວຣຊ຺ຊມກາຣຍິໍ.

‘‘ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ¶ ອຫຸໍ ຣາຊາ, ຊມ຺ພຸມຓ຺ຑສ຺ສ [ຊມ຺ພຸທີປສ຺ສ (ສີ.), ຊມ຺ພຸສຓ຺ຑສ຺ສ (ສ຺ຍາ.)] ອິສ຺ສໂຣ;

ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ໂຕ ¶ [ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ໂຕ (ກ.)] ຂຕ຺ຕິໂຍ, ມນຸສ຺ສາຘິປຕີ ອຫຸໍ.

‘‘ອທຓ຺ເຑນ ອສຕ຺ເຖນ, ວິເຊຍ຺ຍ ປຖວິໍ ອິມໍ;

ອສາຫເສນ ກມ຺ເມນ [ຘມ຺ເມນ (ສີ. ສ຺ຍາ.)], ສເມນ ອນຸສາສິ ຕໍ.

‘‘ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ, ອສ຺ມິໍ ປຖວິມຓ຺ຑເລ;

ມຫທ຺ຘເນ ມຫາໂຠເຄ, ອຑ຺ເຒ ອຊາຍິຫໍ ກຸເລ.

‘‘ສພ຺ພກາເມຫິ ສມ຺ປນ຺ເນ [ສມ຺ປຸຓ຺ເຓ (ກ.)], ຣຕເນຫິ ຈ ສຕ຺ຕຫິ;

ພຸທ຺ຘາ ສງ຺ຄາຫກາ ໂລເກ, ເຕຫິ ເອຕໍ ສຸເທສິຕໍ.

‘‘ເອໂສ ເຫຕຸ ມຫນ຺ຕສ຺ສ, ປຖພ຺ໂຍ ເມ ນ ວິປຊ຺ຊຕິ [ເອສ ເຫຕຸ ມຫນ຺ຕສ຺ສ, ປຸຖພ຺ໂຍ ເຍນ ວຸຈ຺ຈຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ.)];

ປຫູຕວິຕ຺ຕູປກຣໂຓ, ຣາຊາ ໂຫຕິ [ໂຫມິ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ປຕາປວາ.

‘‘ອິທ຺ຘິມາ ຍສວາ ໂຫຕິ [ໂຫມິ (ສີ. ສ຺ຍາ.)], ຊມ຺ພຸມຓ຺ຑສ຺ສ [ຊມ຺ພຸສຓ຺ຑສ຺ສ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ອິສ຺ສໂຣ;

ໂກ ສຸຕ຺ວາ ນປ຺ປສີເທຍ຺ຍ, ອປິ ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິໂຍ.

‘‘ຕສ຺ມາ ¶ ຫິ ອຕ຺ຕກາເມນ [ອຕ຺ຖກາເມນ (ສ຺ຍາ. ກ.)], ມຫຕ຺ຕມຠິກງ຺ຂຕາ;

ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຄຣຸກາຕພ຺ໂພ, ສຣໍ ພຸທ຺ຘານສາສນ’’ນ຺ຕິ. ນວມໍ;

໖໓. ອຖ ¶ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ນິເວສເນ ມນຸສ຺ສາ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທາ ມຫາສທ຺ທາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຄຫປຕິ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ¶ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ຄຫປຕິໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກິໍ ¶ ນຸ ເຕ, ຄຫປຕິ, ນິເວສເນ ມນຸສ຺ສາ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທາ ມຫາສທ຺ທາ ເກວຏ຺ຏາ ມຎ຺ເຎ ມຈ຺ຉວິໂລເປ’’ຕິ? ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຊາຕາ ຆຣສຸຓ຺ຫາ ອຑ຺ຒກຸລາ ອານີຕາ. ສາ ເນວ ສສ຺ສຸໍ ອາທິຍຕິ, ນ ສສຸຣໍ ອາທິຍຕິ, ນ ສາມິກໍ ອາທິຍຕິ, ຠຄວນ຺ຕມ຺ປິ ນ ສກ຺ກໂຣຕິ ນ ຄຣຸໍ ກໂຣຕິ ນ ມາເນຕິ ນ ປູເຊຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສຸຊາຕໍ ຆຣສຸຓ຺ຫໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອຫິ, ສຸຊາເຕ’’ຕິ! ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ສຸຊາຕາ ຆຣສຸຓ຺ຫາ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ສຸຊາຕໍ ຆຣສຸຓ຺ຫໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ ¶ –

‘‘ສຕ຺ຕ ໂຂ ອິມາ, ສຸຊາເຕ, ປຸຣິສສ຺ສ ຠຣິຍາໂຍ. ກຕມາ ສຕ຺ຕ? ວຘກສມາ, ໂຈຣີສມາ, ອຍ຺ຍສມາ, ມາຕາສມາ, ຠຄິນີສມາ, ສຂີສມາ, ທາສີສມາ. ອິມາ ໂຂ, ສຸຊາເຕ, ສຕ຺ຕ ປຸຣິສສ຺ສ ຠຣິຍາໂຍ. ຕາສໍ ຕ຺ວໍ ກຕມາ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ອຫໍ [ນາຫໍ (ສ຺ຍາ.)], ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ສ ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາມິ. ສາຘຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸ ຍຖາຫໍ ອິມສ຺ສ ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ຊາເນຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ສຸຊາເຕ, ສຸຓາຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ສຸຊາຕາ ຆຣສຸຓ຺ຫາ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ¶ ອຫິຕານຸກມ຺ປິນີ,

‘‘ຍໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ວິນ຺ທຕິ ສາມິໂກ ຘນໍ,

ສິປ຺ປໍ ວຓິຊ຺ຊຎ຺ຈ ກສິໍ ອຘິຏ຺ຐຫໍ;

‘ໂຈຣີ ຈ ຠຣິຍາ’ຕິ ຈ ສາ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

‘ອຍ຺ຍາ ຈ ຠຣິຍາ’ຕິ ຈ ສາ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຍາ ¶ ສພ຺ພທາ ໂຫຕິ ຫິຕານຸກມ຺ປິນີ,

‘ມາຕາ ຈ ຠຣິຍາ’ຕິ ຈ ສາ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຍຖາປິ ເຊຏ຺ຐາ ຠຄິນີ ກນິຏ຺ຐກາ [ກຓິຏ຺ຐາ (ສີ.), ກນິຏ຺ຐາ (ສ຺ຍາ.)],

ຍາ ເອວຣູປາ ປຸຣິສສ຺ສ ຠຣິຍາ;‘ຠຄິນີ ຈ ຠຣິຍາ’ຕິ ຈ ສາ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ອກ຺ກຸທ຺ຘສນ຺ຕາ ວຘທຓ຺ຑຕຊ຺ຊິຕາ,

ອທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ປຕິໂນ ຕິຕິກ຺ຂຕິ;

‘ທາສີ ຈ ຠຣິຍາ’ຕິ ຈ ສາ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

‘ໂຈຣີ ຈ ອຍ຺ຍາ’ຕິ ຈ ຍາ ປວຸຈ຺ຈຕິ;

‘ທາສີ ຈ ຠຣິຍາ’ຕິ ຈ ສາ ປວຸຈ຺ຈຕິ;

ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ສຸຄຕິໍ ວຊນ຺ຕິ ຕາ’’ຕິ.

‘‘ອິມາ ¶ ໂຂ, ສຸຊາເຕ, ສຕ຺ຕ ປຸຣິສສ຺ສ ຠຣິຍາໂຍ. ຕາສໍ ຕ຺ວໍ ກຕມາ’’ຕິ? ‘‘ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ¶ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ທາສີສມໍ ສາມິກສ຺ສ ຠຣິຍໍ ຘາເຣຕູ’’ຕິ. ທສມໍ.

໖໔. ‘‘ສຕ຺ຕິເມ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສປຕ຺ຕກນ຺ຕາ ສປຕ຺ຕກຣຓາ ໂກຘນໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ປຸຣິສໍ ວາ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປຕ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ອິຈ຺ຉຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຍໍ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ອສ຺ສາ’ຕິ! ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປຕ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓວຕາຍ ນນ຺ທຕິ. ໂກຘໂນຍໍ [ໂກຘນາຍໍ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ໂກຘາຠິຠູໂຕ ໂກຘປເຣໂຕ, ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ໂຫຕິ ສຸນ຺ຫາໂຕ ສຸວິລິຕ຺ໂຕ ກປ຺ປິຕເກສມສ຺ສຸ ໂອທາຕວຕ຺ຖວສໂນ [ໂອທາຕວສໂນ (ກ.)]; ອຖ ໂຂ ໂສ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓວ ໂຫຕິ ໂກຘາຠິຠູໂຕ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ຘມ຺ໂມ ສປຕ຺ຕກນ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕກຣໂຓ ໂກຘນໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ປຸຣິສໍ ວາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປຕ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ອິຈ຺ຉຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ສເຍຍ຺ຍາ’ຕິ! ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປຕ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຂເສຍ຺ຍາຍ ນນ຺ທຕິ. ໂກຘໂນຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ໂກຘາຠິຠູໂຕ ໂກຘປເຣໂຕ, ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ປລ຺ລງ຺ເກ ເສຕິ ໂຄນກຕ຺ຖເຕ ປຏລິກຕ຺ຖເຕ ກທລິມິຄປວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓ ສອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉເທ ອຸຠໂຕໂລຫິຕກູປຘາເນ; ອຖ ໂຂ ໂສ ທຸກ຺ຂຎ຺ເຎວ ເສຕິ ໂກຘາຠິຠູໂຕ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ຘມ຺ໂມ ສປຕ຺ຕກນ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕກຣໂຓ ໂກຘນໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ປຸຣິສໍ ວາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປຕ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ອິຈ຺ຉຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຍໍ ນ ປຈຸຣຕ຺ໂຖ ອສ຺ສາ’ຕິ! ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປຕ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕສ຺ສ ປຈຸຣຕ຺ຖຕາຍ ນນ຺ທຕິ ¶ . ໂກຘໂນຍໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ໂກຘາຠິຠູໂຕ ໂກຘປເຣໂຕ, ອນຕ຺ຖມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ‘ອຕ຺ໂຖ ເມ ຄຫິໂຕ’ຕິ ມຎ຺ຎຕິ ¶ , ອຕ຺ຖມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ‘ອນຕ຺ໂຖ ເມ ຄຫິໂຕ’ຕິ ມຎ຺ຎຕິ. ຕສ຺ສິເມ ຘມ຺ມາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິປຈ຺ຈນີກາ ຄຫິຕາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂກຘາຠິຠູຕສ຺ສ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ຘມ຺ໂມ ສປຕ຺ຕກນ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕກຣໂຓ ໂກຘນໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ປຸຣິສໍ ວາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປຕ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ອິຈ຺ຉຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຍໍ ນ ໂຠຄວາ ອສ຺ສາ’ຕິ! ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປຕ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕສ຺ສ ໂຠຄວຕາຍ ນນ຺ທຕິ. ໂກຘນສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂກຘາຠິຠູຕສ຺ສ ໂກຘປເຣຕສ຺ສ, ເຍປິສ຺ສ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ໂຠຄາ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄຕາ ¶ ພາຫາພລປຣິຈິຕາ ເສທາວກ຺ຂິຕ຺ຕາ ຘມ຺ມິກາ ຘມ຺ມລທ຺ຘາ, ເຕປິ ຣາຊາໂນ ຣາຊໂກສໍ ປເວເສນ຺ຕິ ໂກຘາຠິຠູຕສ຺ສ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຘມ຺ໂມ ສປຕ຺ຕກນ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕກຣໂຓ ໂກຘນໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ປຸຣິສໍ ວາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປຕ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ອິຈ຺ຉຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຍໍ ນ ຍສວາ ອສ຺ສາ’ຕິ! ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປຕ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕສ຺ສ ຍສວຕາຍ ນນ຺ທຕິ. ໂກຘໂນຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ໂກຘາຠິຠູໂຕ ໂກຘປເຣໂຕ, ໂຍປິສ຺ສ ໂສ ໂຫຕິ ຍໂສ ອປ຺ປມາທາຘິຄໂຕ, ຕມ຺ຫາປິ ຘໍສຕິ ໂກຘາຠິຠູໂຕ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈໂມ ຘມ຺ໂມ ສປຕ຺ຕກນ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕກຣໂຓ ໂກຘນໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ປຸຣິສໍ ວາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປຕ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ອິຈ຺ຉຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຍໍ ນ ¶ ມິຕ຺ຕວາ ອສ຺ສາ’ຕິ! ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປຕ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕສ຺ສ ມິຕ຺ຕວຕາຍ ນນ຺ທຕິ. ໂກຘນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລໍ ໂກຘາຠິຠູຕໍ ໂກຘປເຣຕໍ, ເຍປິສ຺ສ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ, ເຕປິ ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂກຘາຠິຠູຕໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຏ຺ໂຐ ຘມ຺ໂມ ສປຕ຺ຕກນ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕກຣໂຓ ໂກຘນໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ປຸຣິສໍ ວາ.

‘‘ປຸນ ¶ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປຕ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ອິຈ຺ຉຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຍໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’ຕິ! ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປຕ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຄຕິຄມເນ ນນ຺ທຕິ. ໂກຘໂນຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ໂກຘາຠິຠູໂຕ ໂກຘປເຣໂຕ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ໂສ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ວາຈາຍ…ເປ… ກາຍສ຺ສ ¶ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ໂກຘາຠິຠູໂຕ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕໂມ ຘມ຺ໂມ ສປຕ຺ຕກນ຺ໂຕ ສປຕ຺ຕກຣໂຓ ໂກຘນໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ປຸຣິສໍ ວາ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ສປຕ຺ຕກນ຺ຕາ ສປຕ຺ຕກຣຓາ ໂກຘນໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ປຸຣິສໍ ວາ’’ຕິ.

‘‘ໂກຘໂນ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ, ອໂຖ ທຸກ຺ຂມ຺ປິ ເສຕິ ໂສ;

ອໂຖ ອຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ອນຕ຺ຖໍ ອຘິປຊ຺ຊຕິ [ອຘິຄຈ຺ຉຕິ (ສີ.), ປຏິປຊ຺ຊຕິ (ສ຺ຍາ.)].

‘‘ຕໂຕ ¶ ກາເຍນ ວາຈາຍ, ວຘໍ ກຕ຺ວານ ໂກຘໂນ;

ໂກຘາຠິຠູໂຕ ປຸຣິໂສ, ຘນຊານິໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ໂກຘສມ຺ມທສມ຺ມຕ຺ໂຕ ¶ , ອາຍສກ຺ຍໍ [ອາຍສກ຺ຂໍ (ສ຺ຍາ.)] ນິຄຈ຺ຉຕິ;

ຎາຕິມິຕ຺ຕາ ສຸຫຊ຺ຊາ ຈ, ປຣິວຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂກຘນໍ.

[ອິຕິວຸ. ໘໘ ອິຕິວຸຕ຺ຕເກປິ] ‘‘ອນຕ຺ຖຊນໂນ ໂກໂຘ, ໂກໂຘ ຈິຕ຺ຕປ຺ປໂກປໂນ;

ຠຍມນ຺ຕຣໂຕ ຊາຕໍ, ຕໍ ຊໂນ ນາວພຸຊ຺ຌຕິ.

‘‘ກຸທ຺ໂຘ ອຕ຺ຖໍ ນ ຊານາຕິ, ກຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມໍ ນ ປສ຺ສຕິ;

ອນ຺ຘຕມໍ ຕທາ ໂຫຕິ, ຍໍ ໂກໂຘ ສຫເຕ ນຣໍ.

‘‘ຍໍ ¶ ກຸທ຺ໂຘ ອຸປໂຣເຘຕິ, ສຸກຣໍ ວິຍ ທຸກ຺ກຣໍ;

ປຈ຺ຉາ ໂສ ວິຄເຕ ໂກເຘ, ອຄ຺ຄິທຑ຺ໂຒວ ຕປ຺ປຕິ.

‘‘ທຸມ຺ມງ຺ກຸຍໍ ປທສ຺ເສຕິ [ສທສ຺ເສຕິ (ສີ.), ປຐມໍ ທສ຺ເສຕິ (ສ຺ຍາ.)], ຘູມໍ ຘູມີວ ປາວໂກ;

ຍໂຕ ປຕາຍຕິ ໂກໂຘ, ເຍນ ກຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ມານວາ.

‘‘ນາສ຺ສ ຫິຣີ ນ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ [ນ ອສ຺ສ ຫິຣີ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈ (ກ.)], ນ ວາໂຈ ໂຫຕິ ຄາຣໂວ;

ໂກເຘນ ອຠິຠູຕສ຺ສ, ນ ທີປໍ ໂຫຕິ ກິຎ຺ຈນໍ.

‘‘ຕປນີຍານິ ກມ຺ມານິ, ຍານິ ຘມ຺ເມຫິ ອາຣກາ;

ຕານິ ອາໂຣຈຍິສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຖ ຍຖາ ຕຖໍ.

‘‘ກຸທ຺ໂຘ ຫິ ປິຕຣໍ ຫນ຺ຕິ, ຫນ຺ຕິ ກຸທ຺ໂຘ ສມາຕຣໍ;

ກຸທ຺ໂຘ ຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ຫນ຺ຕິ, ຫນ຺ຕິ ກຸທ຺ໂຘ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ.

‘‘ຍາຍ ¶ ¶ ມາຕຸ ຠໂຕ ໂປໂສ, ອິມໍ ໂລກໍ ອເວກ຺ຂຕິ;

ຕມ຺ປິ ປາຓທທິໍ ສນ຺ຕິໍ, ຫນ຺ຕິ ກຸທ຺ໂຘ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ.

‘‘ອຕ຺ຕູປມາ ຫິ ເຕ ສຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕາ ຫິ ປຣໂມ [ປຣມໍ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ປິໂຍ;

ຫນ຺ຕິ ¶ ກຸທ຺ໂຘ ປຸຖຸຕ຺ຕານໍ, ນານາຣູເປສຸ ມຸຈ຺ຉິໂຕ.

‘‘ອສິນາ ຫນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ, ວິສໍ ຂາທນ຺ຕິ ມຸຈ຺ຉິຕາ;

ຣຊ຺ຊຸຍາ ພຊ຺ຌ ມີຍນ຺ຕິ, ປພ຺ພຕາມປິ ກນ຺ທເຣ.

‘‘ຠູນຫຈ຺ຈານິ ¶ [ຠູຕຫຈ຺ຈານິ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ກມ຺ມານິ, ອຕ຺ຕມາຣຓິຍານິ ຈ;

ກໂຣນ຺ຕາ ນາວພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ [ກໂຣນ຺ໂຕ ນາວພຸຊ຺ຌຕິ (ກ.)], ໂກຘຊາໂຕ ປຣາຠໂວ.

‘‘ອິຕາຍໍ ໂກຘຣູເປນ, ມຈ຺ຈຸປາໂສ ຄຸຫາສໂຍ;

ຕໍ ທເມນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ເທ, ປຎ຺ຎາວີຣິເຍນ ທິຏ຺ຐິຍາ.

‘‘ຍຖາ ເມຕໍ [ເອກເມຕໍ (ສ຺ຍາ.), ເອກເມຕໍ (ສີ.)] ອກຸສລໍ, ສມຸຈ຺ຉິນ຺ເທຖ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ຕເຖວ ຘມ຺ເມ ສິກ຺ເຂຖ, ມາ ໂນ ທຸມ຺ມງ຺ກຸຍໍ ອຫຸ.

‘‘ວີຕໂກຘາ ອນາຍາສາ, ວີຕໂລຠາ ອນຸສ຺ສຸກາ [ອນິສ຺ສຸກາ (ສີ. ສ຺ຍາ.) ຕທຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ‘‘ອນຸສ຺ສຸກາ’’ ຕ຺ເວວ ທິສ຺ສຕິ];

ທນ຺ຕາ ໂກຘໍ ປຫນ຺ຕ຺ວານ, ປຣິນິພ຺ພນ຺ຕິ ອນາສວາ’’ຕິ [ປຣິນິພ຺ພິສ຺ສຖນາສວາຕິ (ສ຺ຍາ.), ປຣິນິພ຺ພິໍສຸ ອນາສວາຕິ (ກ.)]. ເອກາທສມໍ;

ອພ຺ຍາກໂຕ ປຸຣິສຄຕິ, ຕິສ຺ສ ສີຫ ອຣກ຺ຂິຍໍ;

ກິມິລໍ ສຕ຺ຕ ປຈລາ, ເມຕ຺ຕາ ຠຣິຍາ ໂກເຘກາທສາຕິ.

໖໕. [ອ. ນິ. ໕.໒໔, ໑໖໘; ໒.໖.໕໐] ‘‘ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປ ¶ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອສຕິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິໂສ ໂຫຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ; ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣ ອສຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິສໍ ¶ ¶ ໂຫຕິ ສີລໍ; ສີເລ ອສຕິ ສີລວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິໂສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ; ສມ຺ມາສມາຘິມ຺ຫິ ອສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິສໍ ໂຫຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນໍ; ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສເນ ອສຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິໂສ ໂຫຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາໂຄ; ນິພ຺ພິທາວິຣາເຄ ອສຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາຄວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິສໍ ໂຫຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຸກ຺ໂຂ ສາຂາປລາສວິປນ຺ໂນ. ຕສ຺ສ ປປຏິກາປິ ນ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໂຈປິ ເຜຄ຺ຄຸປິ ສາໂຣປິ ນ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປ ອສຕິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິໂສ ໂຫຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ; ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣ ອສຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິສໍ ໂຫຕິ ສີລໍ; ສີເລ ອສຕິ ສີລວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິໂສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ; ສມ຺ມາສມາຘິມ຺ຫິ ອສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິສໍ ໂຫຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນໍ; ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສເນ ອສຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິໂສ ໂຫຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາໂຄ; ນິພ຺ພິທາວິຣາເຄ ອສຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາຄວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິສໍ ໂຫຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ.

‘‘ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ; ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣ ສຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ສີລໍ; ສີເລ ສຕິ ສີລສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ; ສມ຺ມາສມາຘິມ຺ຫິ ສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນໍ; ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສເນ ສຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາໂຄ; ນິພ຺ພິທາວິຣາເຄ ສຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາຄສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຸກ຺ໂຂ ສາຂາປລາສສມ຺ປນ຺ໂນ. ຕສ຺ສ ປປຏິກາປິ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໂຈປິ ເຜຄ຺ຄຸປິ ສາໂຣປິ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ¶ . ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປ ສຕິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ…ເປ… ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໖໖. ເອວໍ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ¶ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ອມ຺ພປາລິວເນ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອນິຈ຺ຈາ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ; ອຘຸວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ; ອນສ຺ສາສິກາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ. ຍາວຎ຺ຈິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອລເມວ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ນິພ຺ພິນ຺ທິຕຸໍ ອລໍ ວິຣຊ຺ຊິຕຸໍ ອລໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕຸໍ.

‘‘ສິເນຣຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ປພ຺ພຕຣາຊາ ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສານິ ອາຍາເມນ, ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສານິ ວິຕ຺ຖາເຣນ, ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສານິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຊ຺ໂຌຄາຬ຺ໂຫ, ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສານິ ມຫາສມຸທ຺ທາ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄໂຕ. ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຍ ຍໍ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ພຫູນິ ວສ຺ສານິ ພຫູນິ ວສ຺ສສຕານິ ພຫູນິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ພຫູນິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ເທໂວ ນ ວສ຺ສຕິ. ເທເວ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວສ຺ສນ຺ເຕ ເຍ ເກຈິເມ ພີຊຄາມຠູຕຄາມາ ໂອສຘິຕິຓວນປ຺ປຕໂຍ ເຕ ອຸສ຺ສຸສ຺ສນ຺ຕິ ວິສຸສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ຠວນ຺ຕິ. ເອວໍ ອນິຈ຺ຈາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ; ເອວໍ ອຘຸວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ອລໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕຸໍ.

‘‘ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຍ ຍໍ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ທຸຕິໂຍ ສູຣິໂຍ ປາຕຸຠວຕິ. ທຸຕິຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສູຣິຍສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ຍາ ກາຈິ ກຸນ຺ນທິໂຍ ກຸໂສພ຺ຠາ [ກຸສ຺ສຸພ຺ໂຠ (ສີ.), ກຸສ຺ໂສພ຺ຠາ (ສ຺ຍາ.)] ຕາ ອຸສ຺ສຸສ຺ສນ຺ຕິ ວິສຸສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ຠວນ຺ຕິ ¶ . ເອວໍ ອນິຈ຺ຈາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ອລໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕຸໍ.

‘‘ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຍ ຍໍ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ຕຕິໂຍ ¶ ສູຣິໂຍ ¶ ປາຕຸຠວຕິ. ຕຕິຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສູຣິຍສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ຍາ ກາຈິ ມຫານທິໂຍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຄງ຺ຄາ, ຍມຸນາ, ອຈິຣວຕີ, ສຣຠູ, ມຫີ, ຕາ ອຸສ຺ສຸສ຺ສນ຺ຕິ ວິສຸສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ຠວນ຺ຕິ. ເອວໍ ອນິຈ຺ຈາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ອລໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕຸໍ.

‘‘ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຍ ຍໍ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສູຣິໂຍ ປາຕຸຠວຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສູຣິຍສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ເຍ ເຕ ມຫາສຣາ ຍໂຕ ອິມາ ມຫານທິໂຍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອໂນຕຕ຺ຕາ, ສີຫປປາຕາ, ຣຖກາຣາ, ກຓ຺ຓມຸຓ຺ຑາ, ກຸຓາລາ, ຉທ຺ທນ຺ຕາ, ມນ຺ທາກິນິຍາ, ຕາ ອຸສ຺ສຸສ຺ສນ຺ຕິ ວິສຸສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ຠວນ຺ຕິ. ເອວໍ ອນິຈ຺ຈາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ອລໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕຸໍ.

‘‘ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຍ ຍໍ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ປຎ຺ຈໂມ ສູຣິໂຍ ປາຕຸຠວຕິ. ປຎ຺ຈມສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສູຣິຍສ຺ສ ¶ ປາຕຸຠາວາ ໂຍຊນສຕິການິປິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທການິ ໂອຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທ຺ວິໂຍຊນສຕິການິປິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທການິ ໂອຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕິໂຍຊນສຕິການິປິ, ຈຕຸໂຍຊນສຕິການິປິ, ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕິການິປິ, ຉໂຍຊນສຕິການິປິ, ສຕ຺ຕໂຍຊນສຕິການິປິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທການິ ໂອຄຈ຺ຉນ຺ຕິ; ສຕ຺ຕຕາລມ຺ປິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ ສຓ຺ຐາຕິ, ຉຕາລມ຺ປິ, ປຎ຺ຈຕາລມ຺ປິ, ຈຕຸຕາລມ຺ປິ, ຕິຕາລມ຺ປິ, ທ຺ວິຕາລມ຺ປິ ¶ , ຕາລມຕ຺ຕມ຺ປິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ ສຓ຺ຐາຕິ; ສຕ຺ຕໂປຣິສມ຺ປິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ ສຓ຺ຐາຕິ, ຉໂປຣິສມ຺ປິ, ປຎ຺ຈໂປຣິສມ຺ປິ, ຈຕຸໂປຣິສມ຺ປິ, ຕິໂປຣິສມ຺ປິ, ທ຺ວິໂປຣິສມ຺ປິ, ໂປຣິສມ຺ປິ [ໂປຣິສມຕ຺ຕມ຺ປິ (ສ຺ຍາ.)], ອຑ຺ຒໂປຣິສມ຺ປິ, ກຏິມຕ຺ຕມ຺ປິ, ຊຓ຺ຓຸກາມຕ຺ຕມ຺ປິ, ໂຄປ຺ຜກມຕ຺ຕມ຺ປິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ ສຓ຺ຐາຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຣທສມເຍ ຖຸລ຺ລຜຸສິຕເກ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ໂຄປເທສຸ [ໂຄປ຺ຜກປເທເສສຸ (ກ.)] ອຸທການິ ຐິຕານິ ¶ ໂຫນ຺ຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ໂຄປ຺ຜກມຕ຺ຕານິ [ໂຄປທມຕ຺ຕານິ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທການິ ຐິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສູຣິຍສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ອງ຺ຄຸລິປພ຺ພມຕ຺ຕມ຺ປິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ ນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອນິຈ຺ຈາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ອລໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕຸໍ.

‘‘ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຍ ຍໍ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ຉຏ຺ໂຐ ສູຣິໂຍ ປາຕຸຠວຕິ. ຉຏ຺ຐສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສູຣິຍສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ອຍຎ຺ຈ ມຫາປຖວີ ສິເນຣຸ ຈ ປພ຺ພຕຣາຊາ ຘູມາຍນ຺ຕິ ສໍຘູມາຍນ຺ຕິ ສມ຺ປຘູມາຍນ຺ຕິ [ຘູປາຍນ຺ຕິ ສນ຺ຘູປາຍນ຺ຕິ ສມ຺ປຘູປາຍນ຺ຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ.)]. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸມ຺ຠກາຣປາໂກ ອາເລປິໂຕ [ອາລິມ຺ປິໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ປຐມໍ ຘູເມຕິ ສໍຘູເມຕິ ສມ຺ປຘູເມຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຏ຺ຐສ຺ສ ສູຣິຍສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ¶ ອຍຎ຺ຈ ມຫາປຖວີ ສິເນຣຸ ຈ ປພ຺ພຕຣາຊາ ຘູມາຍນ຺ຕິ ສໍຘູມາຍນ຺ຕິ ສມ຺ປຘູມາຍນ຺ຕິ. ເອວໍ ອນິຈ຺ຈາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ອລໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕຸໍ.

‘‘ໂຫຕິ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຍ ຍໍ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ສຕ຺ຕໂມ ສູຣິໂຍ ປາຕຸຠວຕິ. ສຕ຺ຕມສ຺ສ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສູຣິຍສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ອຍຎ຺ຈ ມຫາປຖວີ ສິເນຣຸ ຈ ປພ຺ພຕຣາຊາ ອາທິປ຺ປນ຺ຕິ ປຊ຺ຊລນ຺ຕິ ເອກຊາລາ ຠວນ຺ຕິ. ອິມິສ຺ສາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາປຖວິຍາ ສິເນຣຸສ຺ສ ¶ ຈ ປພ຺ພຕຣາຊສ຺ສ ¶ ຌາຍມານານໍ ທຍ຺ຫມານານໍ ອຈ຺ຈິ ວາເຕນ ຂິຕ຺ຕາ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາປິ ຄຈ຺ຉຕິ. ສິເນຣຸສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປພ຺ພຕຣາຊສ຺ສ ຌາຍມານສ຺ສ ທຍ຺ຫມານສ຺ສ ວິນສ຺ສມານສ຺ສ ມຫຕາ ເຕໂຊຂນ຺ເຘນ ອຠິຠູຕສ຺ສ ໂຍຊນສຕິການິປິ ກູຏານິ ປລຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ທ຺ວິໂຍຊນສຕິການິປິ, ຕິໂຍຊນສຕິການິປິ, ຈຕຸໂຍຊນສຕິການິປິ, ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕິການິປິ ກູຏານິ ປລຸຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິມິສ຺ສາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາປຖວິຍາ ສິເນຣຸສ຺ສ ຈ ປພ຺ພຕຣາຊສ຺ສ ຌາຍມານານໍ ທຍ຺ຫມານານໍ ເນວ ຉາຣິກາ ປຎ຺ຎາຍຕິ ນ ມສິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປິສ຺ສ ວາ ເຕລສ຺ສ ວາ ຌາຍມານສ຺ສ ທຍ຺ຫມານສ຺ສ ເນວ ຉາຣິກາ ປຎ຺ຎາຍຕິ ນ ມສິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມິສ຺ສາ ຈ ມຫາປຖວິຍາ ສິເນຣຸສ຺ສ ຈ ປພ຺ພຕຣາຊສ຺ສ ຌາຍມານານໍ ທຍ຺ຫມານານໍ ເນວ ຉາຣິກາ ປຎ຺ຎາຍຕິ ນ ມສິ. ເອວໍ ອນິຈ຺ຈາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ; ເອວໍ ອຘຸວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ; ເອວໍ ອນສ຺ສາສິກາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂາຣາ. ຍາວຎ຺ຈິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອລເມວ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ນິພ຺ພິນ຺ທິຕຸໍ ອລໍ ວິຣຊ຺ຊິຕຸໍ ອລໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕຸໍ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກ ມນ຺ຕາ ໂກ ສທ຺ຘາຕາ – ‘ອຍຎ຺ຈ ປຖວີ ສິເນຣຸ ຈ ປພ຺ພຕຣາຊາ ທຍ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕິ ວິນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ທິຏ຺ຐປເທຫິ?

[ອ. ນິ. ໖.໕໔; ໗.໗໓] ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸເນຕ຺ໂຕ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ ຕິຕ຺ຖກໂຣ ກາເມສຸ ວີຕຣາໂຄ. ສຸເນຕ຺ຕສ຺ສ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ສຕ຺ຖຸໂນ ອເນການິ ສາວກສຕານິ ອເຫສຸໍ. ສຸເນຕ຺ໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຖາ ສາວການໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສຫພ຺ຍຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເຍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸເນຕ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສຫພ຺ຍຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສາສນໍ ອາຊານິໍສຸ ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ. ເຍ ນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສາສນໍ ອາຊານິໍສຸ ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ນິມ຺ມານຣຕີນໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຕຸສິຕານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຍາມານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ ¶ , ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຕາວຕິໍສານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ ¶ , ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ.

‘‘ອຖ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸເນຕ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ເອຕທໂຫສິ – ‘ນ ໂຂ ເມຕໍ ປຕິຣູປໍ ໂຍຫໍ ສາວການໍ ສມສມຄຕິໂຍ ອສ຺ສໍ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ, ຍໍນູນາຫໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ເມຕ຺ຕໍ [ອຸຕ຺ຕຣິ ມຄ຺ຄໍ (ກ.)] ຠາເວຍ຺ຍ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸເນຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ເມຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວສິ. ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ເມຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ນຍິມໍ ໂລກໍ ປຸນຣາຄມາສິ. ສໍວຏ຺ຏມາເນ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ໂລເກ ອາຠສ຺ສຣູປໂຄ ໂຫຕິ. ວິວຏ຺ຏມາເນ ໂລເກ ສຸຎ຺ຎໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິມານໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ໂຫຕິ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ອຠິຠູ ອນຠິຠູໂຕ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸທໂສ ວສວຕ຺ຕີ. ຉຕ຺ຕິໍສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ອໂຫສິ ເທວານມິນ຺ໂທ. ອເນກສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຣາຊາ ອໂຫສິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຈາຕຸຣນ຺ໂຕ ວິຊິຕາວີ ຊນປທຕ຺ຖາວຣິຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕຣຕນສມນ຺ນາຄໂຕ. ປໂຣສຫສ຺ສໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ ສູຣາ ວີຣງ຺ຄຣູປາ ປຣເສນປ຺ປມທ຺ທນາ. ໂສ ອິມໍ ປຖວິໍ ສາຄຣປຣິຍນ຺ຕໍ ອທຓ຺ເຑນ ອສຕ຺ເຖນ ຘມ຺ເມນ ອຠິວິຊິຍ ອຊ຺ຌາວສິ. ໂສ ຫິ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸເນຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ເອວໍ ທີຆາຍຸໂກ ສມາໂນ ເອວໍ ຈິຣຏ຺ຐິຕິໂກ ອປຣິມຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ – ‘ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ອປຣິມຸຕ຺ໂຕ ¶ ທຸກ຺ຂສ຺ມາ’ຕິ ວທາມິ’’.

‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຈຕຸນ຺ນໍ ຘມ຺ມານໍ ອນນຸໂພຘາ ອປ຺ປຏິເວຘາ. ກຕເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ? ອຣິຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລສ຺ສ ອນນຸໂພຘາ ອປ຺ປຏິເວຘາ, ອຣິຍສ຺ສ ສມາຘິສ຺ສ ອນນຸໂພຘາ ອປ຺ປຏິເວຘາ, ອຣິຍາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອນນຸໂພຘາ ອປ຺ປຏິເວຘາ, ອຣິຍາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອນນຸໂພຘາ ອປ຺ປຏິເວຘາ. ຕຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍໍ ສີລໍ ອນຸພຸທ຺ຘໍ ປຏິວິທ຺ຘໍ, ອຣິໂຍ ສມາຘິ ອນຸໂພໂຘ ປຏິວິທ຺ໂຘ, ອຣິຍາ ປຎ຺ຎາ ອນຸໂພຘາ ປຏິວິທ຺ຘາ, ອຣິຍາ ວິມຸຕ຺ຕິ ອນຸໂພຘາ ປຏິວິທ຺ຘາ, ອຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ຠວຕຓ຺ຫາ, ຂີຓາ ຠວເນຕ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ¶ ຠຄວາ. ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ສີລໍ ¶ ສມາຘິ ປຎ຺ຎາ ຈ, ວິມຸຕ຺ຕິ ຈ ອນຸຕ຺ຕຣາ;

ອນຸພຸທ຺ຘາ ອິເມ ຘມ຺ມາ, ໂຄຕເມນ ຍສສ຺ສິນາ.

‘‘ອິຕິ ພຸທ຺ໂຘ ອຠິຎ຺ຎາຍ, ຘມ຺ມມກ຺ຂາສິ ຠິກ຺ຂຸນໍ;

ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ສຕ຺ຖາ, ຈກ຺ຂຸມາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ;

໖໗. ‘‘ຍໂຕ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມໍ ນຄຣໍ ສຕ຺ຕຫິ ນຄຣປຣິກ຺ຂາເຣຫິ ສຸປຣິກ຺ຂຕໍ [ສຸປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ (ກ.)] ໂຫຕິ, ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ອາຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມໍ ນຄຣໍ ອກຣຓີຍໍ ພາຫິເຣຫິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກຫິ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕຫິ.

‘‘ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ ນຄຣປຣິກ຺ຂາເຣຫິ ສຸປຣິກ຺ຂຕໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ນຄເຣ ເອສິກາ ໂຫຕິ ຄມ຺ຠີຣເນມາ [ຄມ຺ຠີຣເນມິ (ກ.)] ສຸນິຂາຕາ ອຈລາ ອສມ຺ປເວຘີ [ອສມ຺ປເວຘິ (ສີ. ສ຺ຍາ.)]. ອິມິນາ ປຐເມນ ນຄຣປຣິກ຺ຂາເຣນ ສຸປຣິກ຺ຂຕໍ ໂຫຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມໍ ນຄຣໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ¶ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ພາຫິຣານໍ ປຏິຆາຕາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ນຄເຣ ປຣິຂາ ໂຫຕິ ຄມ຺ຠີຣາ ເຈວ ວິຕ຺ຖຕາ ຈ. ອິມິນາ ທຸຕິເຍນ ນຄຣປຣິກ຺ຂາເຣນ ສຸປຣິກ຺ຂຕໍ ໂຫຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມໍ ນຄຣໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ພາຫິຣານໍ ປຏິຆາຕາຍ.

‘‘ປຸນ ¶ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ນຄເຣ ອນຸປຣິຍາຍປໂຖ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ໂຈ ເຈວ ວິຕ຺ຖໂຕ ຈ. ອິມິນາ ຕຕິເຍນ ນຄຣປຣິກ຺ຂາເຣນ ສຸປຣິກ຺ຂຕໍ ໂຫຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມໍ ນຄຣໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ພາຫິຣານໍ ປຏິຆາຕາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ນຄເຣ ພຫຸໍ ອາວຸຘໍ ສນ຺ນິຈິຕໍ ໂຫຕິ ສລາກຎ຺ເຈວ ¶ ເຊວນິກຎ຺ຈ [ເຊວນິຍຎ຺ຈ (ສີ. ອຏ຺ຐ.)]. ອິມິນາ ຈຕຸຕ຺ເຖນ ນຄຣປຣິກ຺ຂາເຣນ ສຸປຣິກ຺ຂຕໍ ໂຫຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມໍ ນຄຣໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ພາຫິຣານໍ ປຏິຆາຕາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ນຄເຣ ພຫຸພລກາໂຍ ປຏິວສຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຫຕ຺ຖາໂຣຫາ ອສ຺ສາໂຣຫາ ຣຖິກາ ຘນຸຄ຺ຄຫາ ເຈລກາ ຈລກາ ປິຓ຺ຑທາຍກາ ອຸຄ຺ຄາ ຣາຊປຸຕ຺ຕາ ປກ຺ຂນ຺ທິໂນ ມຫານາຄາ ສູຣາ ຈມ຺ມໂຍຘິໂນ ທາສກປຸຕ຺ຕາ. ອິມິນາ ປຎ຺ຈເມນ ນຄຣປຣິກ຺ຂາເຣນ ສຸປຣິກ຺ຂຕໍ ໂຫຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມໍ ນຄຣໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ພາຫິຣານໍ ປຏິຆາຕາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ນຄເຣ ໂທວາຣິໂກ ໂຫຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ ອຎ຺ຎາຕານໍ ນິວາເຣຕາ ຎາຕານໍ ປເວເສຕາ. ອິມິນາ ¶ ຉຏ຺ເຐນ ນຄຣປຣິກ຺ຂາເຣນ ສຸປຣິກ຺ຂຕໍ ໂຫຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມໍ ນຄຣໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ພາຫິຣານໍ ປຏິຆາຕາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ນຄເຣ ປາກາໂຣ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ໂຈ ເຈວ ວິຕ຺ຖໂຕ ¶ ຈ ວາສນເລປນສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ. ອິມິນາ ສຕ຺ຕເມນ ນຄຣປຣິກ຺ຂາເຣນ ສຸປຣິກ຺ຂຕໍ ໂຫຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມໍ ນຄຣໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ພາຫິຣານໍ ປຏິຆາຕາຍ. ອິເມຫິ ¶ ສຕ຺ຕຫິ ນຄຣປຣິກ຺ຂາເຣຫິ ສຸປຣິກ຺ຂຕໍ ໂຫຕິ.

‘‘ກຕເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ນຄເຣ ພຫຸໍ ຕິຓກຏ຺ໂຐທກໍ ສນ຺ນິຈິຕໍ ໂຫຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ຣຕິຍາ ອປຣິຕສ຺ສາຍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ ພາຫິຣານໍ ປຏິຆາຕາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ນຄເຣ ພຫຸໍ ສາລິຍວກໍ ສນ຺ນິຈິຕໍ ໂຫຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ຣຕິຍາ ອປຣິຕສ຺ສາຍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ ພາຫິຣານໍ ປຏິຆາຕາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ນຄເຣ ພຫຸໍ ຕິລມຸຄ຺ຄມາສາປຣຓ຺ຓໍ ສນ຺ນິຈິຕໍ ໂຫຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ຣຕິຍາ ອປຣິຕສ຺ສາຍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ ພາຫິຣານໍ ປຏິຆາຕາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ນຄເຣ ພຫຸໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ສນ຺ນິຈິຕໍ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ ¶ – ສປ຺ປິ ນວນີຕໍ ເຕລໍ ມຘຸ ຜາຓິຕໍ ໂລຓໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ຣຕິຍາ ອປຣິຕສ຺ສາຍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ ພາຫິຣານໍ ປຏິຆາຕາຍ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸນ຺ນໍ ອາຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມໍ ນຄຣໍ ອິເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ ນຄຣປຣິກ຺ຂາເຣຫິ ສຸປຣິກ຺ຂຕໍ ໂຫຕິ, ອິເມສຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມໍ ນຄຣໍ ອກຣຓີຍໍ ພາຫິເຣຫິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກຫິ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕຫິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໂຕ ອຣິຍສາວໂກ ສຕ຺ຕຫິ ສທ຺ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ຌານານໍ ¶ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ¶ ¶ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອກຣຓີໂຍ ມາຣສ຺ສ ອກຣຓີໂຍ ປາປິມໂຕ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ ສທ຺ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ?

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ນຄເຣ ເອສິກາ ໂຫຕິ ຄມ຺ຠີຣເນມາ ສຸນິຂາຕາ ອຈລາ ອສມ຺ປເວຘີ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ພາຫິຣານໍ ປຏິຆາຕາຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສທ຺ທຫຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂພຘິໍ ‘ອິຕິປິ ໂສ…ເປ… ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ສທ຺ເຘສິໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອກຸສລໍ ປຊຫຕິ, ກຸສລໍ ຠາເວຕິ; ສາວຊ຺ຊໍ ປຊຫຕິ, ອນວຊ຺ຊໍ ຠາເວຕິ; ສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ. ອິມິນາ ປຐເມນ ສທ຺ຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ນຄເຣ ປຣິກ຺ຂາ ໂຫຕິ ຄມ຺ຠີຣາ ເຈວ ວິຕ຺ຖຕາ ຈ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ພາຫິຣານໍ ປຏິຆາຕາຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ຫິຣີມາ ໂຫຕິ, ຫິຣີຍຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ຫິຣີຍຕິ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ. ຫິຣີປຣິກ຺ໂຂ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອກຸສລໍ ປຊຫຕິ, ກຸສລໍ ຠາເວຕິ; ສາວຊ຺ຊໍ ປຊຫຕິ, ອນວຊ຺ຊໍ ຠາເວຕິ; ສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ. ອິມິນາ ທຸຕິເຍນ ສທ຺ຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ນຄເຣ ອນຸປຣິຍາຍປໂຖ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ໂຈ ເຈວ ວິຕ຺ຖໂຕ ຈ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ພາຫິຣານໍ ປຏິຆາຕາຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ¶ ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕິ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ. ໂອຕ຺ຕປ຺ປປຣິຍາຍປໂຖ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອກຸສລໍ ປຊຫຕິ, ກຸສລໍ ຠາເວຕິ ¶ ; ສາວຊ຺ຊໍ ປຊຫຕິ, ອນວຊ຺ຊໍ ຠາເວຕິ; ສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ. ອິມິນາ ຕຕິເຍນ ສທ຺ຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ນຄເຣ ພຫຸໍ ອາວຸຘໍ ສນ຺ນິຈິຕໍ ໂຫຕິ ສລາກຎ຺ເຈວ ເຊວນິກຎ຺ຈ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ພາຫິຣານໍ ປຏິຆາຕາຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ. ສຸຕາວຸໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອກຸສລໍ ¶ ປຊຫຕິ, ກຸສລໍ ຠາເວຕິ; ສາວຊ຺ຊໍ ປຊຫຕິ, ອນວຊ຺ຊໍ ຠາເວຕິ; ສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ. ອິມິນາ ຈຕຸຕ຺ເຖນ ສທ຺ຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ນຄເຣ ພຫຸພລກາໂຍ ປຏິວສຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຫຕ຺ຖາໂຣຫາ ອສ຺ສາໂຣຫາ ຣຖິກາ ຘນຸຄ຺ຄຫາ ເຈລກາ ຈລກາ ປິຓ຺ຑທາຍກາ ອຸຄ຺ຄາ ຣາຊປຸຕ຺ຕາ ປກ຺ຂນ຺ທິໂນ ມຫານາຄາ ສູຣາ ຈມ຺ມໂຍຘິໂນ ທາສກປຸຕ຺ຕາ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ພາຫິຣານໍ ປຏິຆາຕາຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ, ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ວີຣິຍພລກາໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອກຸສລໍ ປຊຫຕິ, ກຸສລໍ ຠາເວຕິ; ສາວຊ຺ຊໍ ປຊຫຕິ, ອນວຊ຺ຊໍ ຠາເວຕິ; ສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ. ອິມິນາ ປຎ຺ຈເມນ ສທ຺ຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ນຄເຣ ໂທວາຣິໂກ ໂຫຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ ອຎ຺ຎາຕານໍ ນິວາເຣຕາ ຎາຕານໍ ປເວເສຕາ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ພາຫິຣານໍ ປຏິຆາຕາຍ ¶ ¶ . ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ສຕິມາ ໂຫຕິ ປຣເມນ ສຕິເນປກ຺ເກນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຈິຣກຕມ຺ປິ ຈິຣຠາສິຕມ຺ປິ ສຣິຕາ ອນຸສ຺ສຣິຕາ. ສຕິໂທວາຣິໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອກຸສລໍ ປຊຫຕິ, ກຸສລໍ ຠາເວຕິ; ສາວຊ຺ຊໍ ປຊຫຕິ, ອນວຊ຺ຊໍ ຠາເວຕິ; ສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ. ອິມິນາ ຉຏ຺ເຐນ ສທ຺ຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ນຄເຣ ປາກາໂຣ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ໂຈ ເຈວ ວິຕ຺ຖໂຕ ຈ ¶ ວາສນເລປນສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ພາຫິຣານໍ ປຏິຆາຕາຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍາຍ ນິພ຺ເພຘິກາຍ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ. ປຎ຺ຎາວາສນເລປນສມ຺ປນ຺ໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອກຸສລໍ ປຊຫຕິ, ກຸສລໍ ຠາເວຕິ; ສາວຊ຺ຊໍ ປຊຫຕິ, ອນວຊ຺ຊໍ ຠາເວຕິ; ສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ. ອິມິນາ ສຕ຺ຕເມນ ສທ຺ຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ ສທ຺ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຕເມສໍ ¶ ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ? ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ນຄເຣ ພຫຸໍ ຕິຓກຏ຺ໂຐທກໍ ສນ຺ນິຈິຕໍ ໂຫຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ຣຕິຍາ ອປຣິຕສ຺ສາຍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ ພາຫິຣານໍ ປຏິຆາຕາຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຣຕິຍາ ອປຣິຕສ຺ສາຍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ ໂອກ຺ກມນາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ນຄເຣ ພຫຸໍ ¶ ສາລິຍວກໍ ສນ຺ນິຈິຕໍ ໂຫຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ຣຕິຍາ ອປຣິຕສ຺ສາຍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ ¶ ພາຫິຣານໍ ປຏິຆາຕາຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຣຕິຍາ ອປຣິຕສ຺ສາຍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ ໂອກ຺ກມນາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ນຄເຣ ພຫຸໍ ຕິລມຸຄ຺ຄມາສາປຣຓ຺ຓໍ ສນ຺ນິຈິຕໍ ໂຫຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ຣຕິຍາ ອປຣິຕສ຺ສາຍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ ພາຫິຣານໍ ປຏິຆາຕາຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຣຕິຍາ ອປຣິຕສ຺ສາຍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ ໂອກ຺ກມນາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ນຄເຣ ພຫຸໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ສນ຺ນິຈິຕໍ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສປ຺ປິ ນວນີຕໍ ເຕລໍ ມຘຸ ຜາຓິຕໍ ໂລຓໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ ຣຕິຍາ ອປຣິຕສ຺ສາຍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ ພາຫິຣານໍ ປຏິຆາຕາຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ¶ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຣຕິຍາ ອປຣິຕສ຺ສາຍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ ໂອກ຺ກມນາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ. ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ.

‘‘ຍໂຕ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອິເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ ສທ຺ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອິເມສຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ. ອຍໍ ¶ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອກຣຓີໂຍ ມາຣສ຺ສ ອກຣຓີໂຍ ປາປິມໂຕ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໖໘. ‘‘ສຕ຺ຕຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ¶ …ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມຎ຺ຎູ ຈ ໂຫຕິ ອຕ຺ຖຎ຺ຎູ ຈ ອຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈ ກາລຎ຺ຎູ ຈ ປຣິສຎ຺ຎູ ຈ ປຸຄ຺ຄລປໂຣປຣຎ຺ຎູ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມຎ຺ຎູ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ຊານາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຄາຖໍ ອຸທານໍ ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ ຊາຕກໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ເວທລ຺ລໍ. ໂນ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ຊາເນຍ຺ຍ – ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ…ເປ… ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ເວທລ຺ລໍ, ນຍິຘ ‘ຘມ຺ມຎ຺ຎູ’ຕິ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ຊານາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ…ເປ… ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ເວທລ຺ລໍ, ຕສ຺ມາ ‘ຘມ຺ມຎ຺ຎູ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຕິ ຘມ຺ມຎ຺ຎູ.

‘‘ອຕ຺ຖຎ຺ຎູ ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ – ‘ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ, ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ. ໂນ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ຊາເນຍ຺ຍ – ‘ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ, ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ, ນຍິຘ ‘ອຕ຺ຖຎ຺ຎູ’ຕິ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ – ‘ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ, ອຍໍ ¶ ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘ອຕ຺ຖຎ຺ຎູ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຕິ ຘມ຺ມຎ຺ຎູ, ອຕ຺ຖຎ຺ຎູ.

‘‘ອຕ຺ຕຎ຺ຎູ ¶ ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕານໍ ຊານາຕິ – ‘ເອຕ຺ຕໂກມ຺ຫິ ສທ຺ຘາຍ ສີເລນ ສຸເຕນ ຈາເຄນ ປຎ຺ຎາຍ ປຏິຠາເນນາ’ຕິ. ໂນ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕານໍ ຊາເນຍ຺ຍ – ‘ເອຕ຺ຕໂກມ຺ຫິ ສທ຺ຘາຍ ສີເລນ ສຸເຕນ ຈາເຄນ ປຎ຺ຎາຍ ປຏິຠາເນນາ’ຕິ, ນຍິຘ ‘ອຕ຺ຕຎ຺ຎູ’ຕິ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕານໍ ຊານາຕິ – ‘ເອຕ຺ຕໂກມ຺ຫິ ສທ຺ຘາຍ ສີເລນ ສຸເຕນ ຈາເຄນ ປຎ຺ຎາຍ ປຏິຠາເນນາ’ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘ອຕ຺ຕຎ຺ຎູ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຕິ ຘມ຺ມຎ຺ຎູ, ອຕ຺ຖຎ຺ຎູ, ອຕ຺ຕຎ຺ຎູ.

‘‘ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ¶ ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ມຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓາຍ. ໂນ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ມຕ຺ຕໍ ຊາເນຍ຺ຍ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓາຍ, ນຍິຘ ‘ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ’ຕິ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ມຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓາຍ, ຕສ຺ມາ ‘ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຕິ ຘມ຺ມຎ຺ຎູ, ອຕ຺ຖຎ຺ຎູ, ອຕ຺ຕຎ຺ຎູ, ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ.

‘‘ກາລຎ຺ຎູ ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ, ກາລໍ ຊານາຕິ – ‘ອຍໍ ກາໂລ ອຸທ຺ເທສສ຺ສ, ອຍໍ ກາໂລ ປຣິປຸຈ຺ຉາຍ, ອຍໍ ກາໂລ ໂຍຄສ຺ສ, ອຍໍ ກາໂລ ປຏິສລ຺ລານສ຺ສາ’ຕິ. ໂນ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາລໍ ຊາເນຍ຺ຍ – ‘ອຍໍ ກາໂລ ອຸທ຺ເທສສ຺ສ, ອຍໍ ກາໂລ ປຣິປຸຈ຺ຉາຍ, ອຍໍ ກາໂລ ໂຍຄສ຺ສ, ອຍໍ ກາໂລ ປຏິສລ຺ລານສ຺ສາ’ຕິ, ນຍິຘ ‘ກາລຎ຺ຎູ’ຕິ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາລໍ ຊານາຕິ – ‘ອຍໍ ກາໂລ ອຸທ຺ເທສສ຺ສ, ອຍໍ ກາໂລ ປຣິປຸຈ຺ຉາຍ, ອຍໍ ກາໂລ ໂຍຄສ຺ສ, ອຍໍ ກາໂລ ປຏິສລ຺ລານສ຺ສາ’ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘ກາລຎ຺ຎູ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຕິ ຘມ຺ມຎ຺ຎູ, ອຕ຺ຖຎ຺ຎູ, ອຕ຺ຕຎ຺ຎູ, ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ, ກາລຎ຺ຎູ.

‘‘ປຣິສຎ຺ຎູ ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຣິສໍ ຊານາຕິ – ‘ອຍໍ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສາ, ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສາ, ອຍໍ ຄຫປຕິປຣິສາ, ອຍໍ ສມຓປຣິສາ. ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ¶ ຐາຕພ຺ພໍ ¶ , ເອວໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ຠາສິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ຕຸຓ຺ຫີ ຠວິຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ. ໂນ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຣິສໍ ຊາເນຍ຺ຍ – ‘ອຍໍ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສາ…ເປ… ເອວໍ ຕຸຓ຺ຫີ ຠວິຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ, ນຍິຘ ‘ປຣິສຎ຺ຎູ’ຕິ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຣິສໍ ຊານາຕິ – ‘ອຍໍ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສາ, ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສາ, ອຍໍ ຄຫປຕິປຣິສາ, ອຍໍ ສມຓປຣິສາ ¶ . ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ຐາຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ນິສີທິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ຠາສິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ຕຸຓ຺ຫີ ຠວິຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘ປຣິສຎ຺ຎູ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຕິ ຘມ຺ມຎ຺ຎູ, ອຕ຺ຖຎ຺ຎູ, ອຕ຺ຕຎ຺ຎູ, ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ, ກາລຎ຺ຎູ, ປຣິສຎ຺ຎູ.

‘‘ປຸຄ຺ຄລປໂຣປຣຎ຺ຎູ ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ [ສພ຺ພຕ຺ຖປິ ອິຘ ອາຣມ຺ເຠ ‘‘ຠິກ຺ຂຸໂນ’’ ຕ຺ເວວ ທິສ຺ສຕິ] ທ຺ວເຍນ ປຸຄ຺ຄລາ ວິທິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ທ຺ເວ ປຸຄ຺ຄລາ – ເອໂກ ອຣິຍານໍ ທສ຺ສນກາໂມ, ເອໂກ ອຣິຍານໍ ນ ທສ຺ສນກາໂມ. ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຣິຍານໍ ນ ທສ຺ສນກາໂມ ¶ , ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ຄາຣຍ຺ໂຫ. ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຣິຍານໍ ທສ຺ສນກາໂມ, ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ປາສໍໂສ.

‘‘ທ຺ເວ ປຸຄ຺ຄລາ ອຣິຍານໍ ທສ຺ສນກາມາ – ເອໂກ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາໂມ, ເອໂກ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ນ ໂສຕຸກາໂມ. ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ນ ໂສຕຸກາໂມ, ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ຄາຣຍ຺ໂຫ. ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາໂມ, ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ປາສໍໂສ.

‘‘ທ຺ເວ ປຸຄ຺ຄລາ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາມາ – ເອໂກ ໂອຫິຕໂສໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ, ເອໂກ ອໂນຫິຕໂສໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ. ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອໂນຫິຕໂສໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ, ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ຄາຣຍ຺ໂຫ. ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂອຫິຕໂສໂຕ ¶ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ, ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ປາສໍໂສ.

‘‘ທ຺ເວ ປຸຄ຺ຄລາ ໂອຫິຕໂສຕາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ [ສຸຓນ຺ຕາ (ກ.)] – ເອໂກ ສຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ຘາເຣຕິ, ເອໂກ ສຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ນ ຘາເຣຕິ. ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຸຕ຺ວາ ນ ຘມ຺ມໍ ¶ ຘາເຣຕິ, ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ຄາຣຍ຺ໂຫ. ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ຘາເຣຕິ, ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ປາສໍໂສ.

‘‘ທ຺ເວ ປຸຄ຺ຄລາ ສຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ຘາເຣນ຺ຕິ [ຘາເຣນ຺ຕາ (ກ.)] – ເອໂກ ຘາຕານໍ [ຘຕານໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖໍ ອຸປປຣິກ຺ຂຕິ, ເອໂກ ຘາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖໍ ນ ອຸປປຣິກ຺ຂຕິ. ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖໍ ນ ອຸປປຣິກ຺ຂຕິ, ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ຄາຣຍ຺ໂຫ. ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖໍ ອຸປປຣິກ຺ຂຕິ, ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ປາສໍໂສ.

‘‘ທ຺ເວ ປຸຄ຺ຄລາ ຘາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖໍ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ຕິ [ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ຕາ (ກ.)] – ເອໂກ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ, ເອໂກ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ນ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ. ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ¶ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ນ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ, ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ຄາຣຍ຺ໂຫ. ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ, ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ປາສໍໂສ.

‘‘ທ຺ເວ ປຸຄ຺ຄລາ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນາ – ເອໂກ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ປຣຫິຕາຍ, ເອໂກ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ຈ ປຏິປນ຺ໂນ ¶ ປຣຫິຕາຍ ຈ. ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ປຣຫິຕາຍ, ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ຄາຣຍ຺ໂຫ. ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຖຫິຕາຍ ຈ ປຏິປນ຺ໂນ ປຣຫິຕາຍ ຈ, ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ປາສໍໂສ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ [ຠິກ຺ຂຸນາ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ທ຺ວເຍນ ປຸຄ຺ຄລາ ວິທິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຸຄ຺ຄລປໂຣປຣຎ຺ຎູ ໂຫຕິ. ‘‘ອິເມຫິ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ¶ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໖໙. ‘‘ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ ປຓ຺ຑຸປລາໂສ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕມນາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂຫນ຺ຕິ – ‘ປຓ຺ຑຸປລາໂສ ທານິ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ ນຈິຣສ຺ເສວ ທານິ ປນ຺ນປລາໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’’ຕິ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ ປນ຺ນປລາໂສ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕມນາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂຫນ຺ຕິ – ‘ປນ຺ນປລາໂສ ທານິ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ ນຈິຣສ຺ເສວ ທານິ ຊາລກຊາໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’’ຕິ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ ຊາລກຊາໂຕ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕມນາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂຫນ຺ຕິ – ‘ຊາລກຊາໂຕ ທານິ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ ນຈິຣສ຺ເສວ ທານິ ຂາຣກຊາໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’’ຕິ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ ຂາຣກຊາໂຕ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕມນາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂຫນ຺ຕິ – ‘ຂາຣກຊາໂຕ ທານິ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ ນຈິຣສ຺ເສວ ທານິ ກຸຏຸມລກຊາໂຕ [ກຸຑຸມລກຊາໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຠວິສ຺ສຕີ’’’ຕິ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ ກຸຏຸມລກຊາໂຕ ໂຫຕິ ¶ , ອຕ຺ຕມນາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ¶ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂຫນ຺ຕິ – ‘ກຸຏຸມລກຊາໂຕ ທານິ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ ນຈິຣສ຺ເສວ ທານິ ໂກຣກຊາໂຕ ¶ [ໂກກາສກຊາໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ.), ໂກສກຊາໂຕ (ກ.)] ຠວິສ຺ສຕີ’’’ຕິ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ ໂກຣກຊາໂຕ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕມນາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂຫນ຺ຕິ – ‘ໂກຣກຊາໂຕ ທານິ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ ນຈິຣສ຺ເສວ ທານິ ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ໂລ [ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ໂລ (ສີ. ປີ.)] ຠວິສ຺ສຕີ’’’ຕິ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ໂລ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕມນາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກສ຺ສ ໂກວິຬາຣສ຺ສ ມູເລ ທິພ຺ເພ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິຕາ ສມງ຺ຄີຠູຕາ ປຣິຈາເຣນ຺ຕິ.

‘‘ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ລສ຺ສ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກສ຺ສ ໂກວິຬາຣສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ປຎ຺ຎາສໂຍຊນານິ ອາຠາຍ ຜຸຏໍ ໂຫຕິ, ອນຸວາຕໍ ໂຍຊນສຕໍ ຄນ຺ໂຘ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍມານຸຠາໂວ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກສ຺ສ ໂກວິຬາຣສ຺ສ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ເຈເຕຕິ, ປຓ຺ຑຸປລາໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂຫຕິ ເທວານໍວ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ, ປນ຺ນປລາໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂຫຕິ ເທວານໍວ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ຊາລກຊາໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂຫຕິ ເທວານໍວ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ ¶ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ຂາຣກຊາໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂຫຕິ ¶ ເທວານໍວ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ¶ ອຣິຍສາວໂກ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ກຸຏຸມລກຊາໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂຫຕິ ເທວານໍວ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ໂກຣກຊາໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂຫຕິ ເທວານໍວ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ໂລ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂຫຕິ ເທວານໍວ ຕາວຕິໍສານໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ໂກວິຬາໂຣ.

‘‘ຕສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ຠຸມ຺ມາ ເທວາ ສທ຺ທມນຸສ຺ສາເວນ຺ຕິ – ‘ເອໂສ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອາຍສ຺ມາ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ອມຸກມ຺ຫາ ຄາມາ ວາ ນິຄມາ ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’ຕິ. ຠຸມ຺ມານໍ ເທວານໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ ເທວາ…ເປ… ຕາວຕິໍສາ ເທວາ… ຍາມາ ເທວາ… ຕຸສິຕາ ເທວາ… ນິມ຺ມານຣຕີ ເທວາ… ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີ ເທວາ… ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ ເທວາ ສທ຺ທມນຸສ຺ສາເວນ຺ຕິ – ‘ເອໂສ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອາຍສ຺ມາ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ອມຸກມ຺ຫາ ຄາມາ ວາ ນິຄມາ ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’ຕິ. ອິຕິຫ ເຕນ ¶ ຂເຓນ ເຕນ ມຸຫຸຕ຺ເຕນ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ສທ຺ໂທ [ສາຘຸກາຣສທ຺ໂທ (ສີ. ອຏ຺ຐ., ກ. ອຏ຺ຐ.)] ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ ¶ , ອຍມານຸຠາໂວ ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໗໐. ອຖ ¶ ¶ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອກຸສລໍ ປຊເຫຍ຺ຍ, ກຸສລໍ ຠາເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສຕ຺ຖາຣໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອກຸສລໍ ປຊເຫຍ຺ຍ, ກຸສລໍ ຠາເວຍ຺ຍ. ຘມ຺ມໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ…ເປ… ສງ຺ຆໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ…ເປ… ສິກ຺ຂໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ…ເປ… ສມາຘິໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ…ເປ… ອປ຺ປມາທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ…ເປ… ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອກຸສລໍ ປຊເຫຍ຺ຍ, ກຸສລໍ ຠາເວຍ຺ຍາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອິເມ ໂຂ ເມ ຘມ຺ມາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ປຣິໂຍທາຕາ, ຍໍນູນາຫໍ ອິເມ ຘມ຺ເມ ຄນ຺ຕ຺ວາ [ຄເຫຕ຺ວາ (ກ.)] ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈຍ຺ຍໍ. ເອວໍ ເມ ອິເມ ຘມ຺ມາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ເຈວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ປຣິສຸທ຺ຘສງ຺ຂາຕຕຣາ ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ປຸຣິໂສ ສຸວຓ຺ຓນິກ຺ຂໍ ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ປຣິໂຍທາຕໍ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ອຍໍ ໂຂ ເມ ສຸວຓ຺ຓນິກ຺ໂຂ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ປຣິໂຍທາໂຕ, ຍໍນູນາຫໍ ອິມໍ ສຸວຓ຺ຓນິກ຺ຂໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ [ຄເຫຕ຺ວາ (ກ.)] ກມ຺ມາຣານໍ ທສ຺ເສຍ຺ຍໍ. ເອວໍ ເມ ອຍໍ ສຸວຓ຺ຓນິກ຺ໂຂ ສກມ຺ມາຣຄໂຕ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ເຈວ ຠວິສ຺ສຕິ ປຣິສຸທ຺ຘສງ຺ຂາຕຕໂຣ ຈ. ເອວເມວໍ [ໂຂ (ກ.)] ເມ ອິເມ ຘມ຺ມາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ປຣິໂຍທາຕາ, ຍໍນູນາຫໍ ອິເມ ຘມ຺ເມ ຄນ຺ຕ຺ວາ [ຄເຫຕ຺ວາ (ກ.)] ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈຍ຺ຍໍ. ເອວໍ ເມ ອິເມ ຘມ຺ມາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ເຈວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ປຣິສຸທ຺ຘສງ຺ຂາຕຕຣາ ຈາ’’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ¶ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນ ¶ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອກຸສລໍ ປຊເຫຍ຺ຍ, ກຸສລໍ ຠາເວຍ຺ຍາ’ຕິ? ອຖ ໂຂ ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ສຕ຺ຖາຣໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ¶ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອກຸສລໍ ປຊເຫຍ຺ຍ, ກຸສລໍ ຠາເວຍ຺ຍ. ຘມ຺ມໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ ¶ …ເປ… ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ ສກ຺ກຕ຺ວາ…ເປ… ກຸສລໍ ຠາເວຍ຺ຍາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ອິເມ ໂຂ ເມ ຘມ຺ມາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ປຣິໂຍທາຕາ, ຍໍນູນາຫໍ ອິເມ ຘມ຺ເມ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈຍ຺ຍໍ. ເອວໍ ເມ ອິເມ ຘມ຺ມາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ເຈວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ປຣິສຸທ຺ຘສງ຺ຂາຕຕຣາ ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ປຸຣິໂສ ສຸວຓ຺ຓນິກ຺ຂໍ ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ປຣິໂຍທາຕໍ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ອຍໍ ໂຂ ເມ ສຸວຓ຺ຓນິກ຺ໂຂ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ປຣິໂຍທາໂຕ, ຍໍນູນາຫໍ ອິມໍ ສຸວຓ຺ຓນິກ຺ຂໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກມ຺ມາຣານໍ ທສ຺ເສຍ຺ຍໍ. ເອວໍ ເມ ອຍໍ ສຸວຓ຺ຓນິກ຺ໂຂ ສກມ຺ມາຣຄໂຕ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ເຈວ ຠວິສ຺ສຕິ ປຣິສຸທ຺ຘສງ຺ຂາຕຕໂຣ ຈ. ເອວເມວໍ ເມ ອິເມ ຘມ຺ມາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ປຣິໂຍທາຕາ, ຍໍນູນາຫໍ ອິເມ ຘມ຺ເມ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈຍ຺ຍໍ. ເອວໍ ເມ ອິເມ ຘມ຺ມາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ເຈວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ປຣິສຸທ຺ຘສງ຺ຂາຕຕຣາ ¶ ຈາ’’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ ¶ ! ສຕ຺ຖາຣໍ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອກຸສລໍ ປຊເຫຍ຺ຍ, ກຸສລໍ ຠາເວຍ຺ຍ. ຘມ຺ມໍ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອກຸສລໍ ປຊເຫຍ຺ຍ, ກຸສລໍ ຠາເວຍ຺ຍ. ສງ຺ຆໍ ໂຂ…ເປ… ສິກ຺ຂໍ ໂຂ… ສມາຘິໍ ໂຂ… ອປ຺ປມາທໍ ໂຂ… ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອກຸສລໍ ປຊເຫຍ຺ຍ, ກຸສລໍ ຠາເວຍ຺ຍາ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາມິ. ໂສ ວຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ຘມ຺ເມ ສຄາຣໂວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ຘມ຺ເມປິ ໂສ ອຄາຣໂວ’’.

‘‘ໂສ ວຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ຘມ຺ເມ ອຄາຣໂວ ສງ຺ເຆ ສຄາຣໂວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ຘມ຺ເມ ອຄາຣໂວ ສງ຺ເຆປິ ໂສ ອຄາຣໂວ.

‘‘ໂສ ວຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ຘມ຺ເມ ອຄາຣໂວ ສງ຺ເຆ ອຄາຣໂວ ສິກ຺ຂາຍ ສຄາຣໂວ ¶ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ຘມ຺ເມ ອຄາຣໂວ ສງ຺ເຆ ອຄາຣໂວ ສິກ຺ຂາຍປິ ໂສ ອຄາຣໂວ.

‘‘ໂສ ¶ ວຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ຘມ຺ເມ ອຄາຣໂວ ສງ຺ເຆ ອຄາຣໂວ ¶ ສິກ຺ຂາຍ ອຄາຣໂວ ສມາຘິສ຺ມິໍ ສຄາຣໂວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ຘມ຺ເມ ອຄາຣໂວ ສງ຺ເຆ ອຄາຣໂວ ສິກ຺ຂາຍ ອຄາຣໂວ ສມາຘິສ຺ມິມ຺ປິ ໂສ ອຄາຣໂວ.

‘‘ໂສ ວຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ຘມ຺ເມ ອຄາຣໂວ ສງ຺ເຆ ອຄາຣໂວ ສິກ຺ຂາຍ ອຄາຣໂວ ສມາຘິສ຺ມິໍ ອຄາຣໂວ ອປ຺ປມາເທ ສຄາຣໂວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ຘມ຺ເມ ອຄາຣໂວ ສງ຺ເຆ ອຄາຣໂວ ສິກ຺ຂາຍ ອຄາຣໂວ ສມາຘິສ຺ມິໍ ¶ ອຄາຣໂວ ອປ຺ປມາເທປິ ໂສ ອຄາຣໂວ.

‘‘ໂສ ວຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ຘມ຺ເມ ອຄາຣໂວ ສງ຺ເຆ ອຄາຣໂວ ສິກ຺ຂາຍ ອຄາຣໂວ ສມາຘິສ຺ມິໍ ອຄາຣໂວ ອປ຺ປມາເທ ອຄາຣໂວ ປຏິສນ຺ຖາເຣ ສຄາຣໂວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ…ເປ… ອປ຺ປມາເທ ອຄາຣໂວ ປຏິສນ຺ຖາເຣປິ ໂສ ອຄາຣໂວ.

‘‘ໂສ ວຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ສຄາຣໂວ ຘມ຺ເມ ອຄາຣໂວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ສຄາຣໂວ ຘມ຺ເມປິ ໂສ ສຄາຣໂວ…ເປ….

‘‘ໂສ ວຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ສຄາຣໂວ…ເປ. ¶ … ອປ຺ປມາເທ ສຄາຣໂວ ປຏິສນ຺ຖາເຣ ອຄາຣໂວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ສຄາຣໂວ…ເປ… ¶ ອປ຺ປມາເທ ສຄາຣໂວ ປຏິສນ຺ຖາເຣປິ ໂສ ສຄາຣໂວ.

‘‘ໂສ ວຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ສຄາຣໂວ ຘມ຺ເມປິ ສຄາຣໂວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ສຄາຣໂວ ຘມ຺ເມປິ ໂສ ສຄາຣໂວ…ເປ….

‘‘ໂສ ¶ ວຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ສຄາຣໂວ…ເປ… ອປ຺ປມາເທ ສຄາຣໂວ ປຏິສນ຺ຖາເຣປິ ສຄາຣໂວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ສຄາຣໂວ ຘມ຺ເມ ສຄາຣໂວ ສງ຺ເຆ ສຄາຣໂວ ສິກ຺ຂາຍ ສຄາຣໂວ ສມາຘິສ຺ມິໍ ສຄາຣໂວ ອປ຺ປມາເທ ສຄາຣໂວ ປຏິສນ຺ຖາເຣປິ ໂສ ສຄາຣໂວ’’ຕິ.

‘‘ອິມສ຺ສ ¶ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາມີ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ! ສາຘຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອິມສ຺ສ ມຍາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາສິ. ໂສ ວຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ຘມ຺ເມ ສຄາຣໂວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ…ເປ… ໂຍ ໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ຘມ຺ເມ ອຄາຣໂວ ສງ຺ເຆ ອຄາຣໂວ ສິກ຺ຂາຍ ອຄາຣໂວ ສມາຘິສ຺ມິໍ ອຄາຣໂວ ອປ຺ປມາເທປິ ໂສ ອຄາຣໂວ.

‘‘ໂສ ວຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ຘມ຺ເມ ອຄາຣໂວ ສງ຺ເຆ ອຄາຣໂວ ສິກ຺ຂາຍ ອຄາຣໂວ ສມາຘິສ຺ມິໍ ອຄາຣໂວ ອປ຺ປມາເທ ອຄາຣໂວ ປຏິສນ຺ຖາເຣ ສຄາຣໂວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ຘມ຺ເມ ອຄາຣໂວ ສງ຺ເຆ ອຄາຣໂວ ສິກ຺ຂາຍ ¶ ອຄາຣໂວ ສມາຘິສ຺ມິໍ ອຄາຣໂວ ອປ຺ປມາເທ ອຄາຣໂວ ປຏິສນ຺ຖາເຣປິ ໂສ ອຄາຣໂວ.

‘‘ໂສ ວຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ສຄາຣໂວ ຘມ຺ເມ ອຄາຣໂວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ…ເປ… ໂຍ ໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ສຄາຣໂວ ຘມ຺ເມປິ ໂສ ສຄາຣໂວ ¶ …ເປ….

‘‘ໂສ ວຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ສຄາຣໂວ ຘມ຺ເມ ສຄາຣໂວ…ເປ… ອປ຺ປມາເທ ສຄາຣໂວ ປຏິສນ຺ຖາເຣ ອຄາຣໂວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ສຄາຣໂວ…ເປ… ອປ຺ປມາເທ ສຄາຣໂວ ປຏິສນ຺ຖາເຣປິ ໂສ ສຄາຣໂວ.

‘‘ໂສ ¶ ວຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ສຄາຣໂວ ຘມ຺ເມປິ ສຄາຣໂວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ສຄາຣໂວ ຘມ຺ເມປິ ໂສ ສຄາຣໂວ…ເປ….

‘‘ໂສ ວຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ສຄາຣໂວ…ເປ… ອປ຺ປມາເທ ສຄາຣໂວ ປຏິສນ຺ຖາເຣປິ ໂສ ສຄາຣໂວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ສຄາຣໂວ…ເປ… ອປ຺ປມາເທ ສຄາຣໂວ ປຏິສນ຺ຖາເຣປິ ໂສ ສຄາຣໂວ’’ຕິ.

‘‘ອິມສ຺ສ ¶ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ມຍາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗໑. ‘‘ຠາວນໍ ອນນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິຫຣໂຕ ກິຎ຺ຈາປິ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ອໂຫ ວຕ ເມ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍາ’ຕິ, ອຖ ຂ຺ວສ຺ສ ເນວ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອຠາວິຕຕ຺ຕາ’ຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ກິສ຺ສ ອຠາວິຕຕ຺ຕາ? ຈຕຸນ຺ນໍ ສຕິປຏ຺ຐານານໍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານານໍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ອິທ຺ຘິປາທານໍ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ພລານໍ, ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ, ອຣິຍສ຺ສ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ອຓ຺ຑານິ ອຏ຺ຐ ວາ ທສ ວາ ທ຺ວາທສ ວາ. ຕານສ຺ສຸ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ນ ສມ຺ມາ ອຘິສຍິຕານິ, ນ ສມ຺ມາ ປຣິເສທິຕານິ, ນ ສມ຺ມາ ປຣິຠາວິຕານິ ¶ . ກິຎ຺ຈາປິ ຕສ຺ສາ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ¶ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ອໂຫ ວຕ ເມ ກຸກ຺ກຸຏໂປຕກາ ປາທນຂສິຂາຍ ວາ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ວາ ອຓ຺ຑໂກສໍ ປທາເລຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ອຠິນິພ຺ຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ອຠພ຺ພາວ ເຕ ກຸກ຺ກຸຏໂປຕກາ ປາທນຂສິຂາຍ ວາ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ວາ ອຓ຺ຑໂກສໍ ປທາເລຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ອຠິນິພ຺ຠິຊ຺ຊິຕຸໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ອຓ຺ຑານິ ນ ສມ຺ມາ ອຘິສຍິຕານິ, ນ ສມ຺ມາ ປຣິເສທິຕານິ, ນ ສມ຺ມາ ປຣິຠາວິຕານິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວນໍ ອນນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິຫຣໂຕ ກິຎ຺ຈາປິ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ອໂຫ ວຕ ເມ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍາ’ຕິ, ອຖ ຂ຺ວສ຺ສ ເນວ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອຠາວິຕຕ຺ຕາ’ຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ກິສ຺ສ ¶ ອຠາວິຕຕ຺ຕາ? ຈຕຸນ຺ນໍ ສຕິປຏ຺ຐານານໍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານານໍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ອິທ຺ຘິປາທານໍ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ພລານໍ, ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ, ອຣິຍສ຺ສ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ.

‘‘ຠາວນໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິຫຣໂຕ ກິຎ຺ຈາປິ ນ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ອໂຫ ວຕ ເມ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍາ’ຕິ, ອຖ ຂ຺ວສ຺ສ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ຠາວິຕຕ຺ຕາ’ຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ກິສ຺ສ ຠາວິຕຕ຺ຕາ? ຈຕຸນ຺ນໍ ສຕິປຏ຺ຐານານໍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານານໍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ອິທ຺ຘິປາທານໍ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ພລານໍ, ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ, ອຣິຍສ຺ສ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ອຓ຺ຑານິ ອຏ຺ຐ ວາ ທສ ວາ ທ຺ວາທສ ວາ. ຕານສ຺ສຸ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ສມ຺ມາ ອຘິສຍິຕານິ, ສມ຺ມາ ປຣິເສທິຕານິ, ສມ຺ມາ ປຣິຠາວິຕານິ ¶ . ກິຎ຺ຈາປິ ຕສ຺ສາ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ນ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ອໂຫ ວຕ ເມ ກຸກ຺ກຸຏໂປຕກາ ປາທນຂສິຂາຍ ວາ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ວາ ອຓ຺ຑໂກສໍ ປທາເລຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ອຠິນິພ຺ຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ຠພ຺ພາວ ເຕ ກຸກ຺ກຸຏໂປຕກາ ປາທນຂສິຂາຍ ວາ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ວາ ອຓ຺ຑໂກສໍ ປທາເລຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ອຠິນິພ຺ຠິຊ຺ຊິຕຸໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ອຓ຺ຑານິ ສມ຺ມາ ອຘິສຍິຕານິ, ສມ຺ມາ ປຣິເສທິຕານິ, ສມ຺ມາ ປຣິຠາວິຕານິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວນໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິຫຣໂຕ ກິຎ຺ຈາປິ ນ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ – ‘ອໂຫ ວຕ ¶ ເມ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍາ’ຕິ, ອຖ ຂ຺ວສ຺ສ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ຠາວິຕຕ຺ຕາ’ຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ກິສ຺ສ ຠາວິຕຕ຺ຕາ? ຈຕຸນ຺ນໍ ສຕິປຏ຺ຐານານໍ…ເປ… ອຣິຍສ຺ສ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຜລຄຓ຺ຑສ຺ສ [ປລຄຓ຺ຑສ຺ສ (?)] ວາ ຜລຄຓ຺ຑນ຺ເຕວາສິກສ຺ສ ວາ ທິສ຺ສນ຺ເຕວ [ຂີຍນ຺ເຕ (ກ.)] ວາສິຊເຏ [ທິສ຺ສນ຺ຕິ ອງ຺ຄຸລິປທານິ (ສີ.), ອງ຺ຄຸລປທານິ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ອງ຺ຄຸລປທໍ (ກ.)] ອງ຺ຄຸລິປທານິ ທິສ຺ສຕິ [ທິສ຺ສນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ.)] ອງ຺ຄຸຏ຺ຐປທໍ [ທິສ຺ສນ຺ຕິ ອງ຺ຄຸລິປທານິ (ສີ.), ອງ຺ຄຸລປທານິ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ອງ຺ຄຸລປທໍ (ກ.)]. ໂນ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ເອວໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ເອຕ຺ຕກໍ ເມ ອຊ຺ຊ ວາສິຊຏສ຺ສ ຂີຓໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ຫິຍ຺ໂຍ, ເອຕ຺ຕກໍ ປເຣ’ຕິ, ອຖ ຂ຺ວສ຺ສ ຂີເຓ ‘ຂີຓ’ນ຺ເຕວ ຎາຓໍ ໂຫຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວນໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິຫຣໂຕ ກິຎ຺ຈາປິ ນ ເອວໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ເອຕ຺ຕກໍ ເມ ອຊ຺ຊ ອາສວານໍ ຂີຓໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ຫິຍ຺ໂຍ, ເອຕ຺ຕກໍ ປເຣ’ຕິ, ອຖ ຂ຺ວສ຺ສ ຂີເຓ ‘ຂີຓ’ນ຺ເຕວ ຎາຓໍ ໂຫຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສາມຸທ຺ທິກາຍ ນາວາຍ ເວຕ຺ຕພນ຺ຘນພທ຺ຘາຍ [ເວຕ຺ຕພນ຺ຘາຍ (ກ.)] ຉ ມາສານິ ອຸທເກ ປຣິຍາທາຍ ເຫມນ຺ຕິເກນ ຖເລ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາຍ ວາຕາຕປປເຣຕານິ ¶ ພນ຺ຘນານິ, ຕານິ ປາວຸສ຺ສເກນ ເມເຆນ ອຠິປ຺ປວຸຏ຺ຐານິ ອປ຺ປກສິເຣເນວ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ [ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ.)], ປູຕິການິ ຠວນ຺ຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວນໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິຫຣໂຕ ອປ຺ປກສິເຣເນວ ສໍໂຍຊນານິ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕິ, ປູຕິການິ ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໗໒. ເອວໍ ¶ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສເລສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣຕິ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ປເທເສ ມຫນ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ອາທິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕໍ ສໂຊຕິຠູຕໍ [ສຎ຺ໂຊຕິຠູຕໍ (ສ຺ຍາ.)]. ທິສ຺ວານ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ປສ຺ສຖ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ອມຸໍ ມຫນ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ອາທິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕໍ ສໂຊຕິຠູຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຕມໍ ນຸ ໂຂ ວຣໍ – ຍໍ ອມຸໍ ມຫນ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ອາທິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕໍ ສໂຊຕິຠູຕໍ ອາລິງ຺ເຄຕ຺ວາ ອຸປນິສີເທຍ຺ຍ ວາ ອຸປນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວາ, ຍໍ ວາ ຂຕ຺ຕິຍກຎ຺ຎໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຎ຺ຎໍ ວາ ຄຫປຕິກຎ຺ຎໍ ວາ ມຸທຸຕລຸນຫຕ຺ຖປາທໍ ອາລິງ຺ເຄຕ຺ວາ ອຸປນິສີເທຍ຺ຍ ວາ ອຸປນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ເອຕເທວ, ຠນ຺ເຕ, ວຣໍ – ຍໍ ຂຕ຺ຕິຍກຎ຺ຎໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຎ຺ຎໍ ວາ ຄຫປຕິກຎ຺ຎໍ ວາ ມຸທຸຕລຸນຫຕ຺ຖປາທໍ ອາລິງ຺ເຄຕ຺ວາ ອຸປນິສີເທຍ຺ຍ ວາ ອຸປນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວາ, ທຸກ຺ຂຎ຺ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ອມຸໍ ມຫນ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ອາທິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕໍ ສໂຊຕິຠູຕໍ ອາລິງ຺ເຄຕ຺ວາ ອຸປນິສີເທຍ຺ຍ ວາ ອຸປນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວາ’’ຕິ.

‘‘ອາໂຣຈຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິເວທຍາມິ ¶ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາ ເອຕເທວ ຕສ຺ສ ວຣໍ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ປາປຘມ຺ມສ຺ສ ອສຸຈິສງ຺ກສ຺ສຣສມາຈາຣສ຺ສ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ອສ຺ສມຓສ຺ສ ສມຓປຏິຎ຺ຎສ຺ສ ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິປຏິຎ຺ຎສ຺ສ ອນ຺ໂຕປູຕິກສ຺ສ ອວສ຺ສຸຕສ຺ສ ກສມ຺ພຸຊາຕສ຺ສ ຍໍ ອມຸໍ ມຫນ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ອາທິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕໍ ສໂຊຕິຠູຕໍ ອາລິງ຺ເຄຕ຺ວາ ອຸປນິສີເທຍ຺ຍ ວາ ອຸປນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວາ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕໂຕນິທານຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຣຓໍ ¶ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ¶ ວາ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ຕ຺ເວວ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ.

‘‘ຍຎ຺ຈ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ ອສຸຈິສງ຺ກສ຺ສຣສມາຈາໂຣ…ເປ… ກສມ຺ພຸຊາໂຕ ຂຕ຺ຕິຍກຎ຺ຎໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຎ຺ຎໍ ວາ ຄຫປຕິກຎ຺ຎໍ ວາ ມຸທຸຕລຸນຫຕ຺ຖປາທໍ ອາລິງ຺ເຄຕ຺ວາ ອຸປນິສີທຕິ ວາ ອຸປນິປຊ຺ຊຕິ ວາ, ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ [ຕໍ ຫິສ຺ສ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຕໍ ¶ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຕມໍ ນຸ ໂຂ ວຣໍ – ຍໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ທຬ຺ຫາຍ ວາລຣຊ຺ຊຸຍາ ອຸໂຠ ຊງ຺ຆາ ເວເຐຕ຺ວາ ຆໍເສຍ຺ຍ – ສາ ຉວິໍ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ ຉວິໍ ເຉຕ຺ວາ ຈມ຺ມໍ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ ຈມ຺ມໍ ເຉຕ຺ວາ ມໍສໍ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ ມໍສໍ ເຉຕ຺ວາ ນ຺ຫາຣຸໍ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ ນ຺ຫາຣຸໍ ເຉຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິໍ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ ອຏ຺ຐິໍ ເຉຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ຍໍ ວາ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ອຠິວາທນໍ ສາທິເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເອຕເທວ ¶ , ຠນ຺ເຕ, ວຣໍ – ຍໍ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ອຠິວາທນໍ ສາທິເຍຍ຺ຍ, ທຸກ຺ຂຎ຺ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ທຬ຺ຫາຍ ວາລຣຊ຺ຊຸຍາ…ເປ… ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ອາໂຣຈຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິເວທຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາ ເອຕເທວ ຕສ຺ສ ວຣໍ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ…ເປ… ກສມ຺ພຸຊາຕສ຺ສ ຍໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ທຬ຺ຫາຍ ວາລຣຊ຺ຊຸຍາ ອຸໂຠ ຊງ຺ຆາ ເວເຐຕ຺ວາ…ເປ… ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕໂຕນິທານຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ຕ຺ເວວ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຍຎ຺ຈ ¶ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸສ຺ສີໂລ…ເປ… ກສມ຺ພຸຊາໂຕ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ອຠິວາທນໍ ສາທິຍຕິ, ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຕມໍ ນຸ ໂຂ ວຣໍ – ຍໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ຕິຓ຺ຫາຍ ສຕ຺ຕິຍາ ເຕລໂຘຕາຍ ປຈ຺ໂຈຣສ຺ມິໍ ປຫເຣຍ຺ຍ, ຍໍ ວາ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມໍ ສາທິເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເອຕເທວ, ຠນ຺ເຕ, ວຣໍ – ຍໍ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ວາ ¶ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມໍ ສາທິເຍຍ຺ຍ, ທຸກ຺ຂຎ຺ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ຕິຓ຺ຫາຍ ສຕ຺ຕິຍາ ¶ ເຕລໂຘຕາຍ ປຈ຺ໂຈຣສ຺ມິໍ ປຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ອາໂຣຈຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິເວທຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາ ເອຕເທວ ຕສ຺ສ ວຣໍ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ…ເປ… ກສມ຺ພຸຊາຕສ຺ສ ຍໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ຕິຓ຺ຫາຍ ສຕ຺ຕິຍາ ເຕລໂຘຕາຍ ປຈ຺ໂຈຣສ຺ມິໍ ປຫເຣຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕໂຕນິທານຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ຕ຺ເວວ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ¶ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຍຎ຺ຈ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ…ເປ… ກສມ຺ພຸຊາໂຕ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມໍ ສາທິຍຕິ, ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຕມໍ ນຸ ໂຂ ວຣໍ – ຍໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ຕຕ຺ເຕນ ອໂຍປຏ຺ເຏນ ອາທິຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຊ຺ຊລິເຕນ ¶ ສໂຊຕິຠູເຕນ ກາຍໍ ສມ຺ປລິເວເຐຍ຺ຍ, ຍໍ ວາ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ຈີວຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເອຕເທວ, ຠນ຺ເຕ, ວຣໍ – ຍໍ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ…ເປ… ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ຈີວຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ທຸກ຺ຂຎ຺ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ຕຕ຺ເຕນ ອໂຍປຏ຺ເຏນ ອາທິຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຊ຺ຊລິເຕນ ສໂຊຕິຠູເຕນ ກາຍໍ ສມ຺ປລິເວເຐຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ອາໂຣຈຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິເວທຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາ ເອຕເທວ ຕສ຺ສ ວຣໍ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ…ເປ… ກສມ຺ພຸຊາຕສ຺ສ ຍໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ຕຕ຺ເຕນ ອໂຍປຏ຺ເຏນ ອາທິຕ຺ເຕນ ¶ ສມ຺ປຊ຺ຊລິເຕນ ສໂຊຕິຠູເຕນ ກາຍໍ ສມ຺ປລິເວເຐຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕໂຕນິທານຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ຕ຺ເວວ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຍຎ຺ຈ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸສ຺ສີໂລ…ເປ… ກສມ຺ພຸຊາໂຕ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ຈີວຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ¶ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຕມໍ ນຸ ໂຂ ວຣໍ – ຍໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ຕຕ຺ເຕນ ອໂຍສງ຺ກຸນາ ມຸຂໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຕໍ ໂລຫຄຸຬໍ ອາທິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕໍ ສໂຊຕິຠູຕໍ ມຸເຂ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ – ຕໍ ຕສ຺ສ ໂອຏ຺ຐມ຺ປິ ທເຫຍ຺ຍ [ຑເຫຍ຺ຍ (ກຕ຺ຖຈິ)] ມຸຂມ຺ປິ ທເຫຍ຺ຍ ຊິວ຺ຫມ຺ປິ ທເຫຍ຺ຍ ກຓ຺ຐມ຺ປິ ທເຫຍ຺ຍ ອຸຣມ຺ປິ [ມ. ນິ. ໓.໒໗໐ ເທວທູຕສຸຕ຺ເຕ ປນ ‘‘ອຸທຣມ຺ປິ’’ ອິຕິ ວິເທສປາໂຐ ທິສ຺ສຕິ] ¶ ທເຫຍ຺ຍ ອນ຺ຕມ຺ປິ ອນ຺ຕຄຸຓມ຺ປິ ອາທາຍ ອໂຘຠາຄາ [ອໂຘຠາຄໍ (ກ.)] ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍ, ຍໍ ວາ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ¶ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເອຕເທວ, ຠນ຺ເຕ, ວຣໍ – ຍໍ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ທຸກ຺ຂຎ຺ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ຕຕ຺ເຕນ ອໂຍສງ຺ກຸນາ ມຸຂໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຕໍ ໂລຫຄຸຬໍ ອາທິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕໍ ສໂຊຕິຠູຕໍ ມຸເຂ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ – ຕໍ ຕສ຺ສ ໂອຏ຺ຐມ຺ປິ ທເຫຍ຺ຍ ມຸຂມ຺ປິ ທເຫຍ຺ຍ ຊິວ຺ຫມ຺ປິ ¶ ທເຫຍ຺ຍ ກຓ຺ຐມ຺ປິ ທເຫຍ຺ຍ ອຸຣມ຺ປິ ທເຫຍ຺ຍ ອນ຺ຕມ຺ປິ ອນ຺ຕຄຸຓມ຺ປິ ອາທາຍ ອໂຘຠາຄໍ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ອາໂຣຈຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິເວທຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາ ເອຕເທວ ຕສ຺ສ ວຣໍ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ…ເປ… ກສມ຺ພຸຊາຕສ຺ສ ຍໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ຕຕ຺ເຕນ ອໂຍສງ຺ກຸນາ ມຸຂໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຕໍ ໂລຫຄຸຬໍ ອາທິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕໍ ສໂຊຕິຠູຕໍ ມຸເຂ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ – ຕໍ ຕສ຺ສ ໂອຏ຺ຐມ຺ປິ ທເຫຍ຺ຍ ມຸຂມ຺ປິ ທເຫຍ຺ຍ ຊິວ຺ຫມ຺ປິ ທເຫຍ຺ຍ ກຓ຺ຐມ຺ປິ ທເຫຍ຺ຍ ອຸຣມ຺ປິ ທເຫຍ຺ຍ ອນ຺ຕມ຺ປິ ອນ຺ຕຄຸຓມ຺ປິ ອາທາຍ ອໂຘຠາຄໍ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕໂຕນິທານຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ຕ຺ເວວ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຍຎ຺ຈ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ…ເປ… ກສມ຺ພຸຊາໂຕ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຕມໍ ນຸ ໂຂ ວຣໍ – ຍໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສີເສ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຂນ຺ເຘ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ¶ ຕຕ຺ຕໍ ອໂຍມຎ຺ຈໍ ວາ ອໂຍປີຐໍ ວາ ອຠິນິສີທາເປຍ຺ຍ ວາ ອຠິນິປຊ຺ຊາເປຍ຺ຍ ວາ, ຍໍ ວາ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ¶ ວາ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ມຎ຺ຈປີຐໍ [ມຎ຺ຈໍ ວາ ປີຐໍ ວາ (ກ.)] ປຣິຠຸຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເອຕເທວ, ຠນ຺ເຕ, ວຣໍ – ຍໍ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ¶ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ມຎ຺ຈປີຐໍ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ທຸກ຺ຂຎ຺ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສີເສ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຂນ຺ເຘ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຕໍ ອໂຍມຎ຺ຈໍ ວາ ອໂຍປີຐໍ ວາ ອຠິນິສີທາເປຍ຺ຍ ວາ ອຠິນິປຊ຺ຊາເປຍ຺ຍ ວາ’’ຕິ.

‘‘ອາໂຣຈຍາມິ ¶ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິເວທຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາ ເອຕເທວ ຕສ຺ສ ວຣໍ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ…ເປ… ກສມ຺ພຸຊາຕສ຺ສ ຍໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສີເສ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຂນ຺ເຘ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຕໍ ອໂຍມຎ຺ຈໍ ວາ ອໂຍປີຐໍ ວາ ອຠິນິສີທາເປຍ຺ຍ ວາ ອຠິນິປຊ຺ຊາເປຍ຺ຍ ວາ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕໂຕນິທານຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຣຓໍ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ຕ຺ເວວ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຍຎ຺ຈ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ…ເປ… ກສມ຺ພຸຊາໂຕ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ມຎ຺ຈປີຐໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຕມໍ ນຸ ໂຂ ວຣໍ – ຍໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ອຸທ຺ຘໍປາທໍ ອໂຘສິຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຕາຍ ໂລຫກຸມ຺ຠິຍາ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ ອາທິຕ຺ຕາຍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕາຍ ສໂຊຕິຠູຕາຍ – ໂສ ຕຕ຺ຖ ເຜຓຸທ຺ເທຫກໍ ປຈ຺ຈມາໂນ ສກິມ຺ປິ ອຸທ຺ຘໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ສກິມ຺ປິ ອໂຘ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ສກິມ຺ປິ ຕິຣິຍໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຍໍ ວາ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ ¶ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ວິຫາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເອຕເທວ, ຠນ຺ເຕ, ວຣໍ – ຍໍ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ¶ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ວິຫາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ທຸກ຺ຂຎ຺ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ອຸທ຺ຘໍປາທໍ ອໂຘສິຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຕາຍ ໂລຫກຸມ຺ຠິຍາ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ ອາທິຕ຺ຕາຍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕາຍ ສໂຊຕິຠູຕາຍ – ໂສ ຕຕ຺ຖ ເຜຓຸທ຺ເທຫກໍ ປຈ຺ຈມາໂນ ສກິມ຺ປິ ອຸທ຺ຘໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ສກິມ຺ປິ ອໂຘ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ສກິມ຺ປິ ຕິຣິຍໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ອາໂຣຈຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິເວທຍາມິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາ ເອຕເທວ ຕສ຺ສ ວຣໍ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ປາປຘມ຺ມສ຺ສ…ເປ… ກສມ຺ພຸຊາຕສ຺ສ ຍໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ອຸທ຺ຘໍປາທໍ ອໂຘສິຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ…ເປ… ສກິມ຺ປິ ຕິຣິຍໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕໂຕນິທານຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຣຓໍ ¶ ວາ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ຕ຺ເວວ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຍຎ຺ຈ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ…ເປ… ກສມ຺ພຸຊາໂຕ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ວິຫາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ ¶ . ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ເຍສຎ຺ຈ [ເຍສໍ (?)] ມຍໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊາມ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ [… ປຣິກ຺ຂາຣານໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກ.)] ເຕສໍ ເຕ ກາຣາ ມຫປ຺ຜລາ ¶ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ມຫານິສໍສາ, ອມ຺ຫາກຎ຺ເຈວາຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອວຎ຺ຌາ ຠວິສ຺ສຕິ ສຜລາ ສອຸທ຺ຣຍາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອຕ຺ຕຕ຺ຖໍ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ອລເມວ ອປ຺ປມາເທນ ສມ຺ປາເທຕຸໍ; ປຣຕ຺ຖໍ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ¶ ອລເມວ ອປ຺ປມາເທນ ສມ຺ປາເທຕຸໍ; ອຸຠຍຕ຺ຖໍ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ອລເມວ ອປ຺ປມາເທນ ສມ຺ປາເທຕຸ’’’ນ຺ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ [ອິທມໂວຈ ຠຄວາ…ເປ… (ກ.)]. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ປນ ເວຍ຺ຍາກຣຓສ຺ມິໍ ຠຎ຺ຎມາເນ ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸຓ຺ຫໍ ໂລຫິຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຎ຺ຉິ [ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉິ (ກ.)]. ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕິໍສຸ – ‘‘ສຸທຸກ຺ກຣໍ ຠຄວາ, ສຸທຸກ຺ກຣໍ ຠຄວາ’’ຕິ. ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕານິ ວິມຸຈ຺ຈິໍສູຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໗໓. [ອ. ນິ. ໖.໕໔; ໗.໖໖] ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸເນຕ຺ໂຕ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ ຕິຕ຺ຖກໂຣ ກາເມສຸ ວີຕຣາໂຄ. ສຸເນຕ຺ຕສ຺ສ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຖຸໂນ ອເນການິ ສາວກສຕານິ ອເຫສຸໍ. ສຸເນຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ສາວການໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສຫພ຺ຍຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເຍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ [ເຍ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວ (ສີ. ສ຺ຍາ.)], ສຸເນຕ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສຫພ຺ຍຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕານິ ນປ຺ປສາເທສຸໍ ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ. ເຍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸເນຕ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສຫພ຺ຍຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕານິ ປສາເທສຸໍ ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ.

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ມູຄປກ຺ໂຂ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ…ເປ… ອຣເນມິ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ…ເປ… ກຸທ຺ທາລໂກ [ກຸທ຺ທາໂລ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ນາມ ສຕ຺ຖາ ¶ ອໂຫສິ…ເປ… ຫຕ຺ຖິປາໂລ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ…ເປ… ໂຊຕິປາໂລ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ…ເປ… ອຣໂກ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ ຕິຕ຺ຖກໂຣ ກາເມສຸ ວີຕຣາໂຄ ¶ . ອຣກສ຺ສ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຖຸໂນ ອເນການິ ສາວກສຕານິ ອເຫສຸໍ. ອຣໂກ ນາມ ສຕ຺ຖາ ສາວການໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສຫພ຺ຍຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເຍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣກສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສຫພ຺ຍຕາຍ ¶ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕານິ ນປ຺ປສາເທສຸໍ, ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ. ເຍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣກສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສຫພ຺ຍຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕານິ ປສາເທສຸໍ, ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍ ອິເມ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຖາເຣ ຕິຕ຺ຖກເຣ ກາເມສຸ ວີຕຣາເຄ ອເນກສຕປຣິວາເຣ ສສາວກສງ຺ເຆ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ອກ຺ໂກເສຍ຺ຍ ປຣິຠາເສຍ຺ຍ, ພຫຸໍ ໂສ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຖາເຣ ຕິຕ຺ຖກເຣ ກາເມສຸ ວີຕຣາເຄ ອເນກສຕປຣິວາເຣ ສສາວກສງ຺ເຆ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ອກ຺ໂກເສຍ຺ຍ ປຣິຠາເສຍ຺ຍ, ພຫຸໍ ໂສ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສເວຍ຺ຍ. ໂຍ ເອກໍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ, ອຍໍ ຕໂຕ ພຫຸຕຣໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ເອວຣູປິໍ ຂນ຺ຕິໍ ວທາມິ ຍຖາມໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ’’.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ນ ໂນ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ [ນ ຕ຺ເວວ ອມ຺ຫໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ (ສ຺ຍາ.) ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາເຍ ອຎ຺ຎຖາ ທິສ຺ສຕິ] ຈິຕ຺ຕານິ ປທຸຏ຺ຐານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ນວມໍ.

໗໔. ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣໂກ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ ຕິຕ຺ຖກໂຣ ກາເມສຸ ¶ ວີຕຣາໂຄ. ອຣກສ຺ສ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຖຸໂນ ອເນການິ ສາວກສຕານິ ອເຫສຸໍ. ອຣໂກ ສຕ຺ຖາ ສາວການໍ ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ – ອປ຺ປກໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຊີວິຕໍ ມນຸສ຺ສານໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ລຫຸກໍ [ລຫຸສໍ (ຏີກາ)] ພຫຸທຸກ຺ຂໍ ພຫຸປາຍາສໍ ມນ຺ຕາຍໍ [ມນ຺ຕາຍ (ສພ຺ພຕ຺ຖ) ຏີກາ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ] ໂພທ຺ຘພ຺ພໍ ¶ , ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຸສລໍ, ຈຣິຕພ຺ພໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ນຕ຺ຖິ ຊາຕສ຺ສ ອມຣຓໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ¶ ¶ , ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕິຓຄ຺ເຄ ອຸສ຺ສາວພິນ຺ທຸ ສູຣິເຍ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຂິປ຺ປໍເຍວ ປຏິວິຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ ໂຫຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸສ຺ສາວພິນ຺ທູປມໍ ຊີວິຕໍ ມນຸສ຺ສານໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ລຫຸກໍ ພຫຸທຸກ຺ຂໍ ພຫຸປາຍາສໍ ມນ຺ຕາຍໍ ໂພທ຺ຘພ຺ພໍ, ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຸສລໍ, ຈຣິຕພ຺ພໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ນຕ຺ຖິ ຊາຕສ຺ສ ອມຣຓໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຖຸລ຺ລຜຸສິຕເກ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ອຸທກພຸພ຺ພຸຬໍ [ອຸທກປຸປ຺ຜຸຬໍ (ກ.)] ຂິປ຺ປໍເຍວ ປຏິວິຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ ໂຫຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸທກພຸພ຺ພຸຬູປມໍ ຊີວິຕໍ ມນຸສ຺ສານໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ລຫຸກໍ ພຫຸທຸກ຺ຂໍ ພຫຸປາຍາສໍ ມນ຺ຕາຍໍ ໂພທ຺ຘພ຺ພໍ, ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຸສລໍ, ຈຣິຕພ຺ພໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ນຕ຺ຖິ ຊາຕສ຺ສ ອມຣຓໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸທເກ ທຓ຺ຑຣາຊິ ຂິປ຺ປໍເຍວ ປຏິວິຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກາ ໂຫຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸທເກ ທຓ຺ຑຣາຊູປມໍ ຊີວິຕໍ ມນຸສ຺ສານໍ ປຣິຕ຺ຕໍ…ເປ… ນຕ຺ຖິ ຊາຕສ຺ສ ອມຣຓໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ນທີ ປພ຺ພເຕຍ຺ຍາ ທູຣງ຺ຄມາ ສີຆໂສຕາ ຫາຣຫາຣິນີ, ນຕ຺ຖິ ໂສ ຂໂຓ ວາ ລໂຍ ວາ ມຸຫຸຕ຺ໂຕ ວາ ຍໍ ສາ [ຍາຍ (ກ.)] ອາວຕ຺ຕຕິ [ຖຣຕິ (ສີ.), ຘຣຕິ (ສ຺ຍາ.), ອວຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ (?)], ອຖ ໂຂ ສາ ຄຈ຺ຉເຕວ ວຕ຺ຕເຕວ ສນ຺ທເຕວ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ນທີປພ຺ພເຕຍ຺ຍູປມໍ ຊີວິຕໍ ມນຸສ຺ສານໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ລຫຸກໍ…ເປ… ນຕ຺ຖິ ຊາຕສ຺ສ ອມຣຓໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ພລວາ ປຸຣິໂສ ¶ ຊິວ຺ຫຄ຺ເຄ ເຂຬປິຓ຺ຑໍ ສໍຍູຫິຕ຺ວາ ອກສິເຣເນວ ວເມຍ຺ຍ [ປຕາເປຍ຺ຍ (ກ.)]; ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເຂຬປິຓ຺ຑູປມໍ ຊີວິຕໍ ມນຸສ຺ສານໍ ປຣິຕ຺ຕໍ…ເປ… ນຕ຺ຖິ ຊາຕສ຺ສ ອມຣຓໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ທິວສໍສນ຺ຕຕ຺ເຕ ອໂຍກຏາເຫ ¶ ມໍສເປສິ [ມໍສເປສີ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ປກ຺ຂິຕ຺ຕາ ຂິປ຺ປໍເຍວ ປຏິວິຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກາ ໂຫຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມໍສເປສູປມໍ ຊີວິຕໍ ມນຸສ຺ສານໍ ປຣິຕ຺ຕໍ…ເປ… ນຕ຺ຖິ ຊາຕສ຺ສ ອມຣຓໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຄາວີ ວຊ຺ຌາ ອາຆາຕນໍ ນີຍມານາ ຍໍ ຍເທວ ປາທໍ ອຸທ຺ຘຣຕິ, ສນ຺ຕິເກວ ¶ ໂຫຕິ ວຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກວ ມຣຓສ຺ສ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂຄວຊ຺ຌູປມໍ [ຄາວີວຊ຺ຌູປມໍ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ຊີວິຕໍ ມນຸສ຺ສານໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ລຫຸກໍ ພຫຸທຸກ຺ຂໍ ພຫຸປາຍາສໍ ¶ ມນ຺ຕາຍໍ ໂພທ຺ຘພ຺ພໍ, ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຸສລໍ, ຈຣິຕພ຺ພໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ນຕ຺ຖິ ຊາຕສ຺ສ ອມຣຓ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍນ ມນຸສ຺ສານໍ ສຏ຺ຐິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສິ, ປຎ຺ຈວສ຺ສສຕິກາ ກຸມາຣິກາ ອລໍປເຕຍ຺ຍາ ອໂຫສິ. ເຕນ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍນ ມນຸສ຺ສານໍ ຉເຬວ ອາພາຘາ ອເຫສຸໍ – ສີຕໍ, ອຸຓ຺ຫໍ, ຊິຆຈ຺ຉາ, ປິປາສາ, ອຸຈ຺ຈາໂຣ, ປສ຺ສາໂວ. ໂສ ຫິ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣໂກ ສຕ຺ຖາ ເອວໍ ທີຆາຍຸເກສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ເອວໍ ຈິຣຏ຺ຐິຕິເກສຸ ເອວໍ ອປ຺ປາພາເຘສຸ ສາວການໍ ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສຕິ – ‘ອປ຺ປກໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຊີວິຕໍ ມນຸສ຺ສານໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ລຫຸກໍ ພຫຸທຸກ຺ຂໍ ພຫຸປາຍາສໍ ມນ຺ຕາຍໍ ໂພທ຺ຘພ຺ພໍ, ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຸສລໍ, ຈຣິຕພ຺ພໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ນຕ຺ຖິ ຊາຕສ຺ສ ອມຣຓ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເອຕຣຫິ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອປ຺ປກໍ ຊີວິຕໍ ມນຸສ຺ສານໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ລຫຸກໍ ພຫຸທຸກ຺ຂໍ ພຫຸປາຍາສໍ ມນ຺ຕາຍໍ ໂພທ຺ຘພ຺ພໍ, ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຸສລໍ, ຈຣິຕພ຺ພໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ນຕ຺ຖິ ຊາຕສ຺ສ ອມຣຓ’ນ຺ຕິ. ເອຕຣຫິ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ໂຍ ຈິຣໍ ຊີວຕິ ໂສ ວສ຺ສສຕໍ ອປ຺ປໍ ວາ ຠິຍ຺ໂຍ. ວສ຺ສສຕໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊີວນ຺ໂຕ ຕີຓິເຍວ ອຸຕຸສຕານິ ຊີວຕິ – ອຸຕຸສຕໍ ເຫມນ຺ຕານໍ, ອຸຕຸສຕໍ ຄິມ຺ຫານໍ, ອຸຕຸສຕໍ ວສ຺ສານໍ. ຕີຓິ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຕຸສຕານິ ຊີວນ຺ໂຕ ທ຺ວາທສ [ທ຺ວາທສໍ (ສີ. ກ.)] ເຍວ ມາສສຕານິ ຊີວຕິ – ຈຕ຺ຕາຣິ ມາສສຕານິ ເຫມນ຺ຕານໍ ¶ , ຈຕ຺ຕາຣິ ມາສສຕານິ ຄິມ຺ຫານໍ, ຈຕ຺ຕາຣິ ມາສສຕານິ ວສ຺ສານໍ. ທ຺ວາທສ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາສສຕານິ ຊີວນ຺ໂຕ ຈຕຸວີສຕິເຍວ ອທ຺ຘມາສສຕານິ ຊີວຕິ – ອຏ຺ຐທ຺ຘມາສສຕານິ ເຫມນ຺ຕານໍ, ອຏ຺ຐທ຺ຘມາສສຕານິ ຄິມ຺ຫານໍ, ອຏ຺ຐທ຺ຘມາສສຕານິ ວສ຺ສານໍ. ຈຕຸວີສຕິ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອທ຺ຘມາສສຕານິ ຊີວນ຺ໂຕ ຉຕ຺ຕິໍສໍເຍວ ຣຕ຺ຕິສຫສ຺ສານິ ຊີວຕິ – ທ຺ວາທສ ຣຕ຺ຕິສຫສ຺ສານິ ເຫມນ຺ຕານໍ, ທ຺ວາທສ ຣຕ຺ຕິສຫສ຺ສານິ ຄິມ຺ຫານໍ, ທ຺ວາທສ ຣຕ຺ຕິສຫສ຺ສານິ ວສ຺ສານໍ. ຉຕ຺ຕິໍສໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຕ຺ຕິສຫສ຺ສານິ ຊີວນ຺ໂຕ ທ຺ເວສຕ຺ຕຕິເຍວ [ທ຺ເວສຕ຺ຕຕິຎ຺ເຎວ (ສ຺ຍາ.), ທ຺ເວສຕ຺ຕຕິຎ຺ເຈວ (ກ.)] ຠຕ຺ຕສຫສ຺ສານິ ຠຸຎ຺ຊຕິ – ຈຕຸວີສຕິ ຠຕ຺ຕສຫສ຺ສານິ ເຫມນ຺ຕານໍ, ຈຕຸວີສຕິ ຠຕ຺ຕສຫສ຺ສານິ ຄິມ຺ຫານໍ, ຈຕຸວີສຕິ ຠຕ຺ຕສຫສ຺ສານິ ວສ຺ສານໍ ສທ຺ຘິໍ ມາຕຸຖຎ຺ຎາຍ ສທ຺ຘິໍ ຠຕ຺ຕນ຺ຕຣາເຍນ.

‘‘ຕຕ຺ຣິເມ ຠຕ຺ຕນ຺ຕຣາຍາ ກປິມິທ຺ໂຘປິ ຠຕ຺ຕໍ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ທຸກ຺ຂິໂຕປິ ຠຕ຺ຕໍ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ພ຺ຍາຘິໂຕປິ ¶ ຠຕ຺ຕໍ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ອຸໂປສຖິໂກປິ ຠຕ຺ຕໍ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ ¶ , ອລາຠເກນປິ ຠຕ຺ຕໍ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ວສ຺ສສຕາຍຸກສ຺ສ ມນຸສ຺ສສ຺ສ ອາຍຸປິ ສງ຺ຂາໂຕ [ສງ຺ຂາຕໍ (?)], ອາຍຸປ຺ປມາຓມ຺ປິ ສງ຺ຂາຕໍ, ອຸຕູປິ ສງ຺ຂາຕາ, ສໍວຈ຺ຉຣາປິ ສງ຺ຂາຕາ, ມາສາປິ ສງ຺ຂາຕາ, ອທ຺ຘມາສາປິ ສງ຺ຂາຕາ, ຣຕ຺ຕິປິ ສງ຺ຂາຕາ, ທິວາປິ ສງ຺ຂາຕາ, ຠຕ຺ຕາປິ ສງ຺ຂາຕາ, ຠຕ຺ຕນ຺ຕຣາຍາປິ ¶ ສງ຺ຂາຕາ. ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຖາຣາ ກຣຓີຍໍ ສາວການໍ ຫິເຕສິນາ ອນຸກມ຺ປເກນ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ; ກຕໍ ໂວ ຕໍ ມຍາ ເອຕານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຸກ຺ຂມູລານິ ເອຕານິ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານິ. ຌາຍຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາ ປມາທຕ຺ຖ; ມາ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ອຫຸວຕ຺ຖ. ອຍໍ ໂວ ອມ຺ຫາກໍ ອນຸສາສນີ’’ຕິ. ທສມໍ.

ຫິຣີສູຣິຍໍ ອຸປມາ, ຘມ຺ມຎ຺ຎູ ປາຣິຉຕ຺ຕກໍ;

ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຠາວນາ ອຄ຺ຄິ, ສຸເນຕ຺ຕອຣເກນ ຈາຕິ.

໗໕. [ປຣິ. ໓໒໗] ‘‘ສຕ຺ຕຫິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ວິນຍຘໂຣ ໂຫຕິ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ອນາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ລຫຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ສີລວາ ໂຫຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ, ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ວິນຍຘໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໗໖. [ປຣິ. ໓໒໗] ‘‘ສຕ຺ຕຫິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ວິນຍຘໂຣ ໂຫຕິ. ກຕເມຫິ ¶ ສຕ຺ຕຫິ? ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ອນາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ລຫຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ອຸຠຍານິ ໂຂ ປນສ຺ສ ປາຕິໂມກ຺ຂານິ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສ຺ວາຄຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ສຸວິຠຕ຺ຕານິ ສຸປ຺ປວຕ຺ຕີນິ ສຸວິນິຈ຺ຉິຕານິ ສຸຕ຺ຕໂສ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໂສ, ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ¶ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ວິນຍຘໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໗໗. ‘‘ສຕ຺ຕຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ວິນຍຘໂຣ ໂຫຕິ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ ¶ , ອນາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ລຫຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ວິນເຍ ໂຂ ປນ ຐິໂຕ ໂຫຕິ ອສໍຫີໂຣ, ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ວິນຍຘໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໗໘. [ປຣິ. ໓໒໗] ‘‘ສຕ຺ຕຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ວິນຍຘໂຣ ໂຫຕິ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ອນາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ລຫຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ, ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ¶ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ. ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ¶ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ວິນຍຘໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໗໙. ‘‘ສຕ຺ຕຫິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ [ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກ.) ອນນ຺ຕຣສຸຕ຺ຕທ຺ເວເຍ ປນ ອິທໍ ປາຐນານຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ. ປຣິ. ໓໒໗] ວິນຍຘໂຣ ໂສຠຕິ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ອນາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ລຫຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ສີລວາ ໂຫຕິ…ເປ… ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ, ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິນຍຘໂຣ ໂສຠຕີ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໘໐. ‘‘ສຕ຺ຕຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິນຍຘໂຣ ໂສຠຕິ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ອນາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ລຫຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ອຸຠຍານິ ¶ ໂຂ ປນສ຺ສ ປາຕິໂມກ຺ຂານິ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສ຺ວາຄຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ສຸວິຠຕ຺ຕານິ ສຸປ຺ປວຕ຺ຕີນິ ສຸວິນິຈ຺ຉິຕານິ ສຸຕ຺ຕໂສ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໂສ, ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ…ເປ… ອກສິຣລາຠີ, ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິນຍຘໂຣ ໂສຠຕີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໘໑. ‘‘ສຕ຺ຕຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິນຍຘໂຣ ໂສຠຕິ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ອນາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ລຫຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ ¶ , ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ວິນເຍ ໂຂ ປນ ຐິໂຕ ໂຫຕິ ອສໍຫີໂຣ, ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ…ເປ… ອກສິຣລາຠີ, ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມຫິ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິນຍຘໂຣ ໂສຠຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘໒. ‘‘ສຕ຺ຕຫິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ [ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ (ກ.)] ວິນຍຘໂຣ ໂສຠຕິ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ອນາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ລຫຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ຄຣຸກໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ, ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ…ເປ… ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິນຍຘໂຣ ໂສຠຕີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໘໓. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຸປາລິ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຸປາລິ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສາຘຸ ¶ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸ, ຍມຫໍ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອຸປາລິ, ຘມ຺ເມ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ນ ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ອຸປສມາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’ຕິ ¶ ; ເອກໍເສນ, ອຸປາລິ, ຘາເຣຍ຺ຍາສິ – ‘ເນໂສ ຘມ຺ໂມ ເນໂສ ວິນໂຍ ເນຕໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’ນ຺ຕິ. ເຍ ຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອຸປາລິ, ຘມ຺ເມ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ອຸປສມາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’ຕິ; ເອກໍເສນ, ອຸປາລິ, ຘາເຣຍ຺ຍາສິ – ‘ເອໂສ ຘມ຺ໂມ ເອໂສ ວິນໂຍ ເອຕໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’’’ນ຺ຕິ. ນວມໍ.

໘໔. ‘‘ສຕ຺ຕິເມ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິກຣຓສມຖາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອຘິກຣຓານໍ ສມຖາຍ ວູປສມາຍ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ສມ຺ມຸຂາວິນໂຍ ທາຕພ຺ໂພ ¶ , ສຕິວິນໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ອມູຬ຺ຫວິນໂຍ ທາຕພ຺ໂພ [ປຏິຎ຺ຎາຕກຣຓໍ, ເຍຠຸຍ຺ຍສ຺ສິກາ, ຕສ຺ສປາປິຍ຺ຍສ຺ສິກາ, ຕິຓວຕ຺ຖາຣໂກ (ສ຺ຍາ.) ທີ. ນິ. ໓.໓໓໒ ສງ຺ຄີຕິສຸຕ຺ເຕນ ຈ ປາຈິ. ໖໕໕ ວິນເຍນ ຈ ສໍສນ຺ເທຕພ຺ພໍ], ປຏິຎ຺ຎາຕກຣຓໍ ທາຕພ຺ພໍ, ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາ ທາຕພ຺ພາ, ຕສ຺ສປາປິຍສິກາ ທາຕພ຺ພາ, ຕິຓວຕ຺ຖາຣໂກ ທາຕພ຺ໂພ [ປຏິຎ຺ຎາຕກຣຓໍ, ເຍຠຸຍ຺ຍສ຺ສິກາ, ຕສ຺ສປາປິຍ຺ຍສ຺ສິກາ, ຕິຓວຕ຺ຖາຣໂກ (ສ຺ຍາ.) ທີ. ນິ. ໓.໓໓໒ ສງ຺ຄີຕິສຸຕ຺ເຕນ ຈ ປາຈິ. ໖໕໕ ວິນເຍນ ຈ ສໍສນ຺ເທຕພ຺ພໍ]. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ອຘິກຣຓສມຖາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອຘິກຣຓານໍ ສມຖາຍ ວູປສມາຍາ’’ຕິ. ທສມໍ.

ຈຕຸໂຣ ວິນຍຘຣາ, ຈຕຸໂຣ ເຈວ ໂສຠນາ;

ສາສນໍ ອຘິກຣຓ-ສມເຖນຏ຺ຐເມ ທສາຕິ.

໘໕. [ມຫານິ. ໑໘; ຈູຬນິ. ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໘] ‘‘ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ. ກຕເມສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ? ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ຠິນ຺ນາ ໂຫຕິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາ ຠິນ຺ນາ ໂຫຕິ, ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ ຠິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຣາໂຄ ຠິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂທໂສ ຠິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂມໂຫ ຠິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ມາໂນ ຠິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຘມ຺ມານໍ ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕີ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໘໖. ສຕ຺ຕນ຺ນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ ສມິຕຕ຺ຕາ ສມໂຓ ໂຫຕິ…ເປ…. ທຸຕິຍໍ.

໘໗. ພາຫິຕຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂຫຕິ…ເປ…. ຕຕິຍໍ.

໘໘. ນິສ຺ສຸຕຕ຺ຕາ [ນິສ຺ສຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ (ສ຺ຍາ.) ມ. ນິ. ໑.໔໓໔ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ໂສຕ຺ຕິໂຍ [ໂສຕ຺ຖິໂກ (ສີ.), ໂສຕ຺ຕິໂກ (ສ຺ຍາ.)] ໂຫຕິ…ເປ…. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໘໙. ນ຺ຫາຕຕ຺ຕາ ¶ ¶ ນ຺ຫາຕໂກ [ນຫາຕຕ຺ໂຕ ນຫາຕໂກ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ໂຫຕິ…ເປ…. ປຎ຺ຈມໍ.

໙໐. ວິທິຕຕ຺ຕາ ¶ ເວທຄູ ໂຫຕິ…ເປ…. ຉຏ຺ຐໍ.

໙໑. ອາຣກຕ຺ຕາ ¶ [ອຣຫຕ຺ຕາ (ສີ.), ອຣີ ຫຕຕ຺ຕາ (ກ.) ມ. ນິ. ໑.໔໓໔ ປາຬິ ອຏ຺ຐກຖາຏີກາ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ສ຺ຍາມໂປຕ຺ຖເກ ປນ ສກລມ຺ປິ ອິທໍ ສຕ຺ຕມສຸຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ] ອຣິໂຍ ໂຫຕິ…ເປ…. ສຕ຺ຕມໍ.

໙໒. ‘‘ອາຣກຕ຺ຕາ ອຣຫາ ໂຫຕິ. ກຕເມສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ? ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ອາຣກາ ໂຫຕິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອາຣກາ ໂຫຕິ, ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ ອາຣໂກ ໂຫຕິ, ຣາໂຄ ອາຣໂກ ໂຫຕິ, ໂທໂສ ອາຣໂກ ໂຫຕິ, ໂມໂຫ ອາຣໂກ ໂຫຕິ, ມາໂນ ອາຣໂກ ໂຫຕິ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຘມ຺ມານໍ ອາຣກຕ຺ຕາ ອຣຫາ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙໓. ‘‘ສຕ຺ຕິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສທ຺ຘມ຺ມາ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ອສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ອຫິຣິໂກ ໂຫຕິ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ, ກຸສີໂຕ ໂຫຕິ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ໂຫຕິ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ອສທ຺ຘມ຺ມາ’’ຕິ. ນວມໍ.

໙໔. ‘‘ສຕ຺ຕິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘມ຺ມາ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ຫິຣີມາ ໂຫຕິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ສຕິມາ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ສທ຺ຘມ຺ມາ’’ຕິ. ທສມໍ.

ຠິກ຺ຂຸໍ ¶ ສມໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ໂສຕ຺ຕິໂຍ ເຈວ ນ຺ຫາຕໂກ;

ເວທຄູ ອຣິໂຍ ອຣຫາ, ອສທ຺ຘມ຺ມາ ຈ ສທ຺ຘມ຺ມາຕິ.

໙໕. ‘‘ສຕ຺ຕິເມ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ອາຫຸເນຍ຺ຍາ…ເປ… ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ ອຎ຺ຊລິກຣຓີຍາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎີ ອນິຈ຺ຈປຏິສໍເວທີ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ ເຈຕສາ ອຘິມຸຈ຺ຈມາໂນ ປຎ຺ຎາຍ ປຣິໂຍຄາຫມາໂນ. ໂສ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ¶ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎີ ¶ ອນິຈ຺ຈປຏິສໍເວທີ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ ເຈຕສາ ອຘິມຸຈ຺ຈມາໂນ ປຎ຺ຎາຍ ປຣິໂຍຄາຫມາໂນ. ຕສ຺ສ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອາສວປຣິຍາທານຎ຺ຈ ໂຫຕິ ຊີວິຕປຣິຍາທານຎ຺ຈ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎີ ອນິຈ຺ຈປຏິສໍເວທີ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓໍ ເຈຕສາ ອຘິມຸຈ຺ຈມາໂນ ປຎ຺ຎາຍ ປຣິໂຍຄາຫມາໂນ. ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ…ເປ… ອຸປຫຈ຺ຈປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ…ເປ… ອສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ…ເປ… ສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ…ເປ… ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕ ໂຫຕິ ອກນິຏ຺ຐຄາມີ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕ ປຸຄ຺ຄລາ ອາຫຸເນຍ຺ຍາ ປາຫຸເນຍ຺ຍາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ ອຎ຺ຊລິກຣຓີຍາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ.

໙໖-໖໒໒. ສຕ຺ຕິເມ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ອາຫຸເນຍ຺ຍາ ປາຫຸເນຍ຺ຍາ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ…ເປ… ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ…ເປ… ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ຂຍານຸປສ຺ສີ ¶ ວິຫຣຕິ…ເປ… ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ວຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ…ເປ… ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ວິຣາຄານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ…ເປ… ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ນິໂຣຘານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ…ເປ… ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ…ເປ….

ໂສຕສ຺ມິໍ…ເປ… ຆານສ຺ມິໍ… ຊິວ຺ຫາຍ… ກາຍສ຺ມິໍ… ມນສ຺ມິໍ…ເປ….

ຣູເປສຸ…ເປ… ສທ຺ເທສຸ… ຄນ຺ເຘສຸ… ຣເສສຸ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພສຸ ¶ … ຘມ຺ເມສຸ ¶ …ເປ….

ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓ…ເປ… ໂສຕວິຎ຺ຎາເຓ… ຆານວິຎ຺ຎາເຓ… ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ຎາເຓ… ກາຍວິຎ຺ຎາເຓ… ມໂນວິຎ຺ຎາເຓ…ເປ….

ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ເສ…ເປ… ໂສຕສມ຺ຜສ຺ເສ… ຆານສມ຺ຜສ຺ເສ… ຊິວ຺ຫາສມ຺ຜສ຺ເສ… ກາຍສມ຺ຜສ຺ເສ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ເສ…ເປ….

ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາຍ ເວທນາຍ…ເປ… ໂສຕສມ຺ຜສ຺ສຊາຍ ເວທນາຍ… ຆານສມ຺ຜສ຺ສຊາຍ ເວທນາຍ… ຊິວ຺ຫາສມ຺ຜສ຺ສຊາຍ ເວທນາຍ… ກາຍສມ຺ຜສ຺ສຊາຍ ເວທນາຍ… ມໂນສມ຺ຜສ຺ສຊາຍ ເວທນາຍ…ເປ….

ຣູປສຎ຺ຎາຍ…ເປ… ສທ຺ທສຎ຺ຎາຍ… ຄນ຺ຘສຎ຺ຎາຍ… ຣສສຎ຺ຎາຍ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສຎ຺ຎາຍ… ຘມ຺ມສຎ຺ຎາຍ…ເປ….

ຣູປສຎ຺ເຈຕນາຍ…ເປ… ສທ຺ທສຎ຺ເຈຕນາຍ… ຄນ຺ຘສຎ຺ເຈຕນາຍ… ຣສສຎ຺ເຈຕນາຍ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສຎ຺ເຈຕນາຍ… ຘມ຺ມສຎ຺ເຈຕນາຍ…ເປ….

ຣູປຕຓ຺ຫາຍ…ເປ… ສທ຺ທຕຓ຺ຫາຍ… ຄນ຺ຘຕຓ຺ຫາຍ… ຣສຕຓ຺ຫາຍ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຕຓ຺ຫາຍ… ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາຍ…ເປ….

ຣູປວິຕກ຺ເກ ¶ …ເປ… ສທ຺ທວິຕກ຺ເກ… ຄນ຺ຘວິຕກ຺ເກ… ຣສວິຕກ຺ເກ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພວິຕກ຺ເກ… ຘມ຺ມວິຕກ຺ເກ…ເປ….

ຣູປວິຈາເຣ…ເປ… ສທ຺ທວິຈາເຣ… ຄນ຺ຘວິຈາເຣ… ຣສວິຈາເຣ… ໂຜຏ຺ຐພ຺ພວິຈາເຣ… ຘມ຺ມວິຈາເຣ…ເປ….

‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ¶ [( ) ສີ. ສ຺ຍາ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ] …ເປ… ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘ… ເວທນາກ຺ຂນ຺ເຘ… ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘ… ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ເຘ… ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ເຘ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ…ເປ… ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ… ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ… ຂຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ… ວຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ… ວິຣາຄານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ… ນິໂຣຘານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ… ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ…ເປ… ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ.

‘‘ຉທ຺ວາຣາຣມ຺ມເຓສ຺ເວຕ຺ຖ, ວິຎ຺ຎາເຓສຸ ຈ ຜສ຺ເສສຸ;

ເວທນາສຸ ຈ ທ຺ວາຣສ຺ສ, ສຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ວິສຸໍ ອຏ຺ຐ.

‘‘ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ເຈຕນາ ຕຓ຺ຫາ, ວິຕກ຺ເກສຸ ວິຈາເຣ ຈ;

ໂຄຈຣສ຺ສ ວິສຸໍ ອຏ຺ຐ, ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ຈ ປຈ຺ເຈເກ.

‘‘ໂສຬສສ຺ເວຕ຺ຖ ມູເລສຸ, ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາ;

ຂຍາ ວຍາ ວິຣາຄາ ຈ, ນິໂຣຘາ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ.

‘‘ກມໍ ອຏ຺ຐານຸປສ຺ສນາ, ໂຍເຊຕ຺ວານ ວິສຸໍ ວິສຸໍ;

ສມ຺ປິຓ຺ຑິເຕສຸ ສພ຺ເພສຸ, ໂຫນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ສຕານິ ຈ;

ອຏ຺ຐວີສຕິ ສຸຕ຺ຕານິ, ອາຫຸເນຍ຺ເຍ ຈ ວຄ຺ຄິເກ’’ [ອິມາ ອຸທ຺ທານຄາຖາໂຍ ສີ. ສ຺ຍາ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ].

໖໒໓. ‘‘ຣາຄສ຺ສ ¶ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ – ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ອິເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ.

໖໒໔. ‘‘ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກຕເມ ¶ ສຕ຺ຕ? ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ອສຸຠສຎ຺ຎາ, ອາທີນວສຎ຺ຎາ, ປຫານສຎ຺ຎາ, ວິຣາຄສຎ຺ຎາ, ນິໂຣຘສຎ຺ຎາ – ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ອິເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ.

໖໒໕. ‘‘ຣາຄສ຺ສ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ອສຸຠສຎ຺ຎາ, ມຣຓສຎ຺ຎາ, ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎາ, ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕສຎ຺ຎາ, ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ອນິຈ຺ເຈ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາ, ທຸກ຺ເຂ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ – ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ອິເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ.

໖໒໖-໖໕໒. ‘‘ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິຎ຺ຎາຍ…ເປ… ປຣິກ຺ຂຍາຍ… ປຫານາຍ… ຂຍາຍ… ວຍາຍ… ວິຣາຄາຍ… ນິໂຣຘາຍ… ຈາຄາຍ…ເປ… ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ ອິເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ.

໖໕໓-໑໑໓໒. ‘‘ໂທສສ຺ສ…ເປ… ໂມຫສ຺ສ… ໂກຘສ຺ສ… ອຸປນາຫສ຺ສ… ມກ຺ຂສ຺ສ… ປຬາສສ຺ສ… ອິສ຺ສາຍ… ມຈ຺ຉຣິຍສ຺ສ… ມາຍາຍ… ສາເຐຍ຺ຍສ຺ສ… ຖມ຺ຠສ຺ສ… ສາຣມ຺ຠສ຺ສ… ມານສ຺ສ… ອຕິມານສ຺ສ… ມທສ຺ສ… ປມາທສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາຍ…ເປ… ປຣິຎ຺ຎາຍ… ປຣິກ຺ຂຍາຍ… ປຫານາຍ… ຂຍາຍ… ວຍາຍ… ວິຣາຄາຍ… ນິໂຣຘາຍ… ຈາຄາຍ… ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ ອິເມ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ¶ ¶ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.