📜
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
Mahāvaṃsapāḷi
Pathamapariccheda
Mahiyaṅgaṇāgamanaṃ
Namassitvāna ¶ sambuddhaṃ, susuddhaṃ suddhavaṃsajaṃ;
Mahāvaṃsaṃ pavakkhāmi, nānānūnādhikārikaṃ.
Porāṇehi kato’peso, ativitthārito kvaci;
Atīva kvaci saṃkhitto, anekapunaruttako.
Vajjitaṃ tehi dosehi, sukhaggahaṇadhāraṇaṃ;
Pasādasaṃvegakaraṃ, sutito ca upāgataṃ.
Pasādajanake ṭhāne, tathā saṃvegakārake;
Janayanto pasādañca, saṃvegañca suṇātha taṃ.
Dīpaṅkarañhi sambuddhaṃ, passitvā no jino purā;
Lokaṃ dukkhā pamocetuṃ, bodhāya paṇidhiṃ akā.
Tato tañceva sambuddhaṃ, koṇḍaññaṃ maṅgalaṃ muniṃ;
Sumanaṃ revataṃ buddhaṃ, sobhitañca mahāmuniṃ.
Anomadassiṃ sambuddhaṃ, padumaṃ nāradaṃ jinaṃ;
Padumuttarasambuddhaṃ, sumedhañca tathāgataṃ.
Sujātaṃ piyadassiñca, atthadassiñca nāyakaṃ;
Dhammadassiñca siddhatthaṃ, tissaṃ phussajinaṃ tathā.
Vipassiṃ sikhīsambuddhaṃ, sambuddhaṃ vessabhuṃ vibhuṃ;
Kakusandhañca sambuddhaṃ, koṇāgamanameva ca.
Kassapaṃ sugatañca’me, sambuddhe catuvīsati;
Ārādhetvā mahāvīro, tehi bodhāya byākato.
Puretvā ¶ pāramī sabbā, patvā sambodhimuttamaṃ;
Uttamo gotamo buddho, satte dukkhā pamocayi.
Magadhesu ruvelāyaṃ, bodhimūle mahāmuni;
Visākhapuṇṇamāyaṃ so, patto sambodhimuttamaṃ.
Sattāhāni tahiṃ satta, so vimuttisukhaṃ paraṃ;
Vindantaṃ madhurattañca, dassayanto vasī vasi.
Tato bārāṇasiṃ gantvā, dhammacakkaṃ pagattayi;
Tattha vassa vasanto’va, saṭṭhiṃ arahataṃ akā.
Te dhammadesanatthāya, vissajjetvāna bhikkhavo;
Vinetvā ca tato tiṃsa-sahā ye bhaddavaggiye.
Sahassajaṭile nātho, vinetuṃ kassapādike;
Hemante uruvelāyaṃ, vasite paripācayaṃ.
Uruvelakassapassa, mahāyaññe upaṭṭhite;
Tassa’ttano nāgamane, icchācāraṃ vijāniya.
Uttarakuruto bhikkhaṃ, āharitvā rimaddano;
Anotattadahe bhutvā, sāyanhasamaye sayaṃ.
Bodhito navame māse, phussapuṇṇamiyaṃ jino;
Laṅkādīpaṃ visodhetuṃ, laṅkādīpamupāgami.
Sāsanujjotanaṃ ṭhānaṃ, laṃkā ñātā jinena hi;
Yakkhapuṇṇāya laṅkāya, yakkhā nibbā siyāti ca.
Ñātova laṅkāmajjhamhi, gaṅgābhīre manorame;
Tiyojanāya te ramme, ekayojanavitthate.
Mahānāgavanuyyāne, yakkhasaṅgāmabhūmiyā;
Laṅkādīpaṭṭhayakkhānaṃ, mahāyakkhasamāgamo.
Upāgato taṃ sugato, mahāyakkhasamāgamaṃ;
Samāgamassa majjhamhi, tattha tesaṃ siropari.
Mahiyaṅgaṇathūpassa, ṭhāne vehāyasaṃ jino;
Vuṭṭhivātandhakāresi, tesaṃ saṃvejanaṃ akā.
Te bhayaṭṭhā’bhayaṃ yakkhā, ayācuṃ abhayaṃ jinaṃ;
Jino abhayado āha, yakkhe te’ti bhayaddīte.
Yakkhā ¶ bhayaṃ vo dukkhañca, harissāmi idaṃ ahaṃ;
Tumhe nisajjaṭhānaṃ me, samaggā detha no idha.
Āhu te sugataṃ yakkhā, dema mārisa te idha;
Sabbepi sakalaṃ dīpaṃ, dehi no abhayaṃ tuvaṃ.
Bhayaṃ sītaṃ tamaṃ tesaṃ, hantvā taṃ dinnabhūmiyaṃ;
Cammakkhandhaṃ attharitvā, tatthā’ sīno jino tato.
Cammakkhaṇḍaṃ pasāresi, ādittaṃ taṃ samantato;
Ghammābhibhūtā te bhītā, ṭhitā ante samantato.
Giridīpaṃ tato nātho, rammaṃ tesaṃ idhā’nayi;
Tesu tattha paviṭṭhesu, yathāṭhāne ṭhapesi ca.
Nātho taṃ saṃkhipi dhammaṃ, tadā devā samāgamuṃ;
Tasmiṃ samāgame tesaṃ, satthā dhamma madesayi.
Nekesaṃ pāṇakoṭīnaṃ, dhammābhisamayo ahu;
Saraṇesu ca sīlesu, ṭhitā āsuṃ asaṃkhiyā.
Sotāpattiphalaṃ patvā, sele sumanakūṭake;
Mahāsumanadevindo, pūjiyaṃ yāci pūjiyaṃ.
Siraṃ parāmasitvāna, nīlāmalasiroruho;
Pāṇimatteadā kese, tassa pāṇa hito jino.
So taṃ suvaṇṇacaṅkoṭa-varenādāya satthuno;
Nisinnaṭṭhānaracite, nānāratanasañcaye.
Sabbato sattaratane, te ṭhapetvā siroruhe;
So indanīlathūpena, pidahesi namassi ca.
Parinibbutamhi sambuddhe, citakato ca iddhiyā;
Ādāya jinagīvaṭṭhiṃ, thero sarabhūnāmako.
Therassa sāriputtassa, sisso ānīya cetiye;
Tasmiṃyeva ṭhapetvāna, bhikkhūhi parivārito.
Chādāpetvā medavaṇṇa-pāsāṇehi mahiddhiko;
Thūpaṃ dvādasahatthuccaṃ, kārāpetvāna pakkami.
Devānaṃpiyatissassa, rañño bhātukudhārako;
Uddhacūḷābhayo nāma, disvā cetiya mabbhutaṃ.
Taṃ ¶ chādayitvā kāresi, tiṃsahatthucca cetiyaṃ;
Maddanto damiḷe rājā, tatraṭṭho dukkhagāmaṇi.
Asītihatthaṃ kāresi, tassa kañjukacetiyaṃ;
Mahiyaṅgaṇathūpoya-meso evaṃ patiṭṭhito.
Evaṃ dīpamimaṃkatvā, manussārahamissaro;
Uruvelamagā dhīro, uruvīra parakkamoti.
Mahiyaṅgaṇāgamanaṃ niṭṭhitaṃ.
Nāgadīpāgamana
Mahākāruṇiko satthā, sabbalokahite rato;
Bodhito pañcame vasse, vasaṃ jetavane jino.
Mahodarassa nāgassa, tathā cūḷodarassa ca;
Mātulabhāgineyyānaṃ, maṇipallaṅkahetukaṃ.
Disvā sapārisajjānaṃ, saṅgāmaṃ paccupaṭṭhitaṃ;
Sambuddho cittamāsassa, kāḷapakkhe uposathe.
Pātoyeva samādāya, pavaraṃ pattacīvaraṃ;
Anukampāya nāgānaṃ, nāgadīpamupāgami.
Mahādaro’piso nāgo, tadā rājā ahiddhiko;
Samudde nāgabhavane, dasaddhasatayojane.
Kaṇiṭṭhikā tassa kaṇhā, vaḍḍhamānamhi pabbate;
Nāgarājassa dinnā’si, tassa cūḷodaro suto.
Tassa mātā mahāmātu, maṇipallaṅkamuttamaṃ;
Datvā kālakatā nāgī, mātulena tathā hi so.
Ahosi bhāgineyyassa, saṅgāmo paccupaṭṭhito;
Pabbateyyā’pi nāgā te, ahesuñhi mahiddhikā.
Samiddhisumano nāma, devo jetavane ṭhitaṃ;
Rājāyatanamādāya, attano bhavanaṃ subhaṃ.
Buddhānumatiyāyeva, chattākāraṃ jinopari;
Dhārayanto upāgañchi, ṭhānaṃ taṃ pubbavuṭṭhakaṃ.
Devo ¶ hi so nāgadīpe, manusso’nantare bhave;
Ahosi rājāyatana-ṭhitaṭhāne sa addasa.
Paccekabuddha bhuñjante, disvā cittaṃ pasādiya;
Pattasodhanasākhāyo, tesaṃ pādāsi tena so.
Nibbattitasmiṃ rukkhasmiṃ, jetuyyāne manorame;
Dvārakoṭṭhakapassamhi, pacchā bahi ahosi so.
Devātidevo devassa, tassa vuddhiñca passiya;
Idaṃ ṭhāna hitatthañca, taṃ sarukkhaṃ idhānayi.
Saṅgāmamajjhe ākāse, nisinno tattha nāyako;
Tamaṃ tamonudo tesaṃ, nāgānaṃ hiṃsanaṃ akā.
Assāsento bhayaṭṭe te, ālokaṃ paviddhaṃsayi;
Te disvā sugataṃ tuṭṭhā, pāde vandiṃsu satthuno.
Tesaṃ dhammamadesesi, sāmaggikaraṇaṃ jino;
Ubho’pi te patītā taṃ, pallaṅkaṃ munino aduṃ.
Satthā bhūmigato tattha, pasīdisvāna āsane;
Tehi dibbannapānehi, nāgarājehi tappito.
Te jalaṭṭhe talaṭṭhe ca, bhujage’sītikoṭiyo;
Saraṇesu ca sīlesu, patiṭṭhāpesi nāyako.
Mahodarassa nāgassa, mātulo maṇiakkhiko;
Kalyāṇiyaṃ nāgarājā, yuddhaṃ kātuṃ tahiṃ gato.
Buddhagāmamhi paṭhame, sutvā saddhammadesanaṃ;
Ṭhito saraṇasīlesu, tatthā’yāci tathāgataṃ.
Mahatī anukampāno, katā nātha tayā ayaṃ;
Tavānāgamane sabbe, mayaṃ bhasmī bhavāmahe.
Anukampā mahī pite, visuṃ hotu mahodaya;
Punarāgamanenettha, vāsabhūmiṃ mamā mama.
Adhivāsayitvā bhagavā, tuṇhibhāve nidhāgamaṃ;
Patiṭṭhāpesi tattheva, rājāyatanacetiyaṃ.
Tañcapi ¶ rājāyatanaṃ, pallañcaṅka mahārahaṃ;
Appesi nāgarājūnaṃ, lokanātho namassituṃ.
Paribhogacetiyaṃ mayhaṃ, nāgarājā namassatha;
Taṃ bhavissati votātā, hitāya ca sukhāya ca.
Iccevamādiṃ sugato, nāgānaṃ anusāsanaṃ;
Katvā jetavanaṃ eva, gato lokānukampakoti.
Nāgadīpāgamanaṃ
Kalyāṇāgamanaṃ
Tato so tatiye vasse,
Nāgindo maṇiakkhiko;
Upasaṅkamma sambuddhaṃ,
Satasaṅghaṃ nimantayi.
Bodhito aṭṭhame vasse, vasaṃ jetavane jino;
Nātho pañcahi bhikkhūnaṃ, satehi parivārito.
Dutiye divase bhatta-kāle ārocite jino;
Ramme vesākhamāsamhi, puṇṇamāyaṃ munissaro.
Tattheva pārupitvāna, saṅghāṭiṃ pattamādiya;
Āgā kalyāṇidesaṃ taṃ, maṇiakkhinivesanaṃ.
Kalyāṇi cetiyaṭhāne, kate ratanamaṇḍape;
Mahārahamhi pallaṅke, sahasaṅghenu’pāvisi.
Dibbehi khajjabhojjehi, sagaṇo sagaṇaṃ jinaṃ;
Nāgarājā dhammarājaṃ, santappesi sumānaso.
Tattha dhammaṃ desayitvā, satthā lonukampako;
Uggantvā sumane kūṭe, padaṃ dassesi nāyako.
Tasmiṃ pabbatapādamhi, sahasaṅgho yathāsukhaṃ;
Divā vihāraṃ katvāna, dīghavāpi mupāgami.
Tattha ¶ cetiyaṭhānamhi, sasaṅghova nisīdiya;
Samādhiṃ appayī nātho, ṭhānāgāravapattiyā.
Tato vuṭṭhāya ṭhānamhā, ṭhānāṭhānesu kovido;
Mahāmeghavanārāma-ṭhānamāga mahāmuni.
Mahābodhiṭhitaṭhāne, nisīditvā sasāvako;
Samādhiṃ appayī nātho, mahāthūpaṭhite tathā.
Thūpārāmamhi thūpassa, ṭhitaṭhāne tatheva ca;
Samādhito’tha vuṭṭhāya, silācetiyaṭhānago.
Sahāgate devagaṇo, gaṇī samanusāsiya;
Tato jetavanaṃ buddho, buddhasabbatthako agā.
Evaṃ laṅkāya nātho, hitamamitamatī āyatiṃ pekkhamāno;
Tasmiṃ kālamhi laṃkāsurabhujagagaṇādīnamatthañca passaṃ;
Āgā tikkhattumetaṃ ativipuladayo lokadīpo sudīpaṃ;
Dīpo tenāyamāsi sujanabahumano dhammadīpāva bhāsīti.
Kalyāṇāgamanaṃ
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Tathāgatābhigamanaṃ nāma
Paṭhamo paricchedo.
Dutiyapariccheda
Mahāsammatavaṃsa
Mahāsammata ¶ rājassa, vaṃsajo hi mahāmuni;
Kappassādimhi rājā’si, mahāsammatanāmako.
Rojo ca vararojo ca, tathā kalyāṇakā duve;
Uposatho ca mandhātā, carako’pacarā duve.
Cetīyo mucalo ceva, mahāmūcalanāmako;
Mucalindo sāgaro ceva, sāgaro deva vanāmako.
Bharato bhagīratho ceva, ruci ca suruci pica;
Patāpo mahāpatāpo, panādā ca tathā duve.
Sudassano ca neru ca, tathā eva duve duve;
Pacchimā cā’ti rājāno, tassa puttapaputtakā.
Asaṃkhiyāyukā ete, aṭṭhavīsati bhūmipā;
Kusāvatiṃ rājagahaṃ, mithilañcāpi āvasuṃ.
Tato satañca rājano, chappaññāsa ca saṭṭhi ca;
Caturāsīti sahassāni, chattiṃsā ca tato pare.
Dvattiṃsa aṭṭhavīsā ca, dvāvīsati tato pare;
Aṭṭhārasa sattarasa, pañcadasa catuddasa.
Nava satta dvādasa ca, pañcavīsa tatopare;
Pañcavīsaṃ dvādasa ca, dvādasañca navā pica.
Caturāsītisahassāni, makhādevādikāpi ca;
Caturāsītisahassāni, kaḷārājanakādayo.
Soḷasa yāva okkātaṃ, paputtā rāsito ime;
Visuṃ visuṃ pure rajjaṃ, kamato anusāsisuṃ.
Okkāmukho jeṭṭhaputto, okkākasā’si bhūpati;
Nipuro candīmā candaṃ-mukho ca sivi sañjayo.
Vessantara ¶ mahārājā, jālī ca sīhavāhano;
Sīhassaro ca iccete, tassa putta pa puttakā.
Dveasīti sahassāni, sīhassarassa rājino;
Putta pa putta rājāno, jayaseno tadantimo.
Ete kapilavatthusmiṃ, sakyarājāti vissutā;
Sīhahanu mahārājā, jayasenassa atrajo.
Jayasenassa dhītā ca, nāmenā’si yasodharā;
Devadaye devadaha-sakko nāmā’si bhūpati.
Añjano cā’tha kaccānā, āsuṃ tassa sutā duve;
Mahesīcā’si kaccānā, rañño sīhahanussa sā.
Āsī añjanasakkassa, mahesī sā yasodharā;
Añjanassa duve dhītā, māyā cātha pajāpati.
Puttā duve daṇḍapāṇī, suppabuddho ca sākiyo;
Pañca puttā duve dhītā, āsuṃ sīhahanussare.
Suddhodano dhotodano, sakkasukkamitodano;
Amitā pamitācā’ti, ime pañca imā duve.
Suppabuddhassa sakkassa, mahesī amitā ahu;
Tassā’suṃ bhaddakaccānā, devadatto duve sutā.
Māyā mahāpajāpati ceva, suddhodana mahesīyo;
Suddhodana mahārañño, putto māyāya so jino.
Mahā sammatavaṃsamhi, asambhinne mahāmuni;
Evaṃ pavatte sañjāto, sabba khatthiya muddhani.
Siddhatthassa kumārassa, bodhisattassa sā ahu;
Mahesī bhaddakaccānā, putto tassā’si rāhulo.
Bimbisāro ca siddhattha-kumāro ca sahāyakā;
Ubhinnaṃ pitaro cāpi, sahāyāeva te ahuṃ.
Bodhisatto bimbisārā, pañcavassādhiko ahu;
Ekūnatiṃso vayasā, bodhisatto’bhinikkhami.
Padahitvāna ¶ chabbassaṃ, bodhiṃ patvā kamena ca;
Pañcatiṃso tha vayasā, bimbisāramupāgami.
Bimbisāro pannarasa-vasso’tha pītaraṃ sayaṃ;
Abhisitto mahāpañño, patto rajjassa tassa tu.
Patte soḷasame vasse, satthā dhammamadesayi;
Dvāpaññāseva vassāni, rajjaṃ kāresi so pana.
Rajje samā pannarasa, pubbe jinasamāgamā;
Sattatiṃsa samā tassa, dharamāne tathāgate.
Bimbisārasuto’jāta-sattutaṃ ghātīyā’mati;
Rajjaṃ dvattiṃsavassāni, mahāmittaddukārayī.
Ajātasattuno vasse, aṭṭhame muni nibbuto;
Pacchā so kārayī rajjaṃ, vassāni catuvīsati.
Tathāgato sakalalokaggataṃ gato;
Aniccatāva samavaso upāgato;
Iti’dha yo bhayajananiṃ aniccataṃ,
Avekkhate sa bhavati dukkhapāragūti.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Mahāsammatavaṃso nāma
Dutiyo paricchedo.
Tatiya pariccheda
Paṭhamadhammasaṃgīti
Pañcanetto ¶ jino pañca-cattālīsasamā’samo;
Ṭhatvā sabbāni kiccāni, katvā lokassa sabbathā.
Kusinārāyayamaka-sālānamantare vare;
Vesākhapuṇṇamāyaṃ so, dīpo lokassa nibbuto.
Saṅkhyāpathamatikkantā, bhikkhū tattha samāgatā;
Khattiyā brāhmaṇā vassā, suddhā devā tatheva ca.
Sattasatasahassāni, tesu pāmokkhabhikkhavo;
Thero mahākassapova, saṅghatthero tadā ahu.
Satthusarīrasārīra-dhātukiccāni kāriya;
Icchanto so mahāthero, satthu dhammaciraṭṭhitiṃ.
Lokanāthe dasabale, sattāhaparinibbute;
Dubbhāsitaṃ subhaddassa, buddhassa vacanaṃ saraṃ.
Saraṃ cīvaradānañca, samatte ṭhapanaṃ tathā;
Saddhammaṭhapanatthāya, muninā’nuggahaṃ kataṃ.
Kātuṃ saddhammasaṃgītiṃ, sambuddhānamate yati;
Navaṅgasāsanadhare, sabbaṅgasamupāgate.
Bhikkhū pañcasateyeva, mahākhīṇāsave vare;
Sammanni ekenūne tu, ānandattherakāraṇā.
Puna ānandattherā’pi, bhikkhūhi abhiyācito;
Sammanni kātuṃ saṃgītiṃ, sā na sakkā hi taṃ vinā.
Sādhukīḷanasattāhaṃ, sattāhaṃ dhātubhājanaṃ;
Iccaddhamāsaṃ khepetvā, sabbalokānukampakā.
Vassaṃ vasaṃ rājagahe, kassāma dhammasaṅgahaṃ;
Nāññehi tatta vatthabba-miti katvāna nicchayaṃ.
Sokāturaṃ ¶ tattha tattha, assāsento mahājanaṃ;
Jambudīpamhi te therā, vicaritvāna cārikaṃ.
Āsaḷhisukkapakkhamhi, sukkapakkhaṭhitatthikā;
Upāgamuṃ rājagahaṃ, sampannacatupaccayaṃ.
Tattheva vassūpagatā, te mahākassapādayo;
Therā thiraguṇūpetā, sambuddhamatakovidā.
Vassānaṃ paṭhamaṃ māsaṃ, sabbasenāsanesu’pi;
Kāresuṃ paṭisaṅkhāraṃ, vatvānā’jātasattuno.
Vihārapaṭisaṅkhāre, niṭṭhite ahu bhūpati;
Idāni dhammasaṃgītiṃ, karissāmi mayaṃ iti.
Kattabbaṃ kintipuṭṭhassa, nisajjaṭhānamādisuṃ;
Rājā katthāti pucchitvā, vuttaṭhānamhi tehi so.
Sīghaṃ vebhāraselassa, passe kāresi maṇḍapaṃ;
Sattapaṇṇiguhādvāre, rammaṃ devasabhopamaṃ.
Sabbathā maṇḍayitvā taṃ, attharāpesi tattha so;
Bhikkhūnaṃ gaṇanāyeva, anagghattharaṇāni ca.
Nissāya dakkhiṇaṃ bhāgaṃ, uttarāmukhamuttamaṃ;
Therāsanaṃ supaññattaṃ, āsi tattha mahārahaṃ.
Tasmiṃ maṇḍapamajjhasmiṃ, puratthamukhamuttamaṃ;
Dhammāsanaṃ supaññattaṃ, ahosi sugatārahaṃ.
Rājā’rocayi therānaṃ, kammaṃ no niṭṭhitaṃ iti;
Te therā theramānanda-mānandakaramabravuṃ.
Sve sannipāto ānanda, sekhena gamanaṃ tahiṃ;
Na yuttante sadatthe tvaṃ, appamatto tato bhava.
Iccevaṃ codito thero, katvāna vīriyaṃ samaṃ;
Iriyāpathato muttaṃ, arahattamapāpuṇi.
Vassānaṃ dutiye māse, dutiye divase pana;
Rucire maṇḍape tasmiṃ, therā sannipatiṃsu te.
Ṭhapetvā’nandattherassa, anucchavikamāsanaṃ;
Āsanesu nisīdiṃsu, arahanto yathārahaṃ.
Thero’rahattapattiṃ ¶ so, ñāpetuṃ tehi nāgamā;
Kuhiṃ ānandatthero’ti, vuccamāne tu kehici.
Nimmujjitvā pathaviyā, gantvā jotipathena vā;
Nisīdi thero ānando, attano ṭhapitāsane.
Upālithero vinaye, sesadhamme asesake;
Ānandattheramakaruṃ, sabbe therā dhurandhare.
Mahāthero sakattānaṃ, vinayaṃ pucchituṃ sayaṃ;
Sammannu’pālithero ca, vissajjetuṃ tameva tu.
Therāsane nisīditvā, vinayaṃ tamapucchi so;
Dhammāsane nisīditvā, vissajjesi tameva so.
Vinayaññūnamaggena, vissajjitakamena te;
Sabbe sajjhāyamakaruṃ, vinayaṃ nayakovidā.
Aggaṃ bahussutādīnaṃ, kosārakkhaṃ mahesino;
Sammannitvāna attānaṃ, thero dhammamapucchi so.
Tathā sammanniya’ttānaṃ, dhammāsanāgato sayaṃ;
Vissajjesi tamānanda-tthero dhammamasesato.
Vedehamuninā tena, vissajjitakamena te;
Sabbe sajjhāyamakaruṃ, dhammaṃ dhammatthakovidā.
Evaṃ sattahi māsehi, dhammasaṃgīti niṭṭhitā;
Sabbalokahitatthāya, sabbalokahi tehi sā.
Mahākassapatherena, idaṃ sugatasāsanaṃ;
Pañcavassasahassāni, samatthaṃ vattane kataṃ.
Atīva jātapāmojjā, sandhārakajalantikā;
Saṃgītipariyosāne, chaddhākampi mahāmahī.
Acchariyāni cā’hesuṃ, lokenekāninekadhā;
Thereheva katattā ca, theriyāyaṃ paramparā.
Paṭhamaṃ saṅgahaṃ katvā, sabbalokahitaṃ bahuṃ;
Te yāvatāyukaṃ ṭhatvā, therā sabbepi nibbutā.
Therā’pi ¶ te matipadīpahatandhakārā,
Lokandhakārahananamhi mahāpadīpā;
Nibbāpitā maraṇaghoramahānilena,
Tenāpi jīvitamadaṃ matimā jaheyyāti.
Sujanappasādaṃsaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Paṭhamadhammasaṃgītināma
Tatiyo paricchedo.
Catuttha pariccheda
Dutiya saṃgīti
Ajātasattu putto taṃ, ghātetvā’dāyi bhaddako;
Rajjaṃ soḷasavassāni, kāresi mittadūbhiko.
Udayabhadda putto taṃ, ghātetvā anuruddhako;
Anuruddhassa putto taṃ, ghātetvā muṇḍanāmako.
Mittadduno dummatino, te’pi rajjamakārayuṃ;
Tesaṃ ubhinnaṃ rajjesu, aṭṭhavassāna’tikkamuṃ.
Muṇḍassa putto pitaraṃ, ghātetvā nāgadāsako;
Catuvīsativassāni, rajjaṃ kāresi pāpako.
Pitughātakavaṃso’ya, mītikuddhā’tha nāgarā;
Nāgadāsaka rājānaṃ, apanetvā samāgatā.
Susunāgoti paññātaṃ, amaccaṃ sādhusammataṃ;
Rajje samabhisiñjiṃsu, sabbesaṃ hitamānasā.
So ¶ aṭṭhārasavassāni, rājā rajjamakārayi;
Kāḷāso ko tassa putto, aṭṭhavīsati kārayi.
Atīte dasame vasse, kāḷāsokassa rājino;
Sambuddhaparinibbānā, evaṃ vassasataṃ ahu.
Tadā vesāliyā bhikkhū, anekā vajjiputtakā;
Siṅgīloṇaṃ dvaṅgulañca, tathā gāmantarammi ca.
Āvāsā’numatā’ciṇṇaṃ, amathitaṃ jalogi ca;
Nisīdanaṃ adasakaṃ, jātarūpādikaṃ iti.
Dasavatthūni dīpesuṃ, kappantīti alajjīno;
Taṃ sutvāna yasatthero, evaṃ vajjīsu cārikaṃ.
Chaḷabhiñño balappatto, yaso kākaṇḍakatrajo;
Taṃ sametuṃ saussāho, tatthāgami’mahāvanaṃ.
Ṭhapetvā’posathagge te, kaṃsapātiṃ sahodhakaṃ;
Kahāpaṇādiṃ saṅghassa, detha’nā’hu upāsake.
Na kappate taṃ mā detha, iti thero savārayi;
Paṭisāraṇīyaṃ kammaṃ, yasattherassa te karuṃ.
Yācitvā anudūtaṃ so, saha tena puraṃ gato;
Attano dhammavādittaṃ, saññāpetvā’ga sāgare.
Anudūtavaco sutvā, tamukkhipitumāgatā;
Parikkhipiya aṭṭhaṃsu, saraṃ therassa bhikkhavo.
Thero uggamma nabhasā, gantvā kosambiyaṃ tato;
Pāveyyakā vantikānaṃ, bhikkhūnaṃ santikaṃ lahuṃ.
Vesesi dūtetu sayaṃ, gantvā’ho gaṅgapabbataṃ;
Āha sambhūtattherassa, taṃ sabbaṃ sāṇavāsino.
Pāveyyakā saṭṭhitherā, asitā’vantikāpi ca;
Mahākhīṇāsavā sabbe, ahogaṅgamhi otaruṃ.
Bhikkhavo sannipatitā, sabbe tattha tato tato;
Āsuṃ navutisahassāni, mantetvā akhilā’pi te.
Soreyya ¶ revatattheraṃ, bahussuta manāsavaṃ;
Taṃ kālapamukhaṃ ñatvā, passituṃ nikkhamiṃsu taṃ.
Thero tammantanaṃ sutvā, vesāliṃ gantumeva so;
Icchanto phāsugamanaṃ, tato nikkhami taṅkhaṇaṃ.
Pāto pātova nikkhanta-ṭṭhānaṃ tena mahattanā;
Sāyaṃ sāyamupentānaṃ, sahajotiyamaddasuṃ.
Tattha sambhūtattherena, yasatthero niyojito;
Saddhammasavanante taṃ, revatathera muttamaṃ.
Upecca dasavatthūni, pucchi thero paṭikkhipi;
Sutvā’dhikaraṇaṃ tañca, nisedhemāti abravi.
Pāpāpi pakkhaṃ pekkhantā, revatatthera muttamaṃ;
Sāmaṇakaṃ parikkhāraṃ, paṭiyādiya te bahuṃ.
Sīghaṃ nāvāya gantvāna, sahajātisamīpagā;
Karonti bhattavissaggaṃ, bhattakāle upaṭṭhite.
Sahajātiṃ āvasanto, sāḷathero vicintiyā;
Pāveyyakā dhammavādī, iti passi anāsavo.
Upecca taṃ mahābrahmā, dhamme niṭṭhāti abravi;
Niccaṃ dhamme ṭhitattaṃ so, attano tassa abravi.
Te parikkhāramādāya, revatattheramaddasuṃ;
Thero na gaṇhi tappakkha-gāhī sissaṃ paṇāmayī.
Vesāliṃ te tato gantvā, tato pupphapuraṃ gatā;
Vadiṃsu kāḷāsokassa, narindassa alajjīno.
Satthussa no gandhakuṭiṃ, gopayanto mayaṃ tahiṃ;
Mahāvanavihārasmiṃ, vasāma vajjībhūmiyaṃ.
Gaṇhissāma vihāra’nti, gāmavāsikasikkhavo;
Āgacchanti mahārāja, maṭisedhaya te iti.
Rājānaṃ duggahitaṃ te, katvā vesālimāgamuṃ;
Revatatthera mūlamhi, sahajātiyamettha tu.
Bhikkhū ¶ satasahassāni, ekādasa samāgatā;
Navutiñca sahassāni, ahu taṃ vatthu santiyā.
Mūlaṭṭhehi vinā vatthu-samanaṃ neva rocayi;
Thero sabbepi bhikkhū te, vesālimāgamuṃ tato.
Duggahitova so rājā, tatthāmacce apesayi;
Mūḷā devānubhāvena, aññattha agamiṃsu te.
Pesetvā te mahīpālo, taṃ rattiṃ supinenaso;
Apassi sakamattānaṃ, pakkhittaṃ lohakumbhiyaṃ.
Atibhīto ahu rājā, tamassā setu māgamā;
Bhaginī nandatherī tu, ākāsena anāsavā.
Bhāriyaṃ te kataṃ kammaṃ, dhammike’yye khamāpaya;
Pakkho tesaṃ bhavitvā tvaṃ, kuru sāsanapaggahaṃ.
Evaṃ kate sotthi tuyhaṃ, hessatīti apakkami;
Pasāteyeva vesāliṃ, gantuṃ nikkhami bhūpati.
Gantvā mahāvanaṃ bhikkhū-saṅghaṃ so sannipātiya;
Sutvā ubhinnaṃ vādañca, dhammapakkhañca rociya.
Khamāpetvā dhammike te, bhikkhū sabbe mahīpati;
Attano dhammapakkhattaṃ, vatvā tumhe yathāruci.
Sampaggahaṃ sāsanassa, karothāti ca bhāsiya;
Datvā ca tesaṃ ārakkhaṃ, agamāsi sakaṃ puraṃ.
Nicchetuṃ tāni vatthūni, saṅgho sannipatī tadā;
Anaggāni tattha bhassāni, saṅghamajjhe ajāyisuṃ.
Tato so revatatthero, sāvetvā saṅghamajjhago;
Ubbhāhikāya taṃ vatthuṃ, sametuṃ nicchayaṃ akā.
Pācinakeca caturo, caturo pāveyyakepi ca;
Ubbhāhikāya sammanni, bhikkhū taṃ vatthu santiyā.
Sabbakāmī ca sāḷho ca, khujjasobhitanāmako;
Vāsabhagāmiko cāti, thero pācinakā ime.
Revato ¶ sāṇasambhūto,
Yaso kākoṇḍakatrajo;
Sumano cāti cattāro,
Therā pāveyyakā ime.
Sametuṃ tāni vatthūni, appasaddaṃ anākulaṃ;
Agamuṃ vālukārāmaṃ, aṭṭhattherā anāsavā.
Daharenā’ji te nettha, paññatte āsane subhe;
Nisīdiṃsu mahātherā, mahāmuni mataññuno.
Tesu vatthūsu ekekaṃ, kamato revato mahā;
Thero theraṃ sabbakāmiṃ, pucchi pucchāsu kovido.
Sabbakāmī mahāthero, tena puṭṭho’tha byākari;
Sabbāni tāni vatthūni, na kappantīti suttato.
Nihanitvā’dhikaraṇaṃ, taṃ te tattha yathākkamaṃ;
Tatheva saṅghamajjhepi, pucchāvissajjanaṃ karuṃ.
Niggahaṃ pāpabhikkhūnaṃ, dasavatthukadīpanaṃ;
Tesaṃ dasasahassānaṃ, mahāthero akaṃsu te.
Sabbakāmī puthaviyā, saṅghatthero tadā ahu;
So vīsaṃ vassasatiko, tadā’si upasampadā.
Sabbakāmī ca sāḷho ca,
Revato khujjasobhito;
Yaso kākoṇḍakasuto,
Sambhūto sāṇavāsiko.
Therā ānandattherassa, ete saddhivihārino;
Vāsabhagāmiko ceva, sumano ca duve pana.
Therā’nuruddhattherassa, ete saddhivihārino;
Aṭṭha therā’pi dhaññā te, diṭṭhapubbā tathāgataṃ.
Bhikkhū satasahassāni, dvādasāsuṃ samāgatā;
Sabbesaṃ revatatthero, bhikkhūnaṃpamukhotadā.
Tato ¶ so revatatthero, saddhammaṭṭhitiyā ciraṃ;
Kāretuṃ dhammasaṃgītiṃ, sabbabhikkhusamūhato.
Pabhinnatthādiñāṇānaṃ, piṭakattayadhārinaṃ;
Satāni sattabhikkhūnaṃ, arahantānamuccini.
Te sabbe vālukārāme, kāḷāsokena rakkhitā;
Revatattherapāmokkhā, akaruṃ dhammasaṅgahaṃ.
Pubbe kataṃ tathā eva, dhammaṃ pacchā ca bhāsitaṃ;
Ādāya niṭṭhapesuṃ taṃ, etaṃ māsehi aṭṭhahi.
Evaṃ dutiyasaṃgītiṃ, katvā tepi mahāyasā;
Therā dosakkhayaṃ pattā, pattākālena nibbutiṃ.
Iti paramamatīnaṃ pattipattabbakānaṃ,
Tibhavahitakarānaṃ lokanātherasānaṃ;
Sumariyamaraṇaṃ taṃ saṅkhatā sārakattaṃ,
Parigaṇiyamasesaṃ appamatto bhaveyyāti.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate
Mahāvaṃse dutiyasaṃgīti nāma
Catuttho paricchedo.
Pañcama pariccheda
Tatiyadhammasaṃgīti
Yā mahākassapādīhi ¶ , mahātherehi ādito;
Katā saddhamma saṃgīti, theriyā’ti pavuccati.
Eko’va theravādo so, ādivassasate ahu;
Aññācariyavādātu, tato oraṃ ajāyisuṃ.
Tehi saṃgītikārehi, therehi dutiyehi te;
Niggahitā pāpabhikkhū, sabbe dasasahassakā.
Akaṃsā’cariyavādaṃ te, mahāsaṃgītināmakā;
Tato gokulikā jātā, ekabbohārikāpi ca.
Gokulikehi paṇṇatti-vādā bāhulikāpi ca;
Cetiyavādā tesveva, samatāsaṅghikā cha te.
Punāpi theravādehi, mahiṃsāsakabhikkhavo;
Vajjīputtakabhikkhū ca, duve jātā ime khalu.
Jātā’tha dhammuttariyā, bhadrayānikabhikkhavo;
Channāgārā sammitiyā, vajjīputtiyabhikkhūti.
Mahiṃsāsakabhikkhūhi, bhikkhū sabbattha vādino;
Dhammaguttiyabhikkhū ca, jātā khalu ime duve.
Jātā sabbatthivādīhi, kassapiyā tato pana;
Jātā saṅkantikā bhikkhū, suttavādā tato pana.
Theravādena saha te, honti dvādasi’mepi ca;
Pubbe vuttachavādā ca, iti aṭṭhārasā khilā.
Sattarasāpi dutiye, jātā vasassate iti;
Aññācariyavādā tu, tato oramajāyisuṃ.
Hematā ¶ rājagiriyā, tathā siddhatthikāpi ca;
Pubbaseliyabhikkhū ca, tathā aparaseliyā.
Vājiriyā cha etehi, jambudīpamhi bhinnakā;
Dhammaruci ca sāgaliyā, laṃkādīpamhi bhinnakā.
Ācariyakulavādakathā niṭṭhitā.
Dhammāsokābhiseka
Kāḷāsokassa puttā tu, ahesuṃ dasabhātikā;
Bāvīsatiṃ te vassāni, rajjaṃ samanusāsisuṃ.
Nava nandā tato āsuṃ, kameneva narādhipā;
Te’pi bāvīsavassāni, rajjaṃ samanusāsisuṃ.
Moriyānaṃ khattiyānaṃ, vaṃse jātaṃ siridharaṃ;
Candaguttoti paññātaṃ, cāṇakko brāhmaṇo tato.
Navamaṃ dhananandaṃ taṃ, ghātetvā caṇḍakodhasā;
Sakale jambudīpasmiṃ, rajje samabhisiñcī so.
So catuvīsavassāniṃ, rājā rajjamakārayi;
Tassa putto bindusāro, aṭṭhavīsati kārayi.
Bindusārasutā āsuṃ, sataṃ eko ca vissutā;
Asoko āsi tesaṃ tu, puññatejobaliddhiko.
Vemātike bhātaro so, hantvā ekūnakaṃ sataṃ;
Sakale jambudīpasmiṃ, ekarajjamapāpuṇi.
Jinanibbānato pacchā, pure tassābhisekato;
Sāṭṭhārasaṃ vassasata-dvayamevaṃ vijāniya.
Patvā catūhi vassehi, ekarajjaṃ mahāyaso;
Pure pāṭaliputtasmiṃ, attānamabhisecayi.
Tassā’bhisekena ¶ samaṃ, ākāse bhūmiyaṃ tathā;
Yojane yojane āṇā, niccaṃ pavattitā ahu.
Anotatto dakākāje, aṭṭhanesuṃ dine dine;
Devā devo akā tehi, saṃvibhāgaṃ janassaca.
Nāgalatādantakaṭṭhaṃ, ānesuṃ himavantato;
Anekesaṃ sahassānaṃ, devā eva pahonakaṃ.
Agadā’malakañceva, tathāgada haritakaṃ;
Tato’va amapakkañca, vaṇṇagandharasuttamaṃ.
Pañcavaṇṇāni vatthāni, tatthapuñjanapaṭṭakaṃ;
Pītañca dibbapānañca, chaddantadahato maru.
Marantā nagare tasmiṃ, migasūkarapakkhino;
Āgantvāna mahānasaṃ, sayameva maranti ca.
Gāvo tattha carāpetvā, vajamānenti dīpino;
Khetta vatthutaḷākādiṃ, pālenti migasūkarā.
Sumanaṃ pupphapaṭakaṃ, abhuttaṃ dibbamuppalaṃ;
Vilepanaṃ añjanañca, nāgānāgāvimānato.
Sālivāhasahassāni, navutiṃ tu suvā pana;
Chaddantadahatoyeva, āhariṃsu dine dine.
Te sālinitthusakaṇe, akhaṇḍetvāna taṇḍule;
Akaṃsu mūsikā tehi, bhattaṃ rājakule ahu.
Akaṃsu sassataṃ tassa, madhūni madhumakkhikā;
Tathā kammārasālāsu, acchākūṭāni pātayuṃ.
Karavikā sakuṇikā, manuññamadhurassarā;
Akaṃsu tassā’gantvāna, rañño madhuravassitaṃ.
Rājā’bhisitto so’soko,
Kumāraṃ tissasavhayaṃ;
Kaṇiṭṭhaṃ saṃsodariyaṃ, uparajje’bhisecayi.
Dhammāsokābhiseko niṭṭhito
Nigrodhasāmaṇera dassana
Pitā ¶ saṭṭhisahassāni, brāhmaṇe brahmapakkhike;
Bhojesi sopi teyeva, tīṇi vassāni bhojayi.
Disvā’nupasamaṃ tesaṃ, asoko parivesane;
Viceyya dānaṃ dassanti, amacce sanniyojiya.
Āṇāpayitvā matimā, nānāpāsaṇḍike visuṃ;
Vīmaṃsitvā nisajjāya, bhojāpetvā visajjayi.
Kāle vātāyanagato, santaṃ racchāgataṃ yatiṃ;
Nigrodhasāmaṇeraṃ so, disvā cittaṃ pasādayi.
Bindusārassa puttānaṃ, sabbesaṃ jeṭṭhabhātuno;
Sumanassa kumārassa, putto so hi kumārako.
Asoko pitarā dinnaṃ, rajjamujjeniyañhi so;
Hitvā’gato pupphapuraṃ, bindusāre gilānake.
Katvā puraṃ sakāyattaṃ, mate pitari bhātaraṃ;
Ghātetvā jeṭṭhakaṃ rajjaṃ, aggahesi pure vare.
Sumanassa kumārassa, devī tannāmikā tato;
Gabbhinī nikkhamitvāna, pācinadvārato bahi.
Caṇḍālagāma magamā, tattha nigrodhadevatā;
Tamālapiyanāmena, mā patvā gharakaṃ adā.
Tadahe’va varaṃ puttaṃ, vijāyitvā sutassa sā;
Nigrodhoti akā nāmaṃ, devatā nuggahānugā.
Disvā taṃ jeṭṭhacaṇḍālo, attano sāminiṃ viya;
Maññanto taṃ upaṭṭhāsi, sattavassāni sādhukaṃ.
Taṃ mahāvaruṇo thero, tadā disvā kumārakaṃ;
Upanissaya sampannaṃ, arahā pucchi mātaraṃ.
Pabbājesi khuragge so, arahattamapāpuṇi;
Dassanāyo’pa gacchanto, so tato mātudeviyā.
Dakkhiṇena ca dvārena, pavisitvā puruttamaṃ;
Taṃ gāmagāmimaggena, yāti rājaṅgaṇe tadā.
Santāya ¶ iriyā yasmiṃ, pasīdi samahīpati;
Pubbe’va sannivāsena, pemaṃ tasmiṃ ajāyatha.
Pubbe kira tayo āsuṃ, bhātaro madhu vāṇijā;
Eko madhuṃ vikkiṇāti, āharanti madhuṃ duve.
Eko paccekasambuddho, vaṇarogāturo ahu;
Añño paccekasambuddho, tadatthaṃ madhuvatthiko.
Piṇḍacārikavattena, nagaraṃ pāvisī tadā;
Titthaṃ jalatthaṃ gacchanti, ekā ceṭī tamaddasa.
Pucchitvā madhukāmattaṃ, ñatvā hatthena ādisi;
Eso madhvāpaṇo bhante, tattha gacchā’ti abravi.
Tattha pattassa buddhassa, vāṇijo so pasādavā;
Vissandayanto mukhato, pattapuraṃ madhuṃ adā.
Puṇṇañca uppatantañca, patitañca mahītale;
Disvā madhuṃ pasanno so, evaṃ paṇidahī tadā.
Jambudīpe ekarajjaṃ, dānenā’nena hotu me;
Ākāse yojane āṇā, bhūmiyaṃ yojaneti ca.
Bhātare āgate āha, edisassa madhuṃ adaṃ;
Anumodatha tumhe taṃ, tumhākañca yato madhu.
Jeṭṭho āha atuṭṭho so,
Caṇḍālo nūna sosiyaṃ;
Nivāsentīti caṇḍālā,
Kāsāyāni sadā iti.
Majjho paccekabuddhaṃ taṃ, khipapāraṇṇave iti;
Pattidānavaco tassa, sutvā te cānumodisuṃ.
Āpaṇā desikaṃ yātu, devittaṃ tassa patthayi;
Ādissamānasandhi ca, rūpaṃ atimanoramaṃ.
Asoko madhudo’sandhi-mittādevī tu ceṭikā;
Caṇḍālavādī nigrodho, tisso so pāravādiko.
Caṇḍālavādī caṇḍāla-gāme āsi yato tu so;
Patthesi mokkhaṃ mokkhañca, satta vassova pāpuṇi.
Niviṭṭhapemo ¶ tasmiṃ so, rājā’ti turito tato;
Pakkosāpesi taṃ so tu, santavuttī upāgami.
Nisida tātā’nurūpe, āsane tā’ha bhūpati;
Adisvā bhikkhumaññaṃ so, sīhāsanamupāgami.
Tasmiṃ pallaṅkamāyāte, rājāiti vicintayi;
Ajjā’yaṃ sāmaṇero me, ghare hessati sāmiko.
Ālambitvā karaṃ rañño, so pallaṅke samāruhi;
Nisīdi rājapallaṅke, setacchattassa heṭṭhato.
Disvā tathā nisinnaṃ taṃ, asoko so mahīpati;
Sambhāvetvāna guṇato, tuṭṭho’tīva tadā ahu.
Attano paṭiyattena, khajjabhojjena tappiya;
Sambuddhadesitaṃ dhammaṃ, sāmaṇeramapucchitaṃ.
Tassa’ppamādavaggaṃ so, sāmaṇero abhāsatha;
Taṃ sutvā bhūmipālo so, pasanno jinasāsane.
Aṭṭha te niccabhattāni, dammi tātā’ti āha taṃ;
Upajjhāyassa me rāja, tāni dammīti āha so.
Puna aṭṭhasu dinnesu, tāna’dā cariyassa so;
Puna aṭṭhasu dinnesu, bhikkhusaṅghassa tāna’dā.
Puna aṭṭhasu dinnesu, adhivāsesi buddhimā;
Dvattiṃsabhikkhū ādāya, dutiyadivase gato.
Sahatthā tappito raññā, dhammaṃ desiya bhūpatiṃ;
Saraṇesu ca sīlesu, ṭhapesi samahājanaṃ.
Nigrodhasāmaṇeradassanaṃ
Sāsanappavesa
Tato rājā pasanno so, diguṇena dine dine;
Bhikkhū saṭṭhisahassāni, anupubbenu’paṭhahi.
Tatthiyānaṃ sahassāni, nikaḍḍhitvāna saṭṭhiso;
Saṭṭhibhikkhusahassāni, ghare niccamabhojayi.
Saṭṭhibhikkhusahassāni ¶ , bhojetuṃ turito hi so;
Paṭiyādāpayitvāna, khajjabhojjaṃ mahārahaṃ.
Bhūsāpetvāna nagaraṃ, gantvā saṅghaṃ nimantiya;
Gharaṃ netvāna bhojetvā, datvā sāmaṇakaṃ bahuṃ.
Satthārā desito dhammo, kittakoti apucchatha;
Byākāsi moggaliputto, tissatthero tadassataṃ.
Sutvāna caturāsīti, dhammakkhandhā’ti so’bravi;
Pūjemi te’haṃ paccekaṃ, vihārenā’ti bhūpati.
Datvā tadā channavuti-dhanakoṭiṃ mahīpati;
Puresu caturāsīti-sahassesu mahītale.
Tattha tatthe’va rājūhi, vihāre ārabhāpayi;
Sayaṃ asokārāmaṃ tu, kārāpetuṃ samārabhi.
Ratanattayanigrodha-gilānānanti sāsane;
Paccekaṃ satasahassaṃ, so dāpesi dine dine.
Dhanena buddhadinnena, thūpapūjā anekadhā;
Anekesu vihāresu, aneke akaruṃ sadā.
Dhanena dhammadinnena, paccaye caturo vare;
Dhammadharānaṃ bhikkhūnaṃ, upanetuṃ sadā narā.
Anotattodakājesu, saṅghassa caturo adā;
Te piṭakānaṃ therānaṃ, saṭṭhiye’kaṃ dine dine.
Ekaṃ asandhimittāya, deviyā tu adāpayi;
Sayaṃ pana duveyeva, paribhuñji mahīpati.
Saṭṭhibhikkhusahassānaṃ, dantakaṭṭhaṃ dine dine;
Soḷasitthisahassānaṃ, adā nāgalatāvhayaṃ.
Athekadivasaṃ rājā, catusambuddhadassinaṃ;
Kappāyukaṃ mahākāḷaṃ, nāgarājaṃ mahiddhikaṃ.
Suṇitvā tamānetuṃ, soṇḍasaṅkhalibandhanaṃ;
Pesayitvā tamānetvā, setacchattassa heṭṭhato.
Pallaṅkamhi nisīdetvā, nānāpupphehi pūjiya;
Soḷasitthisahassehi, parivāriya abravi.
Saddhammacakkavattissa ¶ , sambuddhassa mahesino;
Rūpaṃ anantañāṇassa, dassehi mama bho iti.
Dvattiṃsalakkhaṇūpetaṃ, asītibyañjanujjalaṃ;
Byāmappabhāparikkhittaṃ, ketumālāhi sobhitaṃ.
Nimmāsi nāgarājā so, buddharūpaṃ manoharaṃ;
Taṃ disvā’ti pasādassa, vimhayassa ca pūrito.
Etena nimmitaṃ rūpaṃ, īdisaṃ kīdisaṃ nukho;
Tathāgatassa rūpanti, āsi pitunnatunnato.
Akkhipūjanti saññātaṃ, taṃ sattāhaṃ nirantaraṃ;
Mahāmahaṃ mahārāja, kārāpesi mahiddhiko.
Evaṃ mahānubhāvo ca, saddho cāpi mahīpati;
Thero ca moggaliputto, diṭṭhā pubbe vasīhi te.
Sāsanappaveso niṭṭhito.
Moggaliputtatissatherādayo
Dutiye saṅgahe therā, pekkhantā’nāgatehi te;
Sāsanopaddavaṃ tassa, rañño kālamhi addasuṃ.
Pekkhāntā sakale loke, tadupaddavaghātakaṃ;
Tissabrahmānamaddakkhuṃ, aciraṭṭhāyi jīvitaṃ.
Tesaṃ samupasaṅkamma, āyāciṃsu mahāpatiṃ;
Manussesu’papajjitvā, tadupaddavaghātanaṃ.
Adā paṭiññaṃ tesaṃ so, sāsanujjotanatthiko;
Siggavaṃ caṇḍavajjiñca avocuṃ dahare yati.
Aṭṭhārasādikā vassa-satā upari hessati;
Upaddavo sāsanassa, na sambhossāma taṃ mayaṃ.
Imaṃ tumhā’dhikaraṇaṃ, nopagañchittha bhikkhavo;
Daṇḍakammārahā tasmā, daṇḍakammapadañhi vo.
Sāsanujjotanatthāya, tissabrahmā mahāpati;
Moggalibrāhmaṇaghare, paṭisandhiṃ gahessati.
Kāle ¶ tumhesu eko taṃ, pabbājetu kumārakaṃ;
Eko taṃ buddhavacanaṃ, uggaṇhāpetu sādhukaṃ.
Ahu upālitherassa,
Thero saddhivihāriko;
Dāsako soṇako tassa,
Dve therā soṇakassime.
Ahu vesāliyaṃ pubbe-dāsako nāma sotthiyo;
Tisissasatajeṭṭho so, vasaṃ ācariyantike.
Dvādasavassikoyeva, vedapāragato caraṃ;
Sasisso vālikārāme, vasantaṃ katasaṅgahaṃ.
Upālitheraṃ passitvā, nisīditvā tadantike;
Vedesu gaṇṭhiṭhānāni, pucchi so tāni byākari.
Sabbadhammānupatito, ekadhammo hi māṇava;
Sabbe dhammā osaranti, ekadhammo hi ko nu so.
Iccāha nāmaṃ sandhāya, thero māṇavako tu so;
Nā’ññāsi pucchito manto, buddhamantoti bhāsito.
Dehīti āha so āha, dema no vesadhārino;
Guruṃ āpucchi mantatthaṃ, mātaraṃ pitaraṃ tathā.
Māṇavānaṃ satehe’sa, tīhi therassa santike;
Pabbajitvāna kālena, upasampajji māṇavo.
Khīṇāsavasahassaṃ so, dāsakattherajeṭṭhakaṃ;
Upālithero vācesi, sakalaṃ piṭakattayaṃ.
Gaṇanā vītivattā te, sesā’riya puthujjanā;
Piṭakānuggahitāni, yehi therassa santike.
Kāsīsu kosalo nāma, satthavāhasuto ahu;
Giribbajaṃ vaṇijjāya, gato mātāpitūhi so.
Agā veḷuvanaṃ pañca-dasavaso kumārako;
Māṇavaṃ pañcapaññāsa, parivāriya taṃ gatā.
Sagaṇaṃ dāsakaṃ theraṃ, tattha disvā pasīdiya;
Pabbajjaṃ yāci so āha, tavā’puccha guruṃ iti.
Bhattattayamabhuñjitvā ¶ , soṇako so kumārako;
Mātāpitūhi kāretvā, pabbajjānuññamāgato.
Saddhiṃ tehi kumārehi, dāsakattherasantike;
Pabbajjaṃ upasampajja, uggaṇhi piṭakattayaṃ.
Khīṇāsavasahassassa, therasissa gaṇassa so;
Ahosi piṭakaññussa, jeṭṭhako soṇako yati.
Ahosi siggavo nāma, pure pāṭalināmako;
Paññavā’maccatanayo, aṭṭhārasasamo tu so.
Pāsādesu vasaṃ tīsu, chaḷaḍḍhautusādhusu;
Amaccaputtaṃ ādāya, caṇḍavajjiṃ sahāyakaṃ.
Purisānaṃ dasaddhehi, satehi parivārito;
Gantvāna kukkuṭārāmaṃ, soṇakattheramaddasa.
Samāpattisamāpannaṃ, nisinnaṃ saṃvutindriyaṃ;
Vandi tenālapantaṃ taṃ, ñatvā saṅghamapucchitaṃ.
Samāpattisamāpannā, nālapantī’ti āhu te;
Kathannu vuṭṭhahantīti, vuttā āhaṃsu bhikkhavo.
Pakkosanāya satthussa, saṅghapakkosanāya ca;
Yathā kālaparicchedā, āyukkhayavasena ca.
Vuṭṭhahantīti vatvāna, tesaṃ disvo’panissayaṃ;
Pāhesuṃ saṅghavacanaṃ, vuṭṭhāya sa tahiṃ agā.
Kumāro pucchi kiṃ bhante, nālapitthāti āha so;
Bhuñjimha bhuñjitabbanti, āha bhojetha no api.
Āha amhādise jāhe, sakkā bhojayituṃ iti;
Mātāpitu anuññāya, so kumārotha siggavo.
Caṇḍavajjī ca tepañca-satāni purisāpi ca;
Pabbajjitvo’pasampajjuṃ, soṇattherassa santike.
Upajjhāyantikeyeva, te duve piṭakattayaṃ;
Uggahesuñca kālena, chaḷabhiññaṃ labhiṃsu ca.
Ñatvā ¶ tissa paṭisandhiṃ, tato pabhuti siggavo;
Thero so sattavassāni, taṃ gharaṃ upasaṅkami.
Gacchāti vācāmattampi, sattavassāni nālabhi;
Alattha aṭṭhame vasse, gacchāti vacanaṃ tahiṃ.
Taṃ nikkhamantaṃ pavisanto, disvā moggalibrāhmaṇo;
Kiñci laddhaṃ ghare noti, pucchi āmāti so’bravi.
Gharaṃ gantvāna pucchitvā, dutiye divase tato;
Musāvādena niggaṇhi, theraṃ gharamupāgataṃ.
Therassa vacanaṃ sutvā, so pasannamano dvijo;
Attano pakatena’ssa, niccaṃ bhikkhaṃ pavattayi.
Kamena’ssa pasīdiṃsu, sabbe’pi gharamānusā;
Bhojāpesi dijo niccaṃ, nisīdāpiya taṃ ghare.
Evaṃ kamena gacchanto, kāle soḷasavassiko;
Ahu tissakumāro so, tivedodadhipārago.
Thero kathāsamuṭṭhānaṃ, hessate’va ghare iti;
Āsanāni na dassesi, ṭhapetvā māṇavāsanaṃ.
Brahmalokagatattāva, sucikāmo ahosi so;
Tasmā so tassa pallaṅko, vāsayitvā lagīyati.
Aññāsanaṃ apassanto, ṭhite there sasambhamo;
Tassa taṃ āsanaṃ tassa, paññapesi ghare jano.
Disvā tattha nisinnaṃ taṃ, āgammā’cariyantikā;
Kujjhitvā māṇavo vācaṃ, amanāpaṃ udīrayi.
Thero māṇava kiṃ mantaṃ, jānāsīti tamabravi;
Tameva pucchaṃ therassa, pacchā rocesi māṇavo.
Jānāmīti paṭiññāya, there theraṃ apucchiso;
Gaṇṭhiṭhānāni vedesu, tassa thero’tha byākari.
Gahaṭṭhoyeva ¶ thero so,
Vedapāragato ahu;
Na byākareyya kiṃ tassa,
Pabhinnapaṭisambhido.
Yassa cittaṃ uppajjati na nirujjhati,
Tassa cittaṃ nirujjhissati; Na uppajjissati,
Yassa vā pana cittaṃ nirujjhisati na uppajjissati;
Tassa cittaṃ uppajjati, na nirujjhatīti.
Taṃ cittayamake pañhaṃ, pucchi thero visārado;
Andhakāro viya ahu, tassa so tamavoca so.
Bhikkhuko nāma mantoti, buddha mantoti so bravi;
Dehīti vutte novesa-dhārino dammi taṃ iti.
Mātāpitūhi’nuññāto, mantatthāya sa pabbajji;
Kammaṭṭhānamadā thero, pabbājetvā yathārahaṃ.
Bhāvanaṃ anuyuñjanto, acirena mahāmatī;
Sotāphattiphalaṃ patto, thero ñatvāna taṃ tathā.
Pesesi caṇḍavajjissa, therassantikamuggahaṃ;
Kātuṃ suttābhidhammānaṃ, sotatthā’kātaduggahaṃ.
Tato so tissadaharo, ārabhitvā vipassanaṃ;
Chaḷabhiñño ahu kāle, therabhāvañca pāpuṇi.
Atīva pākaṭo āsi, cando’va sūriyo’vaso;
Loko tassa vaco’maññī, sambuddhassa vacopiya.
Moggaliputtatissatherodayo niṭṭhīto.
Ekāhaṃ ¶ uparājā so, adakkhi migavaṃ gato;
Kīḷamāne mige’raññe, disvā etaṃ vicintayi.
Migāpi evaṃ kiḷanti, araññe tiṇagocarā;
Na kiḷissanti kiṃ bhikkhū, sukhāhāravihārino.
Attano cintitaṃ rañño, ārocesi gharaṃ gato;
Saññāpetuṃ tu sattāhaṃ, rajjaṃ tassa adāsi so.
Anubhohi ime rajjaṃ, sattāhaṃ tvaṃ kumāraka;
Tato taṃ ghātayissāmi, icca’voca mahīpati.
Āhā’ti tamhi sattāhe,
Tvaṃ kenā’si kiso iti;
Maraṇassa bhayenāti,
Vutte rājā’ha taṃ puna.
Sattāhā’haṃ marissaṃti, tvaṃ na kīḷi ime kathaṃ;
Kīḷissanti yati tāta, sadā maraṇasaññino.
Iccevaṃ bhākarā vutto, sāsanasmiṃ pasīdi so;
Kālena migavaṃ gantvā, theramadakkhi saññataṃ.
Nisinnaṃ rukkhamūlasmiṃ, so mahādhammarakkhitaṃ;
Sālasākhāya nāgena, bījayanta manāsavaṃ.
Ayaṃ thero viyā’hampi, pabbajja jina sāsane;
Viharissaṃ kadā raññe, iti cintayi paññavā.
Thero tassa pasādatthaṃ,
Upatitvā vihāyasā;
Gantvā asokārāmassa,
Pokkharañño jale ṭhito.
Ākāse ṭhapayitvāna, cīvarāni varāni so;
Ogāhitvā pokkharaṇī, gattāni parisiñcatha.
Taṃ ¶ iddhiṃ uparājā so, disvā’tīva pasīdiya;
Ajjeva pabbajissaṃti, buddhiṃcā’kāsi buddhimā.
Upasaṅkamma rājānaṃ, pabbajjaṃ yāci sādaro;
Nivāretumasakkonto, tamādāya mahīpati.
Mahatā parivārena, vihāramagamā sayaṃ;
Pabbaji so mahādhamma-rakkhitattherasantike.
Saddhiṃ tena catusata-sahassāni narāpi ca;
Anupabbajitānantu, gaṇanā ca na vajjati.
Bhāgineyyo narindassa, aggi brahmāti vissuto;
Ahosi rañño dhītāya, saṅghamittāya sāmiko.
Tassā tassa suto cāpi,
Sumano nāma nāmaso;
Yācitvā so’pi rājānaṃ,
Uparājena pabbaji.
Uparājassa pabbajjā, tassā’sokassa rājino;
Catutthe āsivassesā, mahājanahitodayā.
Tattheva upasampanno, sampannaupanissayo;
Ghaṭento uparājā so, chaḷa’bhiñño’rahā ahu.
Vihāre tesamāraddhe, sabbe sabbapuresupi;
Sādhukaṃ tīhi vassehi, niṭṭhāpesuṃ manorame.
Therassa indaguttassa, kammādiṭṭhāyakassa tu;
Iddhiyā cā’su niṭṭhāsi, asokārāmasavhayo.
Janena paribhuttesu, ṭhānesu ca tahiṃ tahiṃ;
Cetiyāni akāresi, ramaṇīyāni bhūpati.
Purehi caturāsīti-sahassehi samantato;
Lekhe ekāhamānesuṃ, vihārā niṭṭhitā iti.
Lekhe sutvā mahārājā, mahātejiddhi vikkamo;
Kātukāmo sakiṃyeva, sabbārāma mahāmahaṃ.
Pure bheriṃ carāpesi, sattame divase ito;
Sabbārāmamaho hotu, sabbadesesu ekadā.
Yojane ¶ yojane dentu, mahādānaṃ mahītale;
Karontu gāmārāmānaṃ, maggānañca vibhūsanaṃ.
Vihāresu ca sabbesu, bhikkhusaṅghassa sabbathā;
Mahādānāni vattentu, yathākālaṃ yathābalaṃ.
Dīpamālā pumphamālā-laṅkārehi tahiṃ tahiṃ;
Tūriyehi ca sabbehi, upahāraṃ anekadhā.
Uposathaṅgānā’dāya, sabbe dhammaṃ suṇantu ca;
Pūjāvisesena’neke ca, karontu tadahepi ca.
Sabbe sabbattha sabbathā, yathāṇattādhikāpi ca;
Pūjā sampaṭiyādesuṃ, devalokamanoramā.
Tasmiṃ dine mahārājā, sabbālaṅkāra bhūsito;
Sahorodho sahāmacco, balogha parivārito.
Agamāsi sakārāmaṃ, bhindanto viya mediniṃ;
Saṅghamajjhamhi aṭṭhāsi, vanditvā saṅghamuttamaṃ.
Tasmiṃ samāgame āsuṃ, asīti bhikkhukoṭi yo;
Ahesuṃ satasahassaṃ, tesu khīṇāsavā yati.
Navuti bhikkhusahassāni, ahū bhikkhuniyo tahiṃ;
Khiṇāsavā bhikkhuniyo, sahassaṃ āsu tāsu tu.
Lokavivaraṇaṃ nāma, pāṭihīraṃ akaṃsu te;
Khīṇāsavā pasādatthaṃ, dhammāsokassa rājino.
Caṇḍāsokoti ñāyittha, pubbe pāpena kammunā;
Dhammāsokoti ñāyittha, pacchā puññena kammunā.
Samuddapariyantaṃ so, jambudīpaṃ samantato;
Passi sabbe vihāre ca, nānāpūjā vibhūsite.
Atīva tuṭṭho te disvā, saṅghaṃ pucchi nisīdiya;
Kassa bhante pariccāgo, mahāsugata sāsane.
Thero so moggaliputto, rañño pañhaṃ viyākari;
Dharamāne’pi sugate, natthi cāgī tayāsamo.
Taṃ sutvā vacanaṃ bhiyyo, tuṭṭho rājā apucchi taṃ;
Buddhasāsana dāyādo, hoti kho mādiso iti.
Thero ¶ tu rājaputtassa, mahindassū’panissayaṃ;
Tatheva rājadhītāya, saṅghamittāya pekkhiya.
Sāsanassā’bhi vuddhiñca, taṃ hetukama vekkhiya;
Paccābhāsatha rājānaṃ, so sāsanadhurandharo.
Tādiso’pi mahācāgī, dāyādo sāsanassa na;
Paccayadāyako’cceva, vuccate manujādhīpa.
Yo tu puttaṃ dhītaraṃ vā,
Pabbajjāpeti sāsane;
So sāsanassa dāyādo,
Hoti no dāyako api.
Atha sāsana dāyāda-bhāvamicchaṃ mahīpati;
Mahindaṃ saṅghamittañca, ṭhite tatra apucchatha.
Pabbajissatha kiṃ tātā, pabbajjā mahatī matā;
Pituno vacanaṃ sutvā, pitaraṃ te abhāsisuṃ.
Ajjeva pabbajissāma, sace tvaṃ deva icchasi;
Amhañca lābho tumhañca, pabbajjāya bhavissati.
Uparājassa pabbajja-kālabho pabhutīhi so;
Sā cāpi aggibrahmassa, pabbajjā katanicchayā.
Uparajjaṃ mahīndassa, dātukāmo’pi bhūpati;
Tato’pi adhikāsā’ti, pabbajjaṃyeva rocayi.
Piyaṃ puttaṃ mahindañca, buddhirūpabaloditaṃ;
Pabbajjā pesi samahaṃ, saṅgha mittañca dhītaraṃ.
Tadā vīsativasso so, mahindo rājanandano;
Saṅghamittā rājadhītā, aṭṭhārasasamā tadā.
Tadaheva ahu tassa, pabbajjā upasampadā;
Pabbajjā sikkhādānañca, tassā ca tadahu ahu.
Upajjhāyo kumārassa, ahu moggalisavhayo;
Pabbājesi mahādeva-tthero majjhantiko pana.
Kammavācaṃ akā tasmiṃ, so’pasampadamaṇḍale;
Arahattaṃ mahindo so, patto sapaṭisambhidaṃ.
Saṅghamittā’hu’pajjhāyā ¶ , dhammapālāti vissutā;
Ācariyā āyupāli, kāle sā’si anāsavā.
Ubho sāsanapajjotā, laṃkādīpopakārino;
Chaṭṭhe vasse pabbajiṃsu, dhammāsokassa rājino.
Mahāmahindo vassehi, tīhi dīpappasādako;
Piṭakattayaṃ muggaṇhi, upajjhāyassa santike.
Sā bhikkhunī candalekhā, mahindo bhikkhū sūriyo;
Sambuddha sāsanākāsaṃ, te sadā sobhayuṃ tadā.
Vane pāṭaliputtamhā, vane vanacaro caraṃ;
Kuntakinnariyā saddhiṃ, saṃvāsaṃ kappayī kira.
Tena saṃvāsamanvāya,
Sā putte janayī duve;
Tisso jeṭṭho kaṇiṭṭho tu,
Sumitto nāma nāmato.
Mahāvaruṇattherassa, kāle pabbajja santike;
Arahattaṃ pāpuṇiṃsu, chaḷabhiññaṃ guṇaṃ ubho.
Pāde kīṭavisenā’si, phuṭṭho jeṭṭho savedano;
Āha puṭṭho kaṇiṭṭhena, bhesajjaṃ pasataṃ ghaṭaṃ.
Rañño nivedanaṃ thero, gilānavattato’pi so;
Sappisatthañca caraṇaṃ, pacchābhattaṃ paṭikkhipi.
Piṇḍāya ce caraṃ sappiṃ, labhase tvaṃ tamāhara;
Icchāha tissathero so, sumittaṃ theramuttamaṃ.
Piṇḍāya caratā tena, na laddhaṃ pasataṃ ghataṃ;
Sappikumbhasatenāpi, byādhijāto asādhiyo.
Teneva byādhinā thero, patto āyukkhayantikaṃ;
Ovaditvāppamādena, nibbātuṃ mānasaṃ akā.
Ākāsamhi nisīditvā, tejodhātuvasena so;
Yathāruci adhiṭṭhāya, sarīraṃ parinibbuto.
Jālāsarīrā nikkhamma, nimmaṃsachārikaṃ ḍahi;
Therassa sakalaṃ kāyaṃ, aṭṭhikānituno ḍahi.
Sutvā ¶ nibbūtimetassa, tissatherassa bhūpati;
Agamāsi sakārāmaṃ, janogha parivārito.
Hattikkhandhagato rājā, tānaṭṭhina’varopiya;
Kāretvā dhātusakkāraṃ, saṅghaṃ byādhimapucchitaṃ.
Taṃ sutvā jātasaṃvego, puradvāresu kāriya;
Sudhācitā pokkharaṇī, bhesajjānañca pūriya.
Pāpesi bhikkhusaṅghassa, bhesajjāni dine dine;
Mā hotu bhikkhusaṅghassa, bhesajjaṃ dullabhaṃ iti.
Sumittathero nibbāyi, caṅkamanto’va caṅkame;
Pasīdi sāsane’tīva, tenāpi ca mahājano.
Kuntiputtā duve therā,
Te lokahitakārino;
Nibbāyiṃsu asokassa,
Rañño vassamhi aṭṭhame.
Tato pabhuti saṅghassa, lābho’tīva mahā ahu;
Pacchā pasannā ca janā, yasmā lābhaṃ pavattayuṃ.
Pahīnalābhasakkārā, titthiyā lābhakāraṇā;
Sayaṃ kāsāyamādāya, vasiṃsu saha bhikkhūhi.
Yathāsakañca te vādaṃ, buddhavādo’ti dīpayuṃ;
Yathāsakañca kiriyā, akariṃsu yathāruci.
Tato moggaliputto so,
Thero thira guṇodayo;
Sāsanabbudamuppannaṃ,
Disvā tamatikakkhalaṃ.
Tasso’pasamane kālaṃ, dīghadassī avekkhiya;
Datvā mahindatherassa, mahābhikkhugaṇaṃ sakaṃ.
Uddhaṃ gaṅgāya eko’va, ahogaṅgamhi pabbate;
Vihāsi sattavassāni, viveka manubrūhayaṃ.
Titthiyānaṃ bahucattā ca, dubbaccattā ca bhikkhavo;
Tesaṃ kātuṃ na sakkhiṃsu, dhammena paṭisedhanaṃ.
Teneva ¶ jambudīpamhi, sabbārāmesu bhikkhavo;
Sattavassāni nākaṃsu, uposatha pavāraṇaṃ.
Taṃ sutvā mahārājā, dhammāsoko mahāyaso;
Ekaṃ amaccaṃ pesesi, asokārāma muttamaṃ.
Gantvā’dhikaraṇaṃ etaṃ, vupasamma uposathaṃ;
Kārehi bhikkhusaṅghena, pamā’rāme tuvaṃ iti.
Gantvāna sannipātetvā, bhikkhusaṅghaṃ sadummati;
Uposathaṃ karothāti, sāvesi rājasāsanaṃ.
Uposathaṃ tittiyehi, na karoma mayaṃ iti;
Avo ca bhikkhusaṅgho taṃ, amaccaṃ mūḷhamānasaṃ.
So’macco katipayānaṃ, therānaṃ paṭipāṭiyā;
Acchindi asinā sīsaṃ, kāremīti uposathaṃ.
Rājabhātā tissatthero, taṃ disvā kiriyaṃ lahuṃ;
Gantvāna tassa āsanne, sāsanamhi nisidi so.
Theraṃ disvā amacco so, gantvā rañño nivedayi;
Sabbaṃ pavattiṃ taṃ sutvā, jātadāho mahīpati.
Sīghaṃ gantvā bhikkhusaṅghaṃ, pucchi ubbiggamānaso;
Evaṃ katena kammena, kassa pāpaṃ siyā iti.
Tesaṃ apaṇḍitā keci, pāpaṃ tuyhanti keci tu;
Ubhinnaṃcā’ti āhaṃsu, natthi tuyhanti paṇḍitā.
Taṃ sutvā’ha mahārājā, samattho atthi bhikkhuna;
Vimatiṃ me vinodetvā, kātuṃ sāsanapaggahaṃ.
Atthi moggaliputto so,
Tissatthero rathesabha;
Icchāha saṅgho rājānaṃ,
Rāja tatthā’si sādaro.
Visuṃ bhikkhusahassena, caturo parivārite;
Thero narasahassena, amacce caturo tathā.
Tadaheyeva pesesi, attano vacanena so;
Theraṃ ānetu me tehi, tathā vutte sanāgami.
Taṃ ¶ sutvā puna aṭṭha’ttha, there’macce ca pesayi;
Visuṃ sahassapurise, pubbe viya sanāgami.
Rājā pucchi kathaṃ thero, āgaccheyya nu kho iti;
Bhikkhū āhaṃsu therassa, tassa’gamanakāraṇaṃ.
Hoti bhante upatthambho, kātuṃ sāsanapaggahaṃ;
Iti vutte mahārāja, thero essati so iti.
Punāpi thero’macce ca, rājā soḷasa soḷasa;
Visuṃ sahassa purise, tathā vatvāna pesayi.
Thero mahallatte’pi, nārohissati yānakaṃ;
Theraṃ gaṅgāya nāvāya, ānethā’ti ca abravi.
Gantvā te taṃ tathā’vocuṃ,
So taṃ sutvā’va uṭṭhahi;
Nāvāya theraṃ ānesuṃ,
Rājā paccuggamī tahiṃ.
Jāṇumattaṃ jalaṃ rājo’gahetvā dakkhiṇaṃ karaṃ;
Nāvāya otarantassa, therassā’dāsi gāravo.
Dakkhiṇaṃ dakkhiṇeyyo so, karaṃ rañño’nukampako;
Ālambitvā’nukampāya, thero nāvāya otari.
Rājā theraṃ nayitvāna, uyyānaṃ rativaḍḍhanaṃ;
Therassa pāde dhovitvā, makkhetvā ca nisīdiya.
Samatthabhāvaṃ therassa, vīmaṃsanto mahīpati;
Daṭṭhukāmo ahaṃ bhante, pāṭihīranti abravi.
Kanti vutte mahīkampaṃ, āha taṃ puna rāhaso;
Sakalāye’ka desāya, kataraṃ daṭṭhumicchasi.
Ko dukkaroti pucchitvā, eka desāya kampanaṃ;
Dukkaranti suṇitvāna, taṃ duṭṭhukāmataṃ bravī.
Rathaṃ assaṃ manussañca, pātiñcodaka pūritaṃ;
Thero yojana sīmāya, antaramhi catuddise.
Ṭhapāpetvā ¶ tadaḍḍhehi, saha taṃ yojanaṃ mahiṃ;
Cālesi iddhiyā tatra, nisinnassa ca dassayi.
Tenā’maccena bhikkhūnaṃ, maraṇena’ttanopi ca;
Pāpassa’tthitta natthittaṃ, theraṃ pucchi mahīpati.
Paṭicca kammaṃ natthīti, kiliṭṭhaṃ cetanaṃ vinā;
Thero bodhesi rājānaṃ, vatvā tittirajātakaṃ.
Vasanto tattha sattāhaṃ, rājuyyāne manorame;
Sikkhāpesi mahīpālaṃ, sambuddhasamayaṃ subhaṃ.
Tasmiṃyeva ca sattā he, duve yakkhe mahīpati;
Pesetvā mahiyaṃ bhikkhū, asese sannipātayi.
Sattame divase gantvā, sakārāmaṃ manoramaṃ;
Kāresi bhikkhusaṅghassa, sannipātamasesato.
Therena saha ekante, nisinno sāṇiantare;
Ekekaladdhike bhikkhu, pakkositvāna santikaṃ.
Kiṃvādī sugato bhante, iti pucchi mahīpati;
Te sassatādikaṃ diṭṭhiṃ, byākariṃsu yathāsakaṃ.
Te micchādiṭṭhike sabbe, rājā uppabbājāpayī;
Sabbe saṭṭhisahassāni, āsuṃ uppabbajāpitā.
Apucchi dhammike bhikkhū, kiṃvādī sugato iti;
Vibhajjavādī tāhaṃsu, taṃ theraṃ pucchi bhūpati.
Vibhajjavādī sambuddho,
Hoti bhante’ti āha so;
Thero’ āmā’ti taṃ sutvā,
Rājā tuṭṭhamano tadā.
Saṅgho pisodhito yasmā,
Tasmā saṅgho uposathaṃ;
Karotu bhante iccevaṃ,
Vatvā therassa bhūpati.
Saṅghassa rakkhaṃ datvāna, nagaraṃ pāvisī subhaṃ;
Saṅgho samaggo hutvāna, tadā’kāsi uposathaṃ.
Thero ¶ aneka saṅkhamhā, bhikkhusaṅghā visārade;
Chaḷabhiññe tepiṭake, pabhinnapaṭisambhide.
Bhikkhusahassaṃ uccini, kātuṃ saddhammaṃ saṅgahaṃ;
Tehi asokārāmamhi, akā saddhamma saṅgahaṃ.
Mahākassapatthero ca, yasatthero ca kārayuṃ;
Yathā te dhamma saṃgītiṃ, tissattheropi taṃ tathā.
Tathāvatthuppakaraṇaṃ, paravādappamaddanaṃ;
Abhāsi tissatthero ca, tasmiṃ saṃgīti maṇḍale.
Evaṃ bhikkhusahassena, rakkhāya’soka rājino;
Ayaṃ navahi māsehi, dhamma saṃgīti niṭṭhitā.
Rañño sattarase vasse, dvāsattatisamo isi;
Mahāpavāraṇāya’so, saṃgīti taṃ samāpayi.
Sādhukāraṃ dadantīva, sāsanaṭṭhiti kāraṇaṃ;
Saṃgīti pariyosāne, akammittha mahāmahī.
Hitvā seṭṭhaṃ brahmavimānampi manuññaṃ;
Jegucchaṃ so sāsanahetunaralokaṃ;
Āgammā’kā sāsanakiccaṃ katakicco;
Konāma’ñño sāsanakiccamhi pamajjeti.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Tatiyadhammasaṃgīti nāma
Pañcamo paricchedo.
Chaṭṭhapariccheda
Vijayāgamanaṃ
Vaṅgesu ¶ vaṅganagare, vaṅgarājā ahu pure;
Kāliṅgarañño dhītā’si, mahesī tassa rājino.
So rājā deviyā tassā, ekaṃ alabhi dhītaraṃ;
Nemittābyākaruṃ tassā, saṃvāsaṃ magarājinā.
Atīva rūpiniṃ āsi, atīva kāmagiddhinī;
Devena deviyā’cāpi, lajjāyā’si jagucchitā.
Ekākinī sā nikkhamma, serīcārasukhatthinī;
Satthena saha aññātā, agā magadhagāminā.
Lāḷaraṭṭhe aṭaviyā, sīho satthamabhiddhavi;
Aññattha sesā dhāviṃsu, sīhagatadisantusā.
Gaṇhitvā gocaraṃ sīho, gacchaṃ disvā tamā’rato;
Ratto upāgalālento, laṅgulaṃ pattakaṇṇako.
Sā taṃ disvā saritvāna, nemittavacanaṃ sutaṃ;
Abhītā tassa aṅgāni, rañjayanti parāmasi.
Tassā phassenā’ti ratto, piṭṭhiṃ āropiyā’sutaṃ;
Sīho sakaṃ guhaṃ netvā, tāya saṃvāsamācari.
Tena saṃvāsamanvāya, kālena yamake duve;
Puttañca dhītarañcāti, rājadhītā janesi sā.
Puttassa hatthapādā’suṃ, sīhākārā tato akā;
Nāmena sīhabāhuṃ taṃ, dhītaraṃ sīhasīvaliṃ.
Putto soḷasavasso so, mātaraṃ pucchi saṃsayaṃ;
Tuvaṃ pitā ca no amma, kasmā visadisā iti.
Sā sabbamabravī tassa, kiṃnayāmā’ti so’bravi;
Guhaṃ thaketitāto te, pāsāṇenāti sā’bravi.
Mahāguhāya ¶ thakanaṃ, khandhenā’dāya so akā;
Ekāhene’va paññāsa-yojanāni gatāgataṃ.
Gocarāya gahe sīhe, dakkhiṇasmiñhi mātaraṃ;
Vāme kaṇiṭṭhiṃ katvāna, tayo sīghaṃ apakkamī.
Nivāsetvāna sākhaṃ te, paccantaṃ gāmamāgamuṃ;
Tatthāsi rājidhītāya, mātulassa suto tadā.
Senāpati vaṅgarañño, ṭhito paccanta gāmako;
Nisinnovaṭamūlaleso, kammantaṃ saṃvidhāyakaṃ.
Disvā te pucchite’vocuṃ, aṭavī vāsino mayaṃ;
Iti so dāpayī tesaṃ, vatthāni dhajinī pati.
Tānā’hesuṃ uḷārāni, bhattaṃ paṇṇesu dāpayi;
Sovaṇṇabhājananā’suṃ, tesaṃ puññena tāni ca.
Tena so vimhito pucchi, ke tumheti camūpati;
Tassa sā jātigottāni, rājadhītā nivedayi.
Pitucchā dhītaraṃ taṃ so, ādāya dhajinī pati;
Gantvāna vaṅganagaraṃ, saṃvāsaṃ tāya kappayi.
Sīho sīghaṃ guhaṃ gantvā, te adisvā tayo jane;
Aṭṭito puttasokena, na ca khādi na cā’pivi.
Dārake te gavesanto, agā paccantagāmake;
Ubbāsīyati so so’va, yaṃyaṃ gāmamupeti so.
Paccantavāsino gantvā, rañño taṃ paṭivedayuṃ;
Sīho piḷeti te raṭṭhaṃ, taṃ deva paṭisedhaya.
Alakaṃ nisedhakaṃ tassa, hatthikkhandhagataṃ pure;
Ādetu sīhadāyīti, sahassaṃ so pacārayi.
Tatheva dvesahassāni, tīṇicā’pi narissaro;
Dvīsu vāresu vāresi, mātā sīhabhujaṃ hitaṃ.
Aggahi tatiye vāre, sīhabāhu apucchiya;
Mātaraṃ tisahassaṃ taṃ, ghātetuṃ pitaraṃ sakaṃ.
Rañño kumāraṃ dassesuṃ, taṃ rājā idha mabravi;
Gahito yadi sīho te, dammi raṭṭhaṃ tadeva te.
So ¶ taṃ gantvā guhādvāraṃ, sīhaṃ disvāva ārakā;
Entaṃ puttasinehena, vijjhituṃ taṃ saraṃ khipi.
Saro naḷātamāhacca, mettacittena thassa tu;
Kumārapādamūle’va, nivatto pati bhūmiyaṃ.
Tathā’si yāva tatiyaṃ, tato kujjhimigāmipo;
Tato khitto sarotassa, kāyaṃ nibbijja nikkhami.
Sakesaraṃ sīhasīsaṃ, ādāya sapuraṃ agā;
Matassa vaṅgarājassa, sattāhāni tadā ahu.
Rañño aputtakattā ca, patītā cassa kammunā;
Sutvā ca rañño nattuttaṃ, sañjānitvā ca mātaraṃ.
Amaccā sannipatitā, akhilā ekamānasā;
Sīhabāhu kumārassa, rājā hohīti abravuṃ.
So rajjaṃ sampaṭicchitvā, datvā mātu patissa taṃ;
Sīhasīvalimādāya, jātabhūmiṃ gato sayaṃ.
Nagaraṃ tattha māpesi, ahu sīhapuranti taṃ;
Araññe yojanasate, gāme cāpi nivesayi.
Lāḷaraṭṭhe pure tasmiṃ, sīhabāhunarādhipo;
Rajjaṃ kāresi katvāna, mahesiṃ sīhasīvaliṃ.
Mahesī soḷasakkhattuṃ, yamake ca duve duve;
Putte janayi kālesā, vijayo nāma jeṭṭhako.
Sumitto nāma dutiyo, sabbe dvattiṃsa puttakā;
Kālena vijayaṃ rājā, uparajje’bhi secayi.
Vijayo visamācāro, āsi tamparisāpi ca;
Sāhasāni anekāni, dussahāni kariṃsute.
Kuddho mahājano rañño, tamatthaṃ paṭivedayi;
Rājā te saññapetvāna, puttaṃ ovadi sādhukaṃ.
Sabbaṃ tatheva dutiyaṃ, ahosi tatiyaṃ pana;
Kuddho mahājano āha, puttaṃ ghātehi te iti.
Rājā’thavijayaṃ tañca, parivārañca tassa taṃ;
Sattasatāni purise, kāretvā addhamuṇṇake.
Nāvāya ¶ pakkhipāpetvā, vissajjāpesi sāgare;
Tathā tesaṃ bhariyāyo, tatheva ca kumārake.
Visuṃ visuṃ te vissaṭṭhā, purisitthikumārakā;
Visuṃ visuṃ dīpakasmiṃ, okkamiṃsu vasiṃsu ca.
Naggadīpoti ñāyittha, kumārokkantadīpako;
Bhariyokkantadīpo tu, mahindadīpako iti.
Suppārake paṭṭanamhi, vijayo pana okkami;
Parisā sāhasene’ttha, bhīto nāvaṃ punā’ruhi.
Laṃkāyaṃ vijayasanāmako kumāro;
Otiṇṇo thiramati tambapaṇṇidīpe;
Sālānaṃ yamakaguṇānamantarasmiṃ;
Nibbātuṃ sayitadine tathāgatassa.
Sujanapasādasaṃve gatthāyakate mahāvaṃse
Vijayāgamanaṃnāma
Chaṭṭhāparicchedo.
Sattama pariccheda
Vijayābhiseko
Sabbalokahītaṃ ¶ katvā, patvā santikaraṃ padaṃ;
Parinibbānamañcamhi, nipanno lokanāyako.
Devatāsannipātamhi, mahantamhi mahāmuni;
Sakka tatrasamīpaṭṭhaṃ, avoca vadataṃ varo.
Vijayo lāḷāvisayā, sīhabāhunarindajo;
Esalaṅkādhanupatto, sattabhaccasatānugo.
Patiṭṭhahissati devindaṃ, laṃkāyaṃ mama sāsanaṃ;
Tasmā saparivāraṃ taṃ, rakkhalaṃkañca sādhukaṃ.
Tathāgatassa devindo, vaco sutvāva sādaro;
Devassuppalavaṇṇassa, laṃkārakkhaṃ samappayi.
Sakkena vuttamattoso, laṅkāmāgammasajjukaṃ;
Paribbājaka vesena, rukkhamūla mūpavisiṃ.
Vijayasammukhā sabbe,
Taṃ upacca apucchisuṃ;
Ayaṃ bho konu dīpotī,
Laṃkādīpoti so bravi.
Na santi manujā hettha, na ca hessati vo bhayaṃ;
Iti vatvā kuṇḍīkāya, te jalena nisiñciya.
Suttañca tesaṃ hatthesu, lagetvānabhasā’gamā;
Dassesi soṇirūpena, parivārikayakkhinī.
Eko taṃ vāriyantopi, rājaputtena anvagā;
Gāmamhi vijjamānamhi, bhavanti sunakhā iti.
Tassā ca sāmīnī tattha, kuveṇīnāma yakkhinī;
Nisīdi rukkhamūlamhi, kantanti tāpasī viya.
Disvāna ¶ so pokkharaṇī, nisinnaṃ tañca tāpasiṃ;
Tattha nhātvā pivitvā ca, ādāya ca mulāliyo.
Vāriñca pokkhareheva, vuṭṭhāsi sātamabravi;
Bhakkho’si mama tiṭṭhāti, aṭṭhā baddho vaso naro.
Parittasutta tejena, bhakkhituṃ sā na sakkuṇī;
Yāciyantopi taṃ suttaṃ, nā’dāyakkhiniyā naro.
Taṃ gahetvā suruṅgāyaṃ, rudantaṃ yakkhinī khipi;
Evaṃ ekekaso tattha, khipī sattasatānipi.
Anāyantesu sabbesu, vijayo bhayasaṃkito;
Nantapañcāyudho gantvā, disvā pokkharaṇiṃ subhaṃ.
Apassa muttiṇṇapadaṃ, passaṃ tañceva tāpasiṃ;
‘‘Imāya khalu bhaccā me, gahitānu’’ti cintiya.
Kiṃ na passasi bhacce me,
Hoti tvaṃ iti āhataṃ;
‘‘Kiṃ rājaputta bhaccehi,
Piva nahāyā’’ti āhasā.
Yakkhinī tāva jānāti, mama jātinti nicchito;
Saṅghaṃ sanāmaṃ sāvetvā, dhanuṃ sandhāyu’ pāgato.
Yakkhiṃ ādāya gīvāya, nārā ca valayena so;
Vāmahatthena kesesu, gahetvā dakkhiṇe na tu.
Ukkhipitvā asiṃāha, ‘‘bhacce me dehi dāsitaṃ;
Māremī’’ti bhayaṭṭāsā, jīvitaṃ yāci yakkhinī.
Jīvitaṃ dehi me sāmi, rajjaṃ dajjāmi te ahaṃ;
Karissami’tti kiccañca, kiccaṃ aññaṃ yathicchitaṃ.
Adubbhātthāya sapathaṃ, so taṃ yakkhiṃ akārayi;
‘‘Ānehi bhacce sīgha’’nti, vuttamattāva sā’nayi.
‘‘Ime jātā’’ti vuttāsā,
Taṇḍulādiṃ viniddisi;
Bhakkhitānaṃ vāṇijānaṃ,
Nāvaṭṭhaṃ vivikhaṃ bahuṃ.
Bhaccā ¶ te sādhayitvāna, bhattāni byañjanānica;
Rājā puttaṃ bhojayitvā, sabbecāpi abhuñjisuṃ.
Dāpitaṃ vijayena’ggaṃ, yakkhī bhuñjiya pīṇitā;
Soḷasavassikaṃ rūpaṃ, māpayitvā manoharaṃ.
Rājaputta mupagañchi, sabbābharaṇabhūsitā;
Māpesi rukkhamūlasmiṃ, sayanañca mahārahaṃ.
Sāṇiyā suparikkhittaṃ, vitānasamalaṅkataṃ;
Taṃ disvā rājatanayo, pekkhaṃ atthamanāgataṃ.
Katvāna tāyanāvāyaṃ, nipajja sayane sukhaṃ;
Sāṇī parikkhipitvāna, sabbe bhaccā nipajjisuṃ.
Rattiṃ tūriyasaddañca, sutvā gītaravañca so;
Apucchi sahasemānaṃ, kiṃ saddo iti yakkhiniṃ.
Rajjañca sāmino deyyaṃ, sabbe yakkhe ca ghātiya;
Manussā vāsakaraṇā, yakkhā maṃ ghātayantihi.
Iti cintiya yakkhī sā, abravi rājanandanaṃ;
Sīrīsavatthunā metaṃ, sāmi yakkhapuraṃ idha.
Tattha jeṭṭhassa yakkhassa, laṃkānagaravāsinī;
Kumārikā idhā’nītā, tassā mātā ca āgatā.
Āvāha maṅgale tattha, idhāpi ussave mahā;
Vattate tattha saddoyaṃ, mahāhesa samāgamo.
Ajjeva yakkhe ghātehi,
Na hi sakkhā ito paraṃ;
So āhā’dissa mānete,
Ghātessāmi kathaṃ ahaṃ.
Yattha saddaṃ karissāma, tena saddena ghātaya;
Āyudhaṃ me’nubhāvena, tesaṃ kāye patissati.
Tassā sutvā tathā katvā, sabbe yakkhe aghātayi;
Sayampi laddhavijayo, yakkharāja pasādhanaṃ.
Pasādhanehi sesehi, taṃtaṃ bhaccaṃ pasādhayi;
Katipahaṃ vasitve’ttha, tambapaṇṇimupāgami.
Māpayitvā ¶ tampapaṇṇi-nagaraṃ vijayo tahiṃ;
Vasī yakkhiniyā saddhiṃ, amacca parivārito.
Nāvāya bhūmimotiṇṇā, vijayapamukhā tadā;
Kilantā pāṇinābhūmiṃ, ālambiya nisīdisuṃ.
Tambabhūmirajophuṭṭho, tambopāṇi yato ahuṃ;
So desoceva dīpo ca, tena tannāmako ahu.
Sīhabāhu narindo so, sīhamādinnavā iti;
Sīhaḷo tena sambandhā, ete sabbepi sīhaḷā.
Tattha tattha ca gāme te, tassā’maccā nivesayuṃ;
Anurādhagāmaṃ tannāmo, kadamba nadīyantike.
Gambhīranadīyā tīre, upatisso purohito;
Upatissagāmaṃ māpesi, anurādhassa uttare.
Aññe tayo amaccā te, māpayiṃsu visuṃ visuṃ;
Ujjeniṃ uruvelañca, vijitaṃ nagaraṃ tathā.
Nivāsetvā janapadaṃ, sabbe’maccā samaccataṃ;
Avocuṃ rājatanayā, sāmi rajjebhisecaya.
Iti vutto rājaputto, na icchi abhisecanaṃ;
Vinā khattiyakaññāya, abhisekaṃ mahesiyā.
Athāmaccā sāmino he, abhiseka katā darā;
Dukkaresupi kiccesu, tadatthabhirutā tigā.
Paṇṇākāre mahāsāre, maṇimuttādike bahū;
Gāhāpayitvā pāhesuṃ, dakkhiṇaṃ madhuraṃ puraṃ.
Paṇḍurājassa dhītatthaṃ, sāmino sāmibhattino;
Aññesaṃ cāpi dhītatthaṃ, amaccānaṃ janassa ca.
Sīghaṃ nāvāya gantvāna, dūtā te madhuraṃ puraṃ;
Paṇṇākāre ca lekhañca, tassa rañño adassayuṃ.
Tato rājāamaccehi, mantayitvā sadhītaraṃ;
Pāhetukāmo’maccānaṃ, aññesaṃ cāpi dhītaro.
Laddhā ūnasataṃ kaññā, athabheriṃ carāpayi;
Laṃkāya dhītugamanaṃ, icchamānā narā idha.
Nivāsayitvā ¶ diguṇaṃ, gharadvāresu dhītaro;
Ṭhapentu tena liṅgena, ādīyissāmitā iti.
Evaṃ laddhā bahūkaññā, tappayitvāna taṃ kulaṃ;
Sampannasabbālaṅkāraṃ, dhītaraṃ sampaṭicchadaṃ.
Sabbā tā laddhasakkārā, kaññāyo ca yathārahaṃ;
Rājārahe ca hatthassa-rathapessiya kārake.
Aṭṭhārasannaṃ seṇīnaṃ, sahassañca kulāni so;
Lekhaṃ datvāna pesesi, vijayassa jitā’rino.
Sabboso’tarī nāvāhi, mahātitthe mahājano;
Teneva paṭṭanaṃ tañhi, mahātitthaṃti vuccati.
Vijayassa sutodhītā, tassā yakkhiniyā ahu;
Rājakaññāgamaṃ sutvā, vijayo āha yakkhiniṃ.
‘‘Gaccha dāni tuvaṃ bhoti, ṭhapetvā puttake duve;
Manussā amanussehi, bhāyintīhi sadā’’ iti.
Sutvā taṃ yakkhabhayato, bhītaṃ taṃ āha yakkhiniṃ;
Mā cintayi sāhassena, dāpayissāmi te baliṃ.
Punappunaṃ taṃ yācitvā, ubho ādāya puttake;
Bhītāpi sā agatiyā, laṃkāpuramupāgami.
Putte bihi nisīdetvā, sayaṃ pāvisi taṃ puraṃ;
Sañjānitvāna taṃ yakkhiṃ, bhītā corīti saññito.
Saṃkhubhiṃsu pure yakkhā, eko sāhasiko pana;
Ekapāṇippahārena, vilayaṃ nayi yakkhiniṃ.
Tassātu mātulo yakkho, nikkhamma nagarā bahi;
Disvā te dārake pucchi, tumhe kassa sutā iti.
Kuveṇiyā’ti sutvā’ha, mātā vo māritā idha;
Tumhepi disvā māreyyuṃ, palāyatha lahuṃ iti.
Āguṃ sumanakūṭaṃ te, palāyitvā tato lahuṃ;
Vāsaṃ kappesi jeṭṭho so, vuddho tāya kaṇiṭṭhiyā.
Puttadhītāhi ¶ vaḍḍhitvā, rājānuññāya te vasuṃ;
Tattheva malaye eso, pulindānañhi sambhavo.
Paṇḍurājassa dūtā te, paṇṇākāraṃ samappayuṃ;
Vijayassa kumārassa, rājādhikārikā ca tā.
Katvā sakkārasammānaṃ, dūtānaṃ vijayo pana;
Adā yāthārahaṃ kaññā, amaccānaṃ janassa ca.
Yathā vidhi ca vijayaṃ, sabbe maccāsamāgatā;
Rajjesamabhisiñciṃsu, kariṃsuca mahāchaṇaṃ.
Tato so vijayo rājā, paṇḍurājassa dhītaraṃ;
Mahatā parihārena, mahesitte’bhisecayi.
Dhanāna’dā amaccānaṃ, adāsi sasurassatu;
Anuvassaṃ saṅkhamuttaṃ, satasahassa dvayārahaṃ.
Hitvā pubbācaritaṃ visamaṃ samena;
Dhammena laṃkamakhilaṃ anusāsamāno;
So tamapaṇṇinagare vijayo narindo;
Rajjaṃ akārayi samā khalu aṭṭhatiṃsā’ti.
Sujanapasādasaṃve gatthāya kate mahāvaṃse
Vijayābhiseko nāma
Sattamo paricchedo.
Aṭṭhama pariccheda
Paṇḍuvāsudevābhiseko
Vijayo ¶ so mahārājā, vasse antimake ṭhito;
Iti cintayi ‘‘vuddho’haṃ, na ca vijjati me suto.
Kicchena vāsitaṃ raṭṭhaṃ, nasseyya mama accaye;
Āṇāpeyyaṃ rajjahetu-sumittaṃ bhātaraṃ mama.
Athā’maccehi mantetvā, lekhaṃ tattha visajjayi;
Lekhaṃ datvāna vijayo, na cirena divaṅgato.
Tasmiṃ mate amaccā te, pekkhantā khattiyāgamaṃ;
Upatissagāme ṭhatvāna, raṭṭhaṃ samunusāsisuṃ.
Mate vijayarājamhi, khattiyāgamanā purā;
Ekaṃ vassaṃ ayaṃ laṃkā-dīpo āsi arājako.
Tasmiṃ sīhapure tassa, sīhabāhussa rājino;
Accayena sumitto so, rājā tassa suto ahu.
Tassa puttā tayo āsuṃ, maddarājassa dhītuyā;
Dūtā sīhapuraṃ gantvā, rañño lekhaṃ adaṃsu te.
Lekhaṃ sutvāna so rājā, putte āmantayī tayo;
Ahaṃ mahallako tātā, eko tumhesu gacchatu.
Laṃkaṃ nekaguṇaṃ kantaṃ, mama bhātussa santakaṃ;
Tassa’cca yena tattheva, rajjaṃ kāretu sobhanaṃ.
Kaṇiṭṭhako paṇḍuvāsu-devo rājakumārako;
‘‘Gamissāmīti cintetvā, ñatvā sotthi gatampi ca.
Pitarā samanuññāto, dvattiṃsāmacca dārake;
Ādāya āruhī nāvaṃ, paribbājakaliṅgavā.
Mahākandaranajjā te, mukhadvāramhi otaraṃ;
Te paribbājake disvā, jano sakkari sādhukaṃ.
Pucchitvā ¶ nagaraṃ ettha, upayantaṃ kamena te;
Upatissa gāmaṃ sampattā, devatā paripālitā.
Amaccā’numato’macco, pucchi nemittakā tahiṃ;
Khattiyā’gamanaṃ tassa, so byākāsi paraṃpi ca.
Sattame dīvaseyeva, āgamissati khattiyo;
Buddhasāsana metassa, vaṃsajo’va ṭhapessati.
Sattame divaseyeva, te paribbājake tahiṃ;
Patte disvāna pucchitvā, amaccā te vijāniya.
Taṃ paṇṇuvāsudevaṃ te, laṃkārajjena appayuṃ;
Mahesiyā abhāvāso, na tāva abhisecayi.
Amitodanasakkassa, paṇḍusakko suto ahu;
Ñatvā vināsaṃ sakyānaṃ, so ādāya sakaṃ janaṃ.
Gantvā aññāpadesena, gaṅgāpāraṃ tahiṃ puraṃ;
Māpetvā tattha kāresi, rajjaṃ tassa sute labhi.
Dhītā kaṇiṭṭhitā āsi, bhaddakaccāna nāmikā;
Sabbalakkhaṇasampannā, surūpā abhipatthitā.
Tadatthaṃ sattarājāno, paṇṇākāre mahārahe;
Pesesuṃ rājino tassa, bhīto rājūhi so pana.
Ñatvāna sotthigamanaṃ, abhisekaphalampi ca;
Sahadvattiṃsa itthīhi, nāvaṃ āropiyā’sutaṃ.
Gaṅgāya khipi gaṇhātu, pahu me dhītaraṃ iti;
Gahetuṃ te na sakkhiṃsu, nāvāsāpana sīghagā.
Dutiye divaseyeva, goṇāgāmaka paṭṭanaṃ;
Pattāpabbajitā kārā, sabbā tā tattha otaruṃ.
Pucchitvā nagaraṃ ettha, tā kamenopayantiyo;
Upatissagāmaṃ sampattā, devatā paripālitā.
Nemittakassa vacanaṃ, sutvā tatthā’gatā tu tā;
Disvā amacco pucchitvā, ñatvā rañño samappayi.
Taṃ paṇḍuvāsudevaṃ te, amaccā suddhabuddhino;
Rajje samabhisiñciṃsu, puṇṇasabbamanorathaṃ.
Subhaddakaccāna ¶ manomarūpiniṃ;
Mahesībhāve abhisiñciya’ttano;
Sahagatā tāya padāsi attanā;
Sahāgatānaṃ vasi bhūmipo sukhantī.
Sujanappasāda saṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Paṇḍuvāsudevābhiseko nāma
Aṭṭhamo paricchedo.
Navama pariccheda
Abhayābhiseko
Mahesī janayī putte, dasa ekañca dhītaraṃ;
Sabbajeṭṭho’bhayo nāma, cittānāma kaniṭṭhikā.
Passitvā taṃ viyākaṃsu, brāhmaṇā mantapāragā;
‘‘Rajjahetu suto assā, ghātayissati mātule’’.
Ghātessāmi kaniṭṭhinti, nicchite bhātarā’bhayo;
Vāresi kāle vāsesuṃ, gehaṃ taṃ ekathuṇike.
Rañño ca sirigabbhena, tassa dvāramakārayuṃ;
Anto ṭhapesuṃ ekañca, dāsiṃ narasataṃ bahi.
Rūpenu’mmādayī nare, diṭṭhamattāva sāyato;
Tato ummādacittā’ti, nāmaṃ sopapadaṃ labhi.
Sutvāna laṃkāgamanaṃ, bhaddakaccānadeviyā;
Mātarā coditā puttā, ṭhapetve’kañca āgamuṃ.
Disvāna te paṇḍuvāsu-devaṃ laṅkindamāgatā;
Disvāna taṃ kaniṭṭhiñca, roditvā saha tāya ca.
Raññā sukatasakkārā, rañño’nuññāya cārikaṃ;
Cariṃsu laṃkādīpamhi, nivasuñca yathāruciṃ.
Rāmena ¶ vusitaṭhānaṃ, rāmagoṇanti vuccati;
Uruvelā’nurādhānaṃ, nivāsā ca tathā tathā.
Tathā vijitadīghāyu-rohaṇānaṃ nivāsakā;
Vijitagāmo dīghāyu-rohaṇanti ca vuccati.
Kāresi anurādho so, vāpiṃ dakkhiṇato tato;
Kārāpetvā rājagehaṃ, tattha vāsamakappayī.
Mahārājā paṇḍuvāsu-devo jaṭṭhasutaṃ sakaṃ;
Abhayaṃ uparajjamhi, kāle samabhisecayi.
Dīghāyussa kumārassa, tanayo dīghagāmaṇi;
Sutvā ummādacittaṃ taṃ, tassaṃ jātakutūhalo.
Gahetvā’patissa gāmaṃ, taṃ apassi manujādhipaṃ;
Adā sahoparājena, rājupaṭṭhānamassaso.
Gavakkhābhimukhaṭṭhāne, taṃ upecca ṭhitaṃ tusā;
Disvāna gāmiṇiṃ cittā, rattacittā’ha dāsikaṃ.
‘‘Ko eso’’ti tato sutvā,
Mātulassa sutoiti;
Dāsiṃ tattha niyojesi,
Saddhiṃkatvāna so tato.
Gavakkhamhi ḍasāpetvā, rattiṃ kakkaṭayantakaṃ;
Āruyha chindayitvāna, kavāṭaṃ tena pāvisi.
Tāya saddhiṃ vasitvāna, paccūseyeva nikkhami;
Evaṃ niccaṃ vasī tattha, chiddābhāvā apākaṭo.
Sā tena aggahī gabbhaṃ, gabbhe pariṇate tato;
Mātu ārocayī dāsī, mātā pucchiya dhītaraṃ.
Rañño ārocayī rājā, amantetvā sute’brahmā;
Posiyoso’pi amhehi, deva tasseva taṃ iti.
Putto ce mārayissāma, ta’nti tassa adaṃsu taṃ;
Sā sūtikālasampatte, sūti gehañca pāvisiṃ.
Saṅkitvā ¶ gopakaṃ cittaṃ, kālavelañca dāsakaṃ;
Tasmiṃ kamme nissāyā’ti, gāmaṇi paricārake.
Te paṭiññaṃ adente te, rājaputtā aghātayuṃ;
Yakkhā hutvāna rakkhiṃsu, ubho gabbhe kumārakaṃ.
Aññaṃ upavijaññaṃ sā, sallakkhā pesi dāsiyā;
Cittā sā janayī puttaṃ, sā itthi pana dhītaraṃ.
Cittaṃ sahassaṃ dāpetvā, tassā puttaṃ sakampi ca;
Āṇāpetvā dhītaraṃ taṃ, nipajjāpesi santike.
Dhītā laddhā’ti sutvāna, tuṭṭhā rājasutā ahuṃ;
Mātā ca mātumātā ca, ubho pana kumārakaṃ.
Mātāmahassa nāmañca, jeṭṭhassa mātulassa ca;
Ekaṃ katvā tamakaruṃ, paṇḍukābhayanāmakaṃ.
Laṃkā pālo paṇḍuvāsu-devo rajjamakārayi;
Tiṃsa vassamhi jātamhi, mato so paṇḍukābhaye.
Tasmiṃ matasmiṃ manujādhipasmiṃ,
Sabbe samāgamma narindaputtā;
Tassābhayassābhayadassa bhātu,
Rājābhisekaṃ akaruṃ uḷārāti.
Sujanappasāda saṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Abhayābhiseko nāma
Navamo paricchedo.
Dasama pariccheda
Paṇḍukābhayābhiseko
Ummādacittāyāṇattā ¶ , dāsī ādāya dārakaṃ;
Samugge pakkhipitvāna, dvāramaṇḍala ke agā.
Rājaputtā ca migavaṃ, gatā tumbarakandare;
Disvā dāsiṃ kuhiṃ yāsi, kiṃ me kanti ca pucchisuṃ.
Dvāramaṇḍalakaṃ yāmi, dhītumeguḷapūvakaṃ;
Iccāha oropehīti, rājaputtaṃ kamabravuṃ.
Citto ca kālavelo ca, tassā’rakkhāya niggatā;
Mahantaṃ sūkaravesaṃ, taṃ khaṇaṃyeva dassayuṃ.
Te taṃ samanubandhiṃsu, sāsamādāya tatra’gā;
Dārakañca sahassañca, āyuttassa adāraho.
Tasmiṃyeva dine tassa, bhariyā janayī sutaṃ;
Yamake janayī putte, bhariyaṃ me’ti positaṃ.
So sattavassiko cā’si, taṃ vijāniya mātulā;
Gantuṃ sarasi kīḷante, dārake ca payojayuṃ.
Jalaṭṭhaṃ rukkhasusiraṃ, jalacchāditachiddakaṃ;
Nimujjamāno chiddena, pavisitvā ciraṭṭhito.
Tato tatheva nikkhamma, kumāre sesadārake;
Upacca pucchiyantopi, vañceta’ññavacohi so.
Manussehā’gateheso, nivāsetvāna vatthakaṃ;
Kumāro vārimo gayha, susiramhi ṭhito ahu.
Vatthakāni gaṇetvāna, māretvā sesadārake;
Gantvā ārocayuṃ sabbe, dārakā māritā iti.
Gatesu ¶ tesu so gantvā, āyuttakagharaṃ sakaṃ;
Vasaṃ assāsito tena, ahū dvādasavassiko.
Puna sutvāna jīvantaṃ, kumāraṃ tassa mātulaṃ;
Tattha gopālake sabbe, māretuṃ sanniyojayuṃ.
Tasmiṃ ahani gopālā, laddhā ekaṃ catuppadaṃ;
Aggiṃ āharituṃ gāmaṃ, pesetuṃ taṃ kumārakaṃ.
So gantvā gharamāyutta-puttakaṃyeva pesayi;
Pādā rujanti me tehi, aggiṃ gopālasantikaṃ.
Tattha aṅgāra maṃsañca,
Khādissasi tuvaṃ iti;
Ne si so taṃ vaco sutvā,
Aggiṃ gopālasantikaṃ.
Tasmiṃ khaṇe pesitā te, parikkhipiya mārayuṃ;
Sabbe gope mārayitvā, mātulānaṃ nivedayuṃ.
Tatho soḷasavassaṃ taṃ, vijāniṃsu ca mātulā;
Mātā sahassañcā’dāsi, tassā rakkhañca ādisi.
Āyutto mātusandesaṃ, sabbaṃ tassa nivediya;
Datvā dāsaṃ sahassañca, pesesi paṇḍulantikaṃ.
Paṇḍulabrāhmaṇo nāma, bhogavā vedapārago;
Dakkhiṇasmiṃ disābhāge, vasī paṇḍulagāmake.
Kumāro tattha gantvāna, passi paṇḍulabrāhmaṇaṃ;
‘‘Tvaṃ paṇḍukābhayo tāta’’, iti pucchiya byākate.
Tassa katvāna sakkāraṃ, āha rājā bhavissasi;
Samasattativassāni, rajjaṃ tvaṃ kārayissasi.
Sippaṃ uggaṇha tātāti, sippuggahamakārayī;
Candena tassa puttena, khippaṃ sippaṃ samāpitaṃ.
Adā satasahassaṃ so, yodhasaṅgahakāraṇā;
Yodhesu saṅgahitesu, tena pañcasatesu so.
Siyuṃ yāya gayitāni, paṇṇāni kanakāni taṃ;
Mahesiṃ kurucandañca, mama puttaṃ purohitaṃ.
Ibhi ¶ vatvā dhanaṃ datvā, sayodhaṃ nihari tato;
So nāmaṃ sāvayitvāna, tato nikkhamma puññavā.
Laddhabalo nagarake, kāsapabbata santike;
Sattasatāni purise, sabbesaṃ bhojanāni ca.
Tato narasahassena, dvisatena kumārako;
Girikaṇḍa pabbataṃ nāma, agamā parivārito.
Girikaṇḍasivo nāma, paṇḍukābhaya mātulo;
Taṃ paṇḍuvāsudevena, dinnaṃ bhuñjati desakaṃ.
So karisasataṃ pakkaṃ, tadā lāveti khattiyo;
Tassa dhītā rūpavatī, pālī nāmā’si khattiyā.
Sā mahāparivārena, yānamāruyha sobhanaṃ;
Pitubhattaṃ gāhayitvā, lāvakānañca gacchati.
Kumārassa manussānaṃ, disvā tattha kumārikaṃ;
Ārocesuṃ kumārassa, kumāro sahasā’gato.
Dvedhā taṃ parisaṃ katvā, sataṃ yānamapesayi;
Tadantikaṃ saparisā, kattha yāsīti pucchitaṃ.
Tāya vuttetu sabbasmiṃ, tassaṃsāratta mānaso;
Attano saṃvibhāgatthaṃ, bhantenā’yāci khattiyo.
Sāsamoruyha yānamhā, adā sovaṇṇapātiyā;
Bhattaṃ nigrodha mūlasmiṃ, rājaputtassa khattiyā.
Gaṇhi nigrodhapaṇṇāni, bhojetuṃ sesake jane;
Sovaṇṇabhājanānā’suṃ, tāni paṇṇāni taṃ khaṇe.
Tāni disvā rājaputto, saritvā dijabhāsitaṃ;
Mahesibhāva yoggāme, kaññāladdhāti tussiso.
Sabbe bhojāpayī tesā, taṃ na khīyittha bhojanaṃ;
Ekassa paṭiviso’va, gahito tattha dissatha.
Evaṃ puññaguṇūpetā, sukumārī kumārikā;
Suvaṇṇapāli nāmena, tatoppabhuta āsi sā.
Taṃ ¶ kumāra gahetvāna, yānamāruyha khattiyo;
Mahabbala paribyūḷho, anusaṃṇī apakkami.
Taṃ sutvāna pitā tassā, nare sabbe apesayi;
Te gantvā kalahaṃ katvā, tajjitā tehi āgamuṃ.
Kalahanagaraṃ nāma, gāmo tattha kate ahu;
Taṃ sutvā bhātaro tassā, pañcayuddhāyu’pāgamuṃ.
Sabbe te paṇḍulasuto, candoyeva aghātayi;
Lohita vāhakhaṇḍoti, tesaṃ yuddhamahī ahu.
Mahatā bala kādhayana,
Tato so paṇḍukābhayo;
Gaṅgāya pārime tire,
Doḷapabbatakaṃ agā.
Tattha cattāri vassāni, vasi taṃ tattha mātulā;
Sutvā ṭhapetvā rājānaṃ, taṃ yuddhatthamupāgamuṃ.
Khandhāvāraṃ nivesetvā, dhūmarakkhāga santike;
Bhāgineyyena yujjhiṃsu, bhāgineyyo tu mātule.
Anubandhī oragaṅgaṃ, malāpetvā nivattiya;
Tesañca khandhāvāramhi, duve vassāni so vasī.
Gantvo’patissagāmaṃ te, tamatthaṃ rājino’bravuṃ;
Rājālekhaṃ kumārassa, sarahassaṃ sapāhiṇi.
‘‘Puñjassu pāragaṅgaṃ tvaṃ, mā’gā oraṃtato’’iti;
Taṃ sutvā tassa kujjiṃsu, bhātaro nava rājino.
Upatthambho tvamevā’si, ciraṃ tassa idāni tu;
Raṭṭhaṃ dadāsi tasmā tvaṃ, māressāmā’ti abravuṃ.
So tesaṃ rajjamappesi, te tissaṃ nāma bhātaraṃ;
Sabbeva sahitā’kaṃsu, rajjassa parināyakaṃ.
Eso vīsativassāni, abhayo’bhaya dāyako;
Tattho’patissagāmamhi, rājā rajjamakārayi.
Vasanti ¶ dhūmarakkhāge, sare tumbariyaṅgaṇe;
Carate vaḷavā rupā, yakkhī cetiyanāmikā.
Eko disvāna senaṅgaṃ, uttapādaṃ manoramaṃ;
Ārocesi kumārassa, vaḷave’ttī’disī iti.
Kumāro rasmimādāya, gahetuṃ taṃ upāgami;
Pacchato agataṃ disvā, bhītā tejena tassasā.
Dhāvi’nantaradhāyitvā, dhāvanti manubandhiso;
Dhāvamānā saraṃ haṃ sā, sattakkhattuṃ parikkhipi.
Otaritvā mahāgaṅgaṃ, uttaritvā tato pana;
Dhumarakkhaṃ pabbataṃ taṃ, sattakkhattuṃ parikkhipi.
Taṃ saraṃ puna tikkhattuṃ, parikkhipi tato puna;
Gaṅgaṃ kacchakatitthena, samotari tahiṃ tu so.
Gahesitaṃ vāladhismiṃ, tālapattañca toyagaṃ;
Tassa puññānubhāvena, so ahosi mahā asi.
Uccāresi asiṃ dajjaṃ, ‘‘māromī’’ti tamāha sā;
Rajjaṃ gahetvā te dajjaṃ, sāmi māmaṃ amārayi.
Gīvāya taṃ gahetvā so, vijjhitvā asikoṭiyā;
Nāsāya rajjuyā bandhi, sā ahosi vasānugā.
Gantvā taṃ dhumarakkhaṃ so, tamāruyha mahabbalo;
Tattha cattāri vassāni, dhūmarakkhana ge vasi.
Tato nikkhamma sabalo, āgammā’riṭṭhapabbataṃ;
Suddhikālamapekkhanto, tattha sattasamāvasi.
Dve mātule ṭhapetvāna, tassa sesaṭṭhamātulā;
Yuddhasajjā ariṭṭhaṃ taṃ, upasaṅkamma pabbataṃ.
Khandhāvāraṃ nagarake, nivesetvā camūpatiṃ;
Datvā parikkhipāpesuṃ, samantā’riṭṭhapabbataṃ.
Yakkhiniyā mantayitvā, tassā vacanayuttiyā;
Datvā rājaparikkhāraṃ, paṇṇākārā yuvāni ca.
‘‘Gaṇhātha ¶ sabbāne’tāni, khamāpessāmi vo ahaṃ’’;
Iti vatvāna pesesi, kumāro purato balaṃ.
Gaṇhissāmi paviṭṭhanti, vissaṭṭhesu tu tesu so;
Āruyha yakkhavaḷavaṃ, mahābalapurakkhato.
Yuddhāya pāvisi yakkhī, mahārāva marāpisā;
Anto bahibalañcassa, ukkuṭṭhiṃ mahatiṃ akā.
Kumārapurisā sabbe, parasenā nare bahū;
Ghātetvā mātule ca’ttha, sīsarāsiṃ akaṃsu te.
Senāpati pālayitvā, gumbaṭṭhānaṃ sapāvisi;
Senāpati gumbako’ti, tena esa pavuccati.
Upariṭṭhamātulasiraṃ, sīsarāsiṃ sapassiya;
Lāburāsī’va icchāha, tenā’si lābugāmako.
Evaṃ vijitasaṅgāmo, tato so paṇḍukābhayo;
Ayyakassā’nurādhassa, vasanaṭhānamāgami.
Attano rājagehaṃ so, tassa datvāna ayyako;
Aññatthavāsaṃ kappesi, so tu tasmiṃ ghare vasi.
Pucchāpetvāna nemittaṃ, vatthuvijjā’viduṃ tathā;
Nagaraṃ pavaraṃ tasmiṃ, gāmeyeva amāpayi.
Nivāsattā’nurādhānaṃ, anurādhapuraṃ ahu;
Nakkhattenā’nurādhena, patiṭṭhāpita tāya ca.
Āṇāpetvā mātulānaṃ, chattaṃ jātassare idha;
Dhovāpetvā dhārayitvā, taṃ sareyeva vārinā.
Attano abhisekaṃ so, kāresi paṇḍukābhayo;
Suvaṇṇapāliṃ deviṃ taṃ, mahesitte bhisecayi.
Adā candakumārassa, porohiccaṃ yathāvidhi;
Ṭhānantarāni sesānaṃ, bhaccānañca yathārahaṃ.
Mātuyā upakārattā, attano ca mahīpatiṃ;
Aghātayitvā jeṭṭhaṃ taṃ, mātulaṃ abhayaṃ pana.
Rattirajjaṃ adā tassa, ahu nagaraguttiko;
Tadupādāya nagare, ahū nagaraguttiko.
Sassuraṃ ¶ taṃ aghātetvā, girikaṇḍasivampi ca;
Girikaṇṇadesaṃ tasse’va, mātulassa adāsi so.
Saraṃ tañca khaṇāpetvā, kārāpesi bahū dakaṃ;
Jaye jalassa gāhena, jayavāpīti ahutaṃ.
Kālavelaṃ nivāsesi, yakkhaṃpura puratthime;
Yakkhaṃ tu cittarājaṃ taṃ, heṭṭho abhayavāpiyā.
Pubbopakāriṃ dāsiṃ taṃ, nibbattaṃ yakkhayoniyā;
Purassa dakkhiṇadvāre, so kataññū nivāsayi.
Anto narindavatthussa, vaḷavāmukhayakkhiniṃ;
Nivāsesi baliṃ tesaṃ, aññesañcānuvassakaṃ.
Dāpesi chaṇakāle tu, cittarājena so saha;
Samāsane nisīditvā, dibbamānusanāṭakaṃ.
Kārento’bhirami rājā, ratikhiḍḍā samappito;
Dvāragāme ca caturo, bhayavāpiñca kārayi.
Mahāsusānaghātanaṃ, pacchimarājiniṃ tathā;
Vessavaṇassa nigrodhaṃ, byādhidevassa tālakaṃ.
Yonasabhāga vatthuñca, mahejjagharameva ca;
Etāni pacchimadvāra-disābhāge nivesayi.
Pañcasatāni caṇḍāla-purise purasodhake;
Duvesatāni caṇḍāla-purise vaccasodhake.
Diyaḍḍhasatacaṇḍāle, matanīhārake’pi ca;
Susāna gopacaṇḍāle, tattakeyeva ādisi.
Tesaṃ gāmaṃ nivesesi, susānā pacchimuttare;
Yathā vihitakammāni, tāni niccaṃ akaṃsute.
Tassa caṇḍālagāmassa, pubbuttaradisāya tu;
Nīcasusānakaṃ nāma, caṇḍālānamakārayi.
Tassuttare susānassa, pāsāṇapabbatantare;
Āvāsapālijhādhānaṃ, tadā āsi nivesitā.
Taduttare ¶ disābhāge, yāva gāmaṇi vāpiyā;
Tāpasānaṃ anekesaṃ, assamo āsi kārito.
Tasseva ca susānassa, puratthimadisāya tu;
Jotiyassa nigaṇṭhassa, gharaṃ kāresi bhūpati.
Tasmiṃyeva desasmiṃ, nigaṇṭho girināmako;
Nānāpāsaṇḍakā ceva, vasiṃsu samaṇā bahū.
Tattheva ca devakulaṃ, akāresi mahīpati;
Kubhaṇḍassa nigaṇṭhassa, taṃnāmakamahositaṃ.
Tato tu pacchime bhāge, jhādhapālipuratthime;
Micchādiṭṭhikulānaṃ tu, vasī pañcasataṃ tahiṃ.
Paraṃ jotiyagehamhā, oraṃ gāmaṇi vāpiyā;
So paribbājakārāmaṃ, kārāpesi tatheva ca.
Ājīvakānaṃ gehañca, brāhmaṇavaṭṭameva ca;
Sivikā sotthisālā ca, akāresi tahiṃ tahiṃ.
Dasavassābhiseko so, gāmasīmā nivesayi;
Laṃkādīpamhi sakale, laṃkindo paṇḍukābhayo.
So kālavelacittehi, dissamānehi bhūpati;
Sahā’nu bhosi sampatiṃ, yakkhabhūtasahāya vā.
Paṇḍukābhayarañño ca, abhayassa ca antare;
Rājasuññāni vassāni, ahesuṃ dasasatta ca.
So paṇḍukābhayamahīpati sattatiṃsa–
Vasso’dhigamma dhitimā dharaṇī patittaṃ;
Ramme anunamanurādhapure samiddhe;
Vassāni akārayi rajjametthāti.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Paṇḍukābhayābhisekonāma
Dasamo paricchedo.
Ekādasama pariccheda
Devānaṃpiyatissābhiseko
Tassaccaye ¶ tassa suto, muṭasivo’ti vissuto;
Suvaṇṇapāliyā putto, patto rajjamanākulaṃ.
Mahāmeghavanuyyānaṃ, nāmanugaguṇoditaṃ;
Phalapupphatarupetaṃ, so rājā kārayi subhaṃ.
Uyyānaṭhānaggahaṇe, mahāmegho akālajo;
Pāvassitena uyyānaṃ, mahāmeghavanaṃ ahu.
Saṭṭhivassāni muṭasivo, rājā rājjamakārayi;
Anurādhe puravare, laṃkā bhuvadane subhe.
Tassa puttā dasā’hesuṃ, aññamaññahitesino;
Duve dhītā cā’nukulā, kulānucchavikā ahū.
Devānaṃ piyatissoti, vissuto dutiyo suto;
Tesu bhātūsu sabbesu, puññāpaññādhiko ahu.
Devānaṃ piyatisso so, rājā’si pituaccaye;
Tassā’bhisekena samaṃ, bahūna’cchariyāna’huṃ.
Laṃkādīpamhi sakale, nidhayo ratanāni ca;
Antoṭhitāni uggantvā, pathavītalamāruhuṃ.
Laṃkādīpasamīpamhi, bhinnanāvāgatāni ca;
Tatrajātāni ca thalaṃ, ratanāni samāruhuṃ.
Chātapabbatapādamhi, tisso ca veḷuyaṭṭhiyo;
Jātārathapatodena, samānā parimāṇato.
Tāsu ekālatāyaṭṭhi, rajatā’bhā tahiṃ latā;
Suvaṇṇāvaṇṇārucirā, dissantetā manoramā.
Ekā kusumā yaṭṭhītu, kusumāni tahiṃ pana;
Nānāni nānāvaṇṇāni, dissante’ti phuṭāni ca.
Ekāsakuṇayaṭṭhitu ¶ , tahiṃ pakkhimigā bahū;
Nānā ca nānāvaṇṇā ca, sajīvā viya dissare.
Bhayagajarathāmalakā, valayaṅguliveṭhakā;
Kakudhaphalāpākatikā, iccetā aṭṭhajātiyo.
Muttāsamudā uggantvā, tīre vaṭṭi viya ṭhitā;
Devānaṃ piyatissassa, sabbaṃ puññavijambhitaṃ.
Indanīlaṃ veḷuriyaṃ, lohitaṅkamaṇidhi’me;
Rajatāni pane’tāni, muttā tā tāvayaṭṭhiyo.
Sattahabbhantareyeva, rañño santikamāharuṃ;
Tāni disvā patīto so, rājā iti vicintayi.
Ratanāni anagghāni, dhammāsoko imānime;
Sahāyo’rahatenā’ñño, tassa dassaṃ imāna’to.
Devānaṃ piyatisso ca, dhammāsoko ca te ime;
Dve adiṭṭhasahāyāhi, cirappabhuti bhūpati.
Bhāgineyyaṃ mahāriṭṭhaṃ, amaccaṃ pamukhaṃ tato;
Dijaṃ amaccaṃ gaṇataṃ, rājā te caturo jane.
Dūto katvāna pāhesi, baloghaparivārite;
Gāhā petvā anagghāni, ratanāni imāni so.
Maṇijātī ca tisso tā, tisso ca rathayaṭṭhiyo;
Saṅkhañca dakkhiṇāvattaṃ, muttā jātī ca aṭṭha tā.
Āruyha jambukolamhi, nāvaṃ sattadinena te;
Sukhena titthaṃ laddhāna, sattāhena tato puna.
Pāṭaliputtaṃ gantvāna, dhammāsokassa rājino;
Adaṃsu paṇṇākārete, disvā tāni pasīdi so.
Ratanāni’disānettha, natthi me iti cintiya;
Adā senāpatiṭṭhānaṃ, tuṭṭho’riṭṭhassa bhūpati.
Porohiccabrāhmaṇassa, daṇḍanāyataṃ pana;
Adāsi tassā’maccassa, seṭṭhittaṃ gaṇakassa tu.
Tesaṃ anappake bhoge, datvā vāsagharāni ca;
Mahāmaccehi mantento, passitvā paṭipābhataṃ.
Vālabījanī ¶ muṇhisaṃ, khaggaṃ chattañca pādukaṃ;
Moḷiṃ vataṃ sapāmaṅgaṃ, bhiṅkāraṃ haricandanaṃ.
Adhovimaṃ vatthakoṭiṃ, mahagghaṃ hatthapuñchaniṃ;
Nāgā’haṭaṃ añjanañca, aruṇābhañca mattikaṃ.
Anotattodakañceva, gaṅgāsalilameva ca;
Saṅkhañca nandiyāvaṭṭaṃ, vaḍḍhamānaṃ kumārikaṃ.
Hemabhojanakaṇḍañca, sivikañca mahārahaṃ;
Harīṭakaṃ āmalakaṃ, mahagghaṃ amatosadhaṃ.
Sukāhaṭānaṃ sālīnaṃ, saṭṭhivāhasatāni ca;
Abhiseko pakaraṇaṃ, parivāravisesitaṃ.
Datvā kāle bhahāyassa, paṇṇākāre narissaro;
Dūte pāhesisaddhamma-paṇṇākāramimampica.
Ahaṃ buddhañca dhammañca, saṅghañca saraṇaṃ gato;
Upāsakattaṃ desesiṃ, sakyaputtassa sāsane.
Tvampimāni ratanāni, uttamāni naruttama;
Cittaṃ pasādayitvāna, saddhāya saraṇaṃ vaja.
‘‘Karotha me sahāyassa, abhisekaṃ puno’’ iti;
Vatvā sahayā’maccete, sakkaritvā ca pesayi.
Pañcamāse vasitvāna, te maccā’tivasakkatā;
Vesākhasukkhapakkhādi-dine dūtā viniggatā.
Tāmalittiyamāruyha, nāvaṃ tejambukolake;
Oruyha kūpaṃ passiṃsu, patvā dvādasiyaṃ idha.
Adaṃsu paṇṇākāre te, dūtā laṃkādīpassate;
Tesaṃ mahantaṃ sakkāraṃ, laṃkāpati akārayi.
Te maggasiramāsassa, ādicandodayejine;
Abhisittañca laṃkindaṃ, amaccā sāmibhattino.
Dhammāsokassa vacanaṃ, vatvā sāmi hiteratā;
Punopi abhisiñciṃsu, laṃkāhitasukherataṃ.
Vesākhe ¶ narapati puṇṇamāyamevaṃ;
Devānaṃ piyavacano pagūḷanāmo;
Laṃkāyaṃ pavītatapīti ussavāyaṃ;
Attānaṃ janasukhado’bhisecayī soti.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Devānaṃpiyatissābhisekonāma
Ekādasamo paricchedo.
Dvādasama pariccheda
Nānādesapasādo
Thero moggaliputto so, jinasāsana jotako;
Niṭṭhāpetvāna saṃgītiṃ, pekkhamāno anāgataṃ.
Sāsanassa patiṭṭhānaṃ, paccantesu avekkhiya;
Pesesi kattike māse, tete there tahiṃ tahiṃ.
Theraṃ kasmīragandhāraṃ, majjhantikamapesayi;
Apesayī mahādeva-ttheraṃ mahisamaṇḍalaṃ.
Vanavāsiṃ apesayi, theraṃ rakkhitanāmakaṃ;
Tathā’parantakaṃ yona-dhammarakkhitanāmakaṃ.
Mahāraṭṭhaṃ mahādhamma-rakkhitatthera nāmakaṃ;
Mahārakkhita theraṃ taṃ, yona lokamapesayi.
Pesesi majjhimaṃ theraṃ, himavantapadesakaṃ;
Suvaṇṇabhūmiṃ there dve, soṇamuttara meva ca.
Mahāmahindattheraṃ taṃ, thera iṭṭiyamuttiyaṃ;
Sambalaṃ bhaddasālañca, sake saddhivihārike.
Laṃkādīpe ¶ manuññamhi, manuññaṃ jinasāsanaṃ;
Patiṭṭhāpetha tumhe’ti, pañca there apesayi.
Tadā kasmīragandhāre, pakkaṃ sassaṃ mahiddhiko;
Aravālo nāgarājā, vassaṃ karakasaññitaṃ.
Vassā petvā samuddasmiṃ, sabbaṃ khipatidāruṇo;
Tatra majjhantikatthero, khippaṃ gantvā vihāyasā.
Aravāladahevāri-piṭṭhe caṅkamanādike;
Akāsi disvā taṃnāgā, ruṭṭhārañño nivedayuṃ.
Nāgarājā’tharuṭṭho so, vividhā bhisikā’kari;
Vātā mahantā vāyanti, megho gajjati vassati.
Phalantya’saniyo vijju, niccharanti tato tato;
Mahiruhā pabbatānaṃ, kūṭāni papatanti ca.
Virūparūpā nāgā ca, bhiṃsāpenti samantato;
Sayaṃ dhupāyati jalati, akkosanto anekadhā.
Sabbaṃ taṃ iddhiyā thero, paṭibāhiya bhiṃsanaṃ;
Avoca nāgarājaṃ taṃ, dassento balamuttamaṃ.
Sadeva kopi ce loko, āgantvā tāsayeyya maṃ;
Na me paṭibalo assa, janetuṃ bhayabheravaṃ.
Sace’pi tvaṃ mahiṃ sabbaṃ, sasamuddaṃ sapabbataṃ;
Ukkhipitvā mahānāga, khipeyyāsi mamo’pari.
Neva me sakkuṇeyyāsi, janetuṃ bhayabheravaṃ;
Aññadatthu tave‘va’ssa, vighāto uragādhipa.
Taṃsutvā nimmadassa’ssa, thero dhammamadesayi;
Tato saraṇasīlesu, nāgarājā patiṭṭhahi.
Tatheva caturāsīti-sahassāni bhujaṅgamā;
Himavanteva gandhabbā, yakkhā kumbhaṇḍakā bahū.
Paṇḍako nāma yakkho tu, saddhiṃhārita yakkhiyā;
Pañcasatehi puttehi, phalaṃ pāpuṇi ādikaṃ.
‘‘Mā’’dāni ¶ kodhaṃ janiyittha, ito uddhaṃ yathāpure;
Sasaghātañca mā’kattha, sukhakāmāhi pāṇino.
Karotha mettaṃ sattesu, vasantu manujā sukhaṃ;
Iti tenā’nusiṭṭhā te, tatheva paṭipajjisuṃ.
Tato ratanapallaṅke, theraṃ so uragādhipo;
Nisīdāpiya aṭṭhāsi, bījamāno tadantike.
Tadā kasmīragandhāra-vāsino manujā’gatā;
Nāgarājassa pūjatthaṃ, mantvā theraṃ mahiddhikaṃ.
Theramevā’bhi vādetvā, ekamantaṃ nisīdisuṃ;
Tesaṃ dhammamadesesi, thero āsivisopamaṃ.
Asītiyā sahassānaṃ, dhammābhisamayo ahu;
Satasahassa purisā, pabbajuṃ therasantike.
Tatoppabhupati kasmira-gandhāraṃ te idānipi;
Āsuṃ kāsāva pajjotā, vatthuttayaparāyanā.
Gantvā mahādevatthero, desaṃ mahisamaṇḍalaṃ;
Suttantaṃ devadūtaṃ so, kathesi janamajjhago.
Cattālīsa sahassāni, dhammacakkhuṃ visodhayuṃ;
Cattālīsa sahassāni, pabbajiṃsu tadantike.
Gantvā’tha rakkhitatthero, vanavāsiṃ nabhe ṭhito;
Saṃyuttamanamataggaṃ, kathesi janamajjhago.
Saṭṭhi narasahassānaṃ, dhammābhisamayo ahu;
Sattatiṃsa sahassāni, pabbajiṃsu tadantike.
Vihārānaṃ pañcasataṃ, tasmiṃdese patiṭṭhahi;
Patiṭṭhāpesi tatthevaṃ, thero so jinasāsanaṃ.
Gantvā’parantakaṃ thero, yonako dhammarakkhito;
Aggikkhandhopamaṃ suttaṃ, kathetvā janamajjhago.
Sattatiṃsa sahassāni, pāṇe tattha samāgate;
Dhammāmatamapāyesi, dhammā dhammesu kovido.
Purisānañca sahassañca, itthiyo ca tato’dhikā;
Khattiyānaṃ kulāyeva, nikkhamitvāna pabbajuṃ.
Mahāraṭṭhamisī ¶ gantvā, so mahādhammarakkhito;
Mahānāradakassapavhaṃ, jātakaṃ kathayī tahiṃ.
Maggaphalaṃ pāpuṇiṃsu, caturāsīti sahassakā;
Terasantu sahassāni, pabbajiṃsu tadantike.
Gantvāna yonavisayaṃ, so mahādhammarakkhito isi;
Kāḷakārāma suttantaṃ, kathesi janamajjhago.
Pāṇasata sahassāni, sahassāni ca sattati;
Maggaphalaṃ pāpuṇiṃsu, dasa sahassāni pabbajuṃ.
Gantvā catūhi therehi, desesi majjhimo isi;
Himavantapadesasmiṃ, dhammacakkapavattanaṃ.
Maggaphalapāpuṇiṃsu, asītipāṇa koṭiyo;
Visuṃ te pañcaraṭṭhāni, pañcatherā pasādayuṃ.
Purisasatasahassāni, ekekasseva santike;
Pabbajiṃsu pasādena, sammāsambuddha sāsane.
Saddhiṃ uttaratherena, soṇatthero mahiddhiko;
Suvaṇṇabhūmiṃ agamā, tasmiṃ tu samaye pana.
Jāte jāte rājagehe, dārake ruddarakkhasī;
Samuddato nikkhamitvā, bhakkhitvā pana gacchati.
Tasmiṃ khaṇe rājagehe,
Jāto hoti kumārako;
There manussā passitvā,
Rakkhasānaṃ sahāyakā.
Iti cintiya māretuṃ, sā yuvā upasaṅkamuṃ;
‘‘Kimetanti’’ca pucchitvā, theraṃ te eva māhute.
Samaṇā mayaṃ himavantā, na rakkhasi sahāyakā;
Rakkhasī sā saparisā, nikkhantā hoti sāgarā.
Taṃ disvāna mahārāvaṃ, viraviṃsu mahājanā;
Diguṇe rakkhase thero, māpayitvā bhayānake.
Taṃ ¶ rakkhasiṃ saparisaṃ, parikkhipi samantato;
Idaṃ imehi uddhanti, mantvā bhītā palāyisā.
Tassa desassa ārakkhaṃ, ṭhapetvāna samantato;
Tasmiṃ samāgame thero, brahmajālamadesayi.
Saraṇesu ca sīlesu, aṭṭhaṃsu bahavo janā;
Saṭṭhiyā tu sahassānaṃ, dhammābhisamayo ahu.
Aḍḍhuḍḍhāni sahassāni, pabbajuṃ kuladārakā;
Pabbajiṃsu diyaḍḍhantu, sahassaṃ kuladhītaro.
Tatoppabhuti sañjāte, rājagehe kumārake;
Nāmaṃ kariṃsu rājāno, soṇuttara sanāmake.
Mahājanassāpi jinassa kaḍḍhanaṃ;
Vihāya pattaṃ amataṃ sukhampite;
Kariṃsu lokassa hitaṃ tahiṃ tahiṃ;
Bhaveyya yo lokahite pamādavāti.
Sujanappasāda saṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Nānādesapasādo nāma dvādasamo paricchedo.
Terasama pariccheda
Mahindāgamano
Mahāmahindatthero so, tadā dvādasavassiko;
Upajjhāyena āṇatto, saṅghena ca mahāmatī.
Laṃkādīpaṃ pasādetuṃ,
Kālaṃ pekkhaṃ vicintayī;
‘‘Vuḍḍho muṭasivo rājā,
Rājā hotu suto’’ iti.
Tadantare ¶ ñātigaṇaṃ, daṭṭhuṃ katvāna mānasaṃ;
Upajjhāyañca saṅghañca, vanditvā puccha bhūpatiṃ.
Ādāya caturo there, saṅghamittāya atrajaṃ;
Sumanaṃ sāmaṇerañca, chaḷābhiññaṃ mahiddhikaṃ.
Ñātīnaṃ saṅgahaṃ kātuṃ, agamā dakkhiṇāgiriṃ;
Tato tattha carantassa, chammāsā samatikkamuṃ.
Kamena vedisagiriṃ, nagaraṃ mātudeviyā;
Sampatvā mataraṃ passi, devī disvā piyaṃ sutaṃ.
Bhojayitvā saparisaṃ, attanāyeva kāritaṃ;
Vihāraṃ cetiyagiriṃ, theraṃ āropayī subhaṃ.
Avantiraṭṭhaṃ bhuñjanto, pitarā dinnamattano;
So asoka kumāro hi, ujjenīgamanā purā.
Vedise nagare vāsaṃ, upagantvā tahiṃ subhaṃ;
Devinnāma labhitvāna, kumāriṃ seṭṭhidhītaraṃ.
Saṃvāsaṃ tāya kappesi, gabbhaṃ gaṇhiya tena sā;
Ujjeniyaṃ kumāraṃ taṃ, mahindaṃ janayī subhaṃ.
Vassadvayamatikkamma, saṅghamittañca dhītaraṃ;
Tasmiṃ kāle vasati sā, vedise nagare tahiṃ.
Thero tattha nisīditvā, kālaññū iti cintayi;
Pitarā me samāṇattaṃ, abhiseka mahussavaṃ.
Devānaṃpiyatisso so, mahārājā’nubhotu ca;
Vatthuttayaguṇe cāpi, sutvā jānātu dūhato.
Ārohatu missanagaṃ, jeṭṭhamāsassu’posathe;
Tadaheva gamissāma, laṃkādīpavaraṃ mayaṃ.
Mahindo upasaṅkamma, mahindatthera muttamaṃ;
Yāhi laṃkaṃ pasādetuṃ, sambuddhenā’si byākato.
Mayampi tatthupatthambhā, bhavissāmā’ti abravi;
Deviyā bhaginī dhītu-putto bhaṇḍuka nāmako.
Therena deviyā dhammaṃ, sutvā desitameva tu;
Anāgāmiphalaṃ patvā, vasi therassa santike.
Tattha ¶ māsaṃ vasitvāna, jeṭṭhamāsassu’ posathe;
Thero catūhi therehi, sumanenā’tha bhaṇḍunā.
Saddhiṃ tena gahaṭṭhena, na rato ñātihetunā;
Tasmā vihārā ākāsaṃ, uggantvā so mahiddhiko.
Khaṇeneva idhāgamma, ramme missaka pabbate;
Aṭṭhāsi vilukūṭamhi, rucirambatthale vare.
Laṃkāpasāda guṇena viyākato so;
Laṃkāhitāya muninā sayitena ante;
Laṃkāya satthusadiso hitahetu tassā;
Laṃkāmarūhi mahito’bhinisīdi tattāti.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Mahindāgamano nāma
Terasamo paricchedo.
Cuddasama pariccheda
Nagarappavesano
Devānaṃpiyatisso so, rājā salilakīḷitaṃ;
Datvā nagaravāsīnaṃ, migavaṃ kīḷituṃ agā.
Cattālīsasahassehi, narehi parivārito;
Dhāvanto padasāyeva, agamā missakaṃ nagaṃ.
There dassetumicchanto, devo tasmiṃ mahīdhare;
Gumbhaṃbhakkhayamāno’va, aṭṭhā gokaṇṇarūpavā.
Rājā disvā ‘‘pamattaṃ taṃ, na yuttaṃ vijjhituṃ’’ iti;
Jiyā saddamakādhāpi, gokaṇṇo pabbatantaraṃ.
Rājā’nudhāvi ¶ sodhiṃ, therānaṃ santikaṃ gato;
There diṭṭhe narindena, sayamantaradhāyiso.
Thero ‘‘bahūsu diṭṭhesu, atibhāyissatī’’ tiso;
Attānameva dassesi, passitvā taṃ mahīpatiṃ.
Bhīto aṭṭhāsi taṃ thero, ‘‘ehi tissāti abravi;
Tissā’ti vacaneneva, rājā yakkho’’ti cintayī.
Samaṇā mayaṃ mahārāja, dhammarājassa sāvakā;
Tameva anukampāya, jambudīpā idhāgatā.
Iccāha thero taṃ sutvā, rājā vītabhayo ahu;
Saritvā sakhīsandesaṃ, ‘‘samāṇā’’ iti nicchito.
Dhanuṃ sarañca nikkhippa, upasaṅkamma taṃ isiṃ;
Sammodamāno therena, so nisīdi tadantike.
Tadā tassa manussā te, āgamma parivārayuṃ;
Tadā sese cha dassesi, mahāthero sahāgate.
Te disvā abravī rājā, ‘‘kadā’’ me āgatā iti;
‘‘Mayā saddhiṃ’’ti therena, vutte pucchi idaṃ puna.
‘‘Santi īdisakā aññe, jambudīpe yatī’’ iti;
Āha ‘‘kāsāvapajjo to, jambudīpo tahiṃ pana.
Tevijjā iddhippattā ca, cetopariyakovidā;
‘‘Dibbasotā’rahanto ca, bahū buddhassa sāvakā’’.
Pucchi ‘‘kenāgatatthā’’ti, na thalena na vārinā;
Āgatamhā’’ti vutte so, vijāni nabhasāgamaṃ.
Vīmaṃsaṃso mahāpañño, kaṇhaṃ pañhamapucchitaṃ;
Puṭṭho puṭṭho viyākāsi, taṃtaṃ pañhaṃ mahīpati.
Rukkhoyaṃ rājakinnāmo, añño nāma ayaṃ taru;
Imaṃ muñciya attha’mbo, santi ambatarū bahuṃ.
Imañca ambaṃ teca’mbe, muñciyatthi mahīruhā;
Santi bhante bahu rukkhā, anambāpana te taru.
Aññe ¶ ambe anambe ca, muñciya’tthi mahīruhā;
Ayaṃ bhante ambarukkho, paṇḍito’si narissara.
Santi te ñātakā rāja, santi bhante bahujjanā;
Santi aññātakā rāja, santi te ñātito bahū.
Ñātake te ca aññe ca, muñciya’ññopi atthi nu;
‘‘Bhante’’ hameva sādhu tvaṃ, paṇḍito’si narissara.
Paṇḍito’ti viditvāna, cūḷahatthipadopamaṃ;
Suttantaṃ desayī thero, mahīpassa mahāmatī.
Desanāpariyosāne, saddhiṃ tehi narehi so;
Cattālīsasahassehi, saraṇesu patiṭṭhahi.
Bhattā’bhīhāraṃ sāyanhe, rañño abhiharuṃ tadā;
‘‘Na bhuñjissa’’nti dāni me, iti janammi bhūpati.
Pucchituṃyeva yuttanti, bhattenā’pucchite isi;
Na bhuñjāma idānī’ti, vutte kālañca pucchiso.
Kālaṃ vutte’bravi evaṃ, ‘‘gacchāma nagaraṃ’’iti;
Tuvaṃ gaccha mahārāja, vasissāma mayaṃ idha.
Evaṃ sati kumāro’yaṃ, amhehi saha gacchatu;
Ayañhi āgataphalo, rāja viññātasāsano.
Apekkhamāno pabbajjaṃ, vasata’mhākamantike;
Idāni pabbajessāma, imaṃ tvaṃ gaccha bhūmipa.
Pāto rathaṃ pesayissaṃ, tumhe tattha ṭhitā puraṃ;
Yāthā’ti there vanditvā, bhaṇḍuṃnetva’ka mantakaṃ.
Pucchi therādhikāraṃso, rañño sabbamabhāsi so;
Theraṃ ñatvā’ti tuṭṭhoso, ‘‘lābhā me’’iti cintayi.
Bhaṇḍussa gīhibhāvena, gatāsaṅko narissaro;
Aññāsi narabhāvaṃ so, ‘‘pabbājema imaṃ’’ iti.
Thero taṃ gāmasīmāyaṃ, tasmiṃyeva khaṇe akā;
Bhaṇḍukassa kumārassa, pabbajjamupasampadaṃ.
Tasmiṃyeva ¶ khaṇe so ca, arahattamapāpuṇi;
Sumanaṃ sāmaṇeraṃ taṃ, thero āmantayī tato.
Dhammasavanakālaṃ tvaṃ, ghosehī’’ti apucchiso;
Sāvento kittakaṃ ṭhānaṃ, bhante ghosema’haṃ iti.
‘‘Sakalaṃ tambapaṇṇī’’ti, vutte therena iddhiyā;
Sāvento sakalaṃ laṃkaṃ, dhammakālamaghosayī.
Rājā nāgacatutteso, soṇṇipasse nisīdiya;
Bhuñjanto taṃ ravaṃ sutvā, therantika mapesayi.
‘‘Upaddavo nu atthī’’ti, āha natthi uddavo;
Sotuṃ sambuddhavacanaṃ, kālo ghosāpito iti.
Sāmaṇera ravaṃ sutvā, bhummādevā aghosayuṃ;
Anukkamena so saddo, brahmalokaṃ samāruhi.
Tena ghosena devānaṃ, sannipāto mahā ahu;
Samacittasuttaṃ desesi, thero tasmiṃ samāgame.
Asaṃkhiyānaṃ devānaṃ, dhammābhisamayo ahu;
Bahū nāgā supaṇṇā ca, saraṇesu patiṭṭhayuṃ.
Yathedaṃ sāriputtassa, suttaṃ therassa bhāsato;
Tathā mahindattherassa, ahu devasamāgamo.
Rājā pabhā te pāhesi, rathaṃ sārathi so gato;
‘‘Ārohatha rathaṃ yāma, nagaraṃ’’ iti te’bravi.
Nā’rohāma rathaṃ gaccha, gacchāma tava pacchato;
Iti vatvāna pesetvā, sārathiṃ sumanorathaṃ.
Vehāsamabbhugantvā, te nagarassa puratthato;
Paṭhamatthūpaṭṭhānamhi, otariṃsu mahiddhikā.
Therehi paṭhamotiṇṇa-ṭhānamhi katacetiyaṃ;
Ajjāpi vuccate tena, evaṃ paṭhamacetiyaṃ.
Raññā theraguṇaṃ sutvā, sabbā antepuritthiyo;
Theradassanamicchiṃsu, yasmā tasmāmahīpati.
Anto’va ¶ rājavatthussa, rammaṃ kāresi maṇḍapaṃ;
Setehi vatthapupphehi, chāditaṃ samalaṅkataṃ.
Uccaseyyāviramaṇaṃ, sutattā therasantike;
Kaṅkhī ‘‘uccāsane thero, nisīdideyyanunoti ca.
Tadantare sārathi so, there disvā tahiṃ ṭhite;
Cīvaraṃ pārupante te, ativimhita mānaso.
Gantvā rañño nivedesi, sutvā sabbaṃ mahīmati;
‘‘Nisajjaṃ na karissanti, pīṭhakesū’’ti nicchito.
‘‘Susādhu bhummattharaṇaṃ, paññāpethā’’ti bhāsiya;
Gantvā paṭipathaṃ there, sakkaccaṃ abhivādiya.
Mahāmahindattherassa, hatthato pattamādiya;
Sakkārapūjāvidhinā, puraṃ theraṃ pavesayi.
Disvā āsanapaññattiṃ, nemittā byākaruṃ iti;
‘‘Gahitā pathavī’mehi, dīpe hessanti issarā.
Narindo pūjayanto te, there antepuraṃ nayi;
Tattha te dussapīṭhesuṃ, nisīdiṃsu yathārahaṃ.
Te yāgukhajjabhojjehi, sayaṃ rājā atappayi;
Niṭṭhite bhattakiccamhi, sayaṃ upanisīdiya.
Kaniṭṭhassoparājassa, mahānāgassa jāyikaṃ;
Vasantiṃ rājagehe’va, pakkosā pesicā’nulaṃ.
Āgamma anulādevī, pañca itthisatehi sā;
Therevandiya pūjetvā, ekamantamupāvisi.
Petavatthuṃ vimānañca, saccasaṃyuttameva ca;
Desesi thero tā itthī, paṭhamaṃ phalamajjhaguṃ.
Hiyyo diṭṭhamanussehi, sutvā theraguṇe bahū;
Theradassanamicchantā, samāgantvāna nāgarā.
Rājadvāre mahāsaddaṃ, akaruṃ taṃ mahīpati;
Sutvā pucchiya jānitvā, āha tesaṃ hitatthiko.
Sabbesaṃ ¶ idha sambādho, sālāmaṅgalahatthino;
Sodhetha tattha dakkhanti, there’me nāgarā’iti.
Sodhetvā hatthisālaṃ taṃ, vitānādīhi sajjukaṃ;
Alaṅkaritvā sayane, paññapesuṃ yathārahaṃ.
Sathero tattha gantvāna, mahāthero nisīdiya;
So devadūtasuttantaṃ, kathesī kathiko mahā.
Taṃ sutvāna pasīdiṃsu, nagarā te samāgatā;
Tesu pāṇasahassaṃtu, paṭhamaṃ phalamajjhagā.
Laṃkādīpe so satthukappo akappo;
Laṃkādhiṭṭhāne dvīsu ṭhānesu thero;
Dhammaṃ bhāsitvā dīpabhāsāya evaṃ;
Saddhammo tāraṃ kārayī dīpadīpoti.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Nagarappavesano nāma
Cuddasamo paricchedo.
Pañcadasama pariccheda
Mahāvihāra paṭiggahako
Hatthisālāpi sambādhā, iti tattha samāgatā;
Te nandanavane ramme, dakkhiṇadvārato bahi.
Rājuyyāne ghanacchāye, sītale nīlasaddale;
Paññāpesuṃ āsanāni, therānaṃ sādarā narā.
Nikkhamma dakkhiṇadvārā, thero tattha nisīdi ca;
Mahākulīnā cā’gamma, itthiyo bahukā tahiṃ.
Theraṃ ¶ upanisīdiṃsu, uyyānaṃ pūrayantiyo;
Bālapaṇḍitasuttantaṃ, tāsaṃ thero adesayi.
Sahassaṃ itthiyo tāsu, paṭhamaṃ phalamajjhaguṃ;
Evaṃ tattheva uyyāne, sāyaṇhasamayo ahu.
Tato therā nikkhamiṃsu, ‘‘yāma taṃ pabbataṃ’’ iti;
Rañño paṭinivedesuṃ, sīghaṃ rājā upāgami.
Upāgammā’bravī theraṃ, ‘‘sāyaṃ dūro ca pabbato;
Idheva nandanuyyāne, nivāso phāsuko iti.
Purassa accāsannattā, ‘‘asāruppa’’nti bhāsite;
‘‘Mahāmeghavanuyyānaṃ, nātidūrāti santike.
Rammaṃ chāyūdakūpetaṃ, nivāso tattha rocatu;
Nivattitabbaṃ bhante’’nti, thero tattha nivattayi.
Tasmiṃ nivattaṭhānamhi, kadambanadiyantike;
Nivattacetiyaṃ nāma, kataṃ vuccati cetiyaṃ.
Taṃ nandanā dakkhiṇena, nayaṃ theraṃ rathesabho;
Mahāmeghavanuyyānaṃ, pācinadvārakaṃ nayi.
Tattha rājaghare ramme, mañcapīṭhāni sādhukaṃ;
Sādhūti santharāpetvā, ‘‘vasate’tta sukhaṃ’’ iti.
Rājā there’bhivādetvā, amaccaparivārito;
Puraṃ pāvisi therā tu, taṃ rattiṃ tattha te vasuṃ.
Pabhāteyeva pupphāni, gāhetvā dharaṇīpati;
There upacca vanditvā, pūjetvā kusumehi ca.
Pucchi kacci sukhaṃ vuṭṭhaṃ, uyyānaṃ phāsukaṃ iti;
Sukhaṃ vutthaṃ mahārāja, uyyānaṃ yati phāsukaṃ.
Ārāmo kappate bhante, saṅghassā’’ti apucchi so;
‘‘Kappate’’iti vatvāna, kappākappesu kovido.
Thero veḷuvanārāma, paṭiggahaṇamabravi;
Taṃ sutvā abhihaṭṭho so, tuṭṭhahaṭṭho mahājano.
Therānaṃ ¶ vandanatthāya, devī tu anulāgatā;
Saddhiṃ pañcasatitthīhi, dutiyaṃ phalamajjhagā.
Sā pañcasatā devī, anulā’ha mahīpati;
‘‘Pabbajissāma devā’’ti, rājā theramavoca so.
Pabbājetha imāyo’’ti, thero āha mahīpatiṃ;
‘‘Na kappati mahārāja, pabbājetuṃ thiyo hino.
Atthi pāṭaliputtasmiṃ, bhikkhunī me kaniṭṭhikā;
Saṅghamittāti nāmena, vissutā sā bahussutā.
Narindasamaṇindassa, mahābodhidumindato;
Dakkhiṇaṃ sākhamādāya, tathā bhikkhuniyo varā.
Āgacchatū’ti pesehi, rañño no pitu santikaṃ;
Pabbājessati sā therī, āgatā itthiyo imā.
‘‘Sādhu’’ti vatvā gaṇhitvā, rājā bhiṅkāramuttamaṃ;
‘‘Mahāmeghavanuyyānaṃ, dammi saṅghassi’maṃ iti.
Mahindatherassa kare, dakkhiṇodakamā’kirī;
Mahiyā patite toye, akampittha mahā mahī.
‘‘Tasmā kampati bhūmī’’ti, bhūmipālo apucchi taṃ;
Patiṭṭhitattā dīpamhi, sāsanassā’ti so bravi.
Therassa upanāmesi, jātipupphāni jātimā;
Thero rājagharaṃ gantvā, tassa dakkhiṇato ṭhito.
Rukkhamhi picule aṭṭha, pupphamuṭṭhī samokirī;
Tatthāpi puthavī kampi, puṭṭho tassā’ha kāraṇaṃ.
Ahosi tiṇṇaṃ buddhānaṃ, kāle’pi idha mālako;
Narindasaṅghakammatthaṃ, bhavissati idānipi.
Rājagehā uttarato, cārupokkharaṇiṃ agā;
Tattakā neva pupphāni, thero tatthāpi okiri.
Tatthā’pi puthuvī kampi, puṭṭho tassā’ha kāraṇaṃ;
‘‘Jantaghara pokkharaṇī, ayaṃ hessati bhūmipa’’.
Tasseva ¶ rājagehassa, gantvāna dvārakoṭṭhakaṃ;
Tattakehe’va pupphehi, taṃ ṭhānaṃ pūjayī isi.
Tatthāpi puthuvīkampi, haṭṭhalomo atīvaso;
Rājā taṃ kāraṇaṃ pucchi, thero tassā’ha kāraṇaṃ.
Imamhi kappe buddhānaṃ, tiṇṇannaṃ bodhirukkhato;
Ānetvā dakkhiṇāsākhā, ropitā idha bhūmipa.
Tathāgatassa amhākaṃ, bodhisākhāpi dakkhiṇā;
Imasmiṃyeva ṭhānamhi, patiṭṭhissati bhūmipa.
Tato’gamā mahāthero, mahāmucalamālakaṃ;
Tattakāneva pupphāni, tasmiṃ ṭhāne samokiri.
Tathāpi puthavī kampi, puṭṭho tassā’ha kāraṇaṃ;
Saṅghassu posathā gāraṃ, idha hessati bhūmipa.
Pañhambamālakaṭṭhānaṃ, tato’gamā mahīpati;
Supakkaṃ ambapakkañca, vaṇṇagandharasuttamaṃ.
Mahantaṃ upanāmesi, rañño uyyānapālako;
Taṃ therassupanāmesi, rājā atimanoramaṃ.
Thero nisīdanākāraṃ, dassesi janatā hito;
Attharāpesi tattheva, rājā attharaṇaṃ varaṃ.
Adā tattha nisinnassa, therassambaṃ mahīpati;
Thero taṃ paribhuñjitvā, ropanatthāya rājino.
Ambaṭṭhikaṃ adā rājā, taṃ sayaṃ tattha ropayi;
Hatthe tassoparithero, dhovi tassa viruḷhiyā.
Taṃ khaṇaṃyeva bījamhā, tamhā nikkhamma aṅkuro;
Kamenā’ti mahārukkho, pattapakkadharo ahu.
Taṃ pāṭihāriyaṃ disvā, parisā sā sarājikā;
Namassamānā aṭṭhāsi, there hatthatanuruhā.
Thero ¶ tadā pupphamuṭṭhi, aṭṭha tattha samokiri;
Tathāpi puthavīkampi, puṭṭho tassā’ha kāraṇaṃ.
Saṅghassappannalābhānaṃ, anekesaṃ narādhipa;
Saṅgammabhājanaṭhānaṃ, idaṃ ṭhānaṃ bhavissati.
Tato gantvā catussāla-ṭhānaṃ tattha samokiri;
Tattakāneva pupphāni, kampi tatthāpi medinī.
Taṃ kampakāraṇaṃ pucchi, rājā thero viyākari;
Tiṇṇannaṃ pubbabuddhānaṃ, rājuyyāna paṭiggahe.
Dāna vatthunā’haṭāni, dīpavāsīhi sabbato;
Idha ṭhapetvā bhojesuṃ, sasaṅghe sugate tayo.
Idāni pana ettheva, catussālā bhavissati;
Saṅghassa idha bhattaggaṃ, bhavissati narādhipa.
Mahathūpaṭhitaṭhānaṃ, ṭhānāṭhānavidūtato;
Agamāsi mahāthero, mahindo dīpadīpano.
Tadā antoparikkhepe, rājuyyānassa khuddikā;
Kakudhavhā ahu vāpī, tasso’pari jalantike.
Thūpārahaṃ thalaṭhānaṃ, ahu there tahiṃ gate;
Rañño campakapupphānaṃ, puṭakāna’ṭṭha āharuṃ.
Tāni campakapupphāni, rājā therassu’pānayi;
Thero campakapupphehi, tehi pūjesi taṃ phalaṃ.
Tatthāpi puthavī kampi, rājā taṃ kampakāraṇaṃ;
Pucchi thero’nu pubbena, āhataṃ kampakāraṇaṃ.
Idaṃ ṭhānaṃ mahārāja, catubuddha nisevitaṃ;
Thūpārahaṃ hitatthāya, sukhatthāya ca pāṇinaṃ.
Imamhi kappe paṭhamaṃ, kakusandho jino ahu;
Sabba dhammavidū satthā, sabbalokānukampako.
Mahātitthavhayaṃ āsi, mahāmeghavanaṃ idaṃ;
Nagaraṃ abhayaṃ nāma, puratthimadisāya’hu.
Kadamba nadiyā pāre, tattha rājā’bhayo ahu;
Ojadīpoti nāmena, ayaṃ dīpo tadāahu.
Rakkhasehi ¶ janasse’ttha, rogo pajjarako ahu;
Kakusandho dasabalo, disvāna tadupaddavaṃ.
Taṃ gantvā sattavinayaṃ, pavattiṃ sāsanassa ca;
Kātuṃ imasmiṃ dīpasmiṃ, karuṇā balacodito.
Cattālīsasahassehi, tādīhi parivārito;
Nabhasā’gamma aṭṭhāsi, devakūṭamhi pabbate.
Sambuddhassā’nubhāvena, rogo pajjarako idha;
Upasanto mahārāja, dīpamhi sakale tadā.
Kattha ṭhito adhiṭṭhāsi, narissara munissaro;
Sabbe maṃ ajja passantu, ojadīpamhi mānusā.
Āgantukāmā sabbeva, manussā mama santikaṃ;
Āgacchantu akicchena, khippañcāpi mahāmuni.
Obhāsayantaṃ munindaṃ taṃ, obhāsantañca pabbataṃ;
Rājā ca nāgarā ceva, disvā khippaṃ upāgamuṃ.
Devatā balidānatthaṃ, manussā ca tahiṃ gatā;
Devatā iti maññiṃsu, sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ.
Rājā so munirājaṃ taṃ, atihaṭṭho’bhi vādiya;
Nimantayitvā bhattena, ānetvā purasanti kaṃ.
Sasaṅghassa munindassa, nisajjārahamuttamaṃ;
Ramaṇīyamidaṃ ṭhāna-masambādhanti cintiya.
Kārite maṇḍape ramme, pallaṅkesu vare sutaṃ;
Nisīdāpesi sambuddhaṃ, sasaṅghaṃ idha bhūpati.
Nisinnampi ca passantā, sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ;
Dīpe manussā ānesuṃ, paṇṇākāre samantato.
Attano khajjabhojjehi, tehi tehā’bhatehi ca;
Santappesi sasaṅghaṃ taṃ, rājā so lokanāyakaṃ.
Idheva pacchābhattaṃ taṃ, nisinnassa jinassa so;
Mahā titthakamuyyānaṃ, rājā’dā dakkhiṇaṃ varaṃ.
Akālapupphā ¶ laṅkāre, mahātitthavane tadā;
Paṭiggahite buddhena, akampittha mahāmahī.
Ettheva so nisīditvā, dhammaṃ desesi nāyako;
Cattālīsa sahassāni, pattā maggaphalaṃ narā.
Divāvihāraṃ katvāna, mahātitthavane jino;
Sāyaṇhasamaye gantvā, bodhiṭhānārahaṃ mahi.
Nisinno tattha appetvā, samādhiṃ vuṭṭhito tato;
Iti cintayi sambuddho, hitatthaṃ dīpavāsinaṃ.
Ādāya dakkhiṇaṃ sākhaṃ, bodhito me sirīsato;
Āgacchatu rūpanandā, bhikkhunī sahabhikkhunī.
Tassa taṃ cittamaññāya, sā therī tadanantaraṃ;
Gahetvā tattha rājānaṃ, upasaṅkamma taṃ taruṃ.
Lekhaṃ dakkhiṇasākhāya, dāpetvāna mahiddhikā;
Manosilāya chinnaṃ taṃ, ṭhitaṃ hemakaṭāhake.
Iddhiyā bodhimādāya, sapañcasata bhikkhunī;
Idhā’netvā mahārāja, devatā parivāritā.
Sasuvaṇṇa kaṭāhaṃ taṃ, sambuddhena pasārite;
Ṭhapesi dakkhiṇe hatthe, taṃ gahetvā tathāgato.
Patiṭṭhāpetuṃ pādāsi, bodhiṃ rañño’bhayassa taṃ;
Mahātitthamhi uyyāne, patiṭṭhāpesi bhūpati.
Tato gantvāna sambuddho,
Ito uttarato pana;
Sirīsamālake ramme,
Nisīditvā tathāgato.
Janassa dhammaṃ desesi, dhammābhisamayo tahiṃ;
Vīsatiyā sahassānaṃ, pāṇānaṃ āsi bhūmipa.
Tatopi uttaraṃ gantvā, thūparāmamahiṃ jino;
Nisinno tattha appetvā, samādhiṃ vuṭṭhito tato.
Dhammaṃ ¶ desesi sambuddho, parisāya tahiṃpana;
Dasapāṇa sahassāni, pattamaggaphalāna’huṃ.
Attano dhammakaraṇaṃ, manussānaṃ namassituṃ;
Datvā saparivāraṃ taṃ, ṭhapetvā idha bhikkhuniṃ.
Saha bhikkhusahassena, mahādevañca sāvakaṃ;
Ṭhapetvā idha sambuddho, tato pācinato pana.
Ṭhito ratanamālamhi, janaṃ samanusāsiya;
Sasaṅgho nabhamuggantvā, jambudīpaṃ jino agā.
Imamhi kappe dutiyaṃ, koṇāgamana nāyako;
Ahu sabbavidū satthā, sabbalokānukampako.
Mahānāmavhayaṃ āsi, mahāmeghavanaṃ idaṃ;
Vaḍḍhamānapuraṃ nāma, dakkhiṇāya disāya’hu.
Samiddho nāma nāmena, tattha rājā tadā ahu;
Nāmena varadīpo’ti, ayaṃ dīpo tadā ahu.
Dubbuṭṭhupaddavo ettha, varadīpe tadā ahu;
Jino sakoṇāgamano, disvāna tadupaddavaṃ.
Taṃ hutvā sattavinayaṃ, pavattiṃ sāsanassa ca;
Kātuṃ imasmiṃ dīpasmīṃ, karuṇā balacodito.
Tiṃsa bhikkhusahassehi, tādīhi parivārito;
Nabhasā’gamma aṭṭhāsi, nabhe sumanakūṭake.
Sambuddhassā’nubhāvena, dubbuṭṭhi sā khayaṃ gatā;
Sāsanāntaradhānattā, suvuṭṭhi ca tadāahu.
Tatta ṭhito adhiṭṭhāsi, narissaramunissaro;
Sabbeva ajja passantu, varadīpamhi mānusā.
Āgantukāmā sabbeva, manussā mama santikaṃ;
Āgacchantu akicchena, khippañcā’ti mahāmuni.
Mahāsattaṃ munindaṃ taṃ, obhāsantañca pabbataṃ;
Rājā ca nāgarā ceva, disvā khippamupāgamuṃ.
Devatābalidānatthaṃ ¶ , manussā ca tahiṃ gatā;
Devatā iti maññiṃsu, sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ.
Rājā so munirājaṃ taṃ, atihaṭṭho’bhivādiya;
Nimantayitvā bhattena, ānetvā purasantikaṃ.
Sasaṅghassa munindassa, nisajjāraha muttamaṃ;
Ramaṇīyamidaṃ ṭhānaṃ, asambādhanti cintiya.
Kārite maṇḍape ramme, pallaṅkesu varesu taṃ;
Nisīdāpayi sambuddhaṃ, sasaṅghaṃ idha bhūpati.
Nisinnampi’dha passantā, sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ;
Dīpe manussā ānesuṃ, paṇṇākāre samantato.
Attano khajjabhojjehi,
Tehi tehā’bha tehi ca;
Santappesi sasaṅghaṃ taṃ,
Rājā so loka nāyakaṃ.
Idheva pacchābhattaṃ taṃ, nisinnassa jinassa so;
Mahānāmakamuyyānaṃ, rājā’dā dakkhiṇaṃ varaṃ.
Akālapupphālaṅkāre, mahānāmavane tadā;
Paṭiggahite buddhena, akampittha mahāmahī.
Ettheva so nisīditvā, dhammaṃ desesi nāyako;
Tadā tiṃsa sahassāni, pattā maggaphalaṃ narā.
Divāvihāraṃ katvāna, mahānāmavane jino;
Sāyaṇhasamaye gantvā, pubbadhodhiṭhitaṃ mahiṃ.
Nisinno tattha appetvā, samādhiṃ vuṭṭhito tato;
Iti cintesi sambuddho, hitatthaṃ dīpavāsinaṃ.
Ādāya dakkhiṇaṃ sākhaṃ, mamodumbarabodhito;
Āyātu kanakadattā, bhikkhunī sahabhikkhunī.
Tassa taṃ cittamaññāya, sā therī tadanantaraṃ;
Gahetvā tattha rājānaṃ, upasaṅkamma taṃ taruṃ.
Lekhaṃ ¶ dakkhiṇasākhāya, dāpetvāna mahiddhikā;
Manosilāya chinnaṃ taṃ, ṭhitaṃ hemakaṭāhake.
Iddhiyā bodhimādāya, sapañcasahabhikkhunī;
Idhāgantvā mahārāja, devatāparivāritā.
Sasuvaṇṇakaṭāhaṃ taṃ, sambuddhena pasārite;
Ṭhapesi dakkhiṇe hatthe, taṃ gahetvā tathāgato.
Patiṭṭhāpetuṃ rañño’dā, samiddhassa sataṃ tahiṃ;
Mahānāmamhi uyyāne, patiṭṭhāpesi bhūpati.
Tato gantvāna sambuddho, sirīsamālakuttare;
Janassa dhammaṃ desesi, nisinno nāgamālake.
Taṃ dhammadesanaṃ sutvā, dhammābhisamayo tahiṃ;
Vīsatiyā sahassānaṃ, pāṇānaṃ āsi bhūmipa.
Pubbabuddhanisinnaṃ taṃ, ṭhānaṃ gantvā puruttaraṃ;
Nisinno tattha appetvā, samādhiṃ vuṭṭhito tato.
Dhammaṃ desesi sambuddho, parisāya tahiṃ pana;
Dasapāṇasahassāni, pattā maggaphalaṃ ahuṃ.
Kāyabandhanadhātuṃ so, manussehi namassituṃ;
Datvā saparivāraṃ taṃ, ṭhapetvā idha bhikkhuniṃ.
Saha bhikkhusahassena, mahāsummañca sāvakaṃ;
Ṭhapetvā idha sambuddho, oraṃ ratanamālato.
Ṭhapetvā sudassane māle, janaṃ samanusāsiya;
Sasaṅgho nabhamuggamma, jambudīpaṃ jino agā.
Imamhi kappe tatiyaṃ, kassapo gottato jino;
Ahu sabbavidū satthā, sabbalokānukampako.
Mahāmeghavanaṃ āsi, mahāsāgaranāmakaṃ;
Visālaṃ nāma nagaraṃ, pacchimāya disāya’hu.
Jayanto nāma nāmena, tattha rājā tadā ahu;
Nāmena maṇḍadīpoti, ayaṃ dīpo tadā ahu.
Tadā ¶ jayantarañño ca, rañño kaniṭṭhabhātu ca;
Yuddhaṃ upaṭṭhitaṃ āsi, bhiṃsanaṃ sattahiṃsanaṃ.
Kassapo so dasabalo, tena yuddhena pāṇinaṃ;
Mahantaṃ byasanaṃ disvā, mahākāruṇiko muni.
Taṃ hantvā sattavinayaṃ, pavattiṃ sāsanassa ca;
Kātuṃ imasmiṃ dīpasmiṃ, karuṇābalacodito.
Vīsatiyā sahassehi, tādīhi parivārito;
Nabhasā’gamma aṭṭhāsi, subhakūṭamhi pabbate.
Tatraṭhito adhiṭṭhāsi, narissara munissaro;
‘‘Sabbe maṃ ajja passantu, maṇḍadīpamhi mānusā.
Āgantukāmā sabbeva, mānusā mama santikaṃ;
Āgacchantu akicchena, khippañcā’ti mahāmuni.
Obhāsantaṃ munindaṃ taṃ, obhāsantañca pabbakaṃ;
Rājā ca nāgarā ceva, disvā khippaṃ upāgamuṃ.
Attano attano patta-vijayāya janā bahū;
Devatā balidānatthaṃ, taṃ pabbatamupāgatā.
Devatā iti maññiṃsu, sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ;
Rājā ca so kumāro ca, yuddhamujjhiṃsu vimhitā.
Rājā so munirājaṃ taṃ, atihaṭṭho’bhivādiya;
Nimantayitvā bhattena, ānetvā purasantikaṃ.
Sasaṅghassa munindassa, nisajjārahamuttamaṃ;
Ramaṇīyamidaṃ ṭhāna-masambādhanti cintiya.
Kārite maṇḍape ramme, pallaṅkesu varesu taṃ;
Nisīdāpesi sambuddhaṃ, sasaṅghaṃ idha bhūpati.
Nisinnampidha passantā, sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ;
Dīpe manussā ānesuṃ, paṇṇākāre samantato.
Attano khajjabhojjehi, tehi tehā’bhatehi ca;
Sasantappesi sasaṅghaṃ taṃ, rājā so lokanāyakaṃ.
Idhe’va pacchābhattaṃ taṃ, nisinnassa jinassa so;
Mahāsāgaramuyyānaṃ, rājā’dā dakkhiṇaṃ varaṃ.
Akālapupphalaṅkāre ¶ , mahāsāgarakānane;
Paṭiggahite buddhena, akampittha mahāmahī.
Ettheva so nisīditvā, dhammaṃ desesi nāyako;
Tadā vīsaṃ sahassāni, sotāpattiphalaṃ narā.
Divā vihāraṃ katvāna, mahāsāgarakānane;
Sāyanhe sugato gantvā, pubbabodhiṭṭhitaṃ mahiṃ.
Nisinno tattha appetvā, samādhiṃ vuṭṭhito tato;
Iti cintesi sambuddho, hitatthaṃ dīpavāsinaṃ.
Ādāya dakkhiṇaṃ sākhaṃ, mama nigrodhabodhito;
Sudhammā bhikkhunī etu, idāni sahabhikkhunī.
Tassa taṃ cittamaññāya, sā therī tadanantaraṃ;
Gahetvā tattha rājānaṃ, upasaṅkamma taṃ taruṃ.
Lekhaṃ dakkhiṇasākhāya, dāpetvāna mahiddhikā;
Manosilāya chinnaṃ taṃ, ṭhitaṃ hemakaṭāyake.
Iddhiyā bodhimādāya, sapañcasatabhikkhunī;
Idhānetvā mahārāja, devatāparivāritā.
Sasuvaṇṇakaṭāhaṃ taṃ, sambuddhena pasārite;
Ṭhapesi dakkhiṇe hatthe, taṃ gahetvā tathāgato.
Patiṭṭhāpetuṃ rañño’dā, jayantassa sataṃ tahiṃ;
Mahāsāgaramuyyāne, patiṭṭhāpesi bhūpati.
Tato gantvāna sambuddho, nāgamāḷakauttare;
Dhanassa dhammaṃ desesi, nisinno’sokamāḷake.
Taṃ dhammadesanaṃ sutvā, dhammābhisamayo tahiṃ;
Ahu pāṇasahassānaṃ, catunnaṃ manujādhipa.
Pubbabuddhanisitaṃ taṃ, ṭhānaṃ gantvā punuttaraṃ;
Nisinno tattha appetvā, samādhiṃ vuṭṭhito tato.
Dhammaṃ desesi sambuddho, parisāya tahiṃ pana;
Dasapāṇasahassāni, pattamaggaphalāna’huṃ.
Jalasāṭikadhātuṃ ¶ so, manassehi namassituṃ;
Datvā saparivāraṃ taṃ; Ṭhapetvā idha bhikkhunī.
Saha bhikkhusahassena, sabbanandiñca sāvakaṃ;
Ṭhapetvā nadīto oraṃ, so sudassanamāḷato.
Somanasse māḷakasmiṃ, janaṃ samanusāsiya;
Saṅghena nabhamuggantvā, jambudīpaṃ jino agā.
Ahu imasmiṃ kappasmiṃ, catutthaṃ gotamo jino;
Sabbadhammavidū satthā, sabbalokānukampako.
Paṭhamaṃ so idhāgantvā, yakkhaniddhamanaṃ akā;
Dutiyaṃ punarāgamma, nāgānaṃ damanaṃ akā.
Kalyāṇiyaṃ maṇiakkhi nāgenā’bhinimantito;
Tatiyaṃ punarāgamma, sasaṅgho tattha bhuñjiya.
Pubbabodhiṭhitaṭhānaṃ, thūpaṭhānamidampi ca;
Paribhogadhātuṭhānañca, nisajjāyo’pabhuñjiya.
Pubbabuddhaṭhitaṭṭhānā, oraṃ gantvā mahāmuni;
Laṃkādīpe lokadīpo, manussābhāvato tadā.
Dīpaṭṭhaṃ devasaṅghañca, nāge samanusāsiya;
Sasaṅgho nabhamuggantvā, jambudīpaṃ jino agā.
Evaṃ ṭhānamidaṃ rāja, catubuddhanisevitaṃ;
Tasmiṃ ṭhāne mahārāja, thūpo hessati’nāgate.
Buddhasārīradhātūnaṃ, doṇadhātunidhānavā;
Vīsaṃhatthasataṃ ucco, hemamālī’ti vissuto.
Ahameva kāressāmi, icchāha puthavissaro;
Idha aññāni kiccāni, bahūni tava bhūmipa.
Tāni kārehi nattāte, kāressati imaṃ pana;
Mahānāgassa te bhātu, uparājassa atrajo.
So yaṭṭhālayatissoti, rājā hessata’nāgate;
Rājā goṭṭhābhayo nāma, tassa putto bhavissati.
Tassa ¶ putto kākavaṇṇa-tisso nāma bhavissati;
Tassa rañño suto rāja, mahārājā bhavissati.
Duṭṭhagāmaṇisaddena, pākaṭo’bhayanāmako;
Kāressatī’dha thūpaṃ so, mahā tejiddhivikkamo.
Iccāha thero therassa, vacane ne’ttha bhūpati;
Ussāpesi silāthambhaṃ, taṃ pavattiṃ likhāpiya.
Rammaṃ mahāmeghavanaṃ, tissārāmaṃ mahāmahī;
Mahāmahindathero so, paṭiggayha mahiddhiko.
Akampo kampayitvāna, mahiṃ ṭhānesu aṭṭhasu;
Piṇḍāya pavisitvāna, nagaraṃ sāgarūpamaṃ.
Rañño ghare bhattakiccaṃ, katvā nikkhamma mandiraṃ;
Nisajja nandanavane, aggikkhandhopamaṃ tahiṃ.
Suttaṃ janassa desetvā, sahassaṃ mānuse tahiṃ;
Pāpayitvā maggaphalaṃ, mahāmeghavane vasi.
Tatiye divase thero, rājagehamhi bhuñjiya;
Nisajja nandanavane, desiyā’sivisopamaṃ.
Pāpayitvā’bhisamayaṃ, sahassapurise tato;
Tissārāmaṃ agā thero, rājā ca sutadesano.
Theraṃ upanisīditvā, so pucchi jinasāsanaṃ;
Patiṭṭhitannu bhante’ti, na tāva manujā’dhipa.
Uposathādikammatthaṃ, jinā’ṇāya janādhipa;
Sīmāya idha baddhāya, patiṭṭhissati sāsanaṃ.
Icca’bravi mahāthero, taṃ rājā idamabravi;
Sambuddhā’ṇāya antohaṃ, vassissāmi jutindhara.
Tasmā katvā puraṃ anto-sīmaṃ bandhatha sajjukaṃ;
Iccā’bravi mahārājā, thero taṃ idhamabravi.
Evaṃ sati tuvaṃyeva, pajāna puthavissara;
Sīmāya gamanaṭṭhānaṃ, bandhissāma mayaṃ hitaṃ.
‘‘Sādhū’’ti ¶ vatvā bhūmindo, devindo viya nandanā;
Mahāmeghavanārammā, pāvisi mandiraṃ sakaṃ.
Catutthe divase thero, rañño gehamhi bhuñjiya;
Nisajja nandanavane, desesa’namanaggiyaṃ.
Pāyetvā’matapānaṃ so, sahassapurise tahiṃ;
Mahāmeghavanārāmaṃ, mahāthero upāgami.
Pāto bheriṃ carāpetvā, maṇḍayitvā puraṃ varaṃ;
Vihāragāmimaggañca, vihārañca samantato.
Rathesabho rathaṭṭho so, sabbālaṅkārabhūsito;
Sahāmacco sahorodho, sayoggabalavāhano.
Mahatā parivārena, sakārāmamupāgami;
Tattha there upagantvā, vanditvā vandanārahe.
Saha therehi gantvāna, nadiyo’parititthakaṃ;
Tato kasanto agami, hemanaṅgalamādiya.
Mahāpadumo kuñjaro ca, ubho nāgā sumaṅgalā;
Suvaṇṇanaṅgale yuttā, paṭhame kuntamāḷake.
Caturaṅgamahā seno, saha therehi khattiyo;
Gahetvā naṅgalaṃ sītaṃ, dassayitvā arindamo.
Samalaṅkataṃ puṇṇaghaṭaṃ, nānārāgaṃ dhajaṃ subhaṃ;
Pātiṃ candanacuṇṇañca, soṇṇarajata daṇḍakaṃ.
Ādāsaṃ pupphabharitaṃ, samuggaṃ kusumagghiyaṃ;
Toraṇakadalīchattādiṃ, gahititthi parivārito.
Nānāturiya saṅghuṭṭho, balogha parivārito;
Thutimaṅgalagītehi, pūrayanto catuddisaṃ.
Sādhukāra ninādeti, celukkhepasatehi ca;
Mahatā chaṇapujāya, kasanto bhūmipo agā.
Vihārañca purañceva, kurumāno padakkhiṇaṃ;
Sīmāya gamanaṭhānaṃ, nadiṃ patvā samāpayi.
Kenakena nimittena, sīmā ettha gatāti ce;
Evaṃ sīmāgataṭhānaṃ, icchamānā nibodhatha.
Najjāpāsāṇatitthamhi ¶ , pāsāṇe kuḍḍavāṭakaṃ;
Tato kumbalavāṭaṃ taṃ, mahānipaṃ tato agā.
Tato kukudhapāḷiṅgo, mahāaṅgaṇago tato;
Tato khujjamadhulañca, maruttapokkharaṇiṃtato.
Vijayārāma uyyāne, uttaradvārakoṭṭha go;
Gajakumbhaka pāsāṇaṃ, thusavaṭṭhika majjhago.
Abhaye balākapāsāṇaṃ, mahāsusāna majjhago;
Dīghapāsāṇakaṃ gantvā, kammāradeva gāmato.
Nigrodha maṅgaṇaṃ gantvā, hiyagallasamīpake;
Diyāvasabrāhmaṇassa, devokaṃ pubbadakkhiṇaṃ.
Tato telumapāliṅgo,
Tato tālacatukkago;
Assamaṇḍalavāmena,
Dve kadambā ajāyisuṃ.
Tato marumbatittaṅgo, tato uddhaṃ nidiṃ agā;
Paṭhama cetiya pācine, dve kadambā ajāyisuṃ.
Senindaguttarajjamhi, damiḷā dakasuddhikā;
Nadiṃ dūranti bandhitvā, nagarāsannamakaṃsu taṃ.
Jīva mānakadambañca, antosīmagataṃ ahu;
Mataka dambatīrena, sīmāuddakadambagā.
Sīhasinā natitthena, uggantvā tīrato vajaṃ;
Pāsāṇatitthaṃ gantvāna, nimittaṃ ghaṭṭayi isi.
Nimittetu pane’tasmiṃ, ghaṭṭite devamānusā;
Sādhukāraṃ pavattesuṃ, sāsanaṃ suppatiṭṭhitaṃ.
Rañño dinnāya sītāya, nimitte parikittayi;
Dvattiṃsamāḷakatthañca, thūpārāmatthameva ca.
Nimitte kittayitvāna, mahāthero mahāmati;
Sīmantaranimitte ca, kittayitvā yathāvidhiṃ.
Abandhī ¶ sabbā sīmāyo, tasmiṃyeva dinevasī;
Mahāmahī akampittha, sīmābandhe samāpite.
Pañcame divase thero, rañño gehamhi bhuñjiya;
Nisajja nandanavane, suttantaṃ khajjanīyakaṃ.
Mahājanassa desetvā, sahassaṃ mānuse tahiṃ;
Pāyetvā amataṃ pānaṃ, mahāmeghavane vasī.
Chaṭṭhepi divase thero, raññogehamhi bhuñjiya;
Nisajja nandanavane, sutta gomaya piṇḍikaṃ.
Desayitvā desanaññū, mahassaṃyeva mānuse;
Pāpayitvā’bhisamayaṃ, mahā meghavane vasī.
Sattamepi dine thero, rājagehamhi bhuñjiya;
Nisajja nandanavane, dhammacakkappavattanaṃ.
Suttantaṃ desayitvāna, sahassaṃyeva mānuse;
Pāpayitvā’bhisamayaṃ, mahā meghavane vasi.
Evañhi aṭṭha navama-sahassāni jutindharo;
Kārayitvā’bhisamayaṃ, divaseheva sattati.
Taṃ mahānandanavanaṃ, vuccate tena tādinā;
Sāsanajotitaṭṭhāna-mīti jotivanaṃ iti.
Tissarāmamhi kāresi,
Rājā therassa ādito;
Pāsādaṃ sīghamukkāya,
Sukkhā petvāna mattikā.
Pāsādo kāḷakābhāso,
Āsi so tena taṃ tahiṃ;
Kāḷapāsāda pariveṇa-mīti saṅkhamupāgataṃ.
Tato mahābodhigharaṃ, lohapāsāda meva ca;
Salākaggañca kāresi, bhattasālañca sādhukaṃ.
Bahūni ¶ pariveṇāni, sādhu pokkharaṇīpi ca;
Rattiṭhāna divāṭhāna-pabhutīni ca kārayi.
Tassa nahānapāpassa, nhānapokkharaṇītaṭe;
Sunahātapariveṇanti, pariveṇaṃ pavuccati.
Tassa caṅkamitaṭhāne, dīpa dīpassa sādhuno;
Vuccate pariveṇaṃ taṃ, dīghacaṅkamanaṃ iti.
Aggaphalasamāpattiṃ, samāpajja yahiṃ tuso;
Phalagga pariveṇanti, etaṃ tena pavuccati.
Apassiya apassenaṃ, thero tattha nisīdiso;
Therā passaya pariveṇaṃ, etaṃ tena pavuccati.
Bahū marugaṇā yattha, upāsiṃsu upaccataṃ;
Teneva taṃ marugaṇa-pariveṇanti vuccati.
Senāpatitassa rañño, therassa dīghasandako;
Kāresi cūḷapāsādaṃ, mahāthambhehi aṭṭhahi.
Dīghasanda senāpati-pariveṇanti taṃ tahiṃ;
Vuccate pariveṇaṃ taṃ, pamukhaṃ pamukhākaraṃ.
Devānaṃpiyavacano’paguḷanāmo,
Laṃkāyaṃ paṭhamamimaṃ mahāvihāraṃ;
Rājā so sumatimahāmahindatheraṃ,
Āgammā malamatimetthakārayitthāti.
Sujanappasāda saṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Mahāvihārapaṭiggahako nāma
Pannarasamo paricchedo.
Soḷasama pariccheda
Cetiyapabbatavihāra paṭiggahako
Pure ¶ caritvā piṇḍāya, karitvā janasaṅgahaṃ;
Rājagehamhi bhuñjanto, kārento rājasaṅgahaṃ.
Chabbasadivase thero, mahāmeghavane vasī;
Āsaḷhasukkapakkhassa, terase divase pana.
Rājagehamhi bhuñjitvā, mahārañño mahāmati;
Mahā’ppamādasuttantaṃ, desayitvā tato ca so.
Vihārakaraṇaṃ icchaṃ, tattha cetiyapabbate;
Nikkhamma purimadvārā, agā cetiyapabbataṃ.
Theraṃ tattha gataṃ sutvā, rathaṃ āruyha bhūpati;
Deviyo dve ca ādāya, therassānupadaṃ akā.
Therā nāgacatukkamhi, nahātvā rahade tahiṃ;
Pabbatārohaṇatthāya, aṭṭhaṃsu paṭipāṭiyā.
Rājā rathā tado’ruyha, sabbe there’bhivādayi;
Uṇhe kilante kiṃrāja, āgatosī’ti ahute.
Tumhākaṃ gamanāsaṅkī, āgatomhī’ti bhāsite;
Idheva vassaṃ vasituṃ, āgatamhā’ti bhāsiya.
Tassūpanāyikaṃ thero, khandhakaṃ khandhakovido;
Kathesi rañño taṃ sutvā, bhāgineyyo ca rājino.
Mahāriṭṭho mahāmacco, pañcapaññāsabhātuhi;
Saddhiṃ jeṭṭhakaniṭṭhehi, rājānamabhito ṭhito.
Yācitvā tadahu ceva, pabbajuṃ therasantike;
Pattārahattaṃ sabbepi, te khuragge mahāmatī.
Kantakacetiyaṭhāne, parito tadaheva so;
Kammāni ārabhāpetvā, leṇāni aṭṭhasaṭṭhiyo.
Agamāsi ¶ puraṃ rājā, therā tattheva te vasuṃ;
Kāle piṇḍāya nagaraṃ, pavisantā’nukampakā.
Niṭṭhite leṇakammamhi, āsaḷhipuṇṇamāsiyaṃ;
Gantvā adāsi therānaṃ, rājā vihāradakkhiṇaṃ.
Dvattiṃsamāḷakānañca, vihārassa ca tassa kho;
Sīmaṃ sīmātigo thero, bandhitvā tadaheva so.
Tesaṃ pabbajjāpekkhānaṃ, akāsi upasampadaṃ;
Sabbesaṃ sabbapaṭhamaṃ, baddhe tumbarumāḷake.
Ete dvāsaṭṭhi arahanto, sabbe cetiyapabbate;
Tattha vassaṃ upagantvā, akaṃsu rājasaṅgahaṃ.
Devamanussagaṇagaṇitaṃ taṃ,
Tañca gaṇaṃ guṇavitthatakittiṃ;
Yānamupacca ca mānayamānā,
Puññacayaṃ vipulaṃ akariṃsūti.
Sujanapasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Cetiyapabbatavihārapaṭiggahako nāma
Soḷasamo paricchedo.
Sattarasama pariccheda
Dhātuāgamano
Vutthavasso pavāretvā, kattikapuṇṇamāsiyaṃ;
Avoce’daṃ mahārājaṃ, mahāthero mahāmati.
Ciradiṭṭho hi sambuddho, satthā no manujādhipa;
Anāthavāsaṃ avasimha, natthi no pūjiyaṃ idha.
‘‘Bhāsittha nanu bhanteme, sambuddho nibbuto’’ iti;
Āha dhātūsu diṭṭhesu, diṭṭho hoti jino’’ iti.
Vidito ¶ vo adhippāyo, thūpassa kāraṇe mayā;
Kāressāmi ahaṃ thūpaṃ, tumhe jānātha dhātuyo.
Mantehi sumanenāti, thero rājānamabravi;
Rājā’ha sāmaṇeraṃ taṃ, kuto lacchāma dhātuyo.
Vibhūsayitvā nagaraṃ, maggañca manujādhipa;
Uposathī sapariso, hatthiṃ āruyha maṅgalaṃ.
Setacchattaṃ dhārayanto, tālāvacarasaṃhito;
Mahānāgavanuyyānaṃ, sāyanhasamaye vaja.
Dhātubhedaññuno rāja, dhātuyo tattha lacchasi;
Icchāha sāmaṇero so, sumano taṃ sumānasaṃ.
Thero’tha rājakulato, gantvā cetiyapabbataṃ;
Āmantiya sāmaṇeraṃ, sumanaṃ sumano gatiṃ.
Ehi tvaṃ bhadra sumana, gantvā pupphapuraṃ varaṃ;
Ayyakaṃ te mahārājaṃ, evaṃ no vacanaṃ vada.
Sahāyo te mahārāja, mahārājā maruppiyo;
Pasanno buddhasamaye, thūpaṃ kāretumicchati.
Munino dhātuyo dehi, pattaṃ bhuttañca satthunā;
Sarīradhātuyo santi, bahavo hi tavantike.
Pattapūrā gahetvā tā, gantvā devapuraṃ varaṃ;
Sakkaṃ devānamindaṃ taṃ, evaṃ no vacanaṃ vada.
Tilokadakkhiṇeyyassa, dāṭhādhātu ca dakkhiṇā;
Tavantikamhi devinda, dakkhiṇakkhakadhātu ca.
Dāṭhaṃ tvameva pūjehi, akkhakaṃ dehi satthuno;
Laṃkādīpassa kiccesu, māpamajja surādhipa.
‘‘Evaṃ bhante’’ti vatvā so, sāmaṇero mahiddhiko;
Taṅkhaṇaṃyeva agamā, dhammāsokassa santikaṃ.
Sālamūlamhi ṭhapitaṃ, mahābodhiṃ tahiṃ sutaṃ;
Kattikacchaṇapūjāhi, pūjiyaṃ tañca addasa.
Therassa ¶ vacanaṃ vatvā, rājato laddhadhātuyo;
Pattapūraṃ gahetvāna, himavantamupāgami.
Himavante ṭhapetvāna, sadhātuṃ pattamuttamaṃ;
Devindasantikaṃ gantvā, therassa vacanaṃ bhaṇi.
Cūḷāmaṇi cetiyamhā, gahetvā dakkhiṇakkhakaṃ;
Sāmaṇerassa pādāsi, sakko devānamissaro.
Taṃ dhātuṃ dhātupattañca, ādāya sumano tato;
Āgamma cetiyagiriṃ, therassa’dāsi taṃ yati.
Mahānāgavanuyyānaṃ, vuttenā vidhinā’gamā;
Sāyanhāsamaye rājā, rājasenā purakkhato.
Ṭhapesi dhātuyo sabbā, thero tattheva pabbate;
Missakaṃ pabbataṃ tasmā, āhu cetiya pabbataṃ.
Ṭhapetvā dhātupattaṃ taṃ, thero cetiyapabbate;
Gahetvā akkhakaṃ dhātuṃ, saṅketaṃ sagaṇo’gamā.
Sacāyaṃ munino dhātu, chattaṃ namatu me sayaṃ;
Jaṇṇukehi karīdhātu, dhātucaṅkoṭako ayaṃ.
Sirasmiṃ me patiṭṭhātu, āgamma saha dhātuko;
Iti rājā vicintesi, cintitaṃ taṃ tathā ahu.
Amatenā’bhisittova, ahu haṭṭho’ti bhūpati;
Sīsato taṃ gahetvāna, hatthikkhandhe ṭhapesitaṃ.
Haṭṭho hattī kuñcanādaṃ, akā kampittha medinī;
Tato nāgo nivattitvā, sathera balavāhano.
Puratthimena dvārena, pavisitvā puraṃ subhaṃ;
Dakkhiṇena ca dvārena, nikkhamitvā tato puna.
Thūpārāme cetiyassa, ṭhānato pacchato kataṃ;
Pamojavatthuṃ gantvāna, bodhiṭhāne nivattiya.
Puratthāvadano aṭhā, thūpaṭhānaṃ tadā hitaṃ;
Kadambapupphaādāri-vallīhi citakaṃ ahu.
Manussadevo ¶ devehi, taṃ ṭhānaṃ rakkhitaṃ suciṃ;
Sodhāpetvā bhūsayitvā, taṅkhaṇaṃyeva sādhukaṃ.
Dhātuṃ oropanatthāya, ārabhī hatthikkhandhato;
Nāgo na icchitaṃ rājā, theraṃ pucchittha taṃ manaṃ.
Attano khandhasamake, ṭhāne ṭhapanamicchati;
Dhātuoropanaṃ tena, na iṭṭhamī’ti so bravi.
Āṇāpetvā khaṇaṃyeva,
Sukkhāto’bhayavāpito;
Sukkhakaddama khaṇḍehi,
Citā petvāna taṃ samaṃ.
Alaṅkaritvāna bahudhā, rājā taṃ ṭhānamuttamaṃ;
Oropetvā hatthikkhandhā, dhātuṃ tattha ṭhapesitaṃ.
Dhātārakkhaṃ saṃvidhāya, ṭhapetvā tattha hatthinaṃ;
Dhātuthūpassa karaṇe, rājā turitamānaso.
Bahū manusse yojetvā, itthikākaraṇe lahuṃ;
Dhātukiccaṃ vicintento, sāmacco pāvisī puraṃ.
Mahāmahindatthero tu, mahā meghavanaṃ subhaṃ;
Sagaṇo abhigantvāna, tattha vāsamakappayi.
Rattiṃ nāgo’nupariyāti, taṃ ṭhānaṃ so sadhātu kaṃ;
Bodhiṭhānamhi sālāya, divāṭhāti sadhātuko.
Vatthussa tasso’parito, thūpaṃ theramatānu go;
Jaṅghāmattaṃ citāpetvā, katipāhena bhūpati.
Tattha dhātupatiṭṭhānaṃ, ghosāpetvā upāgami;
Tato tato samanto ca, samāgami mahājano.
Tasmiṃ samāgame dhātu, hatthikkhandhā nagāggatā;
Sattatālappamāṇamhi, dissanti nabhasiṭṭhitā.
Vimhāpayanti janataṃ, yamakaṃ pāṭihāriyaṃ;
Kaṇṇambamūle buddho’va, akari lomahaṃsanaṃ.
Tato ¶ nikkhantajālāhi, jaladhārāhi cā’sakiṃ;
Ayaṃ obhāsitā’sittā, sabbālaṃkāmahī mahu.
Parinibbānamañcamhi, nipannena jinena hi;
Kataṃ mahāadhiṭṭhāna-pañcakaṃ pañcacakkhunā.
Gayhamānā mahābodhi sākhāsokena dakkhiṇā;
Chijjitvāna sayaṃyeva, patiṭṭhātu kaṭāhake.
Patiṭṭhahitvā sā sākhā, chabbaṇṇarasmiyo subhā;
Rañjayantī disā sabbā, phalapattehi muccatu.
Sasuvaṇṇakaṭāhā sā, uggantvāna manoramā;
Adissamānā sattāhaṃ, himagabbhamhi tiṭṭhatu.
Thūpārāme patiṭṭhantaṃ, mama dakkhiṇaakkhakaṃ;
Karotu nabhamuggantvā, yamayaṃ pāṭihāriyaṃ.
Laṅkā laṅkārabhūtamhi, hemamālikacetiye;
Patiṭṭhahantiyo dhātu, doṇamattā pamāṇato.
Buddhavesadharā hutvā, uggantvā nabhasiṭṭhitā;
Patiṭṭhaṃ tu karitvāna, yamakaṃ pāṭihāriyaṃ.
Adhiṭṭhānāni pañce’va, adhiṭṭhāsi tathāgato;
Akāsi tasmā sā dhātu, tadā taṃ pāṭihāriyaṃ.
Ākāsā otaritvā sā, aṭṭhābhūpassa muddhani;
Atīvahaṭṭho taṃ rājā, patiṭṭhāpesi cetiye.
Patiṭṭhitāya tassā ca, dhātuyā cetiye tadā;
Ahu mahābhūmicālo, abbhuto lomahaṃsano.
Evaṃ acintiyā buddhā, buddhadhammā acintiyā;
Acintiye pasannānaṃ, vipāko hoti acintiyo.
Taṃ pāṭihāriyaṃ disvā, pasīdiṃsu jane janā;
Mattābhayo rājaputto, kaniṭṭho rājino pana.
Munissare pasīditvā, yācitvāna narissaraṃ;
Purisānaṃ sahassena, saha pabbajisāsane.
Cetārigāmato ¶ cāpi, dvāramaṇḍalatopi ca;
Vihīrabījato cāpi, tathā gallakapiṭṭhito.
Tatho’patissagāmā ca, pañca pañca satāni ca;
Pabbajuṃ dārakā haṭṭhā, jātasaddhā tathāgate.
Evaṃ purā bāhirā ca, sabbe pabbajitā tadā;
Tiṃsa bhikkhusahassāni, ahesuṃ jinasāsane.
Thūpārāme thūpavaraṃ, niṭṭhāpetvā mahīpati;
Ratanādīhi’nekehi, sadā pūjamakārayi.
Rājorodhā khattiyā ca, amaccā nāgarā tathā;
Sabbe janapadā ceva, pujā’kaṃsu visuṃ visuṃ.
Thūpapubbaṅgamaṃ rājā, vihāraṃ tattha kārayi;
Thūpārāmoti tene’sa, vihāro vissuto ahu.
Sakadhātusarīrakena ce’vaṃ,
Parinibbānagatopi lokanātho;
Janakāyahitaṃ sukhañca sammā,
Bahudhā’kāsi ṭhite jine kathāvakāti.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Dhātuagamano nāma
Sattarasamo paricchedo.
Aṭṭhārasama pariccheda
Mahābodhiggahaṇo
Mahābodhiñca theriñca, āṇāpetuṃ mahīpati;
Therena vuttavacanaṃ, saramāno sake ghare.
Antovasse’ka divasaṃ, nisinno therasantike;
Sahā’maccehi mantetvā, bhāgineyyaṃ sayaṃ sakaṃ.
Ariṭṭhanāmakā’maccaṃ ¶ , tasmiṃ kamme niyojituṃ;
Mantvā āmantayitvāna, idaṃ vacanamabravi.
Tā sakkhissasi…, dhammāsokassa santikā;
Mahābodhiṃ saṅghamittaṃ, theriṃ ānayituṃ idha.
Sakkhissāmi ahaṃ deva, ānetuṃ taṃ duve tato;
Idhā’gato pabbajituṃ, sace lacchāmi mānada.
Evaṃ hotūti vatvāna, rājā taṃ tattha pesayi;
So therassa ca rañño ca, sāsanaṃ gayha vandiya.
Assayujasukkapakkhe, nikkhanto dutiye’hani;
Sānuyutto jambukole, nāvamāruyha paṭṭane.
Mahodamiṃ karitvāna, therādhiṭṭhānayogato;
Nikkhantadivaseyeva, rammaṃ pupphapuraṃ agā.
Tadā tu anulādevī, pañcakaññāsatehi ca;
Antepurikaitthīnaṃ, saddhiṃ pañcasatehi ca.
Dasasīlaṃ samādāya, kāsāya vasanā suci;
Pabbajjāpekkhi nisekhā, pekkhanti theriyā’gamaṃ.
Nagarasse’kadesamhi, ramme bhikkhunupassaye;
Kārāpite narindena, vāsaṃ kappesi subbatā.
Upāsikāhi tāhe’sa, vutto bhikkhunupassayo;
Upāsikā vihāroti, tena laṃkāya vissuto.
Bhāgineyyo mahā’riṭṭho, dhammāsokassa rājino;
Appetvā rājasandesaṃ, therasandesa’mabravi.
Bhātujayā sahāyassa, rañño te rājakuñjara;
Ākaṅkhamānā pabbajjaṃ, niccaṃ vasati saññatā.
Saṅghamittaṃ bhikkhuniṃ taṃ, pabbājetuṃ visajjaya;
Tāya saddhiṃ mahābodhi-dakkhiṇasākhameva ca.
Theriyā ca tamevatthaṃ, abravi therabhāsitaṃ;
Gantvā pitusamīpaṃ sā, therī theramataṃ bravī.
Āha ¶ rājā tuvaṃ amma, apassanto kathaṃ ahaṃ;
Sokaṃ vinodayissāmi, puttanattaviyogajaṃ.
Āha sā me mahārāja, bhātuno vacanaṃ garu;
Pabbājanīyā ca bahū, gantabbaṃ tattha tena me.
‘‘Satthaghātamanārahā, mahābodhimahīruhā;
Kathannu sākhaṃ gaṇissaṃ’’, iti rājā vicintayī.
Amaccassa mahādeva-nāmakassa matena so;
Bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā, bhojetvā pucchi bhūpatiṃ.
Bhante laṃkaṃ mahābodhi, pesetabbā nu kho iti;
Thero moggaliputto so, pesetabbāti bhāsiya.
Kataṃ mahāadhiṭṭhāna-pañcakaṃ pañcacakkhunā;
Ābhāsi rañño taṃ sutvā, tussitvā dharaṇīpati.
Sattayojanikaṃ maggaṃ, so mahābodhigāminaṃ;
Sodhāpetvāna sakkaccaṃ, bhūsāpeti anekadhā.
Suvaṇṇaṃ nīharāpesi, kaṭāhakaraṇāya ca;
Vissakammo ca āgantvā, satulādhārarūpavā.
‘‘Kaṭāhaṃ kiṃ pamāṇaṃ nu, karomī’ti apucchitaṃ;
‘‘Ñatvā pamāṇaṃ tvaṃyeva, karohi’’ iti bhāsiya.
Suvaṇṇā gahetvāna, hatthena parimajjiya;
Kaṭāhaṃ taṅkhaṇaṃyeva, nimminitvāna pakkami.
Navahatthaparikkhepaṃ, pañcahatthaṃ gabhīrato;
Tihatthavikkhambhayutaṃ, aṭṭhaṅgulaghanaṃ subhaṃ.
Yuvassa hatthino soṇḍa-pamāṇamukhavaṭṭikaṃ;
Gāhā petvāna taṃ rājā, bālasurasamappakaṃ.
Sattayojanadīghāya, vitthatāyati yojanaṃ;
Senāya caturaṅginyā, mahābhikkhugaṇena ca.
Upagamma mahābodhiṃ, nānālaṅkārabhūsitaṃ;
Nānāratanacittaṃ taṃ, vividhaddhajamāliniṃ.
Nānākusumasaṃkiṇṇaṃ ¶ , nānāturiyaghositaṃ;
Senāya parivāretvā, parikkhipiya sāṇiyā.
Mahātherasahassena, pamukhena mahāgaṇe;
Raññaṃ pattābhisekānaṃ, sahassenā’dhikena ca.
Attānaṃ parivāretvā, mahābodhiñca sādhukaṃ;
Olokesi mahābodhiṃ, paggahetvāna añjaliṃ.
Tassā dakkhiṇasākhāya, catuhatthapamāṇakaṃ;
Ṭhānaṃ khandhañca vajjetvā, sākhā antaradhāyisuṃ.
Taṃ pāṭihāriyaṃ disvā, patīto puthavīpati;
‘‘Pūjema’haṃ mahābodhiṃ, rajjenā’hi udīriya.
Abhisiñci mahābodhīṃ, mahārajje mahīpati;
Pupphādīhi mahābodhiṃ, pūjetvāna padakkhiṇaṃ.
Katvā aṭṭhasu ṭhānesu, vanditvāna katañjalī;
Suvaṇṇakhacite pīṭhe, nānāratanamaṇḍite.
Svārohe yāva sāucce, taṃ suvaṇṇakaṭāhakaṃ;
Ṭhapāpetvāna āruyha, gahetuṃ sākhamuttamaṃ.
Ādiyitvāna sovaṇṇa tulikāya manosilaṃ;
Lekhaṃ datvāna sākhāya, saccakriyamakā iti.
‘‘Laṃkādīpaṃ yadi ito, gantabbaṃ urubodhiyā;
Nibbematiko buddhassa, sāsanamhi sace ahaṃ.
Sayaṃyeva mahābodhi-sākhāyaṃ dakkhiṇā subhā;
Chijjitvāna patiṭṭhātu, idha hemakaṭāhake.
Lekhaṭhāne mahābodhi, chijjitvā sayameva sā;
Gandhakaddamapūrassa, kaṭāhasso’pariṭṭhitā.
Mūlalekhāya upari, tiyaṅgulatiyaṅgule;
Dadaṃ manosilā lekhā, parikkhipi narissaro.
Ādiyā thūlamūlāni, khuddakāni’tarāhi tu;
Nikkhamitvā dasa dasa, jālībhūtā niotaruṃ.
Taṃ ¶ pāṭihāriyaṃ disvā, rājā’tīva pamodito;
Tatthevā’kāsi ukkuṭṭhiṃ, samantā parisāpi ca.
Bhikkhusaṅgho sādhukāraṃ, tuṭṭhacitto pamodayi;
Celukkhepasahassāni, pavattiṃsu samantato.
Evaṃ satena mūlānaṃ, tattha sā gandhakaddame;
Patiṭṭhāsi mahābodhi, pasādentī mahājanaṃ.
Tassā khandho dasahattho, pañcasākhā manoramā;
Catuhatthā catuhatthā, dasaḍḍhaphalamaṇḍitā.
Sahassantu pasākhānaṃ, sākhānaṃ tāsamāsi ca;
Evaṃ āsi mahābodhi, manoharasiridharā.
Kaṭāhamhi mahābodhi-patiṭṭhitakkhaṇe mahī;
Akampi pāṭihīrāni, ahesuṃ vividhāni ca.
Sayaṃ nādehi tūriyānaṃ, devesu mānusesu ca;
Sādhukāraninādeti, devabrahmagaṇassa ca.
Meghānaṃ migapakkhinaṃ, yakkhādīnaṃ ravehi ca;
Ravehicamahīkampe, ekakolāhalaṃ ahu.
Bodhiyā phalapattehi, chabbaṇṇarasmiyo subhā;
Nikkhamitvā cakkavāḷaṃ, sakalā sobhayiṃsu ca.
Sakaṭāhā mahābodhi, uggantvāna tato nabhaṃ;
Aṭṭhāsi himagabbhamhi, sattāhāni adassanā.
Rājā oruyha pīṭhamhā, taṃ sattāhaṃ tahiṃ vasaṃ;
Niccaṃ mahābodhipūjaṃ, akāsi ca anekadhā.
Atīte tamhi sattāhe, sabbe himavalāvakā;
Pavisiṃsu mahābodhiṃ, sabbākā raṃsiyopi ca.
Suddhenakadisissittha, sākaṭāhe pattiṭṭhitā;
Mahājanassa sabbassa, mahābodhi manoramā.
Pavattamhi mahābodhi, vividhe pāṭihāriye;
Vimhāpayanti janataṃ, pathavītalamoruhi.
Pāṭihirehi’nekehi ¶ , tehi so pīṇito puna;
Mahārājā mahābodhiṃ, mahārajjena pūjayi.
Mahābodhiṃ mahārajje-nābhisiñciya pūjayaṃ;
Nānāpūjāhi sattāhaṃ, puna tattheva so vasi.
Assayujasukkapakkhe, pannarasauposathe;
Aggahesi mahābodhiṃ, dvisattāhamaccaye tato.
Assayujakāḷapakkhe, catuddasauposathe;
Rathe subhe ṭhapetvāna, mahābodhiṃ rathesabho.
Pūjento taṃ dinaṃyeva, upanetvā sakaṃ puraṃ;
Alaṅkaritvā bahudhā, kāretvā maṇḍapaṃ subhaṃ.
Kattikasukkapakkhassa, dine pāṭipade tahiṃ;
Mahābodhiṃ mahāsāla-mūle pācinate subhe.
Ṭhapāpetvāna kāresi, pūjā’nekā dine dine;
Gāhato sattarasame, vivase tu navaṅkirā.
Sakiṃ yevaajāyiṃsu, tassā’nekanarādhipo;
Tuṭṭhacitto mahābodhiṃ, puna rajjena pūjayi.
Mahārajje’bhi siñcitvā, mahābodhiṃ mahissaro;
Kāresi ca mahābodhi-pūjā nānappakārakaṃ.
Iti kusumapure saresaraṃsā,
Bahuvidhacārudhajākulāvisālā;
Surucirapavaroru bodhipūjā,
Marunaracittavikāsinī ahosīti.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Mahābodhiggahaṇo nāma
Aṭṭhārasamo paricchedo.
Ekūnavīsatima pariccheda
Bodhi āgamano
Mahābodhirakkhaṇatthaṃ ¶ , aṭṭhārasa rathe sabho;
Devakulāni datvāna, aṭṭhāmaccā kulāni ca.
Aṭṭha brāhmaṇakulāni, aṭṭha vassakulāni ca;
Gopakānaṃ taracchānaṃ, kuliṅgānaṃ kulāni ca.
Tatheva pesakārānaṃ, kumbhakārānameva ca;
Sabbe sañcāpi senīnaṃ, nāgayakkhānameva ca.
Hemasajjughaṭeceva, datvā aṭṭhaṭṭha mānado;
Āropetvā mahābodhiṃ, nāvaṃ gaṅgāya bhūsitaṃ.
Saṅghamitta mahātherī, sahe kadasa bhikkhuniṃ;
Tathevā’ropayitvāna, ariṭṭhapamukhepi ca.
Nagarā nikkhamitvāna, viñjāṭavimaticcaso;
Tāmalitthiṃ anuppatto, sattāhene’va bhūpati.
Accuḷā rāhi pūjāyi, devānāgānarāpi ca;
Mahābodhiṃ pūjayantā, sattāhena’vupāgamuṃ.
Mahāsamuddatīramhi, mahābodhiṃ mahīpati;
Ṭhapāpetvāna pūjesi, mahārajjena so puna.
Mahābodhiṃ mahārajje, abhisiñcīyakāmado;
Aggasira sukkapakkhe, dine pāṭipade tato.
Uccāretuṃ mahābodhiṃ, tehiyeva’ṭṭha aṭṭhahi;
Sālamūlamhi dinnehi, dhātuggatakulehi so.
Ukkhipitvā mahābodhiṃ, galamattaṃ jalaṃ tahiṃ;
Ogāhetvā sanāvāya, patiṭṭhāpayi sādhukaṃ.
Nāvaṃ ¶ āropayitvā taṃ, mahātheriṃ satherikaṃ;
Mahāriṭṭhaṃ mahāmaccaṃ, idaṃ vacanamabravi.
‘‘Ahaṃ rajjena tikkhattuṃ, mahābodhimapūjayiṃ;
Eva mevā’bhi pūjetu, rājā rajjena me sakhā’’.
Idaṃ vatvā mahārājā, tīre pañjaliko ṭhito;
Gacchamānaṃ mahābodhiṃ, passaṃ assūnivattayi.
Mahābodhi viyogena,
Dhammā soko sasokavā;
Kannitvā paridevitvā,
Agamāsi sakaṃ puraṃ.
Mahābodhi samāruḷhā, nāvāpakkhandhī toyadhiṃ;
Samantā yojane vicī, sannisīdi mahaṇṇave.
Pupphiṃsu pañcavaṇṇāni, padumāni samantato;
Antalikkhe pavajjiṃsu, aneka tūriyāni ca.
Devatāhi anekāhi, pūjā’nekā pavattitā;
Gahetuñca mahābodhi, nāgā’kāsuṃ vikubbanaṃ.
Saṅghamittā mahātheri, abhiññābalapāragā;
Supaṇṇarūpā hutvāna, te tāsesi mahorage.
Te tāsitā mahātheriṃ, yācitvāna mahoragā;
Nayitvāna mahābemadhiṃ, bhujaṅgabhavanaṃ tato.
Sattāhaṃ nāgarajjena, pūjāhi vividhāhi ca;
Pūjayitvāna ānetvā, nāvāyaṃ ṭhapayiṃsu te.
Tadaheva mahābodhi, jambukolamidhagamā;
Devānaṃpiyatisso tu, rājā lokahite rato.
Sumanā sāmaṇeramhā, pubbe sutatadāgamo;
Maggasirādidinagho, pabhuti vacasādaro.
Uttaradvārato ¶ yāva, jambukolaṃ mahāpathaṃ;
Vibhūsayitvā sakalaṃ, mahābodhigatāsayo.
Samuddāsanasālāya, ṭhāne ṭhatvā mahaṇṇave;
Āgacchantaṃ mahābodhiṃ, mahātheriddhiyā’ddasa.
Tasmiṃṭhāne katā sālā, pakā setuṃ tamabbhutaṃ;
Samuddāsanasālāti, nāmenā‘si’dha pākaṭā.
Mahātherānubhāvena, saddhiṃ therehi tehi ca;
Tadaheva’gamā rājā, jambukolaṃ sa senako.
Mahābodhā gamepīti-vegenu’nno udānayaṃ;
Galappamāṇaṃ salilaṃ, vigāhetvā suviggaho.
Mahābodhiṃ soḷasahi, kulehi saha muddhanā;
Ādāyo’ropayitvāna, velāyaṃ maṇḍape subhe.
Ṭhapayitvāna laṃkindo, laṃkārajjena pūjayi;
Soḷasannaṃ samappetvā, kulānaṃ rajjamattano.
Sayaṃ dovārikaṭhāne, ṭhatvāna divase tayo;
Tattheva pūjaṃ kāresi, vividhaṃ manujādhipo.
Mahābodhiṃ dasamiyaṃ, āropetvā rathesubhe;
Ānayanto manussindo, dumindaṃ taṃ ṭhapāpayi.
Pācinassa vihārassa, ṭhāne ṭhānavicakkhaṇo;
Pātarāsaṃ pavattesi, sasaṅghassa janassa so.
Mahāmahindathere’ttha, kataṃ dasabalena taṃ;
Kathesi nāgadamanaṃ, rañño tassa asesato.
Therassa sutvā kāretvā, saññāṇāni tahiṃ tahiṃ;
Paribhuttesu ṭhānesu, nisajjādīhi satthunā.
Tivakkassa brāhmaṇassa, gāmadvāre ca bhūpati;
Ṭhapāpetvā mahābodhiṃ, ṭhānesu tesu tesu ca.
Suddhavāluka santhāre, nānāpupphasamākule;
Paggahitadhaje magge, pupphagghikavibhūsite.
Mahābodhiṃ ¶ pūjayanto, rattindiva matandito;
Ānayitvā cuddasiyaṃ, anurādha purantikaṃ.
Vaḍḍhamānakacchāyāya, puraṃ sādhu vibhūsitaṃ;
Uttarena ca dvārena, pūjayanto pavesiya.
Dakkhiṇena ca dvārena, nikkhamitvā pavesiya;
Mahā meghavanārāmaṃ, catubuddhanisevitaṃ.
Sumanasseva vacasā, padesaṃ sādhusaṅkhataṃ;
Pubbabodhiṭhitaṭṭhānaṃ, upanetvā manoramaṃ.
Kulehi so soḷasahi, rājā laṅkāradhārihi;
Oropetvā mahābodhiṃ, patiṭṭhā petu mossajji.
Hatthato muttamattasā, asītiratanaṃ nabhaṃ;
Uggantvāna ṭhitā muñci, chabbaṇṇā rasmiyo subhā.
Dīpe patthariyā’hacca, brahmalokaṃ ṭhitā ahu;
Sūriyatthaṅgamanāyāva, rasmiyo tā manoramā.
Purisā dasasahassāni, pasannā pāṭihāriye;
Vipassitvānā’rahatthaṃ, patvāna idha pabbajuṃ.
Orohitvā mahābodhi, sūriyatthaṅgame tato;
Rohiṇiyā patiṭṭhāsi, mahiyaṃ kampi medinī.
Mūlāni tāni uggantvā, kaṭāhamukhavaṭṭito;
Vinandhantā kaṭāhaṃ taṃ, otariṃsu mahītalaṃ.
Patiṭṭhitaṃ mahābodhiṃ, janā sabbe samagatā;
Gandhamālādi pūjāhi, pūjayiṃsu samantato.
Mahāmegho pavassittha, himagabbhā samantato;
Mahābodhiṃ chādayiṃsu, sītalāni ghanāni ca.
Sattāhāni mahābodhiṃ, tahiṃyeva adassanā;
Himagabbhe sannisīdi, pasādajananī jane.
Sattāhā tikkame meghā, sabbe apagamiṃsu te;
Mahābodhi ca dissittha, chabbaṇṇā raṃsiyopi ca.
Mahāmahindattheroca, saṅghamittā ca bhikkhunī;
Tatthā’gañchuṃsaparisā, rājā saparisopi ca.
Khattiyā ¶ kājaraggāme, candanaggāma khattiyā;
Tivakka brāhmaṇo ceva, dīpavāsī janāpi ca.
Devānubhāvenā’gañchuṃ, mahābodhi mahussukkā;
Mahāsamāgame tasmiṃ, pāṭihāriyavimhite.
Pakkaṃ pācinasākhāya, pekkhataṃ pakka’makkhataṃ;
Thero patantamādāya, ropetuṃ rājino adā.
Paṃsūnaṃ gandhamissānaṃ, puṇṇe soṇṇa kaṭāhake;
Mahāsanassa ṭhāne taṃ, ṭhapitaṃ ropa’yissaro.
Pekkhataṃyeva sabbesaṃ, uggantvā aṭṭha aṅkurā;
Jāyiṃsu bodhitaruṇā, aṭṭhaṃsu catuhatthakā.
Rājā te bodhitaruṇe, disvā vimhitamānaso;
Setacchattena pūjesi, abhisekamadāsi ca.
Patiṭṭhāpesi aṭṭhannaṃ, jambukolamhi paṭṭane;
Mahābodhi ṭhita ṭhāne, nāvāyo rohane tadā.
Tivakkabrāhmaṇagāme, thūpārāme tatheva ca;
Issarasamaṇārāme, paṭhame cetiyaṅgaṇe.
Cetiya pabbatā rāme, tathā kājaragāmake;
Candanagāmake cāti, ekekaṃ bodhilaṭṭhikaṃ.
Sesā catupakkajātā, dvattiṃsa bodhilaṭṭhiyo;
Samantā yojanaṭhāne, vihāresu tahiṃ tahiṃ.
Dīpāvāsī janasseva, hitatthāya patiṭṭhite;
Mahābodhi dumindamhi, sammāsambuddha tejasā.
Anulāsāsa parisā, saṅghamittāya theriyā;
Santike pabbajitvāna, arahattamapāpuṇi.
Ariṭṭho so pañcasata-parivāro ca khattiyo;
Therantike pabbajitvā, arahattamapāpuṇi.
Yāni seṭṭhikulāna’ṭṭha-mahābodhimidhāharuṃ;
Bodhāharakulānīti, tāni tena pavuccare.
Upāsikā vihāroti, ñāte bhikkhunupassaye;
Sasaṅghā saṅghamittā sā, mahātherī tahiṃ vasi.
Agārattayapāmokkhe ¶ , agāre tattha kārayi;
Dvādasa tesu ekasmiṃ, mahāgāre ṭhapāpayi.
Mahābodhisametāya, nāvāya kūpayaṭṭhikaṃ;
Ekasmiṃ piya mekasmiṃ, arittaṃ tehi teviduṃ.
Jāte aññanikāyepi, agārā dvādasāpi te;
Hatthāḷaka bhikkhunīhi, vaḷañjayiṃsu sabbadā.
Rañño maṅgalahatthi so, vicaranto yathāsukhaṃ;
Purassa ekapassamhi, kandarantamhi sītale.
Kadambapupphagumbante, aṭṭhāsi gocaraṃ caraṃ;
Hatthiṃ tattharataṃ ñatvā, akaṃsu tattha āḷhakaṃ.
Atheka divasaṃ hatthī, nagaṇhi kabaḷāni so;
Dīpappasādakaṃ theraṃ, rājā so pucchitaṃ mataṃ.
Kadambapupphagumbasmiṃ, thūpassa karaṇaṃ karī;
Icchatīti mahāthero, mahārājassa abravi.
Sadhātukaṃ tattha thūpaṃ, thūpassa gharameva ca;
Khippaṃ rājā akāresi, niccaṃ janahiterato.
Saṅghamittā mahātherī, suññāgārābhilāsinī;
Ākiṇṇattā vihārassa, vussamānassa tassa sā.
Vuddhatthinī sāsanassa, bhikkhunīnaṃ hitāya ca;
Bhikkhunupassayaṃ aññaṃ, icchamānā vicakkhaṇā.
Gantvā cetiyagehaṃ taṃ, pavivekasukhaṃ bhusaṃ;
Divāvihāraṃ kappesi, vihārakusalā’malā.
Theriyā vandanatthāya, rājā bhikkhunupassayaṃ;
Gantvā tattha gataṃ sutvā, gantvāna tattha vandiya.
Sammoditvā tāya saddhiṃ, tatthāgamanakāraṇaṃ;
Tassā ñatvā adhippāyaṃ, adhippāya vidū vidū.
Samantā thūpagehassa, rammaṃ bhikkhunupassayaṃ;
Devānaṃpiyatisso so, mahārājā akārayi.
Hatthāḷhakasamīpamhi ¶ , kato bhikkhunupassayo;
Hatthāḷhakavihāroti, vissuto āsi tena so.
Sumittā saṅghamittā sā, mahātherī mahāmatī;
Tasmiñhi vāsaṃ kappesi, ramme bhikkhunupassaye.
Evaṃ laṃkā lokahitaṃ sāsanavuddhiṃ;
Saṃsodhento esa mahābodhi dumindo;
Laṃkādīpe ramme mahāmeghavanasmiṃ,
Aṭṭhā sīghaṃ kālamanekabbhūtayuttoti.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Bodhiāgamano nāma
Ekūnavīsatimo paricchedo.
Vīsatima pariccheda
Theraparinibbānaṃ
Aṭṭhārasamhi vassamhi, dhammāsokassa rājino;
Mahāmeghavanārāme, mahābodhi patiṭṭhati.
Tato dvādasame vasse, mahesī tassa rājino;
Piyā asandhīmittā sā, matā sambuddhamāmakā.
Tato catutthe vassamhi, dhammāsoko mahīpati;
Tissarakkha mahesitte, ṭhapesi visamāsayaṃ.
Tato tu tatiye vasse, sābālā rūpamāninī;
‘‘Mayāpi ca ayaṃ rājā, mahābodhiṃ ma māyati’’.
Iti kodhavasaṃ gantvā, attano’nattha kārikā;
Maṇḍukaṇṭakayogena, mahābodhi maghā tayi.
Tato ¶ ca tutthevassamhi, dhammā soko mahāyaso;
Anicca tāva saṃpatto, sattatiṃsasamā ime.
Devānaṃ piyatisso tu, rājā dhammaguṇe rato;
Mahāvihāre navakammaṃ, tathā cetiyapabbate.
Thūpārāme navakammaṃ, niṭṭhāpetvā yathārahaṃ;
Dīpappasādakaṃ theraṃ, pucchi pucchitakovidaṃ.
Kārāpessamahaṃ bhante, vihāresu bahū idha;
Patiṭṭhāpetuṃ thūpesu, kathaṃ lacchāma dhātuyo.
Sambuddhapattaṃ pūretvā, sumanenā’haṭā idha;
Cetiyapabbate rāja, ṭhapitā atthi dhātuyo.
Hatthikkhandhe ṭhapetvā tā, dhātuyo idha āhara;
Iti vutto satherena, tathā āhari dhātuyo.
Vihāre kārayitvāna, ṭhāne yojanayojane;
Dhātuyo tattha thūpesu, nidhāpesi yathārahaṃ.
Sambuddhabhuttapattaṃ tu, rājavatthughare subhe;
Ṭhapayitvāna pūjesi, nānāpūjāhi sabbadā.
Pañcasatehi’ssareti, mahātherassa santike;
Pabbajjavasitaṭhāne, issarasamaṇako ahu.
Pañcasatehi vassehi, mahātherassa santike;
Pabbajjavasitaṭhāne, tathā vassagiri ahu.
Yā yā mahāmahindena, therena vasitā guhā;
Sapabbatavihāresu, sā mahindaguhā ahu.
Mahāvihāraṃ paṭhamaṃ, dutiyaṃ cetiyavhayaṃ;
Thūpārāmaṃ tu tatiyaṃ, thūpapubbaṅgamaṃ subhaṃ.
Catutthaṃ tu mahābodhi-patiṭṭhāpanameva ca;
Thūpaṭhānīyabhūtassa, pañcamaṃ pana sādhukaṃ.
Mahācetiyaṭhānamhi, silāthūpassa cāruno;
Sambuddhagīvādhātussa, patiṭṭhāpanameva ca.
Issarasamaṇaṃ ¶ chaṭṭhaṃ, tissavāpintusattamaṃ;
Aṭṭhamaṃ paṭhamaṃ thūpaṃ, navamaṃ vassagirivhayaṃ.
Upāsikāvhayaṃ rammaṃ, tathā hatthāḷhakavhayaṃ;
Bhikkhunupassake dve’me, bhikkhunī phāsukāraṇā.
Hatthāḷhake osaritvā, bhikkhunīnaṃ upassaye;
Gantvāna bhikkhusaṅghena, bhattaggahaṇakāraṇā.
Hattasālaṃ sūpahāraṃ, mahāpāḷikanāmakaṃ;
Sabbupakaraṇūpetaṃ, sampattaparicārikaṃ.
Tathā bhikkhusahassassa, saparikkhāramuttamaṃ;
Pavāraṇāya dānañca, anuvassakameva ca.
Nāgadīpe jambukola-vihāraṃ ta mhipaṭṭane;
Tissamahāvihārañca, pācīnārāma meva ca.
Iti etāni kammāni, laṃkājanahitatthiko;
Devānaṃpiyatisso so, laṃkindo puññapaññavā.
Paṭhameyeva vassamhi, kārāpesi guṇappiyo;
Yāva jīvantunekāni, puññakammāni ācini.
Ayaṃ dīpo ahu ṭhito, vijite tassa rājino;
Vassāni cattālīsaṃ so, rājā rajjamakārayi.
Tassa’cca ye taṃ kaniṭṭho, uttiyo iti vissuto;
Rājaputto aputtaṃ taṃ, rajjaṃ kāresi sādhukaṃ.
Mahāmahindatthero tu, jinasāsanamuttamaṃ;
Pariyattiṃ paṭipattiṃ, paṭivedhañca sādhukaṃ.
Laṃkādīpamhi dīpetvā, laṃkādīpo mahāgaṇi;
Laṃkāyaso satthu kappo, katvā laṃkāhitaṃ bahuṃ.
Tassa uttiyarājassa, jayavassamhi aṭṭhame;
Antovassaṃ saṭṭhivasso, cetiyapabbate vasaṃ.
Assayujassa māsassa, sukkapakkhaṭhame dine;
Parinibbāyite netaṃ, dinaṃ tannāmakaṃ ahu.
[Nibbutassa ¶ mahindassa, aṭṭhamiyaṃ dine pana,
Tena taṃ divasaṃ nāma, aṭṭhamiyāti sammataṃ.]
Taṃ sutvā uttiyo rājā, sokasallasamappito;
Gantvāna theraṃ vanditvā kanditvā bahudhā bahuṃ.
Āsittagandhatelāya, bahuṃ sovaṇṇadoṇiyā;
Theradebhaṃ khipāpetvā, taṃ doṇiṃ sādhuphussitaṃ.
Sovaṇṇakūṭāgāramhi, ṭhapāpetvā alaṅkate;
Kūṭāgāraṃ gāhayitvā, kārento sādhukīḷitaṃ.
Mahatā ca janoghena, āgatenatato tato;
Mahatā ca baloghena, kārento pūjanāvidhiṃ.
Alaṅkatena maggena, bahudhā’laṅkataṃ puraṃ;
Ānayitvāna nagare, cāretvā rājavīthiyo.
Mahāvihāraṃ ānetvā, ettha pañhambamāḷake;
Kuṭāgāraṃ ṭhapāpetvā, sattāhaṃ so mahīpati.
Toraṇaddhajapupphehi, gandhapuṇṇaghaṭehi ca;
Vihārañca samantā ca, maṇḍihaṃ yojanattayaṃ.
Ahu rājānubhāvena, dīpantu sakalaṃ pana;
Ānubhāvena devānaṃ, tathevā’laṅkataṃ ahu.
Nānāpūjaṃ kārayitvā, sattāhaṃ so mahīpati;
Puratthimadisābhāge, therānaṃ baddhamāḷake.
Kāretvā gandhacitakaṃ, mahāthūpaṃ padakkhiṇaṃ;
Karonto tattha netvā taṃ, kūṭāgāraṃ manoramaṃ.
Citakamhi ṭhapāpetvā, sakkāraṃ antimaṃ akā;
Cetiyañcettha kāresi, gāhā petvāna dhātuyo.
Upaḍḍhadhātuṃ ¶ gāhetvā, cetiye pabbatepi ca;
Sabbesu ca vihāresu, thūpe kāresi khattiyo.
Isino dehanikkhepa-kataṭhānañhi tassa taṃ;
Vuccate bahumānena, isibhūmaṅganaṃ iti.
Tato pabhutya’riyānaṃ, samantā yojanattaye;
Sarīraṃ āharitvāna, tamhi desamhi ḍayhati.
Saṅghamittā mahātherī, mahā’bhiññā mahāmatī;
Katvā sāsanakiccāni, tathā lokahitaṃ bahuṃ.
Ekūnasaṭṭhivassā sā, uttiyasse’va rājino;
Vassamhi navame kheme, hatthāḷhakaupassaye.
Vasantī parinibbāyī, rājā tassāpi kārayi;
Therassa viya sattāhaṃ, pūjāsakkāra muttamaṃ.
Sabbā alaṅkatā laṃkā, therassa viya āsi ca;
Kūṭāgāragataṃ theri-dehaṃ sattadinaccaye.
Nikkhāmetvāna nagaraṃ, thūparāma puratthato;
Cittasālā samīpamhi, mahābodhipa dassaye.
Theriyā vuṭṭhaṭhānamhi, aggikicca makārayi;
Thūpañca tattha kāresi, uttiyo so mahīpati.
Pañcāpi te mahātherā, therāriṭṭhādayopi ca;
Tathā’neka sahassāni, bhikkhu khīṇāsavāpi ca.
Saṅghamittā pabhutiyo, tā ca dvādasatheriyo;
Khīṇāsavā bhikkhuniyo, sahassāni bahūni ca.
Bahussutā mahāpaññā, vinayādijānāgamaṃ;
Jotayitvāna kālena, payātā’niccatāvasaṃ.
Dasavassāni so rājā, rajjaṃ kāresi uttiyo;
Evaṃ aniccatā esā, sabbalokavināsinī.
Taṃ ¶ etaṃ atisāhasaṃ atibalaṃ na vāriyaṃ naro;
Jānantopi aniccataṃ bhavagate nibbindateneva ca;
Nibbindo viratiṃ ratiṃ na kurute pāpehi puññehi ca;
Tasse’sāatimohajālabalatājānampi sammuyhatīti.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Theraparinibbānaṃ nāma
Vīsatimo paricchedo.
Ekavīsatima pariccheda
Vañca rājako
Uttiyassa ¶ kaniṭṭho tu, mahāsivo tadaccaye;
Dasa vassāni kāresi, rajjaṃ sujana sevako.
Bhaddasālamhi so there, pasīditvā manoramaṃ;
Kāresi purimāyantu, vihāraṃ nagaraṅgaṇaṃ.
Mahāsivakaniṭṭho tu, suratisso tadaccaye;
Dasavassāni kāresi, rajjaṃ puññesu sādaro.
Dakkhiṇāya disāyaṃ so, vihāraṃ nagaraṃ gaṇaṃ;
Purimāya hatthikkhandhañca, gokaṇṇagirimeva ca.
Vaṅguttare pabbatamhi, pācina pabbatavhayaṃ;
Raheṇakasamīpamhi, tathā koḷambakāḷakaṃ.
Ariṭṭhapāde maṃ gulakaṃ, purimāya’ccha gallakaṃ;
Girinelapanāyakaṇḍaṃ, nagarassuttharāya tu.
Pañcasatā ¶ neva mādi-vihāre puthavī pati;
Gaṅgāya orapārañhi, laṃkādīpe tahiṃ tahiṃ.
Pure rajjā ca rajje ca, saṭṭhīvassāni sādhukaṃ;
Kāresi ramme dhammena, ratanattaya gāravo.
Suvaṇṇapiṇḍatissoti, nāmaṃ rajjā tassā ahu;
Suratissoti nāmantu, tassā’purajjapattiyā.
Assanāvikaputtā dve, damiḷā senaguttikā;
Suratissamahīpālaṃ, taṃ gahetvā mahabbalā.
Duve vīsativassāni, rajjaṃ dhammena kārayuṃ;
Te gahetvā aselo tu, muṭasivassa atrajo.
Sodariyānaṃ bhātūnaṃ, navamo bhatuko tato;
Anurādhapure rajjaṃ, dasavassāni kārayi.
Coḷaraṭṭhā idha gamma, rajjatthaṃ ujujātiko;
Eḷāro nāma damiḷo, gahetvā’selabhūpatiṃ.
Vassāni cattārīsañca, cattāri ca akārayi;
Rajjaṃ vohārasamaye, majjhatto mittasattusu.
Sayanassa siropasse, ghaṇṭaṃ sudīghayottakaṃ;
Lambāpesi vīrāvetuṃ, icchantehi vinicchayaṃ.
Eko putto ca dhītā ca, ahesuṃ tassa rājino;
Rathena tissavāpiṃ so, gacchanto bhūmipālajo.
Taruṇaṃ vacchakaṃ magge, nipannaṃ sahadhenukaṃ;
Gīvaṃ akkammacakkena, asañcicca aghātayi.
Gantvāna dhenughaṇṭaṃ taṃ, ghaṭṭesi ghaṭṭitāsayā;
Rājā teneva cakkena, sīsaṃ puttassa chedayi.
Dijapotaṃ tālarukkhe, eko sappo abhakkhayi;
Tampotamātā sakuṇī, gantvā ghaṇṭamaghaṭṭayi.
Āṇāpetvāna taṃ rājā, kucchiṃ tassa vidāḷiya;
Potaṃ taṃ nīharāpetvā, tāle sappamasappayi.
Ratanaggassa ¶ ratana-ttayassa guṇasārataṃ;
Ajānantopi so rājā, cārittamanupālayaṃ.
Cetiyadabbataṃ gantvā, bhikkhusaṅghaṃ pavāriya;
Āgacchanto rathagato, rathassa yugakoṭiyā.
Akāsi jinathūpassa,
Ekadesassa bhañjanaṃ;
Amaccā ‘‘deva thūpono,
Tayā bhinno’ti āhu taṃ.
Asañcicca kate‘pe’sa, rājā oruyha sandanā;
‘‘Cakkena mama sīsampi, chindathā’ti pathesayi.
‘‘Parahiṃsaṃ mahārāja, satthā no neva icchati;
Thūpaṃ pākatikaṃ katvā, khamāpehī’’ti āhu taṃ.
Te ṭhapetuṃ pañcadasa, pāsāṇe patite tahiṃ;
Kahāpaṇa sahassāni, adā pañcadase vaso.
Akā mahallikā vīhiṃ, so setuṃ ātape khipi;
Devo akāle vassitvā, tassā vihiṃ atemayi.
Vīhiṃ gahetvā gantvā sā, ghaṇṭaṃ taṃ samaghaṭṭayi;
Akālavassaṃ sutvā taṃ, vissajjetvā tamattikaṃ.
Rājā dhammamhi vattanto, ‘‘kāle vassaṃ labhe’’iti;
Tassā vinicchayatthāya, upavāsaṃ nipajji so.
Baliggāhī devaputto, rañño tejena otthaṭo;
Gantvā cātumahārāja-santikaṃ taṃ nivedayi.
Te tamādāya gantvāna, sakkassa paṭivedayuṃ;
Sakko pajjunnamāhuya, kāle vassaṃ upādiyi.
Baliggāhī devaputto, rājino taṃ nivedayi;
Tatoppabhuti taṃ rajje, divā devo na vassatha.
Rattiṃ devo’nu sattāhaṃ, vassiyāmamhi majjhime;
Puṇṇāna’hesuṃ sabbattha, khuddakā vāṭakānipi.
Agatigamanadoso ¶ muttamattena eso,
Anupahata kudiṭṭhipīdisiṃ pāpuṇī’ddhiṃ;
Agatigamanadosaṃ suddhadiṭṭhisamāno,
Kathamidhahi manusso buddhimā no jaheyyāti.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Pañcarājako nāma
Ekavīsatimo paricchedo.
Bāvīsatima pariccheda
Gāmaṇikumāra suti
Eḷāraṃ ghātayitvāna, rājā’hu duṭṭhagāmaṇi;
Tadattha dīpanatthāya, anupubbakathā ayaṃ.
Devānaṃ piyatissassa, rañño dutiyabhātiko;
Uparājā mahānāgo, nāmānu bhātuno piyo.
Rañño devī saputtassa, bālā rajjābhikāmini;
Uparājavadhatthāya, jātacittā nirantaraṃ.
Vāpiṃ taracchanāmaṃ sā, kārāpentassa pāhiṇi;
Ambaṃ visena yojetvā, ṭhapetvā ambamatthake.
Tassā putto sahagato, uparājena bālako;
Bhājane vivaṭeyeva, taṃ ambaṃ khādiyā’mari.
Uparājā tatoyeva, sadāra bala vāhano;
Rakkhihuṃ sakamattānaṃ, rohaṇā’bhimukho agā.
Yaṭṭhālaya vihārasmiṃ, mahesī tassa gabbhinī;
Puttaṃ janesi so tassa, bhātu nāma makārayi.
Tato ¶ gantvā rohaṇaṃ so,
Issaro rohaṇe’khilo;
Mahā bhāgo mahā gāme,
Rajjaṃ kāresi khattiyo.
Kāresi so nāgamahā-vihāraṃ sakanāmakaṃ;
Uddhakandarakādī ca, pihāre kārayī bahū.
Yaṭṭhālaya katisso so, tassa putto tadaccaye;
Hattheva rajjaṃ kāresi, tassa putto’bhayo tathā.
Goṭṭhābhayasuto kāka-vaṇṇatissoti vissuho;
Tadaccaye tattha rajjaṃ, so akāresi khattiyo.
Vihāradevi nāmā’si, mahesī tassa rājino;
Saddhassa saddhāsampannā, dhītā kalyāṇi rājino.
Kalyāṇiyaṃ narindo hi, tisso nāmāsi khattiyo;
Devisaññogajanita-ko potassa kaniṭṭhako.
Bhīto tato palāyitvā, ayyauttiya nāmako;
Aññattha vasi so deso, tena taṃ nāmako ahu.
Datvā rahassalekhaṃ so, bhikkhuvesadharaṃ naraṃ;
Pāhesi deviyā gantvā, rājadvāre ṭhito tuso.
Rāja gehe arahatā, bhuñjamānena sabbadā;
Aññāyamāno therena, rañño gharamupāgami.
Therena saddhiṃ bhuñjitvā, rañño saha viniggame;
Pātesi bhūmiyaṃ lekhaṃ, pekkhamānāya deviyā.
Saddena tena rājānaṃ, nivattitvā vilokayaṃ;
Ñatvāna lekhasandesaṃ, kuddho therassa dummati.
Theraṃ taṃ purisaṃ tañca, mārāpetvāna kodhasā;
Samuddasmiṃ khipāpesi, kujjhitvā tena devatā.
Samuddeno’ttharā pesuṃ, taṃ desaṃ sotubhūpati;
Attano dhītaraṃ yuddhaṃ, deviṃ nāma surupiniṃ.
Likhitvā rājadhītāti, sovaṇṇakkhaliyā lahuṃ;
Nisīdāpiya tattheva, samuddasmiṃ vissajjayi.
Okkantaṃ ¶ taṃ tato laṃke-kākavaṇṇo mahīpati;
Abhisecayi tenā’si, vihāropapadavhayā.
Tissa mahāvihārañca, tathā cittalapabbataṃ;
Gamitthavāliṃ kuṭāliṃ, vihāre evamādike.
Kāretvā supasannena, manasāratanattaye;
Upaṭṭhahi tadā saṅghaṃ, paccayehi catūhi so.
Koṭipabbata nāmamhi, vihāre sīlavattimā;
Tadā ahu sāmaṇero, nānāpuññakaro sadā.
Sukhenārohaṇatthāya, akāsa cetiyaṅgaṇe;
Ṭhapesi tīṇi pāsāṇe, pāsāṇa phalakāni so.
Adā pānīya dānañca, vattaṃ saṅghassa cā’kari;
Sadā kilantakāyassa, tassā’bodho mahā ahu.
Sivikāya kamānetvā, bhikkhavo katavedino;
Silāpassaya pariveṇe, tissārāme upaṭṭhahuṃ.
Sadā vihāradevīsā, rājagehe susaṅkhate;
Purebhattaṃ mahādānaṃ, datvā saṅghassa saññatā.
Pacchābhattaṃ gandhamālaṃ, bhesajjavasanāni ca;
Gāhayitvā gatā’rāmaṃ, sakkaroti yathārahaṃ.
Tadā tatheva katvā sā, saṅghattherassa santike;
Nisīdi dhammaṃ desento, thero taṃ idha mabravi.
‘‘Mahāsampatti tumhehi, laddhā’yaṃ puññakammunā;
Appamādo’va kātabbo, puññakamme idānipi’’.
Evaṃ vutte tu sā āha, ‘‘kiṃ sampatti ayaṃ idha;
Yesaṃ no dārakā natthi, vañjhāsampatti tena no’’.
Chaḷabhiñño mahāthero, puttalābhamavekkhiya;
‘‘Gilānaṃ sāmaṇeraṃ taṃ, passadevī’’ti abravi.
Sā gantvā’sanna maraṇaṃ, sāmaṇeramavoca taṃ;
‘‘Patthehi mama puttattaṃ, sampattī mahatī hi no’’.
Na ¶ icchatīti ñatvāna, tadatthaṃ mahatiṃ subhaṃ;
Pupphapūjaṃ kārayitvā, puna yāci sumedhasā.
Evampa’nicchamānassa, atthāyu’pāyakovidā;
Nānā bhesajja vatthāni, saṅghe datvā’tha yācitaṃ.
Patthesi so rājakulaṃ, sā taṃ ṭhānaṃ anekadhā;
Alaṅkaritvā vanditvā, yānamāruyha pakkami.
Tato cuto sāmaṇero, gacchamānāya deviyā;
Tassā kucchimhi nibbatti, taṃ jāniya nivattisā.
Rañño taṃ sāsanaṃ datvā, raññā saha punā’gamā;
Sarīrakiccaṃ kāretvā, sāmaṇerassu’bhopite.
Tasmiṃyeva pariveṇe, vasantā santamānasā;
Mahādānaṃ pavattesuṃ, bhikkhusaṅghassa sabbadā.
Tasse’vaṃ dohaḷo āhi, mahā puññāya mātuyā;
‘‘Usabhamattaṃ madhugaṇḍaṃ, katvā ussīsake sayaṃ.
Vāmetarena passena, nipannāsayane subhe;
Dvādasannaṃ sahassānaṃ, bhikkhūnaṃ dinnasesakaṃ.
Madhuṃ bhuñjitukāmā’si, atha eḷāra rājino;
Yodhāna maggayodhassa, sīsacchinnāsidevanaṃ.
Tasseva sīse ṭhatvāna, pātuñceva akāmayi;
Anurādha purasseva, uppalakkhettato pana.
Ānītuppalamālañca, amilā taṃ pilandhituṃ;
Taṃ devī rājino āha, nemitte pucchi bhūpati.
Taṃ sutvā āhu nemittā, ‘‘deviputto nighātiya;
Damiḷe katve’karajjaṃ, sāsanaṃ jotayissati’’.
Edisaṃ madhugaṇḍaṃ so, dasseti tassa īdisiṃ;
Sampattiṃ deti rājā’’ti, ghosāpesi mahīpati.
Goṭṭhasamuddavelante, madhupuṇṇaṃ nikujjitaṃ;
Nāvaṃ ñatvāna ācikkhi, rañño janapade naro.
Rājā ¶ deviṃ tahiṃ netvā, maṇḍapamhi susaṅkhate;
Yathicchithaṃ tāya madhuṃ, paribhogamakārayi.
Itare dohaḷe tassā, sampādetuṃ mahīpati;
Veḷusumana nāmaṃ taṃ, yodhaṃ tattha niyojayi.
So’nurādhapuraṃ gantvā, rañño maṅgalavājino;
Gopakena akā mettiṃ, tassa kiccañca sabbadā.
Tassa vissattha taṃ ñatvā, pātova uppalāna’siṃ;
Kadambanadiyā tīre, ṭhapetvāna asaṅkito.
Assaṃ netvā tamāruyha, gaṇhitvāna uppalāna’siṃ;
Nivedayitvāna attānaṃ, assavegena pakkami.
Sutvā rājā gahetuṃ taṃ, mahā yodhānapesayi;
Dutiyaṃ sammathaṃ assaṃ, āruyha sonudhāpitaṃ.
So gumbanissito assa-piṭṭheyeva nisīdiya;
Entassa piṭṭhito tassa, ubbayhā’siṃ pasārayi.
Assavegenayantassa, sīsaṃ chijja ubhohaye;
Sīsañcā’dāya sāyaṃ so, mahāgāmamupāgami.
Dohaḷe te ca sā devī, paribhuñji yathāruci;
Rājā yodhassa sakkāraṃ, kārāpesi yathārahaṃ.
Sā devī samaye dhaññaṃ, janayī puttamuttamaṃ;
Mahārājakule tasmiṃ, ānando ca mahā ahu.
Tassa puññānubhāvena, tadaheva upāgamuṃ;
Nānāratanasampuṇṇā, sattanāvā tato tato.
Tasseva puññatejena, chaddantakulato karī;
Hatthicchāpaṃ āharitvā, ṭhapetvā idha pakkami.
Taṃ titthasaratīramhi, disvā gumbantare ṭhitaṃ;
Kaṇḍulavho bālisiko, rañño ācikkhi tāvade.
Pesetvā’cariye rājā, tamāṇāpiya posayi;
Kaṇḍulo iti ñāyittha, diṭṭhattā kaṇḍulena so.
‘‘Suvaṇṇabhājanādīnaṃ ¶ , puṇṇā nāvā idhāgatā’’;
Iti rañño nivedasuṃ, rājā tānā’harāpayi.
Puttassa nāmakaraṇe, maṅgalamhi mahīpati;
Dvādasa sahassasaṅkhaṃ, bhikkhusaṅghaṃ nimantiya.
Evaṃ cintesi ‘‘yadime, putto laṃkātale’khile;
Rajjaṃ gahetvā sambuddha-sāsanaṃ jotayissati.
Aṭṭhuttarasahassañca, bhikkhavo pavisantu ca;
Sabbe te uddhapattañca, cīvaraṃ pārapantu ca.
Paṭhamaṃ dakkhiṇaṃ pādaṃ, ummāranto ṭhapentu ca;
Ekacchattayutaṃ dhamma-karaṇaṃ nīharantu ca.
Gotamo nāma thero ca, patiggaṇhātu puttakaṃ;
So ca saraṇasikkhā yo, detu’’ sabbaṃ tathā ahu.
Sabbaṃ nimittaṃ disvāna, tuṭṭhacitto mahīpati;
Datvā saṅghassa pāyāsaṃ, nāmaṃ puttassa kārayi.
Mahāgāme nāyakattaṃ, pitunāmañca ekato;
Ubho katvāna ekajjhaṃ, gāmaṇiabhayo iti.
Mahāgāmaṃ pavisitvā, navame divase tato;
Saṅgamaṃ deviyā kāsi, tena gabbhamagaṇhi sā.
Kāle jātaṃ sutaṃ rājā, tissanāmaṃ akārayi;
Mahatā parihārena, ubhato vaḍḍhiṃsu dārakā.
Sitthappavesamaṅgala-kāle dvinnampi sādaro;
Bhikkhusatānaṃ pañcanaṃ, dāpayitvāna pāyasaṃ.
Tehi upaḍḍhe bhuttamhi, gahetvā thokathokakaṃ;
Sovaṇṇasarakene’saṃ, deviyā saha bhūpati.
‘‘Sambuddhasāsanaṃ tumhe, yadi chaḍḍetha puttakā;
Mā jīratu kucchigataṃ, idaṃ vo’’ti apāpayi.
Viññāya bhāsitatthaṃ te, ubho rājakumārakā;
Pāyāsaṃ taṃ abhuñjiṃsu, tuṭṭhacittā’mataṃ viya.
Dasa dvādasavassesu, tesu vīmaṃsanatthiko;
Tatheva bhikkhū bhojetvā, tesaṃ ucchiṭṭhamodanaṃ.
Gāhayitvā ¶ taṭṭakena, ṭhapāpetvā tadantike;
Tibhāgaṃ kārayitvāna, idha māha mahīpati.
‘‘Kuladevatānaṃ no tātā, bhikkhūnaṃ vimukhā mayaṃ;
Na hessāmā’’ti cintetvā, bhāgaṃ bhuñjathi’manti ca.
‘‘Dve bhātaro mayaṃ niccaṃ, aññamaññamadūbhakā;
Bhavissāmā’’ti cintetvā, bhāgaṃ bhuñjithi’manti ca.
Amataṃ viya bhuñjiṃsu, te dve bhāge ubhopi ca;
‘‘Na yujjhissāma damiḷehi’’, iti bhuñjathi’maṃ iti.
Evaṃ vuttetu tisso so, pāṇinā khipi bhojanaṃ;
Gāmaṇibhattapiṇḍaṃ tu, khipitvā sayanaṃ gato.
Saṃkucitvā hatthapādaṃ, nipajji sayena sayaṃ;
Devī gantvā tosayantī, gāmaṇiṃ etadabravi.
Pasāritaṅgo sayane, kiṃ nasesi sukhaṃ suta;
‘‘Gaṅgāpāramhi damīḷā, ito goṭṭhamahodadhi.
Kathaṃ pasāritaṅgo’haṃ, nipajjāmī’ti so bravi;
Sutvāna tassādhippāyaṃ, tuṇhī āsi mahīpati.
So kamenā’bhivaḍḍhanto, ahu soḷasavassiko;
Puññavā yasavā dhīmā, tejo balaparakkamo.
Calācalāyaṃ gatiyañhi pāṇino,
Upenti puññena yathāruciṃ gatiṃ;
Itīti mantetvā satataṃ mahādaro,
Bhaveyya puññapacayamhi buddhimāti.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Gāmaṇikumārasūti nāma
Bāvīsatimo paricchedo.
Tevīsatima pariccheda
Yodhalābho
Balalakkhaṇarūpeti ¶ ,
Tejojavaguṇehi ca;
Aggo hutvā mahākāyo,
So ca kaṇḍūlavāraṇo.
Nandīmitto suranimilo, mahāsoṇo goṭṭhayimbaro;
Theraputtābhayo bharaṇo, veḷusumano tatheva ca.
Khañjadevo phussadevo, labhiyya vasabhopi ca;
Ete dasa mahāyodhā, tassā’hesuṃ mahabbalā.
Ahu eḷārarājassa, mitto nāma camūpati;
Tassa kammantagāmamhi, pācīnakhaṇḍarājiyā.
Cittapabbatasāmantā, ahu bhaginiyā suto;
Kosohitavatthaguyho, mātulasseva nāmato.
Dūrampi parisappantaṃ, daharaṃ taṃ kumārakaṃ;
Ābajjha nandiyā kaṭyaṃ, nisadamhi abandhisu.
Nisadaṃ kaḍḍhato tassa, bhūmiyaṃ parisappato;
Ummārātikkame nandi, sā chajjati yato tato.
Nandimittoti ñāyittha, dasanāgabalo ahu;
Vuddho nagaramāgamma, so upaṭṭhāsi mātulaṃ.
Thūpādīsu asakkāraṃ, karonto damiḷe tadā;
Ūruṃ akkammapādena, hatthena itaraṃ tuso.
Gahetvā sampadāletvā, bahikkhapatiṃ thāmavā;
Devā antaradhāpenti, tena khittaṃ kaḷevaraṃ.
Damiḷānaṃ khayaṃ disvā, rañño ārocayiṃ sutaṃ;
‘‘Sahoṭṭaṃ gaṇhathetaṃ’’ti, vuttaṃ kātuṃ na sakkhisuṃ.
Cintesi ¶ nandimitto so, ‘‘evampi karato mama;
Janakkhayo kevalañhi, natthi sāsanajotanaṃ.
Rohaṇe khattiyā santi, pasannaṃ ratanattaye;
Tattha katvā rājasevaṃ, gaṇhitvā damiḷe’khile.
Rajjaṃ datvā khattiyānaṃ, jotessaṃ buddhasāsanaṃ’’;
Iti gantvā gāmaṇissa, taṃ kumārassa sāvayi.
Mātuyā mantayitvā so, sakkāraṃ tassa kārayi;
Sakkato nandimitto so, yodho vasi tadantike.
Kākavaṇṇo tissarājā, vāretuṃ damiḷisadā;
Mahāgaṅgāya titthesu, rakkhaṃ sabbesu kārayi.
Ahu dīghābhayo nāma, rañño’ñña bhariyā suto;
Kacchakatitthe gaṅgāya, tena rakkhamakārayi.
So rakkhākaraṇatthāya, samantā yojanadvaye;
Mahākulamhā ekekaṃ, puttaṃ āṇāpayi tahiṃ.
Koṭṭhivāle janapade, gāme khaṇḍakaviṭṭhike;
Sattaputto kulapati, saṅgho nāmā’si issaro.
Tassāpi dhūtaṃ pāhesi, rājaputto sutatthiko;
Sattamo nimilo nāma, dasahatthibalo suto.
Tassa akammasīlattā, khīyantā chapi bhātaro;
Rocayuṃ tassa gamanaṃ, na tu mātā pitā pana.
Kujjhitvā sesabhātūnaṃ, pātoyeva tiyojanaṃ;
Gantvā suraggameyeva, rājaputtaṃ apassiso.
So taṃ vimaṃsanatthāya, dūre kicce niyojayi;
Cetiya pabbatā sanne, dvāra maṇḍalagāmake.
Brāhmaṇo kuṇḍalo nāma, vijja te me sahāyako;
Samuddapāre bhaṇḍāni, tassa vijjanti santike.
Gantvā taṃ tena dinnāni, bhaṇḍakāni idhā’hara;
Iti vatvāna bhojetvā, lekhaṃ datvā vissajjayi.
Tato nava yojanañhi, anurādhapuraṃ idaṃ;
Pubbaṇheyeva gantvāna, so taṃ brāhmaṇa maddasa.
‘‘Nhatvā ¶ vāpiyaṃ tāta, ehī’’ti āha brāhmaṇo;
Idhā’nāgata pubbattā, nhatvāna tissavāpiyaṃ.
Mahābodhiñca pūjetvā, thūpārāme ca cetiyaṃ;
Nagaraṃ pavisitvāna, passitvā sakalaṃ puraṃ.
Āpaṇā gandhamādāya, uttara dvārato tato;
Nikkhammuppala khettamhā, gahetvā uppalāni ca.
Upāgami brāhmaṇaṃ taṃ, puṭṭho tenā’ha so gatiṃ;
Sutvā so brāhmaṇo tassa, pubbāgamamidhāgamaṃ.
Vimhito cintayī evaṃ, ‘‘purisā jānīyo ayaṃ;
Sace jāneyya eḷāro, imaṃ hatthe karissati.
Tasmā’yaṃ damiḷā’sanne, vāsetuṃ neva arahati;
Rājaputtassa pituno, santike vāsamarahati’’.
Eva mevaṃ likhitvāna, lekhaṃ tassa samappayi;
Puṇṇavaḍḍhana vatthāni, paṇṇākāre bahūpi ca.
Datvā taṃ bhojayitvā ca, pesesī sakhisantikaṃ;
So vaḍḍhamānacchāyāyaṃ, gatvā rājasutanti kaṃ.
Lekhañca paṇṇākāre ca, rājaputtassa appayi;
Tuṭṭho āha ‘‘sahassena, pasādetha ima’’nti so.
Issaṃ kariṃsu tassa’ññe, rājaputtassa sevakā;
So taṃ dasasahassena, pasādāpesi dārakaṃ.
Tassa kesaṃ likhāpetvā, gaṅgāyeva nahāpiya;
Puṇṇavaḍḍhana vatthayugaṃ, gandhamālañca sundaraṃ;
Acchādetvā vilimpetvā, maṇḍayitvā surūpakaṃ.
Sīsaṃ dukūlapaṭṭena, veṭhayitvā upānayuṃ;
Attano parihārena, bhattaṃ tassa adāpayi.
Attano dasasahassa-agghanasayanaṃ subhaṃ;
Sayanatthaṃ adāpesi, tassa yodhassa khattiyo.
So ¶ sabbaṃ ekato katvā, netvā mātāpitantikaṃ;
Mātuyā dasasahassaṃ, sayanaṃ pituno adā.
Taṃyeva rattiṃ āgantvā, rakkhaṭhāne addassayi;
Pabhāte rājaputto taṃ, sutvā tuṭṭhamano ahu.
Datvā paricchadaṃ tassa, parivārajanaṃ tathā;
Datvā dasasahassānī, pesesi pitusantikaṃ.
Yodho dasasahassāni, netvā mātāpitantikaṃ;
Tesaṃ datvā kākavaṇṇa-tisso rājā mupāgami.
So gāmaṇikumārassa, tamappesi mahīpati;
Sakkato suranimilo, yodho vasi tadantike.
Kuṭumbarikaṇṇikāyaṃ,
Hundarīvāpi gāmake;
Tisassa aṭṭhamo putto,
Ahosi soṇa nāmako.
Sattavassikakālepi, tālagacche aluñci so;
Dasa vassikakālamhi, tāle luñcimahabbalo.
Kāle na so mahāsoṇo,
Dasa hatthi balo ahu;
Rājā taṃ tādisaṃ sutvā,
Gahetvā pitusantikā.
Gāmaṇissa kumārassa, adāsi posanatthiko;
Tena so laddhasakkāro, yodho vasi tadantike.
Girināme janapade, gāme nicchelaviṭṭhike;
Dasahatthibalo āsi, mahānāgassa atrajo.
Lakuṇṭakasarīrattā, ahu goṭṭhaka nāmako;
Karonti keḷiparihāsaṃ, tassa jeṭṭhā cha bhātaro.
Te gantvā māsakhettatthaṃ, koṭṭayitvā mahāvanaṃ;
Tassa bhāgaṃ ṭhapetvāna, gantvā tassa nivedayuṃ.
So ¶ gantvā taṃ khaṇaṃyeva, rukkhe imbarasaññite;
Luñcitvāna samaṃ katvā, bhūmiṃ gantvā nivedayi.
Gantvāna bhātaro tassa, disvā kammanta mabbhutaṃ;
Tassa kammaṃ kittayantā, āgacchiṃsu tadantikaṃ.
Tadupādāya so āsi, goṭṭhayimbaranāmako;
Tatheva rājā pāhesi, tambi gāmaṇisantikaṃ.
Koṭipabbatasāmantā, kittigāmamhi issaro;
Rohaṇo nāma gahapati, jātaṃ puttakamattano.
Samāna nāmaṃ kāresi, goṭṭhakāhayarājino;
Dārako so balī āsi, dasadvādasavassiko.
Asakkuṇeyyapāsāṇe, uddhattuṃ catupañcahi;
Kīḷamāno khipi tadā, so kīḷāguḷake viya.
Tassa soḷasavassassa, pitā gadamakārayi;
Aṭṭhatiṃsaṅgulavaṭṭaṃ, soḷasahatthadīghakaṃ.
Kālānaṃ nāḷikerānaṃ,
Khandhe āhacca tāya so;
Te pātayitvā teneva,
Yo dho so pākaṭo ahu.
Tatheva rājā pāhesi, tampi gāmaṇisantike;
Upaṭṭhāko mahāsumma-therassā’si pitā pana.
So mahāsummatherassa, dhammaṃ sutvā kuṭumbiko;
Sotāpattiphalaṃ patto, vihāre koḷapabbate.
Sotu sañjātasaṃvego, ārocetvāna rājino;
Datvā kuṭumbaṃ puttassa, pabbaji therasantike.
Bhāvanaṃ anuyuñjitvā, arahattamapāpuṇi;
Putto tena’ssa paññāyi, theraputtābhayo iti.
Kappakandaragāmamhi, kumārassa suto ahu;
Bharaṇo nāma so kāle, dasadvādasavassike.
Dārakehi ¶ vanaṃ gantvā’-nubandhitvā sase bahū;
Pādena paharitvāna, dvikhaṇḍaṃ bhūmiyaṃ khipi.
Gāmikehi vanaṃ gantvā, soḷasavassiko pana;
Tatheva pātesi lahuṃ, miga gokaṇṇasūkare.
Bharaṇo so mahāyodho,
Teneva pākaṭo ahu;
Tatheva rājā vāsesi,
Tampi gāmaṇisantike.
Girigāme janapade, kuṭumbiyaṅgaṇagāmake;
Kuṭumpivasabho nāma, ahosi tattha sammato.
Veḷo janapado tassa, sumano giribhojako;
Sahāyassa sute jāte, paṇṇākārapurassarā.
Gantvā ubho sakaṃ nāmaṃ, dārakassa akārayuṃ;
Taṃ vuddhaṃ attano gehe, vāsesi siribhojako.
Tasse’ko sindhavo posaṃ, kañcinā rohituṃ adā;
Disvā tu veḷusumanaṃ, ayaṃ arohako mama.
Anurūpo’ti cintetvā,
Pahaṭṭho hesitaṃ akā;
Taṃ ñatvā bhojako ‘‘assaṃ,
Ārohā’’ti tamāhaso.
So assaṃ āruhitvā taṃ, sīghaṃ dhāvayi maṇḍale;
Maṇḍale sakale asso, ekābaddho adissi so.
Nisīdi dhāvato ca’ssa, vassahāro’va piṭṭhiyaṃ;
Mocetipi uttariyaṃ, bandhatipi anādaro.
Taṃ disvā parisā sabbā, ukkuṭṭhiṃ sampavattayi;
Datvā dasasahassāni, tassa so giribhojako.
Rājānucchaviko’yaṃti, haṭṭho rañño adāsi taṃ;
Rājā taṃ veḷusumanaṃ, attanoyeva santike.
Kāretvā ¶ tassa sakkāraṃ, vāsesi bahumānayaṃ;
Nakulanagarakaṇṇikāyaṃ, gāme mahinda doṇike.
Abhayassa’ntime putto, devonāmā’si thāmavā;
Īsakaṃ pana khañjattā, khañjadevoti taṃ viduṃ.
Migamaṃ gāmavāsīhi, saha gantvāna so tadā;
Mahise anubandhitvā, mahante uṭṭhituṭṭhite.
Hatthena pāde gaṇhitvā, bhametvā sīsamatthake;
Asumha bhūmiṃ cuṇṇeti, tesaṃ aṭṭhīni māṇavo.
Taṃ pavattiṃ suṇitvāva, khañjadevaṃ mahīpati;
Vāsesi āharāpetvā, gāmaṇisse’va santike.
Cittalapabbatā’sanne, gāme kapiṭṭhanāmake;
Uppalassa suto āsi, phussadevoti nāmako.
Gantvā saha kumārehi, vihāraṃ so kumārako;
Bodhiyā pūjitaṃ saṅkhaṃ, ādāya dhamithāmasā.
Asanīpātasaddova, saddo tassa mahā ahu;
Ummattā viya āsuṃ te, bhītā sabbepi dārakā.
Tena so āsi ummāda-phussa devoti pākaṭo;
Dhanusippaṃ akāresi, tassa vaṃsāgataṃ pitā.
Saddavedhi vijjuvedhī, vālavedhī ca so ahu;
Vālukāpuṇṇasakaṭaṃ, baddhadhammasataṃ tathā.
Asano dumbaramayaṃ, aṭṭhasoḷasaaṅgulaṃ;
Tathā ayo lohamayaṃ, paṭṭaṃdi caturaṅgali.
Nibbedhayatikaṇṇena, kaṇḍo tena visajjito;
Thale aṭṭhusabhaṃ yāti, jale tu usabhaṃ pana.
Taṃ suṇitvā mahārājā, pavattiṃ pitusantikā;
Tampi āṇāpayitvāna, gāmaṇimhi avāsayi.
Tulādhāranagāsanne, vihāravāpi gāmake;
Mattakuṭumbissa suto, ahu vasabhanāmako.
Taṃ ¶ sujātasarīrattā, labhiya vasabhaṃ viduṃ;
So vīsativassuddesamhi, mahākāyabalo ahu.
Ādāya so katipayo, puriseyeva ārabhi;
Khettatthiko mahāvāpiṃ, karonto taṃ mahabbalo.
Dasahi dvādasahi vā, vahitabbe dhurehipi;
Vahanto paṃsupiṇḍe so, lahuṃ vāpiṃ samāpayi.
Tena so pākaṭo āsi, tampi ādāya bhūmipo;
Datvā taṃ tassa sakkāraṃ, gāmaṇissa adāsi taṃ.
Vasabhodakavāroti, kaṃ khettaṃ pākaṭaṃ ahu;
Evaṃ labhiyāvasabho, vasi gāmaṇisantike.
Mahāyodhānametesaṃ, dasannampi mahipati;
Puttassa sakkārasamaṃ, sakkāraṃ kārayi tadā.
Āmantetvā mahāyodhe, dasāpi ca disampati;
‘‘Yodhe dasadase’keko, esathā’ti udāhari.
Te tathevā’nayuṃ yodhe, tesampāha mahīpati;
Tassa yodhasahassāpi, tatheva pariyesituṃ.
Tathā tepā’nayuṃ yodhe, tesampāhaṃ mahīpati;
Punayodhasahassassa, tatheva pariyesituṃ.
Tathā tepā’nayuṃ yodhe, sabbe sampiṇḍitā tu te;
Ekādasasahassāni, yodhāsataṃ tathā dasa.
Sabbe te laddhasakkārā, bhūmipālena sabbadā;
Gāmaṇiṃ rājaputtaṃ taṃ, vasiṃsu parivāriya.
Iti sucaritajātabbhutaṃ,
Suṇiya naro matimā sukhattiko;
Akusalapathato parammukho,
Kusalapathe’bhirameyya sabbadāti.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Yodhalābho nāma
Tevīsatimo paricchedo.
Catuvīsatima pariccheda
Dvebhātikayuddhaṃ
Hatthassa ¶ tharukammassa, kusalo katupāsano;
So gāmaṇirājasuto, mahāgāme vasī tadā.
Rājā rājasutaṃ tissaṃ, dīghavāpimhi vāsayi;
Ārakkhituṃ janapadaṃ, sampanna balavāhanaṃ.
Kumāro gāmaṇikāle, sampassanto balaṃ sakaṃ;
‘‘Yujjhissaṃ damiḷehī’’ti, piturañño kathāpayī.
Rājā taṃ anurakkhanto, ‘‘oragaṅgaṃ alaṃ’’ iti;
Vāresi yāvatatiyaṃ, so tatheva kathāpayī.
Pitā me puriso honto, ne’vaṃ vakkhati teni’daṃ;
Pilandhatūti pesesi, itthālaṅkāramassa so.
Rājā’ha tassa kujjhitvā, ‘‘karotha hemasaṅkhaliṃ;
Tāya taṃ bandhayissāmi, nā’ññathā rakkhiyo hi so.
Palāyitvāna malayaṃ, kujjhitvā pituno agā;
Duṭṭhattāyeva pitari, āhu taṃ duṭṭhagāmaṇi.
Rājā’tha ārabhī kātuṃ, mahāmaṅgalacetiyaṃ;
Niṭṭhite cetiye saṅghaṃ, sannipātayi bhūpati.
Dvādasā’suṃ sahassāni, bhikkhū cittalapabbatā;
Tato tato dvādaseva, sahassāni samāgamuṃ.
Katvāna cetiyamahaṃ, rājā saṅghassa sammukhā;
Sabbe yodhe samānetvā, kāresi sapathaṃ tadā.
‘‘Puttānaṃ kalahaṭṭhānaṃ, na gacchissāma no’’iti;
Akaṃsu sapathaṃ sabbe, taṃ yuddhaṃ tena nāgamuṃ.
Catusaṭṭhi vihāre so, kārāpetvā mahīpati;
Tattakāneva vassāni, ṭhatvā maritahiṃ tadā.
Rañño ¶ sarīraṃ gāhetvā, channayānena rājini;
Netvā tissa mahārāmaṃ, taṃ saṅghassa nivedayi.
Sutvā tissakumāro taṃ, āgantvā dīghavāpito;
Sarīrakiccaṃ kāretvā, sakkaccaṃ pituno sayaṃ.
Mātaraṃ kaṇḍulaṃ hatthiṃ, ādiyitvā mahabbalo;
Bhātubhayā dīghavāpiṃ, agamāsi lahuṃ tato.
Taṃ pavattiṃ nivedetuṃ, duṭṭhagāmaṇi santikaṃ;
Lekhaṃ datvā visajjesuṃ, saccemaccā samāgatā.
So guttahālamāgantvā, tattha cāre visajjiya;
Mahāgāmamupagantvā, sayaṃ rajje’bhisecayi.
Mātatthaṃ kaṇḍūlatthañca, bhātulekhaṃ visajjayi;
Aladdhā yāvatatiyaṃ, yuddhāya samupāgami.
Ahu dvinnaṃ mahāyuddhaṃ, cūḷaṅgaṇiyapiṭṭhiyaṃ;
Tattha nekasahassāni, patiṃsu rājino narā.
Rājā ca tissāmacco ca, vaḷavādīghutunikā;
Tayoyeva palāyiṃsu, kumāro anubandhite.
Ubhinnamantare bhikkhū, mantayiṃsu mahīdharaṃ;
Taṃ disvā ‘‘bhikkhusaṅghassa, kammaṃ’’ iti nivatti so.
Kappakandaranajjāso, javamālititthamāgato;
Rājā’ha tissamaccaṃ taṃ, ‘‘chātajjhattā mayaṃ’’iti.
Suvaṇṇasarake khitta-bhattaṃ nīharitassa so;
Saṅghe datvā bhuñjanato, kāretvā catubhāgakaṃ.
‘‘Ghosehi kāla’’miccā’ha,
Tisso kālamaghosayi;
Suṇitvā dibbasotena,
Rañño sakkhāya dāyako.
Thero piyaṅgu dīpaṭṭho, theraṃ tattha niyojayi;
Tissaṃ kuṭumbikasutaṃ, so tattha nabhasā’gamā.
Tassa tisso karāpatta-ādāyā’dāsi rājino;
Saṅghassa bhāgaṃ sambhāgaṃ, rājā patte khipāpayi.
Sambhāgaṃ ¶ khipi tisso ca, sambhāgaṃ vaḷavāpi ca;
Na icchitassābhāgañca, tisso pattamhi pakkhipi.
Bhattassa puṇṇapattaṃ taṃ, adātherassa bhūpati;
Adā gotamatherassa, so gantvā nabhasā lahuṃ.
Bhikkhūnaṃ bhuñjamānānaṃ, datvā ālopabhāgaso;
Pañcasatānaṃ so thero, laddhehi tu tadantikā.
Bhāgehi pattaṃ pūretvā, ākāse khipi rājino;
Disvā’ gataṃ gahetvā taṃ, tisso bhojisi bhūpatiṃ.
Bhuñjitvāna sayañjāpi, vaḷavañca abhojayi;
Sattāhaṃ cumbaṭaṃ katvā, rājā pattaṃ visajjayi.
Gantvāna so mahāgāmaṃ, samādāya balaṃ puna;
Saṭṭhisahassaṃ yuddhāya, gantvā yujjhi sabhātarā.
Rājā vaḷavamāruyha, tisso kaṇḍūla hatthinaṃ;
Dve bhātaro samāgañchuṃ, yujjhamānā raṇe tadā.
Rājā kariṃ karitva’nto, vaḷavāmaṇḍalaṃ akā;
Tathāpi chiddaṃ no disvā, laṅghā petuṃ matiṃakā.
Vaḷavaṃ laṅghayitvāna, hatthinaṃ bhātiko’pari;
Tomaraṃ khipi cammaṃva, yathā chijjati piṭṭhiyaṃ.
Anekāni sahassāni, kumārassa narātahiṃ;
Patiṃsu yuddhe yujjhantā, bhijja ceva mahabbalaṃ.
‘‘Ārohakassa vekallā, itthī maṃ laṅghayī’’iti;
Kuddhokarī taṃ cālento, rukkhameka mupāgami.
Kumāro āruhī rukkhaṃ, hatthī sāmimupāgami;
Tamāruyha palāyantaṃ, kumāro manubandhi so.
Pavisitvā vihāraṃ so, mahāthera gharaṃgato;
Nipajjaheṭṭhā mañcassa, kumāro bhātunobhayā.
Pasārayi mahāthero, cīvaraṃ tattha mañcake;
Rājā anupadaṃ gantvā, ‘‘kuhiṃ tisso’’ti pucchatha.
‘‘Mañce ¶ tattha mahārāja’’, iti thero avoca taṃ;
Heṭṭhā mañceti jānitvā, tato nikkhamma bhūpati.
Samantato vihārassa, rakkhaṃ kārayi taṃ pana;
Pañcakamhi nipajjetvā, datvā upari cīvaraṃ.
Mañcapādesu gaṇhitvā, cattāro daharā yatī;
Matabhikkhuniyāmena, kumāraṃ bahi nīharuṃ.
Nīyamānantu taṃ ñatvā, idha māha mahīpati;
‘‘Tissa tvaṃ kuladevatānaṃ, sīse hutvāna niyyāsi.
Balakkārena gahaṇaṃ, kuladevehi natthi me;
Guṇaṃ tvaṃ kuladevānaṃ, sareyyāsi kadācipi’’.
Tatoyeva mahāgāmaṃ, agamāsi mahīpati;
Āṇāpesi ca tattheva, mātaraṃ mātugāravo.
[Vassāni aṭṭhasaṭṭhiṃso, aṭṭhā dhammaṭṭhamānaso;
Aṭṭhasaṭṭhivihāre ca, kārāpesi mahīpati.]
Nikkhāmito so bhikkhūhi, tissorāja suto pana;
Dīghavāpiṃ tatoyeva, agama’ññataro viya.
Kumāro godhagattassa, tissatherassa āha so;
‘‘Sāparādho ahaṃ bhante, khamāpessāmi bhātaraṃ.
Veyyāvaccakarā kāraṃ, tissaṃ pañcasatāni ca;
Bhikkhunamādiyitvā so, thero rāja mupāgami.
Rājaputtaṃ ṭhapetvāna, thero sopāna matthake;
Sasaṅgho pāvisi saddho, nisīdāviya bhūmipo.
Upānayī yāguādiṃ, thero pattaṃ vidhesiso;
‘‘Kinti vutto’bravi tissaṃ, ādāya agatā’’iti.
‘‘Kuhiṃ coro’’ti vutto ca, ṭhitaṭhānaṃ nivedayi;
Vihāradevī gantvāna, chādiyaṭhāsi puttaka.
Rājā’ha ¶ theraṃ ‘‘ñāto vo,
Dāsabhāvo idāni no;
Sāmaṇeraṃ pesayetha,
Tumhe me sattavassikaṃ.
Janakkhayaṃ vināyeva, kalaho na bhaveyya no;
Rājā saṅghassa doseso, bhaṃghe daṇḍaṃ karissati.
Hessatā’gatakiccā vo,
Yāgādiṃ gaṇhāthāti so;
Datvā taṃ bhikkhusaṅghassa,
Pakkositvāna bhātaraṃ.
Tattheva saṅghamajjhamhi, nisinno bhātarā saha;
Bhuñjitvā ekatoyeva, bhikkhu saṅghaṃ visajjayi.
Sassakammāni kāretuṃ, tissaṃ tattheva pāhiṇi;
Sayampi bheriṃ cāretvā, sassakammāni kārayi.
Iti veramanekavikappacitaṃ,
Samayanti bahuṃ api sappurisaṃ;
Iti cintiya kohi naro matimā,
Na bhaveyya paresu susanta manoti.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Dvebhātikayuddhaṃ nāma
Catuvīsatimo paricchedo.
Pañcavīsatima pariccheda
Duṭṭhagāmaṇi vijayo
Duṭṭhagāmaṇirājā’tha ¶ , katvāna janasaṅgahaṃ;
Kunte dhātuṃ nidhāpetvā, sayoggabalavāhano.
Gantvā tissamahārāmaṃ, vanditvā saṅghamabravi;
‘‘Pāragaṅgaṃ gamissāmi, jotetuṃ sāsanaṃ ahaṃ.
Sakkātuṃ bhikkhavo detha, amhehi sahagāmino;
Maṅgalañceva rakkhā ca, bhikkhūnaṃ dassanaṃ hino.
Adāsi daṇḍakammatthaṃ, saṅgho pañcasataṃ yatī;
Bhikkhusaṅghatamādāya, tato nikkhamma bhūpati.
Sodhāpetvāna malaye, idhāgamanamañjasaṃ;
Kaṇḍulaṃ hatthimāruyha, yodhehi parivārito.
Mahatā balakāyena, yuddhāya abhinikkhami;
Mahāgāmena sambaddhā, senāgā’guttahālakaṃ.
Mahiyaṅgaṇamāgamma, chattaṃ damiḷamaggahī;
Ghātetvā damiḷe tattha, āgantvā ambatitthakaṃ.
Gaṅgā parikhāsampannaṃ, titthambadamiḷaṃ pana;
Yujjhaṃ catūhi mā sehi, katahatthaṃ mahabbalaṃ.
Mātaraṃ dassayitvāna, tena lesena aggahi;
Tatooruyha damiḷe, sattarāje mahabbale.
Ekāheneva gaṇhitvā, khemaṃ katvā mahabbalo;
Balassā’dā dhanaṃ tena, khemārāmoti vuccati.
Mahākoṭṭhantare sobbhe, doṇo gavaramaggahī;
Hālakole issariyaṃ, nāḷisobbhamhi nāḷikaṃ.
Dīghābhayagallakamhi, gaṇhi dīghābhayampi ca;
Kacchipiṭṭhe kapisīsaṃ, catumāsena aggahi.
Koṭanagare ¶ koṭañca, tato hālavahāṇakaṃ;
Vahiṭṭhe vahiṭṭhadamiḷaṃ, gāmaṇimhi ca gāmaṇiṃ.
Kumbhagāmamhi kumbhañca, nandigāmamhi nandikaṃ;
Gaṇhi khāṇuṃ khāṇugāme, dve tu tambuṇṇame pana.
Mātulaṃ bhāgineyyañca, tambauṇṇamanāmake;
Jambucaggahī soso ca, gāmo’hu taṃ tadavhayo.
‘‘Ajānitvā sakaṃsenaṃ, ghātenti sajanā’’ iti;
Sutvāna saccakiriyaṃ, akarī tattha bhūpati.
Rajjasukhāya vāyāmo, nāyaṃ mama kadācipi;
Sambuddha sāsanasseva, ṭhapanāya ayaṃ mama.
Tena saccena mesenā-kāyopagatabhaṇḍikaṃ;
Jālavaṇṇaṃva hotūti, taṃ tathevatadā ahu.
Gaṅgātīramhi damiḷā, sabbe ghātitasesakā;
Vijitaṃ nagaraṃ nāma, saraṇatthāya pāvisuṃ.
Phāsuke aṅgaṇaṭhāne, khandhāvāraṃ nivesayi;
Taṃ khandhāvāra… ṭhīti, nāmenā’hosi pākaṭaṃ.
Vijitanagaragāhatthaṃ, vīmaṃsanto narādhipo;
Disvā’yantaṃ nandimittaṃ, visajjāpesi kaṇḍulaṃ.
Gaṇhituṃ āgataṃ hatthiṃ, nandīmitto karehitaṃ;
Ubho dante pīḷayitvā, ukkuṭikaṃ nisīdayi.
Hatthinā nandimitto tu, yasmā yattha ayujjhi so;
Tasmā tattha tato gāmo, hatthiporoti vuccati.
Vīmaṃsitvā ubho rājā, vijitaṃ nagaraṃ agā;
Yodhānaṃ dakkhiṇadvāre, saṅgāmo āsi bhiṃsano.
Puratthimamhi dvāramhi, so veḷusumano pana;
Aneka saṅkhe damiḷe, assāruḷhe aghātayi.
Dvāraṃ thakesuṃ damiḷā, rājā yodhe visajjayi;
Kaṇṇulo nandimitto ca, suranimilo ca dakkhiṇe.
Mahāsoṇo ¶ ca goṭṭho ca,
Thera putto ca te tayo;
Dvāresu tīsu kammāni,
Itaresu tadā karuṃ.
Nagaraṃ taṃ tiparikhaṃ, uccapākāra gopitaṃ;
Ayokammakatadvāraṃ, arīhi duppadhaṃsiyaṃ.
Jāṇūhi ṭhatvā dāṭhāhi, bhinditvāna silāyudhā;
Iṭṭhakā ceva hatthi so, ayodvāramupāgami.
Gopuraṭṭhā tu damiḷā, khipiṃsu vividhā’yudhe;
Pakkaṃ ayoguḷañceva, kathikañca silesikaṃ.
Piṭṭhiṃ khitte silesamhi, dhūpāyante’tha kaṇḍulo;
Vedanaṭṭo’dakaṭhānaṃ, gantvāna tattha ogahī.
Na idaṃ surāpāṇaṃ te, ayodvāra vighāṭanaṃ;
Gaccha dvāraṃ vighāṭehi, iccāhagoṭṭhayimbaro.
So mānaṃ janayitvāna, koñcaṃ katvā gajuttamo;
Udakā uṭṭhahitvāna, thale aṭṭhāsi dappavā.
Hatthivajje viyojetvā, silesaṃ osadhaṃ akā;
Rājā āruyha hatthiṃ taṃ, kumbhe phusiyapāṇinā.
‘‘Laṃkādīpamhi sakale, rajjaṃ te tāta kaṇḍula;
Dammī’’ti taṃ tosayitvā, bhojetvā varabhojanaṃ.
Veṭhayitvā sāṭakena, kārayitvā suvammitaṃ;
Sattaguṇaṃ māhisacammaṃ, bandhetvā cammapiṭṭhiyaṃ.
Tasso’ paritelacammaṃ, dāpetvā taṃ visajjayi;
Asanīviya gajjanto, so gahetvā’paddave saha.
Padaraṃ vijjhi dāṭhāhi, ummāraṃ padasā’hani;
Saddhārabāhaṃ taṃ dvāraṃ, bhūmiyaṃ saravaṃ pati.
Gopure dabbasambhāraṃ, patantaṃ hattipiṭṭhiyaṃ;
Bāhāhi pariharitvāna, nandīmitto pavaṭṭayi.
Disvāna ¶ tassa kiriyaṃ, kaṇḍulo tuṭṭhamānaso;
Dāṭhāpīṭhanaveraṃ taṃ, chaḍḍhesi paṭhamaṃ kataṃ.
Atthano piṭṭhitoyeva, pavesatthāya kaṇḍulo;
Nivattitvāna oloki, yodhaṃ tattha gajuttamo.
‘‘Hatthinākatamaggena, nappavekkhāmahaṃ’’iti;
Nandīmitto vicintetvā, pākāraṃ hani bāhunā.
So aṭṭhārasahatthucco, patiaṭṭhusabho kira;
Oloki suranimalaṃ, anicchaṃ sopi taṃ pathaṃ.
Laṅghayitvāna pākāraṃ,
Nagarabbhantare pati;
Bhinditvā dvāramekekaṃ,
Goṭṭho soṇova pāvisi.
Hattī gahetvā rathacakkaṃ, mitto sakaṭapañjaraṃ;
Nāḷikerataruṃ goṭṭho, nimmalo khaggamuttamaṃ.
Tālarukkhaṃ mahāsoṇo, theraputto mahāgadaṃ;
Visuṃ visuṃ vīthigatā, damiḷe tattha cuṇṇayuṃ.
Vijitaṃ nagaraṃ bhetvā, catumāsena khattiyo;
Tatho girilakaṃ gantvā, giriyaṃ damiḷaṃ hani.
Gantvā mahelanagaraṃ, timahāparikhaṃ tato;
Kadamba pupphavallīhi, samantā parivāritaṃ.
Ekadvāraṃ duppavesaṃ, catumāse vasaṃ tahiṃ;
Gaṇhi mahelarājānaṃ, mantayuddhena bhūmipo.
Tato’nurādhanagaraṃ, āgacchanto mahīpati;
Khandhāvāraṃ nivesesi, paritokāsapabbataṃ.
Māsamhi jeṭṭhamūlamhi, taḷākaṃ tattha kāriya;
Jalaṃ kīḷi tahiṃ gāmo, posonanagaravhayo.
Taṃ ¶ yuddhāyāgataṃ sutvā, rājānaṃ duṭṭhagāmaṇiṃ;
Amacce sannipātetvā, eḷāro āha bhūmipo.
‘‘So rājā ca sayaṃyodho,
Yodhā cassa mahūkira;
Amacco kinnu kātabbaṃ,
Kinti maññanti no ime.
Dīghajattuppabhutayo, yodhā eḷārarājino;
‘‘Suve yuddhaṃ karissāmi’’, iti te nicchayaṃ karuṃ.
Duṭṭhagāmaṇirājāpi, mantetvā mātuyā saha;
Tassā matena kāresi, dvattiṃsa balakoṭṭhake.
Rājacchattadhare tattha, ṭhapesi rājarūpake;
Abbhantare koṭṭhake tu, sayaṃ aṭṭhāsi bhūpati.
Eḷārarājā sannaddho, mahāpabbata hatthinaṃ;
Āruyha agamā tattha, sayogga balavāhano.
Saṅgāme vattamānamhi, dīghajattu mahabbalo;
Ādāya khaggaphalakaṃ, yujjhamāno bhayānako.
Hatthe aṭṭharasu’ggantvā, nabhaṃ taṃ rājarūpakaṃ;
Chinditvā asinā bhindi, paṭhamaṃ balakoṭṭhakaṃ.
Evaṃ sesepi bhinditvā, malakoṭṭhe mahabbalo;
Ṭhitaṃ gāmaṇirājena, balakoṭṭhamupāgami.
Yodho so suranimalo, gacchantaṃ rājino’pari;
Sāvetvā attano nāmaṃ, tamakkosi mahabbalo.
Itaro ‘‘taṃ vadhissa’’nti, kuddho ākāsamuggami;
Itaro otarantassa, phalakaṃ upanāmayi.
‘‘Chindā metaṃ saphalakaṃ’’, iti cintiya so pana;
Phalakaṃ hani khaggena, taṃ muñciyi’ tarosayi.
Kappento muttaphalakaṃ, dīghajattu tahiṃ pati;
Uṭṭhāya sūranimilo, patitaṃ sattiyā’hani.
Saṅkhaṃ ¶ dhami phussadevo, senā bhijjittha dāmiḷi;
Eḷaropi nivattittha, ghātesuṃ damiḷe bahū.
Tattha vāpi jalaṃ āsi, hatānaṃ lohitā vilaṃ;
Tasmā kulatthavā pīti, nāmato vissutaṃ ahu.
Carāpetvā tahiṃ bheriṃ, duṭṭhagāmaṇi bhūpati;
‘‘Na hanissatu eḷāraṃ, maṃmuñciya paro’’iti.
Sannaddho sayamāruyha, sannaddhaṃ kaṇḍulaṃ kariṃ;
Eḷāraṃ anubandhanto, dakkhiṇadvāramāgami.
Puradakkhiṇadvāramhi, ubho yujjhiṃsu bhūmipā;
Tomaraṃ khipi eḷāro, gāmaṇi tamavañcayi.
Vijjhāpesi ca dantehi, taṃ hatthiṃ sakahatthinā;
Tomaraṃ khipi eḷāraṃ, sahatthi tattha so pati.
Tato vijitasaṅgāmo, sayoggabalavāhano;
Laṃkaṃ ekātapattaṃ so, katvāna pāvisi puraṃ.
Puramhi bheriṃ cāretvā, samantā yojane jane;
Sannipātiya kāresi, pūjaṃ eḷārarājino.
Taṃ dehapatitaṭhāne, kūṭāgārena jhāpayi;
Cetiyaṃ tattha kāresi, parihāramadāsi ca.
Ajjāpi laṃkāpatino, taṃ padesasamīpagā;
Teneva parihārena, na vādāpenti tūriyaṃ.
Evaṃ dvattiṃsa damiḷa, rājāno duṭṭhagāmaṇi;
Gaṇhitvā ekacchattena, laṃkārajjamakāsi so.
Vijite nagare bhinne, yodho so dīghajattuko;
Eḷārassa nivedetvā, bhāgineyyassa yodhataṃ.
Tassa halluka nāmassa, bhāgineyyassa attano;
Pesayī cāgamatthāya, tassa sutvāna halluko.
Eḷāradaḍḍhadivasā, sattame divase idha;
Purisānaṃ sahassehi, saṭṭhiyā saha otari.
Otiṇṇo so suṇitvāpi, patanaṃ tassa rājino;
‘‘Yujjhissāmī’’ti lajjāya, mahātitthaṃ idhāgamā.
Khandhāvāraṃ ¶ nivesesi, gāme koḷambahālake;
Rājā tassā’gamaṃ sutvā, yuddhāya abhinikkhami.
Yuddhasannaha sannaddho, hatthimāruyha kaṇḍulaṃ;
Hatthassa rathayo dhehi, pantīhi ca anunako.
Ummādaphusso devo so, dīpe aggadhanuggaho;
Dasaḍḍhāyudhasanaddho, sesayodhā ca anvaguṃ.
Pavatte tumūle yuddhe, sannaddho bhalluko tahiṃ;
Rājābhimukha māyāsi, nāgarājā tu kaṇḍulo.
Taṃ vegamandibhāvatthaṃ, paccosakki saniṃ saniṃ;
Senāpi saddhiṃ teneva, paccosakki saniṃ saniṃ.
Rājāha ‘‘pubbe yuddhesu, aṭṭhavīsatiyā ayaṃ;
Na paccosakki kiṃ etaṃ, phussadevā’’ti āha so.
Jayo no paramo deva, jayabhūmi mayaṃ gajo;
Paccosakkati pekkhanto, jayaṭhānamhi ṭhassati.
Nāgo’tha paccosakkitvā, phussadevassa passato;
Mahāvihārasīmante, aṭṭhāsi suppatiṭṭhito.
Tatraṭṭhito nāgarājā, bhalluko damiḷo tahiṃ;
Rājābhimukhamāgantvā, uppaṇḍesi mahīpati.
Mukhaṃ pidhāya khaggena, rājā akkosi taṃ pana;
‘‘Rañño mukhamhi pātemi’’, iti kaṇḍañca so khipi.
Āhacca so khaggatalaṃ, kaṇḍo papati bhūmiyaṃ;
‘‘Mukhe viddho’’ti saññāya, ukkaṭṭhiṃ bhalluko akā.
Rañño pacchā nisinno bho, phussadevo mahabbalo;
Kaṇḍa khipimukhe tassa, ghaṭṭento rājakuṇḍalaṃ.
Rājānaṃ pādato katvā, patamānassa tassa tu;
Khipitvā aparaṃ kaṇḍaṃ, vijjhitvā tassa jaṇḍukaṃ.
Rājānaṃ sīsato katvā, pātesī lahuhatthako;
Bhalluke patite tasmiṃ, jayanādo pavattatha.
Phussadevo ¶ tahiṃyeva, ñāpetuṃ dosa mattano;
Kaṇḍavalliṃ sakaṃ chetvā, pasataṃ lohitaṃ sayaṃ.
Radhaññā dassesi taṃ disvā, rājā taṃ pucchi‘‘kiṃ’’iti;
Rāja daṇḍo kato meti, so avoca mahīpati.
Kodho dosoti vuttova,
Āha kuṇḍala ghaṭṭanaṃ;
Adosaṃ dosamaññāya,
Kimetaṃ kari bhātika.
Iti vatvā mahārājā, kataññu idha māha ca;
‘‘Kaṇḍānucchaviko tuyhaṃ, sakkāro hessate mahā.
Ghātetvā damiḷe sabbe, rājā laddhajayo kato;
Pāsāda talamāruyha, sīhāsanagato tahiṃ.
Nāṭakāmacca majjhamhi, phussadevassa taṃ saraṃ;
Āṇāpetvā ṭhapāpetvā, puṃkhena ujukaṃ tale.
Kahāpaṇehi kaṇḍaṃ taṃ, āsitte’yu parūpari;
Chādāpetvā dāpesi, phussadevassa taṃ khaṇe.
Narindapāsādatale, narindotha alaṅkate;
Sugandhadīpujjalite, nānāgandhasamāyute.
Nāṭaka janayogena, accharāhi ca bhūsite;
Anagghattharaṇatthiṇṇe, muduke sayane subhe.
Sayito sirisampattiṃ, mahatiṃ apipekkhiya;
Kataṃ akkhobhiṇighātaṃ, saranto na sukhaṃ labhi.
Yiyaṅgudīpe arahanto, ñatvā taṃ tassatakkitaṃ;
Aṭṭhā’rahante pāhesuṃ, tamassāsetumissaraṃ.
Āgamma te majjhāyāme, rāja dvāramhi otaruṃ;
Nivedi tabbhāgamanā, pāsāda talemāruhuṃ.
Vanditvā ¶ te mahārāja, nisīdāpiya āsane;
Katvā vividhasakkāraṃ, pucchi āgatakāraṇaṃ.
Piyaṅgudīpe saṅghena, pesitaṃ manujādhipa;
Tamassā sayituṃ amhe, iti rājā punā’hate.
‘‘Kathaṃ nu bhante assāso, mama hessati yena me;
Akkhobhiṇimahāsena, ghāto kārāpito’’iti.
‘‘Saggamaggantarāyo ca, natthi te tena kammunā;
Dīyaḍḍhamanujā ce’ttha, ghātitā manujādhipa.
Saraṇesu ṭhito eko, pañcasīlepi cā’paro;
Micchādiṭṭhi ca dussīlo, sesā pasusamāmatā.
Jotayissasi ceva tvaṃ, bahudhā buddhasāsanaṃ;
Manovilekhaṃ tasmā tvaṃ, vinodaya narissara.
Iti vutto mahārājā, tehi assāsamāgato;
Vanditvā te visajjetvā, sayito puna cintayi.
Vinā saṅghena āhāraṃ, mābhuñjetha kadācipi’’;
Iti mātāpitā’hāre, sapiṃsu dahare’ vano.
Adatvā bhikkhusaṅghassa, bhuttaṃ atthi nukho iti;
Addasa pātarāsamhi, ekaṃ maricavaṭṭikaṃ.
Saṅghassa aṭṭhapetvāva paribhuttaṃ satiṃ vinā;
Tadatthaṃ daṇḍakammaṃ me, kattabbanti ca cintayi.
Ete tenekakoṭi idha manujagaṇe ghātite cintayitvā,
Kāmānaṃ hetu etaṃ manasi ca kayirā sādhu ādīnavaṃ taṃ;
Sabbesaṃ ghātaniṃ taṃ manasi ca kayirā’ niccataṃ sādhu sādhu,
Evaṃ dukkhā pamokkhaṃ subhagati mahavā pāpuṇeyyā’cīrenāti.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Duṭṭhagāmaṇivijayo nāma
Pañcavīsatimo paricchedo.
Chabbīsatima pariccheda
Maricavaṭṭikavihāramaho
Ekacchattaṃ ¶ karitvāna, laṃkārajjaṃ mahāyaso;
Nānantaraṃ saṃvidahi, yodhānaṃ so yathārahaṃ.
Theraputtābhayo yodho, diyyamānaṃ na icchitaṃ;
Pucchitova kimatthanti, yuddhamatthīti abravi.
Ekarajje kate yuddhaṃ, kināmattīti pucchito;
Yuddhaṃ kilesa corehi, karissāmi sudujjayaṃ.
Icceva māha taṃ rājā, punappunaṃ nisedhayi;
Punappunaṃ soyācitvā, raññonuññāya pabbaji.
Pabbajitvā ca kālena, arahattamapāpuṇi;
Pañcakhīṇāsavasata-parivāerā ahosi ca.
Chattamaṅgala sattāhe, gate gatabhayo’ bhayo;
Rājā katā bhisekova, mahatā vibhavena so.
Tissavāpi’magā kīḷa-vidhinā samalaṅka taṃ;
Kīḷituṃ abhisittānaṃ, cārittañcā nurakkhituṃ.
Rañño paricchadaṃ sabbaṃ, upāyanasatāni ca;
Maricavaṭṭivihārassa, ṭhānamhi ṭhapayiṃsu ca.
Tattheva thūpaṭhānamhi, sadhātuṃ kuntamuttamaṃ;
Ṭhapesuṃ kuntadharakā, ujukaṃ rājamānusā.
Sahorodho mahārājā, kīḷitvā salile divā;
Sāyamāhaṃ gamissāma, kuntaṃ vaḍḍhetha bho’’iti.
Cāletuṃ taṃ na sakkhiṃsu, kuntaṃ rājādhikārikā;
Gandhāmālāhi pūjesuṃ, rājasenāsamāgatā.
Rājā ¶ mahantaṃ accheraṃ, disvā taṃ haṭṭhamānaso;
Vidhāya tattha ārakkhaṃ, pavisitvā puraṃ tato.
Kuntaṃ parikkhipāpetvā, cetiyaṃ tattha kārayi;
Thūpaṃ parikkhipāpetvā, vihārañca akārayi.
Tīhi vassehi niṭhāsi, vihāro so narissaro;
Saṅghaṃ sasannipātesi, viharamahākāraṇā.
Bhikkhunaṃ satasahassāni, tadā bhikkhuniyo pana;
Navuti ca sahassāni, abhaviṃsu samāgatā.
Tasmiṃ samāgame saṅghaṃ, idamāka mahīpati;
‘‘Saṅghaṃ bhante visaritvā, bhuñjiṃ maricavaṭṭikaṃ.
Hasse’taṃ daṇḍakammaṃ me, bhavatūti akārayi;
Sacetiyaṃ maricavaṭṭi-vihāraṃ sumanoharaṃ.
Patiggaṇhātu taṃ saṅgho, iti so dakkhiṇodakaṃ;
Pātitvā bhikkhusaṅghassa, vihāraṃ sumano adā.
Vihāre taṃ samantāpi, mahantaṃ maṇḍapaṃ subhaṃ;
Kāretvā tattha saṅghassa, mahādānaṃ pavattayi.
Pāde patiṭṭhāpetvāpi,
Jale abhayavāpiyā;
Kato so maṇḍapo āsi,
Seso kāse kathāvakā.
Sattāhaṃ annapānādiṃ, datvāna manujādhipo;
Adā sāmaṇakaṃ sabbaṃ, parikkhāraṃ mahārahaṃ.
Ahu satasahassaggho, parikkhāro sa ādiko;
Ante sahassagghanako, sabba saṅgho ca taṃlabhi.
Yuddhe dāne ca sūrena, sūrinā ratanattaye;
Pasannāmalacittena, sāsanujota natthinā.
Raññā ¶ kataññunā tena, thūpakārāpanādito;
Vihāra mahanantāni, pūjetuṃ ratanattayaṃ.
Pariccattadhanāne’ttha, anagghāni vimuñciya;
Sesāni honti ekāya, ūnavīsatikoṭiyo.
Togā dasaddhavidha dosavidūsitāpi,
Paññāvisesa sahitehi janehi pattā;
Honteva pañcaguṇayoga gahitasāraṃ,
Iccassa sāragahaṇe matimāyateyyāti.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Maricavaṭṭikavihāramahonāma
Chabbīsatimo paricchedo.
Sattavīsatima pariccheda
Lohapāsādamaho
Tato rājā vicintesi, vissutaṃ sussutaṃ sutaṃ;
Mahāpañño sadā puñño, paññāya katanicchayo.
‘‘Dīpappasādako thero, rājino ayyakassa me;
Evaṃ kirāhanattā te, duṭṭhagāmaṇibhūpati.
Mahāpuñño mahāthūpaṃ, soṇṇamāliṃ manoramaṃ;
Vīsaṃhatthasataṃ uccaṃ, kāressati anāgate.
Puno uposathāgāraṃ, nānāratanamaṇḍitaṃ;
Navabhūmaṃ karitvāna, lohapāsāda meva ca.
Iti cintiya bhūmindo, likhitvevaṃ ṭhapāpitaṃ;
Pekkhāpento rājagehe, ṭhitaṃ eva karaṇḍake.
Sovaṇṇapaṭṭaṃ laddhāna, lekhaṃ tattha avācayi;
‘‘Cattālīsasataṃ vassaṃ, atikkamma anāgate.
Kākavaṇṇasuto ¶ duṭṭha-gāmaṇimanujādhipo;
Idañcidañca evañca, kāressatī’’ti vācitaṃ.
Sutvā haṭṭho udānetvā, appoṭṭhesi mahīpati;
Tato pāto’va gantvāna, mahāmeghavanaṃ subhaṃ.
Sannipātaṃ kārayitvā, bhikkhusaṅghassa abravi;
‘‘Vimānatulyaṃ pāsādaṃ, kārayissāmi vo ahaṃ.
Dibbaṃ vimānaṃ pesetvā, tadā lekhaṃ adātha me’’;
Bhikkhusaṅgho visajjesi, aṭṭha khīṇāsave tahiṃ.
Kassapamunino kāle, asoko nāma brāhmaṇo;
Aṭṭha salākabhattāni, saṅghassa pariṇāmiya.
Bharaṇiṃ nāma dāsiṃ so, ‘‘niccaṃ dehī’’ti abravi;
Datvā sā tāni sakkaccaṃ, yāvajīvaṃ tato cutā.
Ākāsaṭṭhavimānamhi, nibbattirucire subhe;
Accharānaṃ sahassena, sadā’si parivāritā.
Tassā ratanapāsādo, dvādasayojanuggato;
Yojanānaṃ parikkhepo, cattālīsañca aṭṭha ca.
Kūṭāgārasahassena, maṇḍito navabhūmiko;
Sahassagabbhasampanno, rājamāno catummukho.
Sahassasaṅkhasaṃvutti, sīhapañjara nettavā;
Sakiṅkaṇikajālāya, sajjito vedikāya ca.
Ambalaṭṭhikapāsādo, tassa majjhe ṭhito ahu;
Santamato dissamāno, paggahitadhajākulo.
Tāvatiṃsañca gacchantā, disvā theraṃ tameva te;
Hiṅgulena tadā lekhaṃ, lekhayitvā paṭe tato.
Nivattitvāna āgantvā, paṭaṃ saṅghassa dassayuṃ;
Saṅgho paṭaṃ gahetvā taṃ, pāhesi rājasantikaṃ.
Taṃ ¶ disvā sumano rājā, āgammārāma muttamaṃ;
Ālekhatulyaṃ kāresi, lohapāsāda muttamaṃ.
Kammārambhanakāleva, catudvāramhi bhogavā;
Aṭṭhasatasahassāni, hiraññāni ṭhapāpayi.
Puṭasahassa vatthāni, dvāre dvāre ṭhapāpayi;
Guḷa telasakkharamadhu-purā cāneka cāṭiyo.
‘‘Amūlakakamma mettha, na kātabba’’nti bhāsiya;
Agghāpetvā kataṃ kammaṃ, tesaṃ mūlamadāpayi.
Hatthasataṃ hatthasataṃ, āsi ekeka passato;
Uccato tattakoyeva, pāsādo hi catummukho.
Tasmiṃ pāsāda seṭṭhasmiṃ, ahesuṃ navabhūmiyo;
Ekekissā bhūmiyā ca, kūṭāgārasatāni ca.
Kūṭāgārāni sabbāni, sajjhunā khacitā na’yuṃ;
Pavālavedikā tesaṃ, nānāratana bhūsitā.
Nānāratana cittāni, tāsaṃ padumakāni ca;
Sajjhakiṃkiṇikāpanti-parikkhittāva tā ahu.
Sahassaṃ tattha pāsādo, gabbhā āsuṃ susaṅkhatā;
Nānāratana khacitā, sīhapañjaranettavā.
Nārivāhanayānantu, sutvā vessavaṇassa so;
Tadā kāramakāresi, majjhe ratanamaṇḍapaṃ.
Sīhabyagghādirūpehi, devatā rūpakehi ca;
Ahu ratanamayohe’sa, thambhehi ca vibhūsito.
Muttājālaparikkhepo, maṇḍapante samantato;
Pavālavedikā cettha, pubbe vuttavidhā ahu.
Sattaratana cittassa, vemajjhe maṇḍapassa tu;
Ruciro dantapallaṅko, rammo phalikasantharo.
Dantamayāpassaye’ttha, suvaṇṇamaya sūriyo;
Sajjhumaye candimā ca, tārā ca muttakā mayā.
Nānāratana ¶ padumāni, tattha tattha yathārahaṃ;
Jātakāni ca tattheva, āsuṃ soṇṇalatantare.
Mahagghapaccattharaṇe, pallaṅke’ti manorame;
Manoharā’siṭṭhapitā, ruciraṃ dantabījanī.
Pavālapādukā tattha, phalikamhi patiṭṭhitā;
Setacchattaṃ sajjhudaṇḍaṃ, pallaṅko’parisobhatha.
Sattaratana mayānettha, aṭṭhamaṅgalikāni ca;
Catuppadānaṃ pantī ca, maṇimuttantarā ahuṃ.
Rajatānañca ghaṇṭānaṃ, pantī bhattantalambitā;
Pāsādachattapallaṅka-maṇḍapā’suṃ anagghikā.
Mahaggha paññapāpesi, mañcapīṭhaṃ yathārahaṃ;
Tatheva bhūmattharaṇaṃ, kambalañca mahārahaṃ.
Ācāma kumbhisovaṇṇā, uluṅko ca ahu tahiṃ;
Pāsāda paribhogesu, sesesu ca kathā’ vakā.
Cārupākāra parivāro,
So catudvārakoṭṭhako;
Pāsādo’laṅkato sobhi,
Tāvatiṃsa sabhā viya.
Tamba lohiṭṭhakāhe’so,
Pāsādo chādito ahu;
Loha pāsāda vohāro,
Tena tassa ajāyatha.
Naṭṭhite lohapāsāde, so saṅghaṃ sannipātayi;
Rājā saṅgho sannipati, maricavaṭṭimahe viya.
Puthujjanā’va aṭṭhaṃsu, bhikkhū paṭhamabhūmiyaṃ;
Tepiṭakā dutiyāya, sotāpannādayo pana.
Eke ¶ keyeva aṭṭhaṃsu, tatiyādīsu bhūmisu;
Arahanto ca aṭṭhaṃsu, uddhaṃ catūsu bhūmisu.
Saṅghassa datvā pāsādaṃ, dakkhiṇambupurassaraṃ;
Rājā’dattha mahādānaṃ, sattāhaṃ pubbakaṃ piya.
Pāsāda mahacattāni, mahācāgena rājinā;
Anagghāni ṭhapetvāna, ahesuṃ tiṃsakoṭiyo.
Nissāre dhananicaye visesasāraṃ,
Ye dānaṃ parigaṇayanti sādhupaññā;
Te dānaṃ vipulamapeta cittasaṅgā,
Sattānaṃ hitaparamā dadanti evaṃti.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Lokahapāsādamaho nāma
Sattavīsatimo paricchedo.
Aṭṭhavīsatima pariccheda
Mahā thūpasādhana lābho
Tato satasahassaṃ so, vissajjetvā mahīpati;
Kārāpesi mahābodhi-pūjaṃ suḷāramuttamaṃ.
Tato puraṃ pavisinto, thūpaṭhāne nivesitaṃ;
Passitvāna sīlāyūpaṃ, saritvā pubbakaṃ sutiṃ.
‘‘Kāressāmi mahāthūpaṃ’’, iti haṭṭho mahātalaṃ;
Āruyha rattiṃ bhuñjitvā, sayito iti cintayi.
‘‘Damiḷe ¶ maddamānena, loko’yaṃ pīḷito mayā;
Na sakkā balimuddhattuṃ, taṃ vajjiya baliṃ ahaṃ.
Kārayanto mahāthūpaṃ, kataṃ dhammena iṭṭhikā;
Uppādessāmi ‘‘iccevaṃ, cintayantassa cintitaṃ.
Chattamhi devatājānī, tato kolāhalaṃ ahu;
Devesu ñatvā taṃ sakko, vissakammāna mabravi.
‘‘Iṭṭhakattaṃ cetiyassa, rājā cintesi gāmaṇi;
Gantvā purā yojanamhi, gambhīra nadī yantike.
Māpehi iṭṭhikā tattaṃ’, iti sakke na bhāsito;
Vissakammo idhāgamma, māpesi tattha iṭṭhikā.
Pabhāte luddako tattha, sunakhehi vanaṃ agā;
Vodhārūpena dassesi, luddakaṃ bhummadevatā.
Luddako taṃ’nubandhanto, gantvā disvāna iṭṭhakā;
Antarahitāya godhāya, iti cidhantasi so tahiṃ.
‘‘Kāretu kāmo kira no, mahāthūpaṃ mahīpati;
Upāyanamidaṃ tassaṃ’, iti gantvā nivedayi.
Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, piyaṃ janahi tappiyo;
Rājā kāresi sakkāraṃ, mahantaṃ tuṭṭhamānaso.
Purāpubbuttare dese, yojanattaya matthake;
Ācāra viṭṭhigāmamhi, soḷasakarīse kale.
Sovaṇṇa bījānu’ṭṭhiṃsu, vividhāni pamāṇato;
Vidatthukkaṭṭha māṇāni, aṅgulimāṇā niheṭhato.
Suvaṇṇa puṇṇaṃ taṃ bhūmiṃ, disvā saṅgāmavāsikā;
Suvaṇṇa pāhiṃ ādāya, gantvā rañño nivedayuṃ.
Purāpācina passamhi, satta yojana matthake;
Gaṅgāpāre tambapiṭṭhe, tambalohaṃ samuṭṭhahi.
Taṅgāmikā tambaloha-bījamādāya pātiyā;
Rājāna mupasaṅkamma, tamatthañca nivedayuṃ.
Pubbadakkhiṇadesamhi, purato catuyojane;
Sumana vāpi gāmamhi, uṭṭhahiṃsu maṇībahū.
Upala ¶ kuruvindehi, missakāneva gāmikā;
Ādāya pātiyāeva, gantvā rañño nivedayuṃ.
Purato dakkhiṇe passe, aṭṭhayojanamatthake;
Ambaṭṭha kolaleṇamhi, rajataṃ upapajjatha.
Nagare vāṇijo eko, ādāya sakaṭe bahū;
Malayā siṅgīverādiṃ, ānetuṃ malayaṃ gato.
Leṇassa avidūramhi, sakaṭāniṭṭha pāpiya;
Patodādārunicchanto, āruḷho taṃ mahīdharaṃ.
Cāṭippamāṇa taṃ tattha, pakkabhārena nāmi taṃ;
Disvā pana salaṭṭhiñca, pāsāṇaṭṭhañca taṃ phalaṃ.
Vaṇṭe taṃ vāsiyā chetvā, dassāma’gganti cintiya;
Kālaṃ ghosesi saddhāya, cattāro’nāsavāgamuṃ.
Haṭṭho so te’bhivādetvā, nisīdāpiya sādaro;
Vāsiyā vaṇṭasāmantā, tacaṃ chetvā apassayaṃ.
Muñjitvā’vāṭa puṇṇaṃ taṃ, yūsaṃ pattehī ādiya;
Cattāro yūsa pūrete, patte tesamadāsiso.
Te taṃ gahetvā pakkāmuṃ,
Kālaṃ ghosesi so puna;
Aññe khiṇāsavā therā,
Cattāro tattha āgamuṃ.
Tesaṃ patte gahetvā so, pattāmiñjahi pūriya;
Adāsi tesaṃ pakkāmuṃ, tayo eko napakkami.
Rajataṃ tassa dassetuṃ, orohitvā tato hi so;
Nisajja leṇāsannamhi, tāmiñjā paribhuñjatha.
Sesāmiñjā vāṇijo’pi, bhuñjitvā yāvadatthakaṃ;
Bhaṇḍikāya gahetvāna, sesatherapadānugo.
Añjasā ¶ iminā tvampi, gaccha dānī upāsaka;
Gantvāna theraṃ passitvā, veyyāvacca mahāsi ca.
Thero ca leṇadvārena, tassa magga amāpayi;
Theraṃ vandiya so tena, gacchanto leṇamaddasa.
Leṇa dvāramhi ṭhatvāna, passitvā rajatampi so;
Vāsiyā āhanitvāna, rajatati vijāniya.
Gahetvekaṃ sajjhupiṇḍaṃ, gantvāna sakaṭantikaṃ;
Sakaṭāni ṭhapāpetvā, sajjhupiṇḍaṃ tamādiya.
Lahuṃ anurādha puraṃ, āgamma varavāṇijo;
Dassetvā rajataṃ rañño, tamatthampi nivedayi.
Purato pacchime passe, pañcayojana matthake;
Uruvelapaṭṭane muttā, mahāmalaka mattiyo.
Pavālantarikā saddhiṃ, samuddāthalamokkamuṃ;
Kevaṭṭā tā samekkhitvā, rāsiṃ katvāna ekato.
Pātiyā ānayitvāna, muttā saha pavālakā;
Rājāna mupasaṅkamma, tamatthampi nivedayuṃ.
Purato uttare passe, satta yojana matthake;
Peḷivāpika gāmassa, vāpipakkhantakandare.
Jāyiṃsu vālukāpiṭṭhe, cattāro uttamā maṇī;
Nīsada potappamāṇā, ummāpupphanibhāsubhā.
Te disvā sunakho luddo, agantvā rājasantikaṃ;
‘‘Evarūpā maṇīdiṭṭho, mayā’’iti nivedayi.
Iṭṭhakādīni etāni mahāpuñño mahāmati;
Mahāthūpatthamuppannā-na’ssosi tadaheva so.
Yathānurūpaṃ sakkāraṃ, tesaṃ katvā sumānato;
Ete vā rakkhake katvā, sabbāni āharāpayi.
Khedampi ¶ kāyajamasayhamacintayitvā,
Puññaṃ pasannamanaso pacita hi evaṃ;
Sādheti sādhana satāni sukhā karāni,
Tasmā pasannamanaso’va kareyya puññanti.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Mahāthūpasādhanalābho nāma
Aṭṭhavīsatimo paricchedo.
Ekūnatiṃsatima pariccheda
Thūpārambho
Evaṃ samatte sambhāre, vesākhapuṇṇamāsīyaṃ;
Patte visākhanakkhatte, mahāthūpatthamārabhi.
Hāretvāna tahiṃ thūpaṃ, thūpaṭhānamakhāṇayi;
Satthahattho mahīpālo, thirī kātuṃ manekadhā.
Yodhehi āharāpetvā, guḷapāsāṇake tahiṃ;
Kūṭehi āhanāpetvā, pāsāṇe cuṇṇite atha.
Cammavanaddha pādehi, mahāhatthīhi maddayi;
Bhūmiyā thirībhāvatthaṃ, atthānatthavicakkhaṇo.
Ākāsa gaṅgāpatita-ṭṭhāne satatatintake;
Mattikā sukhumā tattha, samantā tiṃ sayojane.
Navanīta mattikā’tesā, sukhumattā papuccati;
Khīṇāsavā sāmaṇerā, mattikā āharuṃ tato.
Mattikā attharāpesi, tattha pāsāṇakoṭṭime;
Iṭṭhakā attharāpesi, mattiko pariissaro.
Tasso ¶ parikharasudhaṃ, kuruvindaṃ tatopari;
Tasso pariayojālaṃ, marumbantu tatoparaṃ.
Āhaṭaṃ sāmaṇerehi, himavantā sugandhakaṃ;
Santharāpesi bhūmindo, phaḷikantu tatopari.
Sīlāyo santharāpesiccha phaḷikasantharo pari;
Sabbattha mattikākicce, navanītavhayā ahu.
Niyyāsena kapiṭṭhassa, sannitena rasodake;
Aṭṭhaṅgulaṃ bahalaetā, lohapaṭṭaṃ sīlopari.
Manosilāyatilate-lasannitāya tato pari;
Sattaṅgulaṃ sajjupaṭṭaṃ, santharesi rathesabho.
Mahāthūpa patiṭṭhāna-ṭhāne evaṃ mahīpati;
Kāretvā parikammāni, vippasannena cetasā.
Āsaḷhī sukkapakkhassa, divasamhi catuddase;
Kāretvā bhikkhusaṅghassa, sannipātamidaṃ vadi.
Mahācetiya matthāya, bhadantāmaṅgaliṭṭhakaṃ;
Patiṭṭhāpessaṃ sve ettha, sabbo saṅgho sametuno.
Buddha pūjā payogena, mahājanahītatthiko;
‘‘Mahājano’ posathiko, gandhamālādigaṇhiya.
Mahāthūpa patiṭṭhāna-ṭhānaṃ yātu suve’’iti;
Cetiya ṭhāna bhūsāya, amacce ca niyojayi.
Āṇāpitā narindena, munino piyagāravā;
Anekehi pakārehi, te taṃ ṭhānamalaṅkaruṃ.
Nagaraṃ sakalañceva, maggañceva idhāgataṃ;
Anekehi pakārehi, alaṅkārayi bhūpati.
Pabhāte ca catudvāre, nagarassa ṭhapāpayi;
Nahāpite nahāpake ca, appake ca bahūtathā.
Vatthāni ¶ gandhamālā ca, annāni madhurāni ca;
Mahājanatthaṃ bhūmindo, mahājanahite rato.
Paṭiyattāni etāni, sādiyitvā yathāruci;
Porājānapadāceva thūpaṭhānamupāgamuṃ.
Sumaṇḍitehi nekehi, ṭhānantara vidhānato;
Ārakkhito amaccehi, yathāṭhānaṃ mahīpati.
Sumaṇḍitāhi nekāhi, devakaññūpamāhi ca;
Nāṭakīhi paribbuḷho, sumaṇḍita passādhito.
Cattālīsa sahassehi, narehi parivārito;
Nānā tūriya saṅghuṭṭho, devarāja vilāsavā.
Mahāthūpa patiṭṭhānaṃ, ṭhānāṭhāna vicakkhaṇo;
Aparaṇhe upāgañchi, nandayanto mahājanaṃ.
Aṭṭhuttarasahassaṃ so, sāṭakāniṭṭhapāpiya;
Puṭabaddhāni majjhamhi, catupasse tato pana.
Vatthāni rāsīṃkāresi, anekāni mahīpati;
Madhusappi guḷādīhi ca, maṅgalatthaṃ ṭhapāpayi.
Nānādesehipā’gañchuṃ, bahavo bhikkhavo idha;
Idha dīpaṭṭhasaṅghassa, kā kathāva idhāgame.
Thero’ sīti sahassāni, bhikkhū ādāya āgamā;
Rājagahassa sāmantā, indagutto mahāgaṇī.
Sahassāni’sipatanā, bhikkhūnaṃ dvādasā’diya;
Dhammaseno mahāthero, cetiyaṭhānamāgamā.
Saṭṭhibhikkhusahassāni, ādāya idhamāgamā;
Pīyadassī mahāthero, jetārāma vihārato.
Vesālī mahāvanato, theroru buddharakkhito;
Aṭṭhārasa sahassāni, bhikkhū ādāya āgamā.
Kosambī ghositārāmā, theroru dhammarakkhito;
Tiṃsabhikkhusahassāni, ādāya idha āgamā.
Ādāyujjenīyaṃ ¶ thero, dakkhiṇa girito yati;
Cattārīsa sahassāni, agoru saṅgharakkhito.
Bhikkhūnaṃ satasahassaṃ, saṭṭhasahassāni cā’diya;
Pupphapure’sokarāmā, thero mittiṇṇa nāmako.
Duve satasahassāni, sahassāni asīti ca;
Bhikkhū gahetvānu’ttiṇṇo, thero kasmiramaṇḍalā.
Cattārīsata sahassāni, sahassāni ca saṭṭhi ca;
Bhikkhū pallavabhogamhā, mahādevo mahāmatī.
Yonanagarā’lasandāso, yona mahādhammarakkhito;
Thero tiṃsa sahassāni, bhikkhū ādāya āgamā.
Vañjhāṭavivattaniyā, senāsanā tu uttaro;
Thero saṭṭhisahassāni, bhikkhū ādāya āgamā.
Cittagutto mahāthero, bodhimaṇḍavihārato;
Tiṃsa bhikkhusahassāni, ādiyitvā idhāgamā.
Candagutto mahāthero, vanavāsapadesato;
Āgāsīti sahassāni, ādiyitvā yatī idha.
Sūriyaguttomahāthero, kelāsamhā vihārato;
Channavuti sahassāni, bhikkhūādāya āgamā.
Bhikkhūnaṃ dīpavāsinaṃ, āgatānañca sabbaso;
Gaṇanāya paricchedo, porāṇehi na bhāsito.
Samāgatānaṃ sabbesaṃ, bhikkhunaṃ taṃ samāgame;
Vuttā khīṇāsavāyeva, te channavutikoṭiyo.
Te mahācetiyaṭhānaṃ, parivāretvā yathārahaṃ;
Majjhe ṭhapetvā okāsaṃ, rañño aṭṭhaṃsu bhikkhavo.
Pavisitvā tahiṃ rājā, bhikkhusaṅghaṃ tathā ṭhitaṃ;
Disvā pasannacittena, vanditvā haṭṭhamānaso.
Gandhamālāhi pūjetvā, katvāna tipadakkhiṇaṃ;
Majjhe puṇṇaghaṭaṭhānaṃ, pavisitvā samaṅgalaṃ.
Suvaṇṇakhīle ¶ paṭimukkaṃ, paribbhamanadaṇḍakaṃ;
Rājatena kataṃ suddhaṃ, suddhapīti balodayo.
Gāhayitvā amaccena, maṇḍitena sujātinā;
Abhimaṅgalabhūtena, bhūtabhūtiparāyaṇo.
Mahantaṃ cetiyāvaṭṭaṃ, kāretuṃ katanicchayo;
Bhamāpayitu māraddho, parikammita bhūmiyaṃ.
Siddhattho nāma nāmena, mahāthero mahiddhiko;
Tathākarontaṃ rājānaṃ, dīghadassī nivārayi.
‘‘Evaṃ mahantaṃ thūpañca, ayaṃ rājā’rabhissati;
Thūpe aniṭṭhiteyeva, maraṇaṃ assa hessati.
Bhavissati mahanto ca, thūpoduppaṭisaṅkharo;
Iti so nāgataṃ passaṃ, mahantattaṃ nivārayi.
Saṅghassa ca anuññāya, thero sambhāvanāyaca;
Mahantaṃ kattukāmo’pi, gaṇhitvā therabhāsitaṃ.
Therassa upadesena, tassa rājā akārayi;
Majjhimaṃ cetiyāvaṭṭaṃ, patiṭṭhāpetumiṭṭhikā.
Sovaṇṇarajate ceva, ghaṭe majjheṭṭhapāpayi;
Aṭṭhaṭṭha aṭṭhitussāho, parivāriya te pana.
Aṭṭhuttarasahassañca, ṭhapāpesi nave ghaṭe;
Aṭṭhuttare aṭṭhuttare, vatthānaṃ tu sate pana.
Iṭṭhikāpavarā aṭṭha, ṭhapāpesi visuṃ visuṃ;
Sammatena amaccena, bhūsitena anekadhā.
Tato ekaṃ gāhayitvā, nānāmaṅgalasaṅkhate;
Puritthimadisābhāge, paṭhamaṃ maṅgalitthikaṃ.
Patiṭṭhāpesi sakkaccaṃ, manuññe gandhakaddame;
Jātisumana pupphesu, pūjitesu tahiṃ pana.
Ahosi puthavīkampo, sesā sattāpi sattahi;
Pattiṭṭhāpesa’ maccehi, maṅgalāni ca kārayi.
Evaṃ ¶ asāḷhamāsassa, sukkapakkhe’bhisammate;
Uposathe pannarase, patiṭṭhāpesi iṭṭhikā.
Catuddisaṃ ṭhite tattha, mahāthere anāsave;
Vanditvā pūjayitvā ca, suppatito kamena so.
Pubbuttaraṃ disaṃ gantvā, piyadassiṃ anāsavaṃ;
Vanditvāna mahātheraṃ, aṭṭhāsi tassa santike.
Maṅgalaṃ tattha vaḍḍhento, tassa dhammamabhāsiso;
Therassa desanā tassa, janassā’hosi sātthikā.
Cattālīsasahassānaṃ, dhammābhisamayo ahu;
Cattālīsasahassānaṃ, sotāpattiphalaṃ ahu.
Sahassaṃ sakadāgāmi, anāgāmi ca tattakā;
Sahassaṃyeva arahanto, tattha’hesuṃ gihījanā.
Aṭṭhārasasahassāni, bhikkhūbhikkhuniyo pana;
Cuddaseva sahassāni, arahatte patiṭṭhayuṃ.
Evampapasannamatimā ratanattayamhi,
Cāgāmimuttamanasājanatāhi tena;
Lokatthasiddhi paramā bhavatīti ñatvā,
Saddhādinekaguṇayoga ratiṃ kareyyāti.
Sujanappasādasaṃ vegatthāya kate mahāvaṃse
Thūpārambho nāma
Ekūnatiṃsatimo paricchedo.
Tiṃsatima pariccheda
Dhātugabbharacano
Vanditvāna ¶ mahārājā, sabbaṃ saṅghaṃ nimantayi;
‘‘Yāvacetiyaniṭṭhānā, bhikkhaṃ gaṇhatha me’’iti.
Saṅgho taṃ nādhivāsesi, anupubbena so pana;
Yāvanto yāva sattāhaṃ, sattāhamadhivāsanaṃ.
Alattho’paḍḍhabhikkhūhi, te laddhā sumano’va so;
Aṭṭhārasasu ṭhānesu, thūpaṭhānasamantato.
Maṇḍape kārayitvāna, mahādānaṃ pavattayi;
Satthāhaṃ tattha saṅghassa, tato saṅghaṃ vissajjayi.
Tato bheriṃ carāpetvā, iṭṭhakā vaḍḍhakī lahuṃ;
Sannipātesi te āsuṃ, pañcamattasatāni hi.
Kathaṃ karissasi ne’ko, pucchito āha bhūpati;
‘‘Pessiyānaṃ sataṃ laddhā, paṃsūnaṃ sakaṭaṃ ahaṃ.
Khepayissāmi ekkā’haṃ, taṃ rājā paṭibāhayi;
Tato upaḍḍhupaḍḍhañca, paṃsū dve ammaṇāni ca.
Āhaṃsu rājā paṭibāhi, caturo tepi vaḍḍhakī;
Atheko paṇḍito byatto, vaḍḍhakī āha bhūpatiṃ.
‘‘Udukkhale koṭṭayitvā, ahaṃ suppehi vaṭṭitaṃ;
Piṃsāpayitvā nisade, etaṃ paṃsūnamammaṇaṃ.
Iti vutto anuññāsi, tiṇādinetthano siyuṃ;
Cetiyamhīti bhūmindo, indatulyaparakkamo.
‘‘Kaṃ saṇṭhānaṃ cetiyaṃ taṃ, karissasi tuvaṃ iti;
Pucchitaṃ taṃkhaṇaṃyeva, vissakammo tamāvisi.
Sovaṇṇapātiṃ to yassa, purāpetvāva vaḍḍhakī;
Pāṇinā vārimādāya, vāripiṭṭhiyamāhanī.
Phalika ¶ lolasadisaṃ, mahāphubbuḷamuṭṭhahi;
Āhī’disaṃ karissati, tussitvāna’ssa bhūpati.
Sahassagghaṃ vatthayugaṃ, tathā’laṅkāra pādukā;
Kahāpanāni dvādasa-sahassāni ca dāpapi.
‘‘Iṭṭhakā āhārāpessaṃ, apīḷento kathaṃ nare’’;
Iti rājā vicintesi, rattiṃñatvāna taṃ marū.
Cetiyassa catuddhāre, āharitvāna iṭṭhakā;
Rattiṃ rattiṃ ṭhapayiṃsu, ekekāhapahonakā.
Taṃ sutvā sumanorājā, cetiye kammamārabhi;
Amūlamettha kammañca, na kātabbanti ñāpayi.
Ekekasmiṃ duvārasmiṃ, ṭhapāpesi kahāpaṇe;
Soḷasasatasahassāni, vatthānisu bahūni ca.
Vividhañca alaṅkāraṃ, khajjaṃbhojjaṃ sapānakaṃ;
Gandhamālāguḷādica, mukhavāsakapañcakaṃ.
‘‘Yathārucitaṃ gaṇhantu, kammaṃ katvā yathāruciṃ;
Te tatheva apekkhitvā, adaṃsu rājakammikā.
Thūpakammasahāyattaṃ, eko bhikkhunikāmayaṃ;
Mattikāpiṇḍamādāya, attanā abhisaṅkhataṃ.
Gantvāna cetiyaṭṭhānaṃ, vaḍḍhetvā rājakammike;
Adāsi taṃ vaḍḍhakissa, gaṇhantoyeva jāniso.
Tassā kāraṃ viditvāna, tatthāhosi kutūhalaṃ;
Kamena rājā sutvāna, āgato pucchi vaḍḍhakī.
Deva ekena hatthena, pupphānā’dāya bhikkhavo;
Ekena mattikāpiṇḍaṃ, denti mayhaṃ ahaṃ pana.
Ayaṃ āgantuko bhikkhu, ayaṃ nevāsiko iti;
Jānāminevā’ti vaco, sutvā rājāsamappayi.
Ekobalatthaṃ dassetuṃ, mattikā dāyakaṃ yatiṃ;
So balatassa dassesi, so taṃ rañño nivedayi.
Jātimakulakumbheso ¶ , mahābodhaṅgaṇe tayo;
Ṭhapāpetvā balatthena, rājā dāpesi bhikkhuno.
Ajānitvā pūjayitvā, ṭhitasse’tassa bhikkhuno;
Balattho taṃ nivedesi, tadā taṃ jāni so yati.
Kelivāte janapade, piyaṅgallanivāsiko;
Thero cetiyakammasmiṃ, sahāyattaṃ nikāmayaṃ.
Tassitthikāvaḍḍhakissa, ñātako idha āgato;
Tassiṭṭhikā samattena, ñāto katvāna iṭṭhakaṃ.
Kammiyevaḍḍhayitvāna, vaḍḍhakissa adāsitaṃ;
So taṃ tattha niyojesi, kolāhalamahosi ca.
Rājā sutvāva’ taṃ āha, ‘‘ñātuṃ sakkā tamiṭṭhikaṃ’’;
Jānantopi na sakkāti, rājānaṃ āha vaḍḍhakī.
‘‘Jānāsi taṃ tvaṃ theraṃti’’,
Vutto āmā’’ti bhāsito;
Taṃ ñāpanatthaṃ appesi,
Balatthaṃ tassa tūpati.
Balattho tena taṃ ñatvā, rājānuññāyupāgato;
Kaṭṭhahālapariveṇe, theraṃ passiya mantiya.
Therassa magamanāhañca, gatiṭhānañca jāniya;
‘‘Tumhehi saha gacchāmi, sakaṃ gāmaṃ’’nti bhāsiya.
Rañño sabbaṃ nivedesi, rājā tassa adāpayi;
Vatthayugaṃ sahassagghaṃ, mahagghaṃ rattakambalaṃ.
Sāmaṇake parikkhāre, bahuke sakkharampi ca;
Sugandha telanāḷiñca, dāpetvā anusāsitaṃ.
Therena saha gantvā so, dissante piyagallake;
Theraṃ sītāya chāyāya, sodakāya nisīdiya.
Sakkharapāṇakaṃ datvā, pāde telena makkhiya;
Upāhanāni yojetvā, parikkhāre upānayi.
Kulūpagassa ¶ therassa, gahitā me ime mayā;
Vatthayugaṃtu puttassa, sabbe tāni dadāmi vo.
Iti vatvāna datvā te, gahetvā gacchato pana;
Vanditvā rājavacasā, rañño sandesamāha so.
Mahāthūpe kayiramāne, satiyākammakārakā;
Anekasaṅkhāhi janā, pasannā sugatiṃ gatā.
Cittappasādamattena, sugate gatiuttamā;
Labbhatīti viditvāna, thūpapūjaṃ kare budho.
Ettheva bhatiyā kammaṃ, karitvā itthiyo duve;
Tāvatiṃsamhi nibbattā, mahāthūpamhi niṭṭhite.
Āvajjitvā pubbakammaṃ, diṭṭhakammaphalā ubho;
Gandhamālā’diyitvāna, thūpaṃ pūjetumāgatā.
Gandhamālāhi pūjetvā, cetiyaṃ abhivandisuṃ;
Tasmiṃ khaṇe bhātivaṅka-vāsī thero mahāsivo.
Rattibhāge mahāthūpaṃ, vandissāmīti āgato;
Tādisvāna mahāsatta-paṇṇirukkhama passito.
Adassayitvā attānaṃ, passaṃ sampattimabbhutaṃ;
Ṭhatvā tāsaṃ vandanāya, pariyosāne apucchitaṃ.
‘‘Bhāsate sakalo dīpo,
Dehobhāsena vo idha;
Kinnukammaṃ karitvāna,
Devalokaṃ ito gatā.
Mahāthūpe kataṃ kammaṃ, tassa āhaṃsu devatā;
Evaṃ tathāgate heva, pasādo hi mahapphalo.
Pupphadhānattayaṃ thūpe, iṭṭhikāhi citaṃ citaṃ;
Samaṃ pathaviyā katvā, iddhimanto’va sīdayuṃ.
Nava vāre citaṃ sabbaṃ, evaṃ osīdayiṃsu te;
Atha rājā bhikkhusaṅgha-sannipāta makārayi.
Tatthāsītisahassāni ¶ , sannipātamhi bhikkhavo;
Rājā saṅghamupāgamma, pūjetvā abhivandiya.
Iṭṭhakosidanehetuṃ, pucchi saṅgho viyākari;
‘‘No sīdanatthaṃ thūpassa, iddhimantehi bhikkhūhi.
Kataṃ etaṃ mahārāja, na idāni karissate;
Aññathattamakatvā taṃ, mahāthūpaṃ samāpaya.
Taṃ sutvā sumano rājā, thūpakammamakārayi;
Pupphādhānesu dasasu, iṭṭhikā dasakoṭiyo.
Bhikkhusaṅgho sāmaṇere, uttaraṃ sumanampi ca;
‘‘Cebhiya dhātugabbhatthaṃ, pāsāṇe meghavaṇṇake.
Āharathā’’ti yojesi, te gantvā uttaraṃ kuruṃ;
Asīti ratanāyāma, vitthāre ravibhāsure.
Aṭṭhaṅgulāni bahale, gaṇṭhipupphanibhe subhe;
Chameghavaṇṇapāsāṇe, āhariṃsu khaṇetato.
Pupphadhānassa upari, majjhe ekaṃ nipātiya;
Catupassamhi caturo, mañjūsaṃ viya yojiya.
Ekaṃ pidhānakatthāya, disābhāge puratthime;
Adassanaṃ karitvā te, ṭhapayiṃsu mahiddhikā.
Majjhamhi dhātugabbhassa, tassa rājā akārayi;
Ratanamayaṃ bodhirukkhaṃ, sabbākāramanoramaṃ.
Aṭṭhārasa rataniko, khandho sākhāssa pañca ca;
Pavālamayamūlo so, indanīle patiṭṭhito.
Susuddharajatakkhandho, maṇipattehi sobhito;
Hemamayapaṇḍupatta, phalo pavāḷaaṅkuro.
Atha maṅgalikā tassa, khandhe pupphalatāpi ca;
Catuppadānaṃ pantīdha, haṃsapanti ca sobhanā.
Uddhaṃ cāruvitānante, muttā kiṃ kiṇijālakā;
Suvaṇṇa ghaṇṭāpantīdha, dāmāni ca tahiṃ tahiṃ.
Vitāna ¶ catukoṇamhi, muttādāmakalāpako;
Navasata sahassaggho, eke ko asilambito.
Ravicandatāra rūpāni, nānāpadumakāni ca;
Ratanehi katāneva, dhitāne appitāna’yuṃ.
Aṭṭhuttarasahassāni, vattāni vividhāni ca;
Mahagghanānāraṅgāni, vitāne lambitāna’yuṃ.
Bodhiṃ parikkhipitvāna, nānāratanavedikā;
Mahāmalaka muttāhi, santhāretu tadantare.
Nānāratana pupphānaṃ, catugandhūdakassa ca;
Puṇṇā puṇṇaghaṭapanti, bodhimūle katāna’yuṃ.
Bodhi pācina paññatte, pallaṅkekoṭiagghake;
Sovaṇṇa buddhapaṭimaṃ, nisīdāpesi bhāsuraṃ.
Sarīrāvayavātassā, paṭimāya yathārahaṃ;
Nānāvaṇṇehi ratanehi, katā surucirā ahuṃ.
Mahābrahmā ṭhito tattha, rājatacchatta dhārako;
Vijayuttarasaṅkhena, sakko ca abhisekado.
Viṇāhattho pañcasikho, kāḷanāgo sanāṭiko;
Sahassahattho māro ca, sahattīsaha kiṃkaro.
Pācinapallaṅkanibhā, tīsu sesadisāsu ca;
Koṭikoṭidhanagghā ca, pallaṅkā atthatā ahuṃ.
Bodhiṃ ussisake katvā, nānāratanamaṇḍitaṃ;
Koṭi dhanagghakaṃyeva, paññattaṃ sayanaṃ ahu.
Sattasattāha ṭhānesu, tattha tattha yathārahaṃ;
Adhikāre akāresi, brahmayācanameva ca.
Dhammacakkappavattañca, yasapabbajanampi ca;
Bhaddavaggiya pabbajjaṃ, jaṭilānaṃ damanampi ca.
Bimbisārāgamañcāpi ¶ , rājagehappavesanaṃ;
Veḷuvanassagahanaṃ, asītisāvake tathā.
Kapila vatthugamanaṃ, tathā ratana caṅkamaṃ;
Rāhulānandapabbajjaṃ, gahaṇaṃ jetavanassa ca.
Ambamūle pāṭihīraṃ, tāvatiṃsamhi desanaṃ;
Devorohaṇapāṭihīraṃ, therapañhasamāgamaṃ.
Mahāsamaya suttantaṃ, rāhulovādamevaca;
Mahāmaṅgalasuttañca, dhanapālasamāgamaṃ.
Āḷavakaṅgulimāla, apalāladamanampi ca;
Pārāyanakasamitiṃ, āyuvossajjanaṃ tathā.
Sūkaramaddavaggāhaṃ, siṅgīvaṇṇayugassa ca;
Pasannodakapānañca, parinibbāna meva ca.
Devamanussa paridevaṃ, therena pādavandanaṃ;
Dahanaṃ agginibbānaṃ, tattha sakkāra meva ca.
Dhātuvitaṅga doṇena, pasādajanakāni ca;
Yebhuyyena akāresi, jātakāni sujātimā.
Vessantara jātakantu, vitthārena akārayi;
Kusināpurato yāva, bodhimanti tatheva ca.
Catuddisaṃ te cattāro, mahārājā ṭhitā ahuṃ;
Tettiṃsadeva puttā ca, bāttiṃsa ca kumāriyo.
Yakkhasenāpatiaṭṭha, vīsati ca tato pari;
Añjalīpaggahādevā, pupphapuṇṇaghaṭā tato.
Naccakā devatāceva, tūriyavādaka devatā;
Ādāsagāhakā devā, pupphasākhā dharā tathā.
Padumādigāhakā devā, aññe devā ca nekadhā;
Ratanagghiya panti ca, dhammacakkāna meva ca.
Khaggadharādevapanti, devāpātidharā tathā;
Tesaṃ sīse pañcahatthā, gandhatelassa pūritā.
Dukūlavaṭṭikā ¶ panti, sadāpañjalitā ahu;
Phalikagghiye catukkaṇṇe, ekeko ca mahāmaṇi.
Suvaṇṇamaṇi muttānaṃ, rāsiyo vajirassa ca;
Catukkaṇṇesu cattāro, kathā’hesuṃ pabhassarā.
Medavaṇṇakapāsāṇa, bhittiyaṃyeva ujjalā;
Vijjātā appitā āsuṃ, dhātugabbhevibhūsitā.
Rūpakānettasabbāni, dhātugabbhe manorame;
Ghanakoṭṭi mahemassa, kārāpesi mahīpati.
Kammādhiṭṭhāyako ettha, sabbaṃ saṃvidahi imaṃ;
Indagutto mahāthero, chaḷabhiñño mahāmatī.
Sabbaṃ rājiddhiyā etaṃ, devatānañca iddhiyā;
Iddhiyā ariyānañca, asambādhaṃ patiṭṭhitaṃ.
Niṭṭhantaṃ sugatañca pūjiyatamaṃ lokuttamaṃ nittamaṃ;
Dhātu tassa vicuṇṇitaṃ janahitaṃ āsiṃsatā pūjiya;
Puññaṃ taṃ samamicca’cecca matimā saddhāguṇalaṅkato;
Tiṭṭhantaṃ sugataṃ viya’ssa munino dhātu ca sambūjaye.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Dhātugabbharacano nāma
Tiṃsatimo paricchedo.
Ekatiṃsatima pariccheda
Dhātunidhānaṃ
Dhātugabbhamhi ¶ kammāni, niṭṭhāpetvā arindamo;
Sannipātaṃ kārayitvā, saṅghassa idhamabravi.
Dhātugabbhamhi kammāni, mayā niṭṭhāpi tāni hi;
Suve dhātuṃ nidhessāmi, bhante jānātha dhātuyo’’.
Idaṃ vatvā mahārājā, nagaraṃ pāvisī tato;
Dhātu āharakaṃ bhikkhuṃ, bhikkhusaṅgho vicintiya.
Soṇuttaraṃ nāmayatiṃ, pūjāpariveṇavāsi kaṃ;
Dhātāharaṇa kammamhi, chaḷabhiññaṃ niyojayi.
Cārikaṃ caramānamhi, nāthe lokahitāyahi;
Nanduttaro’ti nāmena, gaṅgātīramhi māṇavo.
Nimantetvā’bhisambuddhaṃ, saha saṅghaṃ abhojayi;
Satthāpayogapaṭṭhāne, sasaṅghonāvamāruhi.
Tattha bhaddajithero tu, chaḷabhiñño mahiddhiko;
Jalapakkhalitaṭṭhānaṃ, disvā bhikkhū idaṃ vadī.
‘‘Mahā panādabhūtena, mayā vutto suvaṇṇayo;
Pāsādo patito ettha, pañcavīsatiyojako.
Taṃ pāpuṇitvā gaṅgāya, jalaṃ pakkhili taṃ idha;
Bhikkhū asaddahantā taṃ, satthuno taṃ nivedayuṃ.
Satthā’ha ‘‘kaṅkhaṃ bhikkhunaṃ, vinodehī’’tisotato;
Ñāpetuṃ brahmaloke’pi, vasavattisamattha taṃ.
Iddhiyā nabhamuggantvā, sattatālasame ṭhito;
Dūssathūpaṃ brahmaloke, ṭhapetvā vaḍḍhite kare.
Idhā’netvā ¶ dassayitvā, janassa puna taṃ tahiṃ;
Ṭhapayitvā yathāṭhāne, iddhiyā gaṅgāmāgato.
Pādaṅguṭṭhena pāsādaṃ, gahetvā thupikāyaso;
Ussāpetvāna dassetvā, janassa khipi taṃ tahiṃ.
Nanduttaro māṇavako, disvā taṃ pāṭihāriyaṃ;
Parāyattamahaṃ dhātuṃ, pahuānayituṃ siyaṃ.
Iti patthayi tenetaṃ, saṅgho soṇuttaraṃ yatiṃ;
Tasmiṃ kamme niyojesi, soḷasavassikaṃ api.
‘‘Āharāmi kuto dhātuṃ’’, iti saṅghamapucchiso;
Kathesi saṅgho therassa, tassa tā dhātuyo iti.
‘‘Parinibbāna mañcamhi, nipanno loka nāyako;
Dhātūhipilokahi taṃ, kātuṃ devinda mabruvi.
Devinda’ṭṭhasu doṇesu, mama sāriradhāthusu;
Ekaṃ doṇaṃ rāmagāme, koḷiyehi ca sakkataṃ.
Nāgalokaṃ tato nitaṃ, tato nāgehi sakkataṃ;
Laṃkādipe mahāthūpe, nidhānāya bhavissati.
Mahākassapattheropi, dīghadassī mahāyati;
Dhammāsoka narindena, dhātuvitthārakārako.
Rājagahassa sāmante, raññā ajātasattunā;
Kārāpento mahādhātuṃ, nidhānaṃ sādhu saṅkhataṃ.
Satta doṇāni dhātūnaṃ, āharitvāna kārayi;
Rāmagāmamhi doṇantu, sattucittaññuna’ggahi.
Mahādhātunidhānaṃ taṃ, dhammāsokopi bhūpati;
Passitvā aṭṭhamaṃ doṇaṃ, āṇāpetuṃmakiṃ akā.
Mahāthūpe nidhānatthaṃ, vihitaṃ taṃ jineni’ti;
Dhammāsokaṃ nivāresuṃ, tattha khiṇāsavāyati.
Rāmagāmamhi thūpotu, gaṅgātīre kato tato;
Bhijjigaṅgāya oghena, sotu dhātu karaṇḍako.
Samuddaṃ ¶ pavisitvāna, dvidhā bhinne jale tahiṃ;
Nānāratanapiṭṭhamhi, aṭṭhārasmiṃ samākulo.
Nāgā disvā karaṇḍaṃ taṃ, kāḷanāgassa rājino;
Mañjerikanāgabhavanaṃ, upagamma nivedayuṃ.
Dasakoṭisahassehi, gantvā nāgehi so tahiṃ;
Dhātū tā abhipūjento, netvāna bhavanaṃ sakaṃ.
Sabbaratanamayaṃ thūpaṃ, tassoparigharaṃ tathā;
Māpetvā saha nāgehi, sadā pūjesi sādaro.
Ārakkhāmahatī tattha, gantvā dhātuidhānaya;
Suve dhātunidhānañhi, bhūmipālo karissati’’.
Iccevaṃ saṅghavacanaṃ, sutvā sādhūti so pana;
Pattabbakālaṃ pekkhanto, pariveṇa magāsakaṃ.
Bhavissati suve dhātu, nidhānanti mahīpati;
Cāresi nagare bheriṃ, sabba kiccaṃ vidhāya taṃ.
Nagaraṃ sakalañceva, idhāgāmiñca añjasaṃ;
Alaṅkārayi sakkaccaṃ, nagare ca vibhūsayi.
Sakko devānamindo ca, laṃkādīpamasesakaṃ;
Āmantetvā vissakammaṃ, alaṅkārayinekadhā.
Nagarassa catudvāre, vattabhattaṃhi nekadhā;
Mahājanopabhogatthaṃ, ṭhapāpesi narādhipo.
Uposathe pannarase, aparanhe sumānaso;
Paṇḍito rājakiccesu, sabbālaṅkāra maṇḍito.
Sabbāhi nāṭakatthīhi, yodhehi sāyudhehi ca;
Mahatā ca baloghena, hatthivā jirathehi ca.
Nānāvidhavibhūsehi, sabbato parivārito;
Āruyha surathaṃ aṭṭhā, suseta ca susindhavaṃ.
Bhūsitaṃ kaṇḍūlaṃ hatthiṃ, kāretvā puratosubhaṃ;
Suvaṇṇacaṅgoṭadharo, sotacchattassa heṭṭhāto.
Aṭṭhuttara ¶ sahassāni, nāgaranāriyo subhā;
Supuṇṇaghaṭabhūsāyo, taṃ raṭṭhaṃ parivārayuṃ.
Nānāpupphasamuggāni, tatheva daṇḍadīpikā;
Tattakā tattakā eva, dhārayitvāna itthiyo.
Aṭṭhuttara sahassāni, dārakā samalaṅkatā;
Gahetvā parivāresuṃ, nānāvaṇṇadhaje subhe.
Nānātūriyaghosehi, anekehi tahiṃ tahiṃ;
Hatthasarathasaddehi, bhijjante viya bhūtale.
Yanto mahāmeghavanaṃ, siriyā so mahāyaso;
Yante’va nandanavanaṃ, devarājā asobhatha.
Rañño niggamanārambhe, mahātūriya ravaṃpure;
Pariveṇe nisinno’va, sutvā soṇuttaro yati.
Nimujjitvā puthuviyā, gantvāna nāgamandiraṃ;
Nāgarājassa purato, tattha pātūrahulahuṃ.
Vuṭṭhāya abhivādetvā, pallaṅke taṃ nivesīla;
Sakkaritvāna nāgindo, pucchi āgata desakaṃ.
Tasmiṃ vutte athopucchi, therāgamanakāraṇaṃ;
Patvā’dhikāraṃ sabbaṃ so, saṅgha sandesa mabruvi.
Mahāthūpe nidhānatthaṃ, buddhena vihitā idha;
Tava hatthagatā dhātu, dehitā kira me tuvaṃ.
Taṃ sutvā nāgarājāso, atīva domanassi to;
‘‘Pahū ayañhi samaṇo, balakkārena gaṇhituṃ.
Tasmā aññattha netabbā, dhātuyo’’iti cintiya;
Tattha ṭhitaṃ bhāgineyyaṃ, ākārena nivedayi.
Nāmena vāsuladatto, jānitvā tassa iṅgitaṃ;
Gantvā taṃ cetiyagharaṃ, gilitvāna karaṇḍakaṃ.
Sinerupādaṃ ¶ gantvāna, kuṇḍalāvaṭṭakosayi;
Tiyojanasataṃ dīgho, bhogoyojanavaṭṭavā.
Anekāni sahassāni, māpetvāna phaṇāni ca;
Dhūpāyati pajjalati, sayitvā so mahiddhiko.
Anekāni sahassāni, attanā sadise ahi;
Māpayitvā sayāpesi, samantā parivārite.
Bahū devā ca nāgā ca, osariṃsu tahiṃ tadā;
‘‘Yuddhaṃ ubhinnaṃ nāgānaṃ, pasissāma mayaṃ’’iti.
Mātulo bhāgineyyena, haṭātā dhātuyo iti;
Ñatvā’naha theraṃ taṃ, dhātunatthi me santike iti.
Āditoppabhutithero, tāsaṃ dhātūnamāgamaṃ;
Vatvāna nāgarājaṃ taṃ, ‘‘dehi dhātū’’ti abruvi.
Aññathā saññāpetuṃ taṃ, theraṃ so uragādhipo;
Ādāya cetiya gharaṃ, gantvā taṃ tassa vaṇṇayi.
Anekadhā anekehi, ratanehi susaṅkhataṃ;
Cetiyaṃ cetiyagharaṃ, passa bhikkhu sunimmitaṃ.
Laṃkādīpamhi sakale, sabbāni ratanānipi;
Sopānante pāṭikampi, nāgghanta’ññesu kā kathā.
Mahāsakkāraṭhānamhā, appasakkāraṭhāna kaṃ;
Dhātūnaṃ nayanaṃ nāma, nayuttaṃ bhikkhuvo idaṃ.
‘‘Saccābhisamayo nāma, tumhākaṃ hīna vijjati;
Saccābhisamayaṭhānaṃ, netuṃ yuttañhi dhātuyo’’.
‘‘Saṃsāra dukkha mokkhāya, uppajjanti tathāgatā;
Buddhassāyamadhippāyo, tenanessāma dhātuyo.
Dhātunidhānaṃ ajje’va, so hi rājā karissati;
Tasmā papañcamakaritvā, lahuṃ me dehi dhātuyo’’.
Nāgoāhasace bhante, tuvaṃ passasi dhātuyo;
Gahetvā yāhi taṃ thero, tikkhattuṃ taṃ bhaṇāpiya.
Sukhumaṃ ¶ karaṃ māpayitvā, thero tatraṭhito’vaso;
Bhāgineyyassa vadane, hatthaṃ pakkhippa tāvade.
Dhātukaraṇḍaṃ ādāya, ‘‘tiṭṭha nāgā’’ti bhāsiya;
Nimujjitvā pathaviyaṃ, pariveṇamhi uṭṭhahi.
Nāgarājā gato bhikkhu, amhehi vañcito’’iti;
Dhātu ānayanatthāya, bhāgineyyassa pāhiṇi.
Bhāgineyyo’tha kucchimhi, apassitvā karaṇḍakaṃ;
Paridevamāno āgantvā, mātulassa nivedayi.
Tadā so nāgarājāpi, ‘‘vañcitamha mayaṃ’’iti;
Paridevi nāgā sabbepi, parideviṃsu pīḷitā.
Bhikkhu nāgassa vijaye, tuṭṭhā devā samāgatā;
Dhātuyo pūjayantātā, teneva saha āgamuṃ.
Paridevamānā āgantvā, nāgā saṅghassa santike;
Bahudhā parideviṃsu, dhātāharaṇa dukkhitā.
Tesaṃ saṅgho’nukampāya, thokaṃ dhātumadāpayi;
Te tena tuṭṭhā gantvāna, pūjā bhaṇḍāni āharuṃ.
Sakko ratanapallaṅkaṃ, soṇṇacaṅkoṭameva ca;
Ādāya saha devehi, taṃ ṭhānaṃ samupāgato.
Therassa uggataṭhāne, kārite vissakammunā;
Patiṭṭhapetvā pallaṅkaṃ, subhe ratanamaṇḍape.
Mātukaraṇḍamādāya, tassa therassa hatthato;
Caṅkoṭake ṭhapetvāna, pallaṅke pavareṭhapi.
Brahmā chattamadhāresi, santussito vāḷabījaniṃ;
Maṇitālavaṇṭaṃ suyāmo, sakko saṅkhaṃ tusodakaṃ.
Cattāro tu mahārājā, aṭṭhaṃsu khaggapāṇino;
Samuggahatthā tettiṃsa, devaputtā mahiddhikā.
Pāricchattaka pupphehi, pūjayantā tahiṃṭhitā;
Kumāriyotu dvattiṃsa, daṇḍadīpadharā ṭhitā.
Palāpetvā ¶ duṭṭhayakkhe, yakkhasenāpati pana;
Aṭṭhavīsati aṭṭhaṃsu, ārakkhaṃ kurumānakā.
Vīṇaṃ vādayamāno’va, aṭṭhā pañcasikho tahiṃ;
Raṅgabhūmiṃ māpayitvā, timparuturiya ghosavā.
Anekadevaputtā ca, sādhugītappayojakā;
Mahākāḷo nāgarājā, thuyamāno anekadhā.
Dibbatūriyāni vajjanti, dibbasaṃgīti vattati;
Dibbagandhādivassāni, vassapenti ca devatā.
So indaguttatherotu, mārassa paṭibāhanaṃ;
Cakkavāḷasamaṃ katvā, lohacchattamamāpayi.
Mātūnaṃ purato ceva, tattha tattha ca pañcasu;
Ṭhānesu gaṇasajjhāyaṃ, kariṃsva khilabhikkhavo.
Tatthā’gamā mahārājā, pahaṭṭho duṭṭhagāmaṇi;
Sīsenā’dāya ānīte, caṅkoṭamhi suvaṇṇaye.
Ṭhapetvā dhātu caṅkoṭaṃ, patiṭṭhāpiya āsane;
Dhātuṃ pūjīya vanditvā, ṭhito pañcalīko tahiṃ.
Dibbacchattādikānettha, dibbagandhādikāni ca;
Passitvā dibbatūriyādi-sadde sutvā ca khattiyo.
Apassitvā brahmadevo, tuṭṭho acchariyabbhuto;
Dhātuchattena pūjesi, laṃkārajje’bhisiñci ca.
‘‘Dibbacchattaṃ mānusañca, vimutticchattameva ca;
Iti ticchittadhārissa, lokanāthassa satthuno.
Tikkhattumeva me rajjaṃ, dammī’ti haṭṭhamānaso;
Tikkhattumeva dhātūnaṃ, laṃkārajjamadāsiso.
Pūjayanto dhātuyotā, devehi mānusehi ca;
Saha caṅkoṭakeheva, sīsenādāya khattiyo.
Bhikkhusaṅgha paribyuḷho, katvā thūpaṃ padakkhiṇaṃ;
Pācinato āharitvā, dhātugabbhamhi otari.
Arahanto channavuti-koṭiyo thūpamuttamaṃ;
Samantā parivāretvā, aṭṭhaṃsu katapañjalī.
Otaritvā ¶ dhātugabbhaṃ, mahagghe sayanesubhe;
Ṭhapessāmiti cintente, pītipuṇṇanarissare.
Sadhātu dhātucaṅkoṭo, uggantvā tassa sīsato;
Sattatālappamāṇamhi, ākāsamhi ṭhito tato.
Sayaṃ karaṇḍo vivari, uggantvā dhātuyo tato;
Buddhavesaṃ gahetvāna, lakkhaṇebyañjanujjalaṃ.
Gaṇḍambamūle buddho’va, yamakaṃ pāṭihāriyaṃ;
Akaṃsu dharamānena, sugatena adhiṭṭhitaṃ.
Taṃ pāṭihāriyaṃ disvā, pasannekaggamānasā;
Devāmanussā arahattaṃ, pattā dvādasa koṭiyo.
Sesā phalattayaṃ pattā, atītā gaṇanāpathaṃ;
Hitvā’tha buddhavesaṃ tā, karaṇḍamhi patiṭṭhayuṃ.
Tato oruyha caṅkoṭo, rañño sīse patiṭṭhahi;
Sahindaguttatherena, nāṭakīhi ca so pana.
Dhātugabbhaṃpariharaṃ, patvāna sayanaṃ subhaṃ;
Caṅkoṭaṃ ratanapallaṅke, ṭhapayitvā jutindharo.
Dhovitvāna punohatthe, gandhavāsita vārinā;
Catujjātiyagandhena, ubbatetvā sagāravo.
Karaṇḍaṃ vivaritvāna, tāgahetvāna dhātuyo;
Iti cintayi bhūmindo, mahājanahitatthiko.
Anākulaṃ kehicipi, yadi hessanti dhātuyo;
Janassa saraṇaṃ hutvā, yadi ṭhassanti dhātuyo.
Satthunipannākārena, parinibbānamañcake;
Nipajjantu supaññatte, sayanamhi mahārahe.
Iti cintiya so dhātū, ṭhapesi sayanuttame;
Tadā kārā dhātuyo ca, sahiṃsu sayanuttame.
Āsaḷhīsukkapakkhassa, pannarasauposathe;
Uttarāsaḷhanakkhatte, evaṃ dhātupatiṭṭhitā.
Saha ¶ dhātupatiṭṭhānā, akkhampittha mahāmahī;
Pāṭihīrāninekāni, pavattiṃsu anekadhā.
Rājā pasannodhātutā, setacchattena pūjayi;
Laṃkāya rajjaṃ sakalaṃ, sattāhāni adāsi ca.
Kāye ca sabbālaṅkāraṃ, dhātugabbhamhi pūjayi;
Tathānāṭakiyo’macchā, parisā devatāpi ca.
Vatthaguḷaghatādīni, datvā saṅghassa bhūpati;
Bhikkhūhi gaṇasajjhāyaṃ, kāretvā’khilarattiyaṃ.
Punāhani purebheriṃ, cāresi ‘‘sakalā janā;
Vindantu dhātusattāhaṃ, imaṃ’’ti janatāhito.
Indagutto mahāthero, adiṭṭhāsi mahiddhiko;
‘‘Dhātu vanditukāmāye, laṃkādīpamhi mānusā.
Taṅkhaṇaṃyeva āgantvā, vanditvā dhātuyo idha;
Yathā sakaṃ gharaṃ yantu’’, taṃ yathādhiṭṭhitaṃ ahu.
So mahābhikkhusaṅghassa, mahārājā mahāyaso;
Mahādānaṃ pavattetvā, taṃ sattāhaṃ nirantaraṃ.
Ācikkhidhātugabbhamhi, kiccaṃ niṭhāpitaṃ mayā;
Dhātugabbhapidhānaṃtu, saṅgho jānitumarahati.
Saṅgho te dve sāmaṇere, tasmiṃ kamme niyojayi;
Pidahiṃsu dhātugabbhaṃ, pāsāṇenā’haṭena te.
‘‘Mālettha mā milāyantu, gandhāsussantumā ime;
Mā nibbāyantu dīpāva, mā kiñcāpi vivajjatu.
Medavaṇṇa cha pāsāṇā, sandhiyantunirantarā’’;
Iti ghīṇāsavā ettha, sabbametaṃ adhiṭṭhayuṃ.
Āṇāpesi mahārājā, ‘‘yathāsattiṃ mahājano;
Dhātunidhānakāne’ttha, karotū’’ti hitatthiko.
Mahādhātunidhānassa, piṭṭhimhi ca mahājano;
Akā sahassa dhātunaṃ, nidhānāni yathābalaṃ.
Pidahāpiyataṃ sabbaṃ, rājāthūpaṃ samāpayi;
Caturassa ca yañcettha, cetiyamhi samāpayi.
Puññāni ¶ evamamalāni sayañcasanto,
Kubbanti sabbavibhavuttamapatti hetu;
Kārenti cāpihi’khilā parisuddhacittā,
Nānāvisesajānatā parivārahetū’’ti.
Sujanappasāda saṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Dhātunidhānaṃ nāma
Ekatiṃsatimo paricchedo.
Dvattiṃsatima pariccheda
Tusitapuragamanaṃ
Aniṭṭhite chattakamme, sudhākamme ca cetiye;
Māraṇantikarogena, rājā āsi gilānako.
Tissaṃ pakkosayitvā so, kaniṭṭhaṃ dīghavāpito;
‘‘Thūpe aniṭṭhitaṃ kammaṃ, niṭṭhāpehīti abravi.
Bhātuno dubbalattāso, tunnavāyehi kāriya;
Kañcukaṃ suddhavatthehi, tena chādiya cetiyaṃ.
Cittakārehi kāresi, vedikaṃ tattha sādhukaṃ;
Pantipuṇṇaghaṭānañca, pañcaṅgulakapantikaṃ.
Chattākārehi kāresi, chattaṃ veḷumayaṃ tathā;
Kharapattamaye canda-sūriye muddhavediyaṃ.
Lākhākuṅkumakehe’taṃ, cittayitvā sucittitaṃ;
Rañño nivedayi’’thūpe, kattabbaṃ niṭṭhitaṃ’’iti.
Sivikāya nipajjitvā, idhāgantvā mahīpati;
Padakkhiṇaṃ karitvāna, sivikāye’va cetiyaṃ.
Vanditvā ¶ dakkhiṇadvāre, sayane bhūmisanthate;
Sayitvā dakkhiṇapassena, so mahāthūpa muttamaṃ.
Sayitvā vāmapassesa, lohapāsāda muttamaṃ;
Passanto sumano āsi, bhikkhusaṅghapurekkhato.
Gilānapucchanatthāya, āgatāhi tato tato;
Channavutikoṭiyo bhikkhū, tasmiṃ āsuṃ samāgame.
Gaṇasajjhāyamakaruṃ, vaggabandhena bhikkhavo;
Theraputtābhayaṃ theraṃ, tatthā’disvā mahīpati.
Aṭṭhavīsa mahāyuddhaṃ, yujjhanto aparājayaṃ;
Yo so na paccudāvatto, mahāyodho vasī mama.
Maccuyuddhamhi sampatte, disvā maññe parājayaṃ;
Idāni so maṃ no peti, thero theraputtabhayo.
Iti cintayi sothero, jānitvā tassa cintitaṃ;
Karindanadiyā sise, vasaṃ pañjalipabbate.
Pañcakhīṇāsavasata-parivārena iddhiyā;
Nabhasāgamma rājānaṃ, aṭṭhāsi parivāriya.
Rājā disvā pasanno taṃ, purato ca nisīdiya;
Tumhe dasamahāyodhe, gaṇhitvāna pure ahaṃ.
Yujjhiṃ idāni eko’va, maccunā yuddhamārabhiṃ;
Maccusattuṃ parājetuṃ, na sakkomī’’ti āha ca.
Āha thero ‘‘mahārāja-mā bhāyi manujādhipa;
Kilesasattuṃ ajitvā, ajeyyo maccusattuko.
Sabbampi saṅkhāragataṃ, avassaṃyeva bhijjati;
‘‘Aniccā sabbasaṅkhārā’’, iti vuttaṃhi satthunā.
Lajjā sārajjarahitā, buddhepe’ti aniccatā;
Tasmā aniccā saṅkhārā, dukkhā’nattāti cintaya.
Dutiye attābhāvepi, dhammacchando mahāhite;
Upaṭṭhite devaloke, hitvā dibbaṃ sukhaṃ tuvaṃ.
Idhāgamma bahuṃ puññaṃ, akāsi ca anekadhā;
Karaṇampekarajjassa, sāsanujjotanāyate.
Mahāpuññakataṃ ¶ puññaṃ, yāvajjadivasā tayā;
Sabbaṃnussaramevaṃ te, sukhaṃ sajju bhavissati.
Therassavacanaṃ sutvā, rājā attamano ahu;
‘‘Avassayo maccuyuddhepi, tvaṃ me sī’’ti abhāsitaṃ.
Tadā ca āharāpetvā, pahaṭṭho puñña potthakaṃ;
Vācetuṃ lekhakaṃ āha, so taṃ vācesi potthakaṃ.
Ekūnasatavihārā, mahārājena kāritā;
Ekūnavīsakoṭīhi, vihāro marica vaṭṭi ca.
Uttamo lohapāsādo,
Tiṃsakoṭīhi kārito;
Mahāthūpe anagghāni,
Kāritā catuvīsati.
Mahāthūpamhi sesāni, kāritāni subuddhinā;
Koṭisahassaṃ agghanti, mahārājā’’ti vācayi.
‘‘Koṭṭhanāmamhi malaye, akkhakkhāyika chātake;
Kuṇḍalāni mahagghāni, duve datvāna gaṇhiya.
Khīṇāsavānaṃ pañcannaṃ, mahātherāna muttamo;
Dinno pasannacittena, kaṅguambilapiṇḍako.
Cūḷaṅganiya yuddhamhi, parājitvā palāyatā;
Kālaṃ ghosāpayitvāna, āgatassa vihāyasā.
Khīṇāsavassa yatino, attānamanapekkhiya;
Dinnaṃ sarakabhatta’nti, vutte āha mahīpati.
Vihāramahasattāhe, pāsādassa mahetathā;
Thūpārambhe tu sattāhe, tathā dhātunidhānake.
Cātuddisassa ubhato, saṅghassa ubhato mayā;
Mahārahaṃ mahādānaṃ, avisesaṃ pavattitaṃ.
Mahāvesākhapūjā ca, catuvīsati kārayi;
Dīpe saṅghassa tikkhattuṃ, ticīvaramadāpayi.
Sattasatta ¶ dināneva, dīpe rajjamahaṃ imaṃ;
Pañcakkhattuṃ sāsanamhi, adāsiṃ haṭṭhamānaso.
Satataṃ dvādasaṭhāne, sappinā suddhavaṭṭiyā;
Dīpasahassaṃ jālesiṃ, pūjento sugataṃ ahaṃ.
Niccaṃ aṭṭhārasaṭhāne, vajjehi vihitaṃ ahaṃ;
Gilāna bhattabhesajjaṃ, gilānānamadāpayiṃ.
Catuttālīsaṭhānamhi, saṅkhataṃ madhupāyasaṃ;
Tattakesveva ṭhānesu, telullopakameva ca.
Ghate pakke mahājāla, pūve ṭhānamhi tattake;
Tatheva saha bhattehi, nicca emava adāpayiṃ.
Uposathesu divasesu, māse māse ca aṭṭhasu;
Laṃkādīpe vihāresu, dīpa telamadāpayiṃ.
Dhammadānaṃ mahantanti, sutvā amisadānato;
Loha pāsādato heṭṭhā, saṅghamajjhamhi āsane.
‘‘Osāressāmi saṅghassa, maṅgalasutta’’miccahaṃ;
Nisinno osārayituṃ, nāsakkhiṃ saṅghagāravā.
Tatoppabhuti laṃkāya, vihāresu tahiṃ tahiṃ;
Dhammakathaṃ kathāpesiṃ, sakkaritvāna desake.
Dhammakathika ssekassa, sappiphāṇitasakkharaṃ;
Nāḷiṃ nāḷimadāpesiṃ, dāpesiṃ caturaṅgulaṃ.
Muṭṭhikaṃ yaṭṭhimadhukaṃ, dāpesiṃ sāṭakadvayaṃ;
Sabbaṃpissariye dānaṃ, name hāsesi mānasaṃ.
Jīvitaṃ anapekkhitvā, duggatena satā mayā;
Dinna dāna dvayaṃyeva, taṃ me hāsesi mānasaṃ.
Taṃ sutvā abhayo thero, taṃ dānadvayameva so;
Rañño cittappasādatthaṃ, saṃ vaṇṇesi anekadhā.
Tesu pañcasu theresu, kaṅguambilagāhako;
Maliya deva mahāthero, sumanakūṭamhi pabbate.
Navannaṃ ¶ bhikkhusatānaṃ, datvā taṃ paribhuñji so;
Pathavīcālako dhamma, suttathero tu taṃ pana.
Kalyāṇikavihāramhi, bhikkhūnaṃ saṃvibhājiya;
Dasaddhasa tasaṅkhānaṃ, paribhoga makāsayaṃ.
Talaṅgara vāsiko dhamma, dinnatthero piyaṅguke;
Dīpe dasasahassānaṃ, datvāna paribhuñjitaṃ.
Maṅgaṇavāsiko khudda, tissatthero mahiddhiko;
Kelāse saṭṭhisahassānaṃ, datvāna paribhuñji taṃ.
Mahābyaggho ca thero taṃ, ukkanagaravihārake;
Datvā satānaṃ sattānaṃ, paribhogamakāsayaṃ.
Sarakabhattagāhī tu, thero piyaṅgudīpake;
Dvādasa bhikkhusahassānaṃ, datvāna paribhuñjitaṃ.
Iti vatvā’bhayatthero, rañño hāsesi mānasaṃ;
Rājā cittaṃ pasādetvā, taṃ theraṃ idha mabruvi.
‘‘Catuvīsativassāni, saṅghassa upakārako;
Aha mevaṃ hotu kāyo’pi, saṅghassa upakārako.
Mahāthūpa dassanaṭhāne, saṅghassa kammamāḷake;
Sarīraṃ saṅghadāsassa, tumhe jhāpetha me’’iti.
Kaniṭṭhaṃ āha ‘‘bho tissa, mahāthūpe aniṭṭhitaṃ;
Niṭṭhāpehi tuvaṃ sabbaṃ, kammaṃ sakkacca sādhukaṃ.
Sāyaṃ pāto ca pupphāni, mahāthūpamhi pūjaya;
Tikkhattuṃ upahārañca, mahāthūpassa kāraya.
Paṭiyāditañca yaṃ vattaṃ, mayā sugata sāsane;
Sabbaṃ aparihāpetvā, tāta vattaya taṃ tuvaṃ.
Saṅghassa tāta kiccesu, mā pamajjittha sabbadā’’;
Itaṃ taṃ anusāsitvā, tuṇhī āsi mahīpati.
Taṅkhaṇaṃ ¶ gaṇasajjhāyaṃ, bhikkhusaṅgho akāsi ca;
Devatā cha rathe ceva, chahi devehi ānayuṃ.
Yācuṃ visuṃ visuṃ devā, rājānaṃ te rathe ṭhitā;
‘‘Amhākaṃ devalokaṃ tvaṃ, ehi rājamanoramaṃ’’.
Rājā tesaṃ vaco sutvā, ‘‘yāva dhammaṃ suṇomahaṃ;
Adhivāsetha tāvā’’ti, hatthākārena vārayi.
Vāreti gaṇasajjhāya, mībhi mantvāna bhikkhavo;
Sajjhāyaṃ ṭhapayuṃ rājā, pucchitaṃ ṭhānakāraṇaṃ.
‘‘Āgamethā’’ti saññāya, dinnattā’ti vadiṃsu te;
Rājā ‘‘netaṃ tathā bhante’’, iti vatvāna taṃ vadi.
Taṃ sutvāna janā keci, ‘‘bhīto maccubhayā ayaṃ;
Lālappatī’’ti maññiṃsu, tesaṃ kaṅkhāvinodanaṃ.
Kāretuṃ abhayatthero, rājānaṃ evamāha so;
‘‘Jānāpetuṃ kathaṃ sakkā, ānītā te rathā’’iti.
Pupphadānaṃ khipāpesi, rāja nabhasi paṇḍito;
Tāni laggāni lambiṃsu, rathīsāsu visuṃ visuṃ.
Ākāse lambamānāni, tāni disvā mahājano;
Kaṅkhaṃ paṭivinodesi, rājā theramabhāsitaṃ.
‘‘Katamo devaloko hi,
Rammo bhante’’ti so bruvi;
‘‘Tusinānaṃ puraṃ rāja,
Rammaṃ’’iti sataṃ mataṃ.
Buddhabhāvāya samayaṃ, olokento mahādayo;
Metteyyo bodhisatto hi, vasate tusite pure.
Therassa vacanaṃ sutvā, mahārājā mahāmatī;
Olokento mahāthūpaṃ, nipannova nimīlayi.
Cavitvā taṃkhaṇaṃyeva, tusitā ahaṭe rathe;
Nibbattitvā ṭhitoyeva, dibbadeho adissatha.
Katassa ¶ puññakammassa, phalaṃ dassetumattano;
Mahājanassa dassento, attānaṃ samalaṅkataṃ.
Rathaṭṭhoyeva tikkhattuṃ, mahāthūpaṃ padakkhiṇaṃ;
Katvāna thūpaṃ saṅghañca, vanditvā tusitaṃ agā.
Nāṭakiyo idhāgantvā, makuṭaṃ yattha mocayuṃ;
‘‘Makuṭamuttasālā’’ti, ettha sālā katā ahu.
Citake ṭhapite raññe, sarīramhi mahājano;
Yatthāravi ‘‘rāvavaṭṭi-sālā’’nāma tahiṃ ahu.
Rañño sarīraṃ jhāpesuṃ, yasmiṃ nissīmamāḷake;
So eva māḷako ettha, vuccate ‘‘rāja māḷako’’.
Duṭṭhagāmaṇirājā so, rājā nāmāraho mahā;
Metteyyassa bhagavato, hessati aggasāvako.
Rañño pitā pitā tassa,
Mātā mātā bhavissati;
Saddhātisso kaniṭṭho tu,
Dutiyo hessati sāvako.
Sālirājakumāro yo,
Tassa rañño suto tuso;
Metteyyassa bhagavato,
Puttoyeva bhavissati.
Evaṃ yo kusalaparo karoti puññaṃ,
Chādento aniyatapāpakaṃ bahumpi;
So saggaṃ sakale rami vo payāti tasmā,
Sappañño sa tatarato bhaveyya puññeti.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Tusitapuragamanaṃ nāma
Dvattiṃsatimo paricchedo
Tettiṃsatima pariccheda
Dasarājako
Duṭṭhagāmaṇirañño ¶ tu, rajjeṭhitā janā ahū;
Sālirājakumāroti, hassāsi vissuto suto.
Atīva dhañño so āsi, puññakammarato sadā;
Atīva cārurupāya, satto caṇḍāliyā ahu.
Asokamālādeviṃtaṃ, sambandhaṃ pubbajātiyā;
Rūpenā’ti piyāyanto, so rajjaṃ nevakāmayi.
Duṭṭhagāmaṇibhātā’so, saddhātisso tadacchaye;
Rajjaṃ kāressā’bhisitto, aṭṭhārassa samā’samo.
Chakkakammaṃ sudhākammaṃ, hatthipākārameva ca;
Mahāthūpassa kāresi, so saddhākatanāmako.
Dīpena lohapāsādo, uḍḍiyhittha susaṅkhato;
Kāresi lohapāsādaṃ, puna so sattabhūmakaṃ.
Navutisatasahassaggho, pāsādo āsi so tadā;
Dakkhiṇagīrivihāraṃ, kallakaleṇa meva ca.
Kuḷumbālavihārañca, tathāpettaṅga vālikaṃ;
Velaṅgavaṭṭikañceva, dubbalavāpitissataṃ.
Duratissakavāpiñca, tathāmātuvihārakaṃ;
Kāresi ādīghavāpiṃ, vihāraṃyojana yojane.
Dīghavāpivihārañca, kāresi sahacetiyaṃ;
Nānāratanakacchannaṃ, tattha kāresi cetiye.
Sandhiyaṃ sandhiyaṃ tattha, rathacakkappamāṇakaṃ;
Sovaṇṇamālaṃ kāretvā, laggāpesi manoramaṃ.
Caturāsītisahassānaṃ ¶ , dhammakkhandhānamissaro;
Caturāsītisahassāni, pūjācāpi akārayi.
Evaṃ puññāni katvā so, anekāni mahīpati;
Kāyassabhedā devesu, tusitesu’papajjatha.
Saddhātissapakārāje, vasante dīghavāpiyaṃ;
Lajjītisso jeṭṭhasuto, girikumbhimanāmakaṃ.
Vihāraṃ kārayi rammaṃ, taṃkaniṭṭhasuto pana;
Thullatthano akāresi, vihāraṃ kandaravhayaṃ.
Pitarā thullatthanako, bhātusantikamāyatā;
Sahevā’ha vihārassa, saṅghabhogatthamattano.
Saddhātisseuparate, sabbe’maccā samāgatā;
Thūpārāme bhikkhusaṅghaṃ, sakalaṃ sannipātiya.
Saṅghānuññāyaraṭṭhassa, rakkhaṇatthaṃ kumārakaṃ;
Abhisiñcuṃ thullatthanaṃ, taṃ sutvā lajjītissato.
Idhāgantvā gahetvā taṃ, sayaṃ rajjamakārayi;
Māsañceva dasāhañca, rājā thullatthano pana.
Tissosamaṃ lajjītisso, saṅgho hutvā anādaro;
‘‘Na jāniṃsu yathāvuḍḍhaṃ’’ mīti taṃ paribhāsayi.
Pacchā saṅghaṃ khamāpetvā, daṇḍakammatthamissaro;
Tīṇi satasahassāni, datvāna urucetiye.
Silāmayāni kāresi, pupphayānāni tīṇiso;
Atho satasahassena, citāpesi ca antarā.
Mahāthūpathūpārāmānaṃ, bhūmiṃbhūmissaro samaṃ;
Thūpārāme ca thūpassa, silākañcuka muttamaṃ.
Thūpārāmassa purato, silāthūpakameva ca;
Lajjīkāsanasālañca, bhikkhusaṅghassa kārayi.
Kañcukaṃ ¶ kaṇṭake thūpe, kārāpesi silāmayaṃ;
Datvāna satasahassaṃ, vihāre cetiyavhaye.
Girikumbhilanāmassa, vihārassa mahamhi so;
Saṭṭhibhikkhusahassānaṃ, ticīvaramadāpayi.
Ariṭṭhavihāraṃ kāresi, tathākandarahinakaṃ;
Gāmikānañca bhikkhūnaṃ, bhesajjāni adāpayi.
Kimicchakaṃ taṇḍulañca, bhikkhunīnamadāpayi;
Samānava’ṭhamāsañca, rajjaṃ so kārayī idha.
Mate lajjikatissamhi, kaniṭṭho tassa kārayi;
Rajjaṃ chaḷeva vassāni, khallāṭanāganāmako.
Lohapāsādaparivāre, pāsāde’ti manorame;
Lohapāsādasobhatthaṃ, eso dvattiṃsakārayi.
Mahāthūpassa parito, cāruno hemamālino;
Vālikaṅgaṇamariyādaṃ, pākārañca akārayi.
Sovakurundapāsakaṃ, vihārañca akārayi;
Puññakammānicaññāni, kārāpesi mahīpati.
Taṃ mahārattatonāma, senāpati mahīpatiṃ;
Khallāṭanāgarājānaṃ, nagareyeva aggahi.
Tassa rañño kaniṭṭhotu, vaṭṭagāmaṇināmako;
Taṃ duṭṭhasenāpatikaṃ, hantvā rajjamakārayi.
Khallāṭanāgaraññoso, puttakaṃ sakabhātuno;
Mahācūlikanāmānaṃ, puttaṭhāne ṭhapesi ca.
Tammātaraṃ nuḷādeviṃ, mahesiñca akāsiso;
Pītiṭhāne ṭhitatā’ssa, pītirājāti abravuṃ.
Evaṃ rajje’bhisittassa, tassa māsamhi pañcame;
Rohaṇe nakulanagare, eko brāhmaṇaceṭato.
Tiyo ¶ nāma brāhmaṇassa, vaco sutvā apaṇḍito;
Coro asu mahātassa, parivāro ahosi ca.
Sagaṇāsattadamiḷā, mahātitthamhi otaruṃ;
Tadā brāhmaṇatiyo ca, te sattadamiḷāpica.
Chakkatthāya visajjesuṃ, lekhaṃ bhūpatisantikaṃ;
Rājā brāhmaṇatiyassa, lekhaṃ pesesi nītimā.
‘‘Rajjaṃ tava idāneva, gaṇha tvaṃ damiḷe’’ iti;
Sādhūti so damiḷehi, yujjhi gaṇhiṃsu te tu taṃ.
Tato te damiḷā yuddhaṃ, raññā saha pavattayuṃ;
Koḷambālakasāmantā, yuddhe rājā parājito.
Titthārāmaduvārena, rathāruḷho palāyati;
Paṇḍukābhayarājena, titthārāmohi kārito;
Vāsito ca tadā āsi, ekavīsati rājusū.
Taṃ disvā palāyantaṃ, nigaṇṭhogirināmako;
‘‘Palāyati mahākāḷa-sīhaḷo’’ti bhusaṃ ravi.
Taṃ sutvāna mahārājā, ‘‘siddhe mama manorathe;
Vihāraṃ ettha kāressaṃ’’, iccevaṃ cintayī tadā.
Sagabbhaṃ anulādeviṃ, aggahī rakkhiyā iti;
Mahācūḷa mahānāga-kumārecāpī rakkhiye.
Rathassa lahubhāvatthaṃ, ḍatvā cūḷāmaṇiṃsubhaṃ;
Otāresi somadeviṃ, tassa’nuññāya bhūpati.
Yuddhāyagamaneyeva, puttake dve ca deviyo;
Gāhayitvāna nikkhanto, saṅkito so parājaye.
Asakkuṇitvā gāhetuṃ, pattaṃ bhuttaṃ jinena taṃ;
Palāyitvā vessagīri-vane abhiniyiyiso.
Kutthikkulamahātissa-thero disvā tahaṃ tu taṃ;
Bhattaṃ pādā anāmaṭṭhaṃ, piṇḍadānaṃ vivajjiya.
Atha ¶ ketakipattamhi, likhitvā haṭṭhamānaso;
Saṅghabhogaṃ vihārassa, tassa pādāmahīpati.
Tato gantvā silāsobbha-kaṇḍakamhi vasī tato;
Gantvāna mātuvelaṅge, sālagalasamīpago.
Tatthaddasa diṭṭhapubbaṃ, theraṃ thero mahīpatiṃ;
Upaṭṭhākassa appesi, tanasivassa sādhukaṃ.
Tassa so tanasivassa, raṭṭhikassa’ntike tahiṃ;
Rājā cuddasavassāni, vasī tena upaṭṭhito.
Sattasu damīḷesve’ko, somādeviṃ madāvahaṃ;
Rāgaratto gahetvāna, paratīramagālahuṃ.
Ekopattaṃ dasabalassa, anurādhapure ṭhitaṃ;
Ādāya tena santuṭṭho, paratīramagālahuṃ.
Puḷahattho tu damiḷo, tīṇivassāni kārayi;
Rajjaṃ senāpatiṃ katvā, damiḷaṃ bāhiyavhayaṃ.
Puḷahatthaṃ gahetvā taṃ, dūre vassāni bāhīyo;
Rajjaṃ kāresi tassā’si, paṇayamāro camūpati.
Bāhīyaṃ taṃ gahetvāna, rājā’si paṇayamārako;
Sattavassāni tassā’si, piḷayamāro camūpati.
Paṇayamāraṃ gahetvā so, rājāsi pīḷayamārako;
Sattamāsāni tassāsi, dāṭhiyo tu camūpati.
Pīḷayamāraṃ gahetvā so, dāṭhiyo damiḷo pana;
Rajjaṃ’nurādhanagare, duve vassāni kārayi.
Evaṃ damiḷarājūnaṃ, tesaṃ pañcannamevahi;
Honti cuddasavassānī, sattamāsā ca uttariṃ.
Gatāya tu nivāsatthaṃ, malaye’nuladeviyā;
Bhariyākanasivassa, pādāpahari pacchiyaṃ.
Kujjhitvā rodamānāsā, rājānaṃ upasakimi;
Taṃ sutvā tanasivoso, manumādāya nikkhami.
Deviyā ¶ vacanaṃ sutvā, tassa āgamanā purā;
Dviputtaṃ devimādāya, tato rājā’pi nikkhami.
Dhanuṃ sandhāya āyantaṃ, sīvaṃ vijjhi mahāsīvo;
Rājā nāmaṃ bhāvayitvā, akāsi jinasaṅgahaṃ.
Alattha aṭṭhāmacceca, mahante yodhasammate;
Parivāro mahāāsī, parihāro ca rājino.
Kumbhīlakamahātissa-thera disvā mahāyaso;
Acchagallavihāramhi, buddhapūjamakārayi.
Vatthuṃ sodhetumāruḷho, akāsacetiyaṅgaṇaṃ;
Kavisīse amaccamhi, orohantomahīpati.
Ārohanto sadeviko, disvā magge nisinnakaṃ;
‘‘Na nipanno’’ti kujjhitvā, kavisīsaṃ aghātayi.
Sesā sattaamaccāvi, nibbinnā tena rājinā;
Tassa’ntikā palāyitvā, pakkamantā yathāruci.
Magge viluttā corehi, vihāraṃ hambugallakaṃ;
Pavisitvāna addakkhuṃ, tissattheraṃ bahussutaṃ.
Catunekāyiko thero, yathāladdhāni dāpayi;
Vatthaphāṇitatelāni, taṇḍulā pāhuṇā tathā.
Assatthakāle thero so,
‘‘Kuhiṃyātā’’ti pucchite;
Attānaṃ āvīkatvā te,
Taṃ pavattiṃ nivedayuṃ.
‘‘Kāretuṃ kehi sakkā nu, jinasāsanapaggahaṃ;
Damiḷehi vā’tha raññā, iti puṭṭhā tu te pana.
‘‘Rañño sakkā’’ti āhaṃsu, saññāpetvāna te iti;
Ubho tissa mahātissa-therā ādāya te tato.
Rājino santikaṃ netvā, aññamaññaṃ khamāpayuṃ;
Rājā ca te amaccā ca, thero eva mayācayuṃ.
Siddhe ¶ kamme pesiteno, gantabbaṃ santikaṃ iti;
Therā datvā paṭiññaṃ te, yathāṭhānamagañchisuṃ.
Anurādhapuraṃ rājā, āgantvāna mahāyaso;
Dāṭhikaṃ damiḷaṃ hantvā, sayaṃ rajjamakārayi.
Tato nigaṇṭhārāmaṃ taṃ, viddhaṃsetvā mahīpati;
Vihāraṃ kārayi tattha, dvādasa pariveṇakaṃ.
Mahāvihārapaṭṭhānā, dvīsu vassasa tesu ca;
Sattarasasu vassesu, dasamāsā’mikesu ca.
Tathā dinesu dasasu, atikkantesu sādaro;
Abhayagiri vihāraṃso, patiṭṭhāpesi bhūpati.
Akkosiyitvā te there, tesu pubbupakārino;
Taṃ mahātissa therassa, vihāraṃ mānado adā.
Girissa yasmā gārāme, rājā kāresi sobhayo;
Tasmā’bhaya giritveva, vihāro nāmako ahu.
Āṇāpetvā somādeviṃ,
Yathā ṭhāne ṭhapesiso;
Tassātannāmakaṃ katvā,
Somārāma makārayi.
Rathā oropitā sā hi, tasmiṃṭhāne varaṅganā;
Kaddambapuppha gumbamhi, nilinā tattha addasa.
Muttayantaṃ sāmaṇeraṃ, maggaṃ hatthena chādiya;
Rājā tassa vaco sutvā, vihāraṃ tattha kārayi.
Mahāthūpassuttarato,
Cetiyaṃ uccavatthukaṃ;
Silā sobhakaṇḍakaṃ nāma,
Rājā soyeva kārayi.
Tesu sattasu yodhesu, uttiyo nāma kārayi;
Nagaramhā dakkhiṇato, vihāraṃ dakkhiṇavhayaṃ.
Tatteva ¶ mūlavokāsa, vīhāraṃ mūlanāmako;
Amacco kārayī tena, sopi taṃnāmako ahu.
Kāresi sāliyārāmaṃ, amacco sāliyavhayo;
Kāresi pabbatārāmaṃ, amacco pabbatavhayo.
Uttaratissarāmantu, tissāmacco akārayi;
Vihāre niṭṭhite ramme, tissathera mupaccate.
‘‘Tumhākaṃ paṭisanthāra, vasena’mhehi kārite;
Vihāre dema tumhākaṃ, iti vatvā adaṃsu ca.
Thero sabbatthavāsesi, te te bhikkhū yathā rahaṃ;
Amaccā’daṃsu saṅghassa, vividhe samaṇārahe.
Rājā sakavihāramhi, vasante samupaṭṭhahi;
Paccayehi anunehi, tena te bahavo ahuṃ.
Theraṃ kulehī saṃsaṭṭhaṃ, mahātissoti vissutaṃ;
Kulasaṃsaṭṭha dosena, saṅgho taṃ nīhari ito.
Tassa sisso bahalamassu-
Tissattheroti pissuto;
Kuddho’bhayagiriṃ gantvā,
Vasi pakkhaṃ vahaṃ tahiṃ.
Tatoppabhuti te bhikkhū, mahāvihāranāgamuṃ;
Evaṃ te’bhayagirikā, niggatā theravādato.
Pabhinnā’bhayagirikehi, dakkhiṇavihārikāyati;
Evaṃ te theravādīhi, pabhinnā bhikkhavo dvidhā.
Mahā abhayabhikkhū te, vaḍḍhetuṃ dīpavāsino;
Vaṭṭagāmaṇibhūmindo, pattiṃ nāma adāsi so.
Vihārapariveṇāni, ghaṭābaddhe akārayi;
‘‘Paṭisaṅkharaṇaṃ evaṃ, hessatīti vicintiya.
Piṭakattayapāḷiñca, tassa aṭṭhakathampi ca;
Mukhapāṭhena ānesuṃ, pubbe bhikkhū mahāmati.
Hāniṃ ¶ disvāna sattānaṃ, tadā bhikkhū samāgatā;
Ciraṭṭhitatthaṃ dhammassa, potthakesu likhāpayuṃ.
Vaṭṭagāmaṇi abhayo, rājā rajjamakārayi;
Iti dvādasavassāni, pañcamāsesu ādito.
Itī parahita mattano hitañca,
Paṭilabhiyissariyaṃ karoti pañño;
Vipulamapi kubuddhiladdhabhovaṃ,
Ubhayahitaṃ na karoti bhogaluddho’ti.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Dasarājako nāma
Tettiṃsatimo paricchedo.
Catuttiṃsatima pariccheda
Ekādasarājadīpano
Tadaccaye mahācūlī-mahātisso akārayi;
Rajjaṃ cuddasavassāni, dhammena ca samena ca.
Sahatthena kataṃ dānaṃ, so sutvāna mahapphalaṃ;
Paṭhameyeva vassamhi, gantvā aññātavesavā.
Katvāna sālilavanaṃ, laddhāya bhatiyā tato;
Piṇḍapātaṃ mahāsumma-therassā’dā mahīpati.
Soṇṇagirimhi puna so, tīṇivassāni khattiyo;
Guḷayantamhi katvāna, bhatiṃladdhā guḷe tato.
Te guḷe āharāpetvā, puraṃ āgamma bhūpati;
Bhikkhusaṅghassa pādāsi, mahādānaṃ mahīpati.
Tiṃsabhikkhusahassassa, adā acchādanāni ca;
Dvādasannaṃ sahassānaṃ, bhikkhūnīnaṃ tatheva ca.
Kārayitvā ¶ mahīpālo, vihāraṃ suppatiṭṭhitaṃ;
Saṭṭhibhikkhu sahassassa, ticīvaramadāpayi.
Tiṃsa sahassa saṅkhānaṃ, bhikkhunīnañca dāpayi;
Maṇḍavāpi vihāraṃ so, tathā abhayagallakaṃ.
Vaṅgupaṭṭaṅgagallañca, dīghabāhukagallakaṃ;
Vālagāma vihārañca, rājā soyeva kārayi.
Evaṃ saddhāya so rājā, katvā puññāninekadhā;
Catuddasannaṃ vassānaṃ, accayena divaṃ agā.
Vaṭṭagāmaṇino putto, coranāgoti vissuto;
Mahācūḷissarajjamhi, coro hutvā caritadā.
Mahācūḷe uparate, rajjaṃ kārayi āgato;
Attano corakāle so, nivāsaṃ yesunālabhi.
Aṭṭharasavihāre te, viddhaṃsāpesi dummati;
Rajjaṃ dvādasavassāni, coranāgo akārayi.
Lokantarika nirayaṃ, pāposoupapajjatha;
Tadaccaye mahācūḷhi-rañño putto akārayi.
Rajjaṃ tīṇeva vassāni, rājātisso’ti vissuto;
Coranāgassa devītu, vīsamaṃ vīsamānulā.
Vīsaṃ datvāna māresi, balattherattamānasā;
Tasmiṃyevabalatthesā, anulārattamānasā.
Tissaṃ vīsenaghātetvā, tassa rajjamadāsisā;
Sīvo nāma balatthoso, jeṭṭhadovāriko tahiṃ.
Katvā mahesiṃ anulaṃ, vassaṃ māsadvayā’cikaṃ;
Rajjaṃ kāresi nagare, vaṭuke damiḷe’nulā.
Rattā vīsena taṃ hantvā, vaṭuke rajjamappayi;
Vaṭuko damiḷo so hi, pure nagaravaḍḍhakī.
Mahesiṃ anulaṃ katvā, vassaṃ māsadvayādhikaṃ;
Rajjaṃ kāresi nagare, anulā tattha āgataṃ.
Passitvā dārubhatikaṃ, tasmiṃ sārattamānasā;
Hantvā visena vaṭukaṃ, tassa rajjaṃ samappayi.
Dārubhatikatisso ¶ so, mahesiṃ kariyānulaṃ;
Ekamāsādhikaṃ vassaṃ, pure rajjamakārayi.
Kāresi so pokkharaṇiṃ, mahāmeghavane lahuṃ;
Nilīye nāma damiḷe, sā purohitabrāhmaṇe.
Rāgena rattā anulā, tena saṃvāsakāminī;
Dārubhatikatissaṃtaṃ, vīsaṃ datvāna ghātiya.
Nilīyassa adā rajjaṃ, sopi nilīyabrāhmaṇo;
Taṃ mahesiṃ karitvāna, niccaṃ tāya upaṭṭhito.
Rajjaṃ kāresi chammāsaṃ, anurādhapure idha;
Dvattiṃsāya balatthehi, vatthukāmā yathāruciṃ.
Vīsena taṃ ghātayitvā, nilīyaṃ khattiyānulā;
Rajjaṃ sā anulādevī, catumāsamakārayi.
Mahācūḷikarājassa, putto dutiyako pana;
Kūṭakaṇṇatisso nāma, bhīto so’nuladeviyā.
Palāyitvā pabbajitvā, kāle pattabalo idha;
Āgantvā ghātayitvā, taṃ anulaṃ duṭṭhamānasaṃ.
Rajjaṃ kāresi dvāvīsaṃ, vassāni manujādhipo;
Mahāuposathāgāraṃ, akā cetiyapabbate.
Gharassa tassa purato, silāthūpamakārayi;
Bodhiṃ ropesi tattheva, sova cetiyepabbate.
Pelagāmavihārañca, antaragaṅgāya kārayi;
Tattheva vaṇṇakaṃ nāma, mahāmātikameva ca.
Ambaduggamahāvāpiṃ, bhayoluppalameva ca;
Sattahatthuccapākāraṃ, purassa parikhaṃ tathā.
Mahāvatthumhi anulaṃ, jhāpayitvā asaññataṃ;
Apanīya tato thokaṃ, mahāvatthumakārayi.
Padumassaravanuyyānaṃ, nagareyeva kārayi;
Matā’ssa dante dhovitvā, pabbaji jinasāsane.
Kulasantake ¶ gharaṭṭhāne, mātubhikkhunupassayaṃ;
Kāresi dantagehanti, vissato āsi tena so.
Tadaccaye tassa putto, nāmako bhātikābhayo;
Aṭṭhavīsativassāni, rajjaṃ kāresi khattiyo.
Mahādāṭṭhikarājassa, bhātikattāmahīpati;
Dīpe ‘‘bhātikarājā’’ti, pākaṭo āsi dhammiko.
Kāresi lohapāsāde, paṭisaṅkhārametthaso;
Mahāthūpe vedikā dve, thūpavhe’posathavhayaṃ.
Attano balimujjhitvā, nagarassa samantato;
Ropāpetvā yojanamhi, sumanāna’jjukāni ca.
Pādavecikato yāva, dhuracchattānarādhipo;
Caturaṅgalabahalena, gandhena urucetiyaṃ.
Limpāpetvāna pupphāni, vaṇṭehi tattha sādhukaṃ;
Nivesitvāna koresi, thūpaṃ mālāgulopamaṃ.
Punadvaṅgulabahalāya, manosilāya cetiyaṃ;
Limpāpetvāna kāresi, tatheva kusumācitaṃ.
Puna sopānato yāva, dhuracchattāva cetiyaṃ;
Pupphehi okirāpetvā, chādesi puppharāsino.
Uṭṭhāpetvāna yantehi, jalaṃ abhayavāpito;
Jalehi thūpaṃ sevanto, balapūjamakārayi.
Sakaṭasatena muttānaṃ, saddhiṃ telena sādhukaṃ;
Maddāpetvā sudhāpiṇḍaṃ, sudhākammamakārayi.
Pavālajālaṃ kāretvā, taṃ khipāpiya cetiye;
Sovaṇṇāni padumāni, cakkamattāni sandhisu.
Laggāpetvā tato muttā-kalāpe yāva heṭṭhimā;
Padumā’lambayitvāna, mahāthūpamapūjayi.
Gaṇasajjhāyasaddaṃ ¶ so, dhātugabbhamhitādini;
Sutvā ‘‘adisvā taṃnā’haṃ, vuṭṭhahissanti nicchito.
Pācinādikamūlamhi, anāhāro nipajjatha;
Therā dvāraṃ māpayitvā, dhātugabbhaṃ nayiṃsu taṃ.
Dhātugabbhavibhūtiṃso, sabbaṃ disvā mahīpati;
Nikkhanto tādiseheva, pottharūpehi pūjayi.
Madhugandhehi gandhehi, ghaṭehi sarasehi ca;
Añjanaharitālehi, tathāmanosilāhi ca.
Manosilāsu vassena, bhassitvā cetiyaṅgaṇe;
Ṭhitāsu gopphamattāsu, racite pu’ppalehi ca.
Thūpaṅgaṇamhi sakale, purite gandhakaddame;
Cittakilañjachiddesu, racite pu’ppalehi ca.
Vārayitvā vārimaggaṃ, tatheva purite ghaṭe;
Dīpavaṭṭihi nekāni, katavaṭṭisikhāhi ca.
Madhukatelamhi tathā, tilatele tatheva ca;
Tatheva paṭṭavaṭṭīnaṃ, su bahūhi sikhāhi ca.
Yathāvuttehi etehi, mahāthūpassa khattiyo;
Sattakkhattuṃ sattakkhattuṃ, pūjā’kāsi visuṃ visuṃ.
Anuvassañca niyataṃ, sudhāmaṅgalamuttamaṃ;
Bodhisinānapūjā ca, tatheva urubodhiyā.
Mahāvesākha pūjā ca, uḷārā aṭṭhavīsati;
Caturāsīti sahassāni, pūjā ca anuḷārikā.
Vividhaṃ naṭanaccañca, nānātūriyavāditaṃ;
Mahāthūpe mahāpūjaṃ, saddhānunno akārayi.
Divasassa ca tikkhattuṃ, buddhuppaṭṭhānamāgamā;
Dvikkhattuṃ, pupphabheriñca, niyataṃ so akārayi.
Niyatañcanadānañca, pavāraṇādānameva ca;
Telaphāṇitavatthādi-parikkhāraṃ samaṇārahaṃ.
Bahuṃ ¶ pādāsi saṅghassa, cetiyakhettameva ca;
Cetiye parikammatthaṃ, adāsi tattha khattiyo.
Sadā bhikkhusahassassa, vihāre cetiyapabbate;
Salākavattabhattañca, so dāpesi ca bhūpati.
Cintāmaṇimucelavhe, upaṭṭhānattaye ca so;
Tathā padumaghare chatta-pāsāde ca manorame.
Bhojento pañcaṭhānamhi, bhikkhūganthadhure yute;
Paccayehi upaṭṭhāsi, sadā dhamme sagāravo.
Porāṇarājaniyātaṃ, yaṃkiñci sāsanassitaṃ;
Akāsi puññakammaṃso, sabbaṃ bhātikabhūpati.
Tassa bhābhakarājassa, accaye taṃ kaniṭṭhako;
Mahādāṭhimahānāga-nāmo rajjamakārayi.
Dvādasaṃyeva vassāni, nānāpuññaparāyano;
Mahāthūpamhi kiñjakkha- pāsāṇe attharāpayi.
Vālikāmariyādañca, kāresi vitthataṅgaṇaṃ;
Dīpe sabbavihāresu, dhammāsanamadāpayi.
Ambatthala mahāthūpaṃ, kārāpesi mahīpati;
Ca yeaniṭṭhamānamhi, saritvā munino guṇaṃ.
Cajitvāna sakaṃ pāṇaṃ, nipajjitvā sayaṃ tahiṃ;
Ṭhapayitvā cayaṃ tassa, niṭṭhāpetvāna cetiyaṃ.
Catudvāre ṭhapāpesi, caturo ratanagghike;
Susippikehi suvibhatte, nānāratanajotite.
Cetiye paṭimocetvā, nānāratanakañcukaṃ;
Kañcana bubbulañcettha, muttolambañca dāpayi.
Cetiya pabbatāvaṭṭe, alaṅkariya yojanaṃ;
Yojāpetvā catudvāraṃ, samantā cāruvīthikaṃ.
Vīthiyā ubhato passe, āpaṇāni pasāriya;
Dhajagghika to raṇāni, maṇḍayitvā tahiṃ tahiṃ.
Dīpamālā ¶ samujjotaṃ, kārayitvā samantato;
Naṭanaccāni gītāni, vāditāni ca kārayi.
Magge kadambanadito, yāvacetiya pabbatā;
Gantuṃ dhotehi pādehi, kārayi’ttharaṇatthataṃ.
Sanaccagītavādehi, samajjamakaruṃ tahiṃ;
Nagarassa catudvāre, mahā dānañca dāpayi.
Akāsi sakale dīpe, dīpamālānirantaraṃ;
Salilepi samuddassa, samantā yojanantare.
Cetiyassa mahetena, pūjā sā kāritā subhā;
Giribhaṇḍā mahāpūjā, uḷārā vuccate idha.
Samāgatānaṃ bhikkhūnaṃ, tasmiṃ pūjā samāgame;
Dānaṃ aṭṭhasu ṭhānesu, ṭhapāpetvā mahīpati.
Tāḷayitvāna tatraṭṭhā, aṭṭhasovaṇṇabheriyo;
Catuvīsasahassānaṃ, mahādānaṃ pavattayi.
Chacīvarāni pādāsi, bandhamokkhañca kārayi;
Catudvārenvāpitehi, sadā kammamakārayi.
Pubbarājūhi ṭhapitaṃ, bhātaraṃ ṭhapitaṃ tathā;
Puññakammaṃ ahāpetvā, sabbaṃ kārayibhūpati.
Attānaṃ deviṃputte dve, hatthiṃ assañca maṅgalaṃ;
Vāriyanto’pi saṅghena, saṅghassā’dāsi bhūpati.
Chasata sahassagghakaṃ, bhikkhusaṅghassa so adā;
Satasahassagghanakaṃ, bhikkhūnīnaṃ gaṇassa tu.
Datvāna kappiyaṃ bhaṇḍaṃ, vividhaṃ vidhikovido;
Attānañca’va sese ca, saṅghato abhinīhari.
Kālāyana kaṇṇikamhi, maṇināga pabbatavhayaṃ;
Vihārañca kaḷavhayaṃ, kāresi manujādhipo.
Kubu ¶ bandhanadītīre, samuddavihārameva ca;
Huvāvakaṇṇike cūḷa, nagapabbatasavhayaṃ.
Pāsāṇadīpakavhamhi, vihāre kārite sayaṃ;
Pāniyaṃ upanitassa, sāmaṇerassa khattiyo.
Upacāre pasīditvā, samantā aṭṭhayojanaṃ;
Saṅghabhogamadātassa, vihārassa mahīpati.
Maṇḍavāpi vihāre ca, sāmaṇerassa khattiyo;
Tuṭṭho vihāraṃ dāpesi, saṅghe bhogaṃ tatheva so.
Iti vibhavamanappaṃ sādhupaññā labhitvā,
Vigatamadapamādācatta kāmapasaṅgā;
Akariyajanakhedaṃ puññakammābhirāmā,
Vipulavividhapuññaṃ suppannākarontīti.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Ekādasarājadīpano nāma
Catuttiṃsatimo paricchedo.
Pañcatiṃsatimapariccheda
Dvādasarājako
Āmaṇḍagāmaṇyabhayo, mahādāṭhikaaccaye;
Navavassanaṭṭhamāse, rajjaṃ kāresi taṃ suto.
Chattāti chattaṃ kāresi, mahāthūpe manorame;
Tatheva pādavediñca, muddhavediñca kārayi.
Tatheva lohapāsāda, thūpavhe posathavhaye;
Kāresi kucchiājiraṃ, kucchiāḷindameva ca.
Ubhayatthāpi ¶ kāresi, cāruṃ ratanapaṇḍapaṃ;
Rajataleṇa vihārañca, kārāpesi narādhipe.
Mahāgāmeṇḍavāpiṃso, passe kāriya dakkhiṇe;
Dakkhiṇassa vihārassa, adāsi puññadakkhiṇo.
Māghātaṃ sakale dīpe, kāresi manujādhipo;
Valliphalāni sabbāni, ropāpetvā tahiṃ tahiṃ.
Maṃ sakubhaṇḍakaṃ nāma, āmaṇḍiya mahīpati;
Pattaṃ pūrāpayitvāna, kāretvā vatthacumbaṭaṃ.
Dāpesi sabbasaṅghassa, vippasannena cetasā;
Patte pūrāpayitvā so, āmaṇḍa gāmaṇividū.
Taṅkaniṭṭhokaṇirājā-tisso ghātiya tātaraṃ;
Tīṇi vassāni nagare, rajjaṃ kāresi khattiyo.
Uposathagharaṭṭaṃ esā, nicchini cekiyavhaye;
Rājāparādhakammamhi, putte saṭṭhitu bhikkhavo.
Sahoḍḍe gāhayitvāna, rājā cetiya pabbate;
Khipāpesi kaṇiravhe, pabbhāramhi asīlake.
Kaṇirājā accayena, āmaṇḍagāmaṇi suto;
Cūḷābhayo vassamekaṃ, rajjaṃ kāresi khattiyo.
So goṇakanadītīre, purapassamhi dakkhiṇe;
Kārāpesi mahīpālo, vihāre cūḷagallakaṃ.
Cūḷābhayassa’cca yena, sīvali taṃ kaniṭṭhikā;
Āmaṇḍadhītā caturo, māse rajjamakārayi.
Āmaṇḍa bhāgineyyā tu, sīvaliṃ apanīyataṃ;
Iḷanāgoti nāmena, chattaṃ ussāpayi pure.
Tissavāpiṃ gate tasmiṃ, ādivasse narādhipe;
Taṃ hitvā puramāgañchuṃ, bahavolambakaṇṇakā.
Tahiṃ adisvā te rājā, kuddho tehi akārayi;
Maddayaṃ vāpiyā passe, mahāthūpañjasaṃsayaṃ.
Tesaṃ ¶ vicārake katvā, caṇḍāle ca ṭhapāpayi;
Tena kuddhālambakaṇṇā, sabbe hutvāna ekato.
Rājānaṃ taṃ gahetvāna, rundhitvāna sake ghare;
Sayaṃ rajjaṃ vicāresuṃ, rañño devī tadā sakaṃ.
Puttaṃ candamukhasivaṃ, maṇḍayitvā kumārakaṃ;
Datvāna hatthe dhātīnaṃ, maṅgalahatthi santike.
Pesesi vatvā sandesaṃ, netvā taṃ dhātiyo tahiṃ;
Vadiṃsu devisandesaṃ, sabbaṃ maṅgala hatthino.
‘‘Ayaṃ te sādhino putto,
Sāmiko cārake ṭhito;
Arihi ghātato seso,
Tayā ghāto imassa tu.
Tvamenaṃ kira ghātehi, idaṃ devivaco’’iti;
Vatvā tu sayāpesuṃ, pādamūlamhi hatthino.
Dukkhito so ruditvāna, nāgo bhetvāna āḷakaṃ;
Pavisitvā mahāvatthuṃ, dvāraṃ pātiya thāmasā.
Rañño nisinnaṅgaṇamhi, ugghāṭetvā kavāṭakaṃ;
Nisīdāpiya taṃ khandhe, mahātitthamupāgami.
Nāvaṃ āro payitvāna, rājānaṃ tattha kuñjaro;
Pacchimo dadhitīrena, sayaṃ malaya māruhī.
Paratīre vasitvā so, tīṇivassāni khattiyo;
Balakāyaṃ gahetvāna, āgā nāvāti rohaṇaṃ.
Titthe sakkharasobbhamhi, otaritvāna bhūpati;
Akāsi rohaṇe tattha, mahantaṃ balasaṅgahaṃ.
Rañño maṅgalahatthiso, dakkhiṇaṃ malayaṃ tato;
Rohaṇaṃye’vupāgañchi, tassa kammāni kātave.
Mahāpadumanāmassa, tattha jātakabhāṇino;
Tulādhāravhavāsissa, mahātherassa santike.
Kapijātakaṃ ¶ sutvāna, bodhisatte pasādavā;
Nāgamahāvihāraṃ so, jiyāmuttadhanussataṃ.
Katvā kāresi thūpañca, vaḍḍhāpesi yathāṭhitaṃ;
Tissavāpiñca kāresi, tathā duravhavāpikaṃ.
So gahetvā balaṃ rājā, yuddhāya abhinikkhami;
Taṃ sutvā lambakaṇṇā ca, yuddhāya abhisaṃyutā.
Papallakkhandhadvāramhi, khette hiṅkaravāpike;
Yuddhaṃ ubhinnaṃ vattittha, aññamaññavihesanaṃ.
Nāvākilantadehattā, posā sīdanti rājino;
Rājā nāmaṃ sāvayitvā, sayaṃ pāvisi tena so.
Tena bhītālambakaṇṇā, sayiṃsu udarena so;
Tesaṃ sīsāni chinditvā, ratanābhisamaṃkari.
Tikkhattumevantukate, karuṇāya mahīpati;
‘‘Amāretvā’va gaṇhātha, jīvaggāha’nti abruvi.
Tato vijitasaṅgāmo, puraṃ āgamma bhūpati;
Chattaṃ ussāpayitvāna tissavāpi chaṇaṃ agā.
Jalakīḷāya uggantvā, sumaṇḍitapasādhito;
Attano sirisampattiṃ, disvā tassantarāyike.
Lambakaṇṇe saritvāna, kuddho so yojayīrathe;
Yugaparamparā tesaṃ, purato pāvisī puraṃ.
Mahāvatthussa ummāre, ṭhatvā rājāṇapesi so;
‘‘Imesaṃ sīsamummāre, asmiṃ chindatha bho’’iti.
Goṇā eterathe yuttā, tava honti rathesabha;
Siṅgaṃkhurañca etesaṃ, chedāpayata bho’’iti.
Mātuyā atha saññatto, sīsacchedaṃ nivāriya;
Nāsañca pādaṅguṭṭhañca, tesaṃ rājā achedayi.
Hatthivutthaṃ janapadaṃ, adā hatthissa khattiyo;
Hatthibhogo janapado, iti tenāsi nāmato.
Evaṃ anurādhapure, iḷānāgo mahīpati;
Chabbassāni anunāni, rajjaṃ kāresi khattiyo.
Iḷanāgaccaye ¶ tassa, putto candamukhosivo;
Aṭṭhavassaṃ sattamāsaṃ, rājā rajjamakārayi.
Maṇikāragāme vāpi, kārāpetvā mahīpati;
Issarasamaṇavhassa, vihārassa adāsi so.
Tassa rañño mahesī ca, saṅgāme pattimattano;
Tassevā’dā vihārassa, damiḷadevīti vissutā.
Taṃ tissavāpī kīḷāya, hantvā candamukhaṃ sivaṃ;
Yasaḷālakatisso’ti, vissuto taṅkaniṭṭhako.
Anurādhapure ramme, laṅkābhuvadane subhe;
Sattavassānaṭṭhamāse, rājā rajjamakārayi.
Dovirikassa dattassa, puttho dovāriko sayaṃ;
Rañño sadisarūpena, ahosi subhanāmavā.
Subhaṃ balatthaṃ taṃ rājā, rājabhūsāya bhūsiya;
Nisidāpiya pallaṅke, hāsatthaṃ yasaḷālako.
Sīsacoḷaṃ balatthassa, sasīse paṭimuñciya;
Yaṭṭhiṃ gahetvā hatthena, dvāramūle ṭhito sayaṃ.
Vandantesu amaccesu, nisinnaṃ āsanamhi taṃ;
Rājā hasati evaṃ so, kurute antarantarā.
‘‘Balattho ekadivasaṃ, rājānaṃ hasamānakaṃ;
Ayaṃ balattho kasmā me, sammukhāhasatī’’ti so.
Mārāpayitvā rājānaṃ, balattho so subho idha;
Rajjaṃ kāresi chabbassaṃ, subharājāti vissuto.
Dvisu mahāvihāresu, subharājā manoramaṃ;
Pariveṇapantiṃ subha-nāmakaṃyeva kārayi.
Uruvelasamīpamhi, tathā vellivihārakaṃ;
Puratthime ekadvāraṃ, gaṅgante nandigāmakaṃ.
Lambakaṇṇasuto ¶ eko, uttarapassavāsiko;
Senāpatimupaṭṭhāsi, vasabho nāma mātulaṃ.
Hessati vasabho nāma, rājā’ti sutiyāsadā;
Ghāteti rājādīpamhi, sabbe vasabhanāmake.
‘‘Rañño dassāma vasataṃ, ima’’nti bhariyāya so;
Senāpatimantayitvā, pāto rājakulaṃ agā.
Gacchato tena sahasā, tambulaṃ cuṇṇavajjitaṃ;
Hatthamhi vasabhassā’dā, taṃ sādhu parirakkhituṃ.
Rājagehassa dvāramhi, tambulaṃ cuṇṇavajjitaṃ;
Senāpati udikkhitvā, taṃ cuṇṇatthaṃ visajjayi.
Senāpatissa bhariyā, cuṇṇatthaṃ vasabhaṃ gataṃ;
Vatvā rahassaṃ datvā ca, sahassaṃ taṃ palāpayi.
Mahāvihāraṭhānaṃ so, gantvāna vasabho pana;
Tattha therehi khiranna-vatthehi katasaṅgaho.
Tato paraṃ kuṭṭhino ca, rājabhāvāya nicchitaṃ;
Sutvāna vacanaṃhaṭṭho, ‘‘coro hessa’’nti nicchito.
Laddhasamatthapurise, gāmaghātaṃ tato paraṃ;
Karonto rohaṇaṃ gantvā, kapallapuvopadesato.
Kamena raṭṭhaṃ kaṇhantho, sampattabalavāhano;
So rājā dvīhi vassehi, āgamma purasantikaṃ.
Subharājaṃ raṇe hantvā, vasabho so mahabbalo;
Ussāpayi purebhattaṃ, mātulo’pi raṇe pati.
Taṃ mātulassa sariraṃ, pubbabhūtopakārikaṃ;
Akāsi vasabho rājā, mahesiṃ mettanāmikaṃ.
Sohorapāṭhakaṃ pucchi, āyuppamāṇamattano;
‘‘Āha dvādasavassāni’’, rahoyevassa sopi ca.
Rahassaṃ rakkhaṇatthāya, sahassaṃ tassā dāpiya;
Saṅghaṃ so sannipātetvā, vanditvā pucchi bhūpati.
‘‘Siyānu ¶ bhante āyussa, vaḍḍhanakāraṇaṃ’’iti;
‘‘Atthī’’ti saṅgho ācikkhi, antarāyavimocanaṃ.
Parissāvanadānañca, āvāsadāna meva ca;
Gilānavattadānañca, dātabbaṃ manujādhipa.
‘‘Kātabbaṃ jiṇṇakāvāsa-paṭisaṅkharaṇaṃ tathā;
Pañcasīlasamādānaṃ, katvā taṃ sādhurakkhiyaṃ.
Uposathūpavāso ca, kattabbo’ posathe’’iti;
Rājā sādhūti gantvāna, tathā sabbaṃ makāsi so.
Tiṇṇaṃ tiṇṇañca vassānaṃ, accayena mahīpati;
Dīpamhi sabbasaṅghassa, ticīvaramadāpayi.
Anāgatānaṃ therānaṃ, pesayitvāna dāpayi;
Dvattiṃsāyahi ṭhānesu, dāpesi madhupāyasaṃ.
Catusaṭṭhiyā ca ṭhānesu, mahādānaṃtu missakaṃ;
Sahassavaṭṭi catusu, ṭhānesu ca jalāpayi.
Cetiyapabbate ceva, thūpārāme ca cetiye;
Mahāthūpe mahābodhi-ghare iti imesu hi.
Cittalakūṭe kāresi, dasathūpe manorame;
Dīpe’khilamhi āvāse, jiṇṇe ca paṭisaṅkhari.
Valliyeravihāre ca, therassa so pasīdiya;
Mahāvalligottaṃ nāma, vihārañca akārayi.
Kāresi anurārāmaṃ, mahāgāmassa santike;
Heḷigāmaṭṭhakarisa, sahassaṃ tassa dāpayi.
Mucelavihāraṃ kāretvā, so tissavaḍḍhamānake;
Āḷisārodakabhāgaṃ, vihārassa adāpayi.
Kalambatitthe thūpamhi, kāresiṭṭhikakañcukaṃ;
Kāresuposathā gāraṃ, vaṭṭitelattha massatu.
Sahassakarīsavāpiṃso ¶ , kārāpetvā adāsi ca;
Kāresuposathāgāraṃ, vihāre kumbhigallake.
Soye’vu posathāgāraṃ, issarasamaṇake idha;
Thūpārāmethūpagharaṃ, kārāpesi mahīpati.
Mahāvihāre pariveṇa, pantiṃ pacchimapekkhiniṃ;
Kāresi ca catusālañca, jiṇṇakaṃ paṭisaṅkhari.
Catubuddhapaṭimārammaṃ, paṭimānaṃgharaṃtathā;
Mahābodhiṅgaṇe ramme, rājā soyeva kārayi.
Tassa rañño mahesī sā, vuttanāmā manoramaṃ;
Thūpaṃ thūpagharañceva, rammaṃ tatheva kārayi.
Thūpārāme thūpagharaṃ, niṭṭhāpetvā mahīpati;
Tassa niṭṭhāpitamahe, mahādānamadāsi ca.
Yuttānaṃ buddhavacane, bhikkhūnaṃ paccayampi ca;
Bhikkhūnaṃ dhammakathikānaṃ, sappiphāṇitameva ca.
Nagarassa catudvāre, kapaṇavaṭṭañca dāpayi;
Gilānānañca bhikkhūnaṃ, gilānavaṭṭameva ca.
Mayettiṃ rājuppalavāpiṃ, vahakolambagāmakaṃ;
Mahānika vittavāpiṃ, mahārāmotti meva ca.
Kehālaṃ kāḷivāpiñca, cambuṭṭhiṃ vātamaṅganaṃ;
Abhivaḍḍhamānakañca, iccekādasa vāpiyo.
Dvādasa mātikā ceva, subhikkhatthamakārayi;
Guttattha purapākāraṃ, ceva muccamakārayi.
Gopurañca catudvāre, mahāvatthuñca kārayi;
Saraṃ kāresi uyyāne, haṃsetatthavisajjayi.
Pure bahū pokkharaṇī, kārāpetvā tahiṃ tahiṃ;
Ummaggena jalaṃ tattha, pavesesi mahīpati.
Evaṃ ¶ nānāvidhaṃ puññaṃ, katvā vasabhabhūpati;
Hatantarāyo so hutvā, puññakamme sadādaro.
Catuttāsīsavassāni, pure rajjamakārayi;
Catuttālīsavesākha, pūjā yo ca akārayi.
Subharājā dharanto so, attano ekadhītaraṃ;
Vasabhena bhayāsaṃkī, appesi’ṭhika vaḍḍhakiṃ.
Attano kambalañceva, rājā bhaṇḍāni ca’ppayi;
Vasabhena hate tasmiṃ, tamādāsiṭṭhavaḍḍhakī.
Dhītiṭhāne ṭhapetvāna, vaḍḍheti attano ghare;
Sakammaṃ karato tassa, bhattaṃ āhari dārikā.
Sā nirodhasamāpannaṃ, tadambapuppha gumbake;
Sattame divase disvā, bhattaṃ medhāvīnī adā.
Puna bhattaṃ randhayitvā, pituno bhattamāhari;
Papañcakāraṇaṃ puṭṭhā, tamatthaṃ pituno vadi.
Tuṭṭho punappunañce’so, bhattaṃ therassa dāpayi;
Vissattho’nāgataṃ disvā, thero āha kumārikaṃ.
‘‘Tavaissariyejāte, imaṃ ṭhānaṃ kumārike;
Sareyyāsī’ti thero tu, tadā ca parinibbuto.
Sake so vasabho rājā, vayappattamhi puttake;
Vaṅkanāsikatissamhi, kaññaṃtassānurūpikaṃ.
Gavesāpesi purisā, taṃ disvāna kumārikaṃ;
Iṭṭhakavaḍḍhakīgāme, itthilakkhaṇa kovidā.
Rañño nivedayuṃ rājā, tamāṇāpetumārabhi;
Tassāha rājadhītattaṃ, iṭṭhakavaḍḍhakī tadā.
Subharañño tu dhītattaṃ, kambalādīhi ñāpayi;
Rājā tuṭṭho sutassā’dā, taṃ sādhu katamaṅgalaṃ.
Vasabhassaccaye putto, vaṅkanāsika tissako;
Anurādhapure rajjaṃ, tīṇi vassāni kārayi.
So ¶ goṇanadiyā tīre, mahāmaṅgalanāmakaṃ;
Vihāraṃ kārayi rājā, vaṅkanāsikatissako.
Mahāmattā tu devī sā, sarantī therabhāsitaṃ;
Vihārakāraṇatthāya, akāsi dhanasañcayaṃ.
Vaṅkanāsikatissassa, accaye kārayī suto;
Rajjaṃ bāvīsavassāni, gajjabāhukagāmaṇi.
Sutvā so mātuvacanaṃ, mātudatthāya kārayi;
Kadambapupphaṭhānamhi, rājamātuvihārakaṃ.
Mātā satasahassaṃ sā, bhūmiatthoya paṇḍitā;
Adā mahāvihārassa, vihārañca akāra yi.
Sayameva akāresi, tattha thūpaṃ silāmayaṃ;
Saṅghabhogañca pādāsi, kiṇitvāna tato tato.
Abhayuttara mahāthūpaṃ, vaḍḍhāpetvā citāpayi;
Catudvāre ca tattheva, ādimukhamakārayi.
Gāmaṇitissavāpiṃ so, kārāpetvā mahīpati;
Abhayagiri vihārassa, pākavaṭṭāya’dāsi ca.
Maricavaṭṭikathūpamhi, kañcukañca akārayi;
Kiṇitvā satasahassena, saṅghabhogamadāsi ca.
Kāresi pacchime vasse, vihāraṃ rāmakavhayaṃ;
Mahejasanasālañca, nagaramhi akārayi.
Gajabāhussaccayena, sasuro tassa rājino;
Rajjaṃ mahallako nāgo, chabbassāni akārayi.
Puratthime pejalakaṃ, dakkhiṇe koṭi pabbataṃ;
Pacchime dakapāsāṇe, nāgadīpe sālipabbataṃ.
Bījagāme tanaveḷiṃ, rohaṇe janapade pana;
Tobbalanāgapabbatañca, antoṭṭhe girihālikaṃ.
Ete ¶ satta vihāre so, mahallanāgabhūpati;
Parittenapi kālena, kārāpesi mahāmatī.
Evaṃ asārehi dhanehi sāraṃ,
Puññāni katvāna bahūni paññā;
Ādenti bālā pana kāma hetu,
Bahūni pāpāni karontā mohā’ti.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Dvādasa rājako nāma
Pañcatiṃsatimo paricchedo.
Chattiṃsatima pariccheda
Tayodasa rājako
Mahallanāgaccayena ¶ , putto bhātikatissako;
Catuvīsativassāni, laṃkārajjamakārayi.
Mahāvihāre pākāraṃ, kārāpesi samantato;
Gavaratissavihāraṃ, so kārayitvā mahīpati.
Mahāgāmaṇikaṃ vāpiṃ, vihārassa’ssa’dāsi ca;
Vihārañca akāresi, bhātiyatissa nāmakaṃ.
Kāresuposathāgāraṃ, thūpārāme manorame;
Randhakaṇḍakavāpiñca, kārāpesi mahīpati.
Sattesu muducittoso, saṅghamhi tibbagāravo;
Ubhatosaṅghe mahīpālo, mahādānaṃ pavattayi.
Bhātikatissaccayena, tassa kaniṭṭhatissako;
Aṭṭhavīsasamārajjaṃ, laṃkādīpe akārayi.
Bhūtārāma ¶ mahānāga, therasmiṃ so pasīdiya;
Kāresi ratanapāsādaṃ, abhayagirimhi sādhukaṃ.
Abhayagirimhi pākāraṃ, mahāpariveṇameva ca;
Kāresi maṇisomavhe, mahāpariveṇameva ca.
Tattheva cetiyagharaṃ, ambatthale tatheva ca;
Kāresi paṭisaṅkhāraṃ, nāgadīpe ghare pana.
Mahāvihārasīmaṃso, madditvā tattha kārayi;
Kukkuṭagiri pariveṇa, pantiṃ sakkacca bhūpati.
Mahāvihāre kāresi, dvādasa manujādhipo;
Mahācaturassapāsāde, dassaneyyemanorame.
Dakkhiṇavihāra thūpamhi, kañcukañca akārayi;
Bhattasālaṃ mahāmegha, vanāsimañca maddiya.
Mahāvihārapākāraṃ, passato apanīyaso;
Maggaṃ dakkhiṇavihāra, gāmiñcāpi akārayi.
Bhūtārāma vihārañca, rāmagoṇakameva ca;
Tatheva nandatissassa, ārāmañca akārayi.
Pācinato anuḷātissa, pabbataṃ gaṅgarājiyaṃ;
Niyelatissārāmañca, piḷa piṭṭhi vihārakaṃ.
Rājamahāvihārañca, kāresi manujādhipo;
Soyeva tīsu ṭhānesu, kāresu’posathālayaṃ.
Kalyāṇīka vihāre ca, maṇḍalagirike tathā;
Dubbalavāpitissavhe, vihāresu imesu hi.
Kaniṭṭhatissaccayena, tassa putto akārayi;
Rajjaṃ dveyeva vassāni, cūḷanāgoti vissuto.
Cūḷanāgakaniṭṭhotu, rājāghātiya bhātikaṃ;
Ekavassaṃ kuḍḍanāgo, rajjaṃ laṃkāya kārayi.
Mahāpeḷañca vaḍḍhesi, ekanāḷikachātake;
Bhikkhusatānaṃ pañcannaṃ, abbhocchinnaṃ mahīpati.
Kuḍḍanāgassa ¶ rañño tu, devīyā bhātuko tadā;
Senāpati sirināgo, coro hutvāna rājino.
Balavāhana sampanno, āgamma nagarantikaṃ;
Rājabalena yujjhanto, kuḍḍanāgaṃ mahīpatiṃ.
Palāpetvā laddhajayo, anurādha pure vare;
Laṃkārajjamakāresi, vassānekūnavīsati.
Mahāthūpavare chattaṃ, kārāpetvāna bhūpati;
Suvaṇṇakammaṃ kāresi, dassaneyyaṃ manoramaṃ.
Kāresi lohapāsādaṃ, saṃkhittaṃ pañcabhūmakaṃ;
Mahābodhi catudvāre, sopānaṃ punakārayi.
Kāretvā chattapāsādaṃ, mahe pūjamakārayi;
Kulambaṇañca dīpasmiṃ, vissajjesi dayāparo.
Sirināgaccaye tassa, putto tisso akārayi;
Rajjaṃ dvāvīsavassāni, dhammavohāra kovido.
Ṭhapesi so hi vohāraṃ, hiṃsā muttaṃ yatoidha;
Vohāraka tissarājā, iti nāmaṃ tato ahu.
Kambugāmakavāsissa, devattherassa santike;
Dhammaṃ sutvā paṭikammaṃ, pañcāvāse akārayi.
Mahātissassa therassa, anurā rāmavāsino;
Pasanno mucelapaṭṭane, dāna vaṭṭamakārayi.
Tissarāja maṇḍapañca, mahāvihāradvayepi so;
Mahābodhighare pāci, loharūpaddhayampi ca.
Sattapaṇṇikapāsādaṃ, kāretvā sukhavāsakaṃ;
Māse māse sahassaṃ so, mahāvihārassa dāpayi.
Abhayagirivihāre, dakkhiṇamūlasavhaye;
Maricavaṭṭi vihāramhi, kulālitissasavhaye.
Mahiyaṅgaṇa vihāramhi, mahāgāmakasavhaye;
Mahānāgatissavhamhi, tathā kalyāṇīkavhaye.
Iti ¶ aṭṭhasu thūpesu, chattakammamakārayi;
Mūkanāgasenāpati, vihāre dakkhiṇe tathā.
Marica vaṭṭi vihāramhi, puttabhāgavhaye tathā;
Issarasamaṇavhamhi, tissavhe nāgadīpake.
Iti chasu vihāresu, pākārañca akārayi;
Kāresu’ posathāgāraṃ, anurārāmasavhaye.
Ariyavaṃsakathāṭhāne, laṃkādīpekhilepi ca;
Dāna vaṭṭaṃ ṭhapāpesi, saddhamme gāravena so.
Tiṇī satasahassāni, datvāna manujādhipo;
Iṇato sayike bhikkhū, mocesi sāsanappiyo.
Mahā vesākha pūjaṃ so, kāretvā dīpavāsinaṃ;
Sabbe saṃyeva bhikkhūnaṃ, ticīvaramadāpayi.
Vetullavādaṃ madditvā, kāretvā pāpaniggahaṃ;
Kapilena amaccena, sāsanaṃ jotayīca so.
Vissuto’bhayanāgo’ti, kaniṭṭho tassarājino;
Deviyā tassa saṃsaṭṭho, ñāto bhīto sabhātarā.
Palāyitvā hallatitthaṃ, gantvāna sahasevako;
Kuddho viya mātulassa, hatthapādañca chedayi.
Rājino raṭṭhatedatthaṃ, ṭhapetvāna idheva taṃ;
Sunakhopamaṃ dassayitvā, gahetvā’ti siniddhake.
Tattheva nāvaṃ āruyha, paratīramagāsayaṃ;
Subhavo mātulo tu, upagamma mahīpati.
Suhado viya hutvāna, tasmiṃ raṭṭhamabhindiso;
Abhayo taṃ jānanatthaṃ, dūtaṃ idha visajjayi.
Taṃ disvā pūgarukkhaṃ so, samantā kuntanāḷiyā;
Paribbhamanto madditvā, katvā dubbalamūlakaṃ.
Bāhunāyeva pātetvā, tajjetvā taṃ palāpayi;
Dūto gantvā abhayassa, taṃ pavattiṃ pavedayi.
Ñatvā’bhayo ¶ taṃ damiḷe, ādāya basuke tato;
Nagarantikamāgañchi, bhātarā saha yujjhituṃ.
Taṃ ñatvāna palāyitvā, assamāruyhadeviyā;
Malayaṃ āgamā rājā, taṃkaniṭṭho’nu bandhiya.
Rājānaṃ malaye hantvā, devīmādāya āgato;
Kāresi nagare rajjaṃ, aṭṭhavassāni bhūpati.
Pāsāṇavediṃ kāresi, mahābodhisamantato;
Lohapāsādaṅgaṇamhi, rājā maṇḍapameva ca.
Dvihi satasahassehi, nekavatthāni bhāgiya;
Dīpamhi bhikkhusaṅghassa, vatthadānamadāsi so.
Abhayassa’ccaye bhātu, tassassa tassa atrajo;
Dvevassāni sirināgo, laṃkārajja makārayi.
Paṭisaṅkhariya pākāraṃ, mahābodhisamantato;
Mahābodhigharasseva, soyeva vālikātale.
Mūcelarukkhaparato, haṃsavaṭṭaṃ manoramaṃ;
Mahantaṃ maṇḍapañceva, kārāpesi mahīpati.
Vijayakumārako nāma, sirināgassa atrajo;
Pituno accaye rajjaṃ, ekavassamakārayi.
Lambakaṇṇā tayo āsuṃ, sahātā mahiyaṅgaṇe;
Saṅghatisso saṅghabodhi, tatiyo goṭṭhakābhayo.
Te tissavāpimariyāda-gato andho vicakkhaṇo;
Rājupaṭṭhānamāyante, padasaddena abravi.
‘‘Pathavīsāmino ete, tayo vahatibhū’iti;
Taṃ sutvā abhayo pacchā, yanto pucchi punāhaso.
Tassa vaṃso ṭhassatīti,
Puna pucchitameva so;
‘‘Pacchimassā’’ti so āha,
Taṃ sutvā dvīhisoagā.
Te ¶ puraṃ pavisitvāna, tayo rañño’ti vallabho;
Rājakiccāni sādhentā, vasantā rājasantike.
Hantvā vijayarājānaṃ, rājagehamhi ekato;
Senāpatiṃsaṅghatissaṃ, duverajje’bhisecayuṃ.
Evaṃ so abhisittova, anurādhapuruttame;
Rajjaṃ cattāri vassāni, saṅghatisso akārayi.
Mahāthūpamhi chattañca, hemakammañca kārayi;
Visuṃ satasahassagghe, caturo ca mahāmaṇi.
Majjhe catunnaṃ sūriyānaṃ, ṭhapāpesi mahīpati;
Thūpassa muddhani tathā-nagghavajiracumbaṭaṃ.
So chattamahapūjāya, saṅghassa manujādhipo;
Cattālīsasahassassa, cha cīvaramadāpayi.
Taṃ mahādevatherena, dāmagallaka vāsino;
Desitaṃ khandhake suttaṃ, yāgānisaṃsa dīpanaṃ.
Sutvā pasanno saṅghassa, yāgudānamadāpayi;
Nagarassa catudvāre, sakkaccañceva sādhu ca.
So antarantare rājā, jambupakkāni khādituṃ;
Sahorodho sahāmacco, agāpācina dīpakaṃ.
Upaddutaṃ’ssa gamane, manussā pāci vāsino;
Visaṃ phalesu yo jesuṃ, rājabhojjāya jambuyā.
Khāditvā jambupakkāni, tāni tattheva so mato;
Senāpati saṅghadhabādhīṃ-bhayo rajje’bhisecayi.
Rājāsiri saṅgha bodhi, vissuto pañcasīlavā;
Anurādhapure rajjaṃ, duve vassāni kārayi.
Mahāvihāre kāresi, salākaggaṃ manoramaṃ;
Tadādīpe manusseso, ñatvā dubbuṭṭhupaddute.
Karuṇāya kampitamano, mahāthūpaṅgaṇe sayaṃ;
Nipajji bhūmiyaṃ rājā, katvāna iti nicchayaṃ.
‘‘Pavassitvāna ¶ devena, jalenupalāvite mayi;
Naheva vuṭṭhahissāmi, maramānopahaṃ idha’’.
Evaṃ nipanne bhūminde, devo pāvassi tāvade;
Laṃkādīpamhi sakale, piṇayanto mahāmahiṃ.
Tathāpi nuṭṭhahatiso, apilāpanato jale;
Āvariṃsu tato’maccā, jalaniggamanāḷiyo.
Tato jalamhi pilavaṃ, rājā vuṭṭhāsi dhammiko;
Karuṇāyanudi evaṃ, dīpe dubbuṭṭhikābhayaṃ.
Corātahiṃ tahiṃ jātā, iti sutvāna bhūpati;
Core āṇāpayitvāna, rahassena palāpīya.
Āṇāpetvā rahassena, matānaṃ so kalevaraṃ;
Aggīhi uttāsetvāna, hanitaṃ corupaddavaṃ.
Eko yakkho idhāgamma, rattakkho iti vissuto;
Karoti rattāna’kkhīti, manussānaṃ tahiṃ tahiṃ.
Aññamaññamapekkhitvā, bhāyitvā rattanettataṃ;
Narāmaranti te yakkho, sobhakkhesi asaṅkito.
Rājā upaddavaṃ tesaṃ, sutvā santattamānaso;
Eko’pavāsa gabbhamhi, hutvā aṭṭhaṅguposathi.
‘‘Apassitvāna taṃ yakkhaṃ, na cuṭṭhāmī’’ti so sayi;
Tassa so dhammatejena, agā yakkho tadantikaṃ.
Tena ‘‘kosī’’ti puṭṭho ca, so ‘‘aha’’nti pavedayi;
‘‘Kasmā pajaṃ me bhakkhesi, mā khāda’’iti sobravi.
‘‘Ekasmiṃ me janapade, nare dehī’’ti sobravi;
‘‘Na sakkā iti vutte so, kamenekaṃti abravi.
‘‘Aññaṃ na sakkā dātuṃ me, maṃ khāda’’ iti sobravi;
‘‘Na sakkā’’iti taṃ yāci, gāme gāme baliñca so.
Sādhūti vatvā bhūmindo, dipampi sakalepi ca;
Gāmavare nivesetvā, baliṃtassa adāpayi.
Mahāsattena ¶ teneva, sabbabhūtānukampinā;
Mahārogabhayaṃ jātaṃ, dīpadīpena nāsitaṃ.
So bhaṇḍāgāriko rañño,
Amacco goṭṭhatābhayo;
Cero hutvā uttarato,
Nagaraṃ samupāgami.
Parissāvanamādāya, rājā dakkhiṇadvārato;
Parahiṃsamarocento, ekakova palāyi so.
Puṭabhattaṃ gahetvāna, gacchanto purito pathi;
Bhattabhogāyarājānaṃ, nibandhittha punappunaṃ.
Jalaṃ parissāvayitvā, bhuñjitvāna dayāluko;
Tassevaṃ’nuggahaṃ kātuṃ, idaṃ vacanamabruvi.
‘‘Saṅghabodhi ahaṃ rājā, gahetvā mamabho sīraṃ;
Goṭṭhābhayassa dassehi, bahuṃ dassati te dhanaṃ.
Na icchito tathākātuṃ, tassatthāya mahīpati;
Nisinnoyeva amari, so sīsaṃ tassa ādiya.
Goṭṭhābhayassa dassesi, sotu vimhitamānaso;
Datvā tassa dhanaṃ rañño, sakkāraṃ sādhukārayi.
Evaṃ goṭṭhābhayo eso, meghavaṇṇābhayo’ti ca;
Vissuto terasa samā, laṃkārajjamakārayi.
Mahāvatthuṃ kārayitvā, vatthudvāramhi maṇḍapaṃ;
Kārayitvā maṇḍayitvā, so bhikkhu tattha saṅghato.
Aṭṭhuttarasahassāni, nisīdetvā dine dine;
Yāgukhajjaka bhojjehi, sādūhi vividhehi ca.
Sacīvarehi kappetvā, mahādānaṃ pavattayi;
Ekavīsadinā nevaṃ, nibaddhañcassa kārayi.
Mahāvihāre kāresi, silāmaṇḍapa muttamaṃ;
Lohapāsādathambhe ca, parivattiya ṭhāpayi.
Mahābodhi ¶ silāvediṃ, uttaradvāratoraṇaṃ;
Patiṭṭhāpesi thambhe ca, cakukaṇṇe sacakkake.
Tisso sīlāpaṭimāyo, tīsu dvāresu kārayi;
Ṭhapāpesi ca pallaṅkaṃ, dakkhiṇamhi silāmayaṃ.
Padhānabhūmiṃ kāresi, mahāvihārapacchato;
Dīpamhi jiṇṇakāvāsaṃ, sabbañca paṭisaṅkhari.
Thūpārāme thūpagharaṃ, therambatthalake tathā;
Ārāme maṇisomavhe, paṭisaṅkhārayi ca so.
Thūpārāme maṇisomā-rāme maricavaṭṭake;
Dakkhiṇavha vihāre ca, uposathagharāni ca.
Meghavaṇṇābhayavhañca, navavihāramakārayi;
Vihāramahapūjāyaṃ, piṇḍetvā dīpavāsīnaṃ.
Tiṃsabhikkhusahassānaṃ, chacīvaramadāsi ca;
Mahāvesākhapūjañca, tadā evaṃ akārayi.
Anuvassañca saṅghassa, chacīvaramadāmayi;
Pāpakānaṃ niggahena, sodhento sāsanaṃ tu so.
Vetullavādino bhikkhū, abhayagirinivāsino;
Gāhayitvāsaṭṭhimatte, jinasāsanakaṇṭake.
Katvāna niggahaṃ tesaṃ, paratire khipāpayi;
Tattha khittassa therassa, nissito bhikkhucoḷiko.
Saṅghamitto’tināmena, bhūtivijjādikovido;
Mahāvihāre bhikkhunaṃ, kujjhitvāna idhagamā.
Thūpārāme sannipātaṃ, pavisitvā asaññato;
Saṅghapālassa pariveṇa, vāsittherassa tattha so.
Goṭṭhāsayassa therassa, mātulassa’ssa rājino;
Rañño nāmenā‘‘lapanto, vacanaṃ paṭibāhiya.
Rañño kulūpago āsi, rājā tasmiṃ pasīdiya;
Jeṭṭhaputtaṃ jeṭṭhatissaṃ, mahāsenaṃ kaniṭṭhakaṃ.
Appesi ¶ tassa bhikkhussa, so saṅgaṇhi dutiyakaṃ;
Upanandhi tasmiṃ bhikkhusmiṃ, jeṭṭhatisso kumārako.
Pituno accaye jeṭṭha, sisso rājāahosiso;
Pitu sārīra sakkāre, niggantuṃ nicchamānake.
Duṭṭhāmacce niggahetuṃ, sayaṃ nikkhamma bhūpati;
Kaniṭṭhaṃ purato katvā, pitukāyaṃ anantaraṃ.
Tato amacce katvāna, sayaṃ hutvāna pacchato;
Kaniṭṭhe pitukāye ca, nikkhante tadanantaraṃ.
Dvāraṃ saṃvarayitvāna, duṭṭhamacce nighātiya;
Sūle appesi pituno, citakāyasamantato.
Tena’ssa kammunā nāmaṃ, kakkhalopapadaṃahu;
Saṅghamittotu so bhikkhu, bhīto tasmiṃ narādhipā.
Tassābhisekasamakālaṃ, mahāsenena mantiya;
Tassābhisekaṃ pekkhanto, paratīraṃ gato ito.
Pitarā so vippakataṃ, lohapāsāda muttamaṃ;
Koṭidhanaṃ agghanakaṃ, kāresi sattabhūmakaṃ.
Saṭṭhisatasahassagghaṃ, pūjayitvā maṇiṃtahiṃ;
Kāresi jeṭṭhatissotaṃ, maṇipāsādanāmakaṃ.
Maṇi duve mahagghe ca, mahāthūpe apūjayi;
Mahābodhighare tīṇi, toraṇāni ca kārayi.
Kārayitvā vihāraṃ so, pācinatissa pabbataṃ;
Pañcavāsesu saṅghassa, adāsi puthuvī pati.
Devānaṃpiyatissena, so patiṭṭhāpitaṃ purā;
Thūpārāme urusilā, paṭimaṃ cārudassanaṃ.
Netvāna thūpārāmavhaṃ, jeṭṭhatisso mahīpahi;
Patiṭṭhāpesi ārāme, pācinatissa pabbate.
Kāḷamattikavāpiṃso, adācetiya pabbate;
Vihāra pāsāda mahaṃ, mahāvesākhameva ca.
Katvā ¶ tiṃsa sahassassa, saṅghassa’dā chacīvaraṃ;
Āḷambagāmavāpiṃso, jeṭṭhatisso akārayi.
Evaṃ so vividhaṃ puññaṃ, pāsādakaraṇādikaṃ;
Kārento dasavassāni, rājā rajjamakārayi.
Iti bahuvidha puñña hetu bhūtā,
Narapatitā bahupāpahetu cāti;
Madhuramiva visenamissamannaṃ,
Sujanamano bhajate na taṃ kadāpi.
Sujanappasāda saṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Tayodasarājakonāma
Chattiṃsatimo paricchedo.
Sattatiṃsatima pariccheda
Pañcarājako
Jeṭṭhatissaccaye tassa, mahāseno kaniṭṭhako;
Sattavīsativassāni, rājā rajjamakārayi.
Tassa rajjābhisekaṃ taṃ,
Kāretuṃ paratīrato;
So saṅghamittatthero tu,
Kālaṃ ñatvā idhāgato.
Tassābhisekaṃ kāretvā, aññaṃ kiccañcanekadhā;
Mahāvihāra viddhaṃsaṃ, kātukāmo asaññato.
Avinayavādino ete, mahāvihāravāsino;
Vinayavādī mayaṃ rāja, iti gāhiya bhūpabhiṃ.
Mahāvihāravāsissa ¶ , āhāraṃ deti bhikkhuno;
Yo so sataṃ daṇḍiyo’ti, raññā daṇḍaṃ ṭhapāpayi.
Upaddutā tehi bhikkhū, mahāvihāravāsino;
Mahāvihāraṃ chaḍḍetvā, malayaṃ rohaṇaṃ aguṃ.
Tena mahāvihāro’yaṃ, navavassāni chaḍḍito;
Mahāvihāravāsīhi, bhikkhūhi āsi suññako.
‘‘Hoti assāmikaṃ vatthu, putuvisāmino’’iti;
Rājānaṃ saññāpetvā so, thero dummati dummatiṃ.
Mahāvihāraṃ nāsetuṃ, laddhānumati rājato;
Tathā kātuṃ manusse so, yojesi duṭṭhamānaso.
Saṅghamittassa therassa, sevako rājavallabho;
Soṇāmacco dāraṇo ca, bhikkhavo ca alajjino.
Bhinditvā lohapāsādaṃ, sattabhūmaka muttamaṃ;
Ghare nānappakāre ca, ito’bhayagiriṃ nayuṃ.
Mahāvihārā nītehi, pāsādehi bahūhi ca;
Abhayagirivihāroyaṃ, bahupāsādako ahu.
Saṅghamittaṃ pāpamittaṃ, theraṃ soṇañca sevakaṃ;
Āgamma subahuṃ pāpaṃ, akāsi so mahīpati.
Mahāsilāpaṭimaṃ so, pācinatissapabbatā;
Ānetvā’bhayagirimhi, patiṭṭhāpesi bhūpati.
Paṭimāgharaṃ bodhigharaṃ, dhātusālaṃ manoramaṃ;
Catusālañca kāresī, saṅkharī kukkuṭavhayaṃ.
Saṅghamittena therena, tena dāruṇakammunā;
Vihāro so’bhayagiri, dassaneyyo ahu tadā.
Meghavaṇṇābhayo nāma, rañño sabbattha sākhako;
Sakhā amacco kujjhitvā, mahāvihāranāsane.
Coro hutvāna malayaṃ, gantvā laddhamahabbalo;
Khandhāvāraṃ nivesesi, duratissakavāpiyaṃ.
Tatrā’gataṃ ¶ taṃ sutvā, sahāyaṃ so mahīpati;
Yuddhāha paccuggantvāna, khandhāvāraṃ nivesayi.
Sādhuṃ pānañca maṃsañca, labhitvā malayāgataṃ;
‘‘Na sevissaṃ sahāyena, vinā raññā’’ti cintiya.
Ādāya taṃ sayaṃyeva, rattiṃ nikkhamma ekako;
Rañño santikamāgamma, tamatthaṃ paṭivedayi.
Tenā’bhataṃ tena saha, vissattho paribhuñjiya;
‘‘Kasmā coro ahu me tvaṃ, ‘‘iti rājā apucchitaṃ.
‘‘Tayā mahāvihārassa, nāsitattā’’ti abruvi;
‘‘Vihāraṃ vāsayissāmi, khemametaṃ mamaccayaṃ.
Iccheva mabravī rājā, rājānaṃ so khamāpayi;
Tena saññāpito rājā, nagaraṃyeva āgami.
Rājānaṃ saññapetvā so, meghavaṇṇābhayo pana;
Raññā saha na āgañchi, dabbasambhārakāraṇā.
Valabhā bhariyā rañño, ekaṃ lekhakadhītikā;
Mahāvihāranāsamhi, dukkhitaṃ taṃ vināsakaṃ.
Theraṃ mārāpayi kuddhā, saṃgahetvāna vaḍḍhakiṃ;
Thūpārāmaṃ vināsetuṃ, āgataṃ duṭṭhamānasaṃ.
Mārāpetvā saṅghamitta-ttheraṃ dāruṇakārakaṃ;
Soṇāmaccadāraṇañca, ghātayiṃsu asaññakā.
Ānetvā dabbasambhāraṃ, meghavaṇṇābhayo tu so;
Mahāvihārenekāni, pariveṇāni kārayi.
Abhayenabhayo tasmiṃ, vūpasante tu bhikkhavo;
Mahāvihāraṃ vāsesuṃ, āgantvāna tato tato.
Rājā mahābodhighare, pacchimāya disāya tu;
Kāretvā loharūpāni, ṭhapāpesi duve tu so.
Dakkhiṇārāmavāsimhi, kuhake jimhamānase;
Pasīditvā pāpamitte, tissatthere asaññate.
Mahāvihārasīmante ¶ , uyyāne jotināmake;
Jetavanavihāraṃ so, vārayantopi kārayi.
Tato sīmaṃ samugghātuṃ, bhikkhusaṅghamayāciso;
Adātukāmā taṃ bhikkhū, vihāramhā apakkamuṃ.
Idha sīmāsamugghātaṃ, parehi kariyamānakaṃ;
Kopetuṃ bhikkhavo keci, nilīyiṃsu tahiṃ tahiṃ.
Mahāvihāro navamāse, evaṃ bhikkhūhi vajjito;
‘‘Samugghātaṃ karimhā’’ti-pare bhikkhū amaññisuṃ.
Tato sīmāsamugghāte, byāpāre pariniṭṭhite;
Mahāvihāraṃ vāsesuṃ, idhāgantvāna bhikkhavo.
Tassa vihāragāhissa, tissattherassa codanā;
Antimavatthunā āsi, bhūtatthaṃ saṅghamajjhagā.
Vinicchiya mahāmacco, tathā dhammikasammato;
Uppabbājesi dhammena, taṃ anicchāya rājino.
Soyeva rājā kāresi, vihāraṃ maṇihīrakaṃ;
Tayo vihāre kāresi, devālayaṃ vināsiya.
Gokaṇṇaṃ erakāpillaṃ, kalandabrāhmaṇagāmake;
Migagāmavihārañca, gaṅgasenakapabbataṃ.
Pacchimāya disāyātha, dhātusenañca pabbataṃ;
Rājā mahāvihārañca, kokavātamhi kārayi.
Rūpārammavihārañca, cūḷaviṭṭañca kārayi;
Uttarābhayasavhe ca, duve bhikkhūnupassaye.
Kālaveḷakayakkhassa, ṭhāne thūpañca kārayi;
Dīpamhi jiṇṇakāvāse, bahū ca paṭisaṅkhari.
Saṅghattherasahassassa, sahassagghamadāsi so;
Theradānañca sabbesaṃ, anuvassañca cīvaraṃ.
Annapānādidānassa, paricchedo na vijjati;
Subhikkhatthāya kāresi, so’va soḷasa vāpiyo.
Maṇihīramahāvāpiṃ ¶ , jalluraṃ khāṇunāmakaṃ;
Mahāmaṇiṃ kokavātaṃ, morakaparakavāpikaṃ.
Kubbāhakaṃ vāhakañca, rattamālakaṇḍakampi ca;
Tissavaḍḍhamānakañca, veḷaṅgaviṭṭhikampi ca.
Mahāgallacīravāpiṃ, mahādāragallakampi ca;
Kāḷapāsāṇavāpiñca, imā soḷasa vāpiyo.
Gaṅgāya pabbavavhaṃso, mahāmātiñca kārayi;
Evaṃ puññamapuññañca, subahuṃ so upācinīti.
Asādhusaṅgamenevaṃ, yāvajīvaṃ subhāsubhaṃ;
Katvā gato yathākammaṃ, so mahāsenabhūpati.
Tasmā asādhusaṃsaggaṃ, ārakā parivajjiya;
Ahiṃ vā’si visaṃ khippaṃ, kareyya’tthahitaṃ budho.
Ahu rājā sirimegha-vaṇṇo tassa suto tato;
Vandhātā viya lokassa, sabbasampattidāyako.
Mahāsenena pāpānaṃ, vasagena vināsite;
Mahāvihāre sabbepi, sannipātiya bhikkhavo.
Upasaṅkamma vanditvā, nisinno pucchi sādaro;
‘‘Pitarā saṅghamittassa, sahāyena vināsitaṃ.
Kiṃ kimevā’’ti āhaṃsu, bhikkhavo taṃ narissaraṃ;
‘‘Sīmāyugghāṭanaṃ kātuṃ, vāyamitvāpi te pitā.
Nāsakkhi antosīmāyaṃ, bhikkhūnaṃ vijjamānato;
Bhūmigabbhanilīnāhi, sattāsuṃ ettha bhikkhavo.
Amacco soṇāmacco ca, saṅghamitto ca pāpiyo;
Rājānaṃ saññāpetvāna, apuññaṃ tena kārayuṃ.
Bhinditvā lohapāsādaṃ, sattabhūmakamuttamaṃ;
Ghare nānappakāre ca, ito’bhayagiriṃ nayuṃ.
Māsake catubuddhehi, nivutthe cetiyaṅgaṇe;
Vapāpesuñca duppaññā, passa bālasamāgamaṃ’’.
Taṃ ¶ sutvā pitukammaṃ so, nibbinno bālasaṅgame;
Pitarā nāsitaṃ tattha, sabbaṃ pākatikaṃ akā.
Lohapāsādamagado’va, kāsi pāsādamuttamaṃ;
Rañño mahāpanādassa, dassento viya bhūtale.
Pariveṇāni sabbāni, nāsitāni nivesayi;
Bhoge ārāmikānañca, yathāṭhāne ṭhapesi so.
Pitarā paccayānañca, pacchinnattā vibuddhinā;
Chiddāvāsaṃ ghanāvāsaṃ, vihāraṃ’kāsi buddhimā.
Kārite pitarā joti vanece’so vihārake;
Kammaṃ vippakataṃ sabbaṃ, niṭṭhāpesi narissaro.
Therassā’tha mahindassa, samaṇindassa sununo;
Sutvāna manujindo so, pavattiṃ sabbamādito.
Pasīditvā guṇe tassa, rājā dippapasādake;
‘‘Issaro vata dīpassa, thero’’ iti vicintiya.
Paṭibimbaṃ suvaṇṇassa, katvā tammāṇa nissitaṃ;
Pubbakattikamāsassa, pabbapakkhe tu sattame.
Dine netvā cetiyamba-thale therambasaññite;
Tatraṭṭhame nivāsetvā, tato tu navame pana.
Mahāsenaṃ gahetvā so, devasenā samūpamaṃ;
Orodhe nagare ceva, geharakkhaṇake vinā.
Laṃkādīpe ca sakale, sabbe ādāya bhikkhavo;
Vissajjetvā manusse ca, nagare cārakaṭṭhite.
Paṭṭhapetvā mahādānaṃ, ayañcākhilapāṇinaṃ;
Pūjaṃ sabbopahārehi, karonto ca anūpamaṃ.
Paccuggamanametassa, dīpasatthussa satthuno;
Varaputtassa so katvā, devarājā’va satthuno.
Cetiyambathalā yāva, nagaraṃ sādhusajjayi;
Maggaṃ vesālito yāva, sāvatthinagaraṃ yathā.
Vissajjetvā ¶ tahiṃ bhogaṃ, sabbaṃ therassa so pitā;
Rājā moggaliputtassa, therassā’gamane viya.
Datvā tattha mahādānaṃ, kapaṇaddhivanibbake;
Bhikkhavopi ca tosetvā, paccayehi catūhi’pi.
Therassā’gamane evaṃ, passatūti mahājane;
Gahetvā taṃmahantena, sakkārena mahāyaso.
Tamhā oruyha so mahā, sayaṃ hutvā purecaro;
Bhikkhavo cāpi katvāna, parivāre samantato.
Therassa bimbaṃ sovaṇṇaṃ, khirasāgaramajjhago;
Sañjhā ghanaparikkhitto, hemameru’va sobhatha.
Vesālinagaraṃ suttaṃ, desetuṃ lokanāyako;
Agamā evamevāti, dassesi ca mahājanaṃ.
Evaṃ karonto sakkāra-sammānaṃ so narāsabho;
Nagarassa’ssa pācina-dvārapasse sayaṃkataṃ.
Upasaṅkamma sāyaṇhe, vihāraṃ sotthiyā karaṃ;
Tīhaṃ tatthāpi vāsesi, bimbaṃ taṃ jinasununo.
Nagaraṃ sādhusajjetvā, tato dvādasame dine;
Satthussā’dippavesamhi, puraṃ rājagahaṃ yathā.
Paṭimaṃ nīharitvā taṃ, vihāraṃ sotthiyā karaṃ;
Nagare sāgarākāre, vattamāne mahāmahe.
Mahāvihāraṃ netvāna, temāsaṃ bodhiyaṅgaṇe;
Nivāsetvā pavesetvā, teneva vidhinā puraṃ.
Rājagehasamīpamhi, pubbadakkhiṇakoṇake;
Paṭibimbassa kāresi, tassa sādhunivesanaṃ.
Kāretvā iddhiyādīnaṃ, paṭimāyo visārado;
Therena saha tatthe’va, nivesesi mahāpati.
Ārakkhaṃ paṭṭhapetvā, pūjāya ca paribbayaṃ;
Anusaṃvaccharaṃ kātuṃ, evameva niyojayi.
Tassāṇamanurakkhantā ¶ , rājā tabbaṃsikā idha;
Yāva’jjaparirakkhanti, taṃ vidhiṃ na vināsiya.
Pavāraṇādine netvā, vihāraṃ nagarā tato;
Kātuṃ terasiyaṃ pūjaṃ, anuvassaṃ niyojayi.
Vihāre abhaye tissa-vasabhe bodhipādape;
Silāvediñca kāresi, pākārañca manoharaṃ.
Navame tassa vassamhi, dāṭhādhātuṃ mahesino;
Brāhmaṇīkāci ādiya, kāliṅgamhā idhānayi.
Dāṭhādhātussa vaṃsamhi, vuttena vidhasanaṃ;
Gahetvā bahumānena, katvā sammā na muttamaṃ.
Pakkhipitvā karaṇḍamhi, visuddhaphalikumbhavhe;
Devānaṃpiyatissena, rājavatthumhi kārite.
Dhammacakkavhaye gehe, vaḍḍhayittha mahīpati;
Tato paṭṭhāya taṃ gehaṃ, dāṭhādhātugharaṃ ahu.
Rājā satasahassānaṃ, navakaṃ puṇṇamānaso;
Vissajjetvā tato’kāsi, dāṭhādhātu mahāmahaṃ.
Anusaṃvaccharaṃ netvā, vihāramabhayuttaraṃ;
Tassa pūjāvidhiṃ kātu, meva rūpaṃ niyojayi.
Aṭṭhārasa vihāre ca, kārāpesi mahīpati;
Anukampāya pāṇīnaṃ, vāpiyo ca thirodikā.
Bodhi pūjādi puññāni, appameyyāni kāriya;
Aṭṭhavīsatime vasse, gabho so tassa yā gati.
Kumāro jeṭṭhatiso’tha, bhātā tassa kaniṭṭhako;
Chattaṃ laṅghesi saṃkāyaṃ, dantasippamhi kovido.
Katvā kammāni catrāni, dukkarāni mahīpati;
Sippāyatana metaṃ so, tikkhāpesi bahūjane.
Aṇatto pitunā’kāsi, iddhihi viya nimmitaṃ;
Bodhisatta sarūpañca, rūpaṃ sādhu manoharaṃ.
Apasayañca ¶ pallaṅkaṃ, chattaṃ ratanamaṇḍapaṃ;
Citradantamayaṃ kiñci, tassa kammaṃ tahiṃ tahiṃ.
Katvā so navavassāni, laṃkādīpānusāsanaṃ;
Anekāni ca puññāni, yathākammamupāgami.
Buddhadāso tato tassa, putto āsi mahīpati;
Guṇānaṃ ākaro sabba-ratanānaṃ’va sāgaro.
Sukhaṃ sabbapayogehi, karonto dīpavāsinaṃ;
Rakkhamālakamandaṃ’va, puraṃ vassavaṇo dhanī.
Paññā puññaguṇūpeto, visuddhakaruṇālayo;
Tathā dasahi rājūnaṃ, dhammehi samugāgato.
Catasso agati hitvā, kārayanto vinicchayaṃ;
Janaṃ saṅgahavatthūhi, saṅgahesi catūhipi.
Cariyaṃ bodhisattānaṃ, dassento sakkhipāṇinaṃ;
Pitā’va putte so satte, anukampittha bhūpati.
Daḷidde dhanadānenā-kāsi puṇṇamanorathe;
Sukhite sabbabhogānaṃ, jīvitassa ca guttiyā.
Sādhavo saṅgahenā’tha, niggahena asādhavo;
Gilāne vejjakammena, saṅgahesi mahāpati.
Atheka divasaṃ rājā, hatthikkhandhavaraṃ gato;
Tissavāpiṃ nahānattaṃ, gacchamāno mahāpathe.
Addase’kaṃ mahānāgaṃ, kucchiroga samappitaṃ;
Puttabhāga vihārassa, passe vammikamatthake.
Uttāna mudare rogaṃ, dassetuṃ gaṇḍasaññitaṃ;
Nipannaṃso’tha cintesi, tato rogīti nicchayaṃ.
Atho’ruyha mahānāgaṃ, mahānāga samīpago;
Evamāha mahānāgo, mahānāgamanāgavā.
‘‘Kāraṇaṃ te mahānāga, ñātamāgamane mayā;
Kumhe khalu mahātejā, khippaṃ kuppitasīlino.
Tasmā phusitvā taṃ kammaṃ, kātuṃ sakkā na te mayā;
Aphusitvāpi no sakkā, kinnukātabbametthī’ti.
Evaṃ ¶ putte phaṇindo so, kevalaṃ phaṇamattano;
Bilassa’nto pavesetvā, nippajjittha samāhito.
Athe’na mupasaṅkamma, ucchaṅgagatamattano
Satthaṃ gahetvā phāletvā, udaraṃ tassa bhogino.
Nīharitvā tato dosaṃ, katvā bhesajja muttamaṃ;
Sappaṃ taṃ taṅkhaṇeneva, akāsi sukhitaṃ tadā.
Attāna mevaṃ thomesi, ‘‘mahākāruññataṃ mama;
Tiracchānāpi jāniṃsu, sādhu rajjanti me kataṃ.
Disvā sukhitamattānaṃ, pannagoso mahīpatiṃ;
Pūjetuṃ tassa pādāsi, mahagghaṃ maṇimattano.
Silāmayāya sambuddha-paṭimāya akārayi;
Miṇiṃ taṃ nayanaṃ rājā, vihāre abhayuttare.
Ekopi bhikkhu bhikkhanto, gāmamhi thusavitthike;
Sukkhaṃ bhikkhaṃ labhitvāna, khīrabhikkhāya sañcaraṃ.
Khīraṃ sappāṇakaṃ laddhā, paribhuñjittha kucchiyaṃ;
Pāṇakā balavo hutvā, udaraṃ tassa khādisuṃ.
Tato so upasaṅkamma, taṃ nivedesi rājino;
Rāha ‘‘jāto sulo’yaṃ, kadā hāresi kīdisaṃ.
So āha’’ thusavitthimhi, gāme khīrena bhojane;
Bhutte’ti rājā aññāsi, khīraṃ sappāṇakaṃ’’iti.
Tadeva asso ekopi, sirāvedha tikicchiyo;
Rājā tassa sirāvedhaṃ, katvā ādāya lohitaṃ.
Pāyetvā samaṇaṃ āha, muhuttaṃ vītināmaya;
‘‘Assalohitamaṇa’’nti, taṃ sutvā samaṇovami.
Pāṇakā lohiteneva, nikkhamiṃbhu sukhī ahu;
Bhikkhuṃ rājā nivedesi, kucchimevaṃ panattano.
‘‘Ekasatthapahārena ¶ , pāṇakā samaṇo hayo;
Katā arogā sammame, vejjakamma maho’’iti.
Pivanto toyameko hi,
Deḍḍubhaṇḍaṃ majāniya;
Ajjhoharitadā āsi,
Tato jāto’ti deḍḍubho.
Anto tu ditthatuṇḍena, tena dukkhena pīḷito;
Rājānaṃ magamā rājā, nidānaṃ tassa pucchiya.
Anto tu ditthatuṇḍena, tena dukkhena pīḷito;
Rājānaṃ magamā rājā, nidānaṃ tassa pucchiya.
Aentā sappo’ti viññāya, sattāhamupavāsiya;
Sunhātasu vilittañca, sayane sādhu santhate.
Sayāpesi tato so’ti, niddāya mukhamattano;
Vivaritvā tadā sutto, tato tassa mukhantike.
Maṃsapesiṃ ṭhapāpesi, sarajjuṃ tassa niggato;
Gandhena taṃ ḍaṃsitvāna, anto visitumārabhi.
Rajjuyā’tha gahetvāna, samākaḍḍhika pāṇiyaṃ;
Udake pātayitvāna, idaṃ vacanamabravi.
‘‘Vejjo ahosi sammāsa-mbuddhassa kira jīvako;
Kammaṃ vijjati lokassa, kataṃ kiṃtena dukkaraṃ.
Īdisaṃ kasirāso’pi, kammaṃ natthe’ttha saṃsayo;
Sabbādarena kubbanto, aho puñño dayo mama.
Tathā helloligāmamhi, caṇḍāli muḷhagabbhiniṃ;
Jātaṃ sattasu vāresu, sagabbhaṃ sukhitaṃ akā.
Vātabodhena eko’pi, bhikkhu uṭṭhāpito ahu;
Gopānasī gatetamhi, dukkhāmocesi buddhimā.
Pivantassāpi maṇḍūka, jībayuttaṃ jalaṃ lahuṃ;
Nāsikā bilato gantvā, bījamāruyha matthakaṃ.
Bhijjitvā āsi maṇḍūko, so vuddho tattha gacchati;
Meghassā’gamane tena, so’nibbajjati māṇavo.
Phāletvā ¶ matthakaṃ rājā, maṇḍūkamapanīya so;
Kapālāni ghaṭetvāna-kāsi pākatikaṃ khaṇe.
Hitatthaṃ dīpāvāsinaṃ, gāme gāme mahīpati;
Kāretvā vejjasālāyo, vajje tattha niyojayi.
Sabbesaṃ vajjasatthānaṃ, katvā sāratthasaṅgahaṃ;
Ṭhapesi vejje dīpassa, tikicchatthamanāgate;
Yojesi vejja mekekaṃ, rājā gāma dvipañcake.
Adā visaddha khettānaṃ, vejjānamupajīvanaṃ;
Vejjehatthīnamassānaṃ, balassa ca niyojayi.
Piṭṭhasappinamanvānaṃ, sālāyo ca tahiṃ tahiṃ;
Kāresi saha bhogena, sālāyo ca mahāpathe.
Niccamassosi saddhammaṃ, sakkatvā dhammabhāṇake;
Dhammabhāṇakavaṭṭañca, paṭṭhapesi tahiṃ tahiṃ.
Sāṭakantarato katvā, sattha vaṭṭiṃ mahādayo;
Diṭṭhe diṭṭhe pamocesi, dukkhamhā dukkhite jane.
Atheka divasaṃ rājā, rājābharaṇa maṇḍito;
Saddhiṃ gacchati senāya, devehi viya vāsavo.
Taṃ disvā sirisobhagga-maggaṃ pattaṃ mahī patiṃ;
Rājiddhihi virājantaṃ, baddhavero bhavantare.
Kuṭṭhi eko pakuppitvā, haṭṭhenāhaniyā’vatiṃ;
Pothento tañca pothento, bhūmiṃ kattarayaṭṭhiyā.
Akkosesi anekehi, akkosavacanehi ca;
Vippakāraṃmimaṃ disvā, dūrato’va mahīpati.
‘‘Nāhaṃ sarāmi sattassa, kassā’pi katamappiyaṃ;
Pubbaverī ayaṃ jātu, nibbāpessāmitaṃ’’ iti.
Aṇāpesi samīpaṭṭhaṃ, purisaṃ ‘‘gaccha kuṭṭhino;
Amukassā’bhijānāhi, cittācāra’’nti so tato.
Sahāyo ¶ viya kuṭṭhissa, samīpamhi nisīdiya;
‘‘Ruṭṭho kimatthaṃ bho tva’’nti, pucchi sabbamavoca so.
‘‘Dāso me buddhadāso’yaṃ, rājāhu puññakammunā;
Avamaññāya maṃ mayhaṃ, parato to yāti hatthinā.
Jānāpessāmi attānaṃ, katipāhena soyadi;
Hatthaṃ me eti kāretvā, sabbaṃ dāsāna niggahaṃ.
No ce hatthaṃ mamā’yāti, māretvā galalohitaṃ;
Pivissāmi na sandeho, na cireneva passasi’’.
So gantvā narapālassa, pavattiṃ taṃ nivedayi;
‘‘Pubbaveri mamāyanti, nicchinitvā mahāmati.
Vino detumupāyena, puttaṃveranti verino;
‘‘Sādhu saṅgaṇutaṃ tva’’nti, purisaṃ taṃ niyejayi.
So kuṭṭhimupasaṅkamma, sahāyo piya āhataṃ;
‘‘Rājānaṃ taṃ vināsetuṃ, cetetvā kālamettakaṃ.
Alabhanto sahāyaṃ me, nāsakkhi tassa ghātane;
Laddhātumhe nayissāmi, matthakaṃ me manorathaṃ.
Etha gehe vasitvā me, hotha me anuvattakā;
Ahameva’ssa nāsemi, katipāhena jīvitaṃ.
Iti vatvāna taṃ kuṭṭhaṃ, netvā so gharamattano;
Sunhāta suvilittañca, nivatthasukhumambaraṃ.
Subhuttamadhurāhāraṃ, yobbanitthikathādaraṃ;
Sayāpesi manuññamhi, sayane sādhu santhate.
Ete neva niyāmena, katipāhaṃ nīvāsiya;
Ñatvā taṃ jātavissāsaṃ, sukhitaṃ piṇitindriyaṃ.
‘‘Rañño dinna’’nti vatvāna, khajjabhojjādikaṃ adā;
Dvattikkhattuṃ nisedhetvā, tena’jjhiṭṭho namaggahi.
Bhūpālena kamenā’si, vissattho’tiva bhūmipo;
Matoti sutvā tassā-si hadayaṃ phalitaṃ dvidhā.
Evaṃ ¶ roge tikicchesi, rājā sārīramānase;
Ṭhapesi vejje dīpassa, tikacchattha manāgate.
Pañcavīsatihatthena, pāsāde nopasobhitaṃ;
Mahāvihāremoravha-pariveṇamakārayi.
Samaṇaṃ goḷapānuñca, adā gāmadvayaṃ tahiṃ;
Dhammaghāsaka bhikkhūnaṃ, bhoge kappiyakārake.
Vihāre pariveṇe ca, sampanna catupaccaye;
Vāpiyo dānasālāyo, paṭimāyoca kārayi.
Tasseva rañño rajjamhi, mahādhammakathīyati;
Suttāni parivattesi, sīhaḷāyaniruttiyā.
Abhīti puttā tassā’suṃ, sūrāviraṅgarūpino;
Asītiyā sāvakānaṃ, nāmakāyipadassanā.
Sāriputtādināmehi, puttehi parivārito;
Buddhadāso sasambuddha-rājāviya virocatha.
Evaṃ katvā hitaṃdīpa-vīsīnaṃ tidivaṃ gato;
Vasse ekūnatiṃsamhi, buddhadāso narādhipo.
Tato jeṭṭhasuto tassa, upatisso’si bhūpati;
Sabbarājaguṇopeso, niccasīlo mahādayo.
Dasāpuññakriyāhitvā, dasapuññakriyā’dīyi;
Rājadhammeca pūresi, rājapāramitā dasa.
Gaṇhi saṅgahavatthūhi, cathūhi ca catuddisaṃ;
Mahāpāḷimhi dāpesi, rājārājānubhojanaṃ.
Uttaramhi disābhāge, cetiyamhā tu maṅgalā;
Thūpañca paṭimāgehaṃ, paṭimañcā’pi kārayi.
Karonto tañca so rājā, mākhijjantu janā iti;
Kārāpesi kumārehi, dāpetvā guḷakaṇḍulaṃ.
Rājuppalavhayaṃ ¶ gijjha-kūṭaṃ pokkharapāsayaṃ;
Vālāhassañca ambuṭṭhiṃ, goṇḍigomamhi vāpikaṃ.
Vihāraṃ khaṇḍarājiñca, vāpiyo ca thirodikā;
Appamāṇāni puññāni, kārāpesi tahiṃ tahiṃ.
Vassāmānepi so vasse, sayane sannisinnako;
Kevalaṃ pariṇāmesi, rattiṃ ‘‘khedo janassī’’ti.
Ñatvā amacco taṃ netvā, uyyānaṃ jādayīgharaṃ;
Evaṃ paṭicca attānaṃ, dukkhaṃ nākāsi pāṇinaṃ.
Kāle tassā’sī dukkhitta-rogadukkhehi pīḷito;
Dīpo dīpo pamopāpa-tamaso so sumānaso.
Bhikkhū pucchittha’’kiṃbhante, dubbhikkhādibhayaddite;
Loke lokahitaṃ natthi, kataṃ kiñci mahesīnā.
Gahghārohaṇasuttassa, uppattiṃtassa niddisuṃ;
Sutvā taṃ sabbasovaṇṇaṃ, bimbaṃ sambuddhadhātuno.
Katvā satthusilāpattaṃ, sodakaṃ pāṇisampuṭe;
Ṭhapetvā tassa te rūpa-māropetvā mahārathaṃ.
Sayaṃ sīlaṃ samādāya, samādetvā mahājanaṃ;
Mahādānaṃ pavattetvā, abhayaṃ tambapāṇinaṃ.
Alaṅkatvā ca nagaraṃ, devalokamanoharaṃ;
Dīpavāsīhi sabbehi, bhikkhūhi parivārito.
Otarittha mahāvīthiṃ, bhikkhū tattha samāgatā;
Bhaṇantā ratanaṃ suttaṃ, siñcamānā jalaṃ tathā.
Rājagehantike vīti-magge pākārasantike;
Vicariṃsu tiyāmante, kurumānā padakkhiṇaṃ.
Bhijjamāne’ruṇe vassi, mahāmegho mahītale;
Rogāturāca sabbepi, sukhitākaṃsu ussavaṃ.
‘‘Yadā dubbhikkharogādi-bhayaṃ dīpamhi hessati;
Evameva karontū’’ti, niyojesi narādhipo.
Āruḷho ¶ cetiyaṃ kunta-kipillādimavekkhiya;
Pucchitvā morapiñcena, ‘‘saṇikaṃ yantuvanaṃti ca.
Saṅkhaṃ sodakamādāya, caratā’sanadhovane;
Dakkhiṇaparitoṇamhi, kāretvā rājagehato.
Uposathagharaṃ buddha-paṭimāgeha meva ca;
Pākārena parikkhittaṃ, uyyānañca manoramaṃ.
Cātuddasiṃpañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;
Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasamupāgataṃ.
Uposathaṃsamādāya, sāpadānaṃ tahaṃ vasī;
Yāvajīvañca so bhuñji, mahāpāḷimhi bhojanaṃ.
Carantocakalandāna muyyāne bhattamattano;
Katvā nivāpaṃ dāpesi, tadajjāpi ca vattati.
Coraṃ vajjamupanītaṃ, disvā saṃviggamānaso;
Chavaṃ susānaṃ ānetvā, khipitvā lohakumbhiyaṃ.
Datvā dhamaṃ palāpetvā, coraṃ rattiyamuggate;
Sūriye kujjhito coraṃ-viyajhāpayi taṃ chavaṃ.
Akā dīpamhi sabbesaṃ, cetiyānaṃ mahāmahaṃ;
Thūpārāme ca thūpassa, hemacumbaṭakañcukaṃ.
Dvācattālīsavassāni, katvā vañcuṃkhaṇampiso;
Katvā puññamupāgañchi, devarājasahabyataṃ.
Rañño tassa kaniṭṭhena, mahānāmena vallabhā;
Devī satthaṃ nipātetvā, tamaṭhānamhi mārayi.
Pabbajitkā kaniṭṭho so, jīvamānamhi bhātari;
Hate rājini bhītāya, āvattitvā’si bhūpati.
Mahesiṃattano’kāsi, mahesiṃ bhātughātiniṃ;
Gilānasālā kāresi, mahāpāḷiñca vaḍḍhayi.
Lohadvāra ¶ ralaggāma-koṭipassavanavhaye;
Tayo vihāre katvā’dā, bhikkhūnamabhayuttare.
Vihāraṃ kārayitvāna, dhumarakkhamhi pabbate;
Mahesiyā nayenā’dā, bhikkhūnaṃ theravādīnaṃ.
Navakammañca jiṇṇesu, vihāresu sakārayi;
Dānasīlarato vatthu-pūjako ca ahu sadā.
Bodhimaṇḍasamīpamhi, jāto brohmaṇamāṇavo;
Vijjāsippakalāvedī, tīsu vedesu pārago.
Sammāviññātasamayo, sabbavādavisārado;
Vādatthi jambudīpamhi, āhiṇḍanto pavādiko.
Vihāramekaṃ āgamma, rattiṃ pātañjalaṃ mataṃ;
Parivattesi sampuṇṇa-padaṃ suparimaṇḍalaṃ.
Tattheko revatonāma, mahāthero vijāniya;
‘‘Mahāpañño ayaṃ sattho, dametuṃ vaṭṭatī’’ti so.
‘‘Ko nu gadrabharāvena, viravanto’’ti abravi;
‘‘Gadrabhānaṃ rave atthaṃ, kiṃ jānāsī’’ti āhataṃ.
‘‘Ahaṃ jāne’’ti vuttoso, otāresi sakaṃ mataṃ;
Vuttaṃ vuttaṃ viyākāsi, virodhampi ca dassayi.
‘‘Tenahi tvaṃ sakavāda-motārehī’’ti codito;
Pāḷimāhā’bhidhammassa, atthamassa na so’migā.
Āha kasse’samanto’ti, buddhamanto’ti sobravi;
‘‘Dehi me ta’’nti vuttehi, ‘‘gaṇhu pabbajjataṃ’’iti.
Mantatthī pabbajitvāso, uggaṇhi piṭakattayaṃ;
‘‘Ekāyano ayaṃ maggo’’, iti pacchā tamaggahi.
Buddhassa viya gambhīra-ghosattātaṃ viyākaruṃ;
‘‘Buddhaghoso’’ti ghosohi, buddho viya mahītale.
Tattha ñāṇodayaṃ nāma, katvā makaraṇaṃ tadā;
Dhammasaṅgaṇīyā’kāsi, kacchaṃ so aṭṭhasāliniṃ.
Patittaṭṭhakathañceva ¶ , kārāmārabhibuddhimā;
Taṃ disvā revato thero, idaṃ vacanamabruvi.
Pāḷimattaidhānitaṃ, natthi aṭṭhakathā idha;
Tathācariyavādā ca, bhinnarūpā na vijjare.
Sīhaḷāṭṭhakathā suddhā, mahindena matīmatā;
Saṃgītittayamāruḷaṃ, sammāsambuddhadesitaṃ.
Sāriputtādigītañca, kathāmaggaṃ samekkhiya;
Ekā sīhaḷabhāsāya, sīhaḷesu pavattati.
Taṃ tattha gantvā sutvā taṃ, māgadhānaṃ niruttiyā;
Parivattesi sā hoti, sabbalokahitā vahā.
Evaṃ vutto pasanno so, nikkhamitvā tatoimaṃ;
Dīpamāgā imasseva, raññokāle mahāmati.
Mahāvihāraṃ sampatto, vihāraṃ sabbasādhūnaṃ;
Mahāpadhānagharaṃ gantvā, saṅghapālassa santikā.
Sīhaḷaṭṭhakathā suddhā, theravādañca sabbaso;
‘‘Dhammasāmissa esova, adhippāyo’’ti nicchiya.
Tattha saṅghaṃ samānetvā, ‘‘kātumaṭṭhakathāmama;
Potthake detha sabbe’’ti, āha vīmaṃsituṃ sataṃ.
Saṅgho gāthādvayaṃ tassā-dāsi ‘‘sāmattiyaṃ tava;
Ettha dassehi taṃ disvā, sabbe demā’’ti potthake.
Piṭakattayamettheva, saddhimaṭṭhakathāya so;
Visuddhimagga nāmākā, saṅgahetvā samāsato.
Tato saṅghaṃ samuhetvā, sambuddhamatakovidaṃ;
Mahābodhisamīpamhi, so taṃ vācetumārabhi.
Devatā tassa nepuññaṃ, pakāsetuṃ mahājane;
Chādesuṃ potthakaṃso’yi, dvattikkhattumpi taṃ akā.
Vācetuṃ tatiye vāre, potthake samudāhaṭe;
Potthakadvayamaññampi, saṇṭhāpesuṃ tahiṃ marū.
Vācayiṃsu ¶ tadābhikkhū, potthakattaya mekato;
Ganthato atthato cāpi, pubbāparavasena vā.
Theravādehi pāḷihi, padehi byañjanehi ca;
Aññatthattamahūneva, potthatthakesupi tīsupi.
Atha ugghosayi saṅgho, tuṭṭhahaṭṭho tisesato;
‘‘Nissaṃsayā’yaṃ metteyyo’’, iti vatvā punappunaṃ.
Saddhimaṭṭhakathāyā’dā, potthake piṭakattaye;
Ganthakāre vasanto so, vihāre durasaṅkare.
Parivattesi sabbāpi, sīhaḷaṭṭhakathā tadā;
Sabbesaṃ mūlabhāsāya, māgadhāya niruttiyā.
‘‘Sattānaṃ sabbabhāsānaṃ, sā ahosi hitāvahā;
Theriyā cariyāsabbe, pāḷiṃviya tamaggayhaṃ.
Atha kattabbakiccesu, gahetu pariniṭṭhitiṃ;
Vandituṃ so mahābodhiṃ, jambudīpamupāgami.
Sutvā dvāvīsavassāni, mahānāmo mahāmahiṃ;
Katvā puññāni citrāni, yathā kammamugāgami.
Sabbe’pe te dharaṇīpatayo maccumaccetumante,
No sakkhiṃ sūpacitasukhabalāsādhu sampannabhogo;
Evaṃ sabbe nidhanavasagā honti sattā’ti niccaṃ,
Rāgaṃ sammā vinayatudhane jīvite cāpi dhīmā.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Pañcarājako nāma
Sattatiṃsatimo paricchedo.
Aṭṭhatiṃsatima pariccheda
Dasarājako
Mahānāma ¶ suto āsi, damiḷī kucchisambhavo;
Sotthiseno, tathāsaṅgho-dhītā cā’si mahesiyā.
Sotthiseno tadā rajjaṃ, patvā saṅghayanāsito;
Tasmiṃyeva dine bheriṃ, carāpetvā tadā tu sā.
Attano sāmikassadā, chattaggāhakajantuno;
Chattaggāhakavāpiṃ so, katvā saṃvacchare mato.
Atha macco mahāpañño, sahāyo tassa taṃ mataṃ;
Antovatthumhi jhāpetvā, vīhicoraṃ mahābalaṃ.
Rajjayoggoti cintetvā, katvā taṃ bhūpatiṃ raho;
Antoyeva nivāsetvā, rājā rogāturo iti.
Yasaṃ rajjaṃ vicāresi, chaṇe patte mahājanā;
Rājā ce atthi amhehi, saddhiṃ metūti ghosayuṃ.
Taṃ sutvā narapālo so, sabbalaṅkāramaṇḍito;
Samānaṃte mahānāge, nesayoggā mamā’tiso.
Dāṭṭhādhātugharaṭhāne, suvā nāgaṃ samādisi;
Rañño āṇāti vutte so, agā āruyha taṃ puraṃ.
Katvā padakkhiṇaṃ gantvā, pācinadvārato bahi;
Paṭhame cetiyaṭhāne, dhātunāgaṃ samappayi.
Mahācetittaye hatthi-pākāre’kāsi toraṇaṃ;
Mittaseno bahuṃ puññaṃ, katvā vassena so cuto.
Mittasenaṃ raṇe hantvā, damiḷo paṇḍunāmako;
Āgato paratīramhā, laṅkārajjamakārayi.
Janā kulīnā sabbepi, rohaṇaṃ samupāgatā;
Oragaṅgāya isseraṃ, damiḷā eva kappayuṃ.
Ye ¶ subhassa balaṭṭhassa, bhītāmoriyavaṃsajā;
Balāyitvā narāvāsaṃ, kappayiṃsu tahiṃ tahiṃ.
Tesamaññatamo nandi-vāpi gāme kuṭimbako;
Dhātusenavhayo āsi, dāṭhānāmo ca taṃ suto.
Gāme ambilayāgumhi, vasaṃ putte duve labhi;
Dhātusenaṃ silātissa-bodhiṃca sampajātike.
Mātuso dariyo tesaṃ, saddho pabbajja vattati;
Dīghasandakatāvāse, dhātusenāpi māṇavo.
Santike tassa pabbajja-rukkhamūlamhi ekadā;
Sajjhāyati pavissittha, megho nāgotupassiya.
Parikkhipitvā bhogehi, chādayitvā phaṇena ca;
Potthakañca kumārañca, rakkhitaṃ passi mātulo.
Sīse ākiri saṅkāraṃ, tassa ruṭṭho paroyati;
Tasmiṃ cittaṃ na dūsesi, tampi disvāna mātulo.
Uttamo vata’yaṃ satto, rājā hessati nicchayaṃ;
Rakkhitabbo’ti ādāya, taṃ vihāramupāgato.
Goṇisādi vihāre’yaṃ, kattabbo nītimā iti;
Sikkhāpesi kumāraṃ taṃ, paṇḍuko taṃ vijāniya.
Gaṇhathetantipesesi, sevake tassārattiyaṃ;
Disvāna supinaṃ thero, nīharittha kumārakaṃ.
Tasmiṃ nikkhantamattamhi, sevakaṃ parivāriya;
Pariveṇe na passiṃsu, tato nikkhamma te ubho.
Dakkhiṇasmiṃ disābhāge, goṇa nāmaṃ mahānadiṃ;
Patvā sampuṇṇamaṭṭhaṃsu, gantukāmāpi vegasā.
Yathā nadiyaṃ vāreti, amhe taṃ tvampi vāraya;
Vāpiṃgahetvā etthe’ti, vatvā thero tadā nadiṃ.
Otaritthakumārena, saddhiṃ disvāna te ubho;
Nāgarājā tadā eko, piṭṭhiṃ pādāsi tena so.
Uttaritvā kumāraṃ taṃ, netvā paccantamāvasaṃ;
Laddhā khīrodanaṃ sutvā, sesaṃ pattena tassa’dā.
Cittakārena ¶ theramhi, bhattaṃ pakkhippa bhūmiyaṃ;
Bhuñji theropi taṃ jāni, bhuñja te yaṃ mahiṃ iti.
Paṇḍurājāpi katvāna, rajjaṃ vassamhi pañcame;
Cuto putto pipārindo, tatiyo tassa bhātuko.
Kaṇiṭṭho khuddapārindo, kubbaṃ rajjaṃ mahāmahiṃ;
Dhātusenānuge sabbe, viheṭhesi mahājane.
Saṅgahetvā jane sādhu-seno yujjittha rājinā;
So soḷasahi vassehi, puññapāpakaromato.
Niritaro tato āsi, rājāmāsadvayena taṃ;
Dhātuseno vināsesi, tena katvā mahāhavaṃ.
Hate tasmiṃ mahīpāle, dāṭhiyo damiḷo tato;
Rājā vassattha ye hutvā, dhātusenahatotato.
Piṭṭhiyo damiḷo satta-māsena nidhanaṃ gato;
Dhātusenena yujjhitvā, vaṃso pacchijji dāmiḷo.
Athā’si rājālaṅkāyaṃ, dhātuseno irādhipo;
Bhātarā saha dīpamhi, damiḷe dīpaghātake.
Upāyehi anekeyi, ekavīsappamāṇake;
Khandhavāre nivesetvā, katvā yuddhamasesato.
Sodhetvā mediniṃ sādhu, katvā ca sukhitaṃjanaṃ;
Sāsanañca yathāṭhāne, ṭhapesi paranāsitaṃ.
Damiḷe ye’nuvattiṃsu, kulīnā kulagāmavā;
Te maṃ vā sāsanaṃ vā no, rakkhiṃsū’ti pakuppiya.
Tesaṃ gāme gahetvāna, gāme svākāsirakkhake;
Rohaṇā’gamma te sabbe, kulīnā tamupaṭṭhahuṃ.
Tesaṃ sakkārasammānaṃ, yathāyogamakāsi so;
Amacce attano dukkha-sahāyecā’bhi tosayi.
Bandhāpetvā mahāgaṅgaṃ, kedāre’kā thirodake;
Mahāpāḷamhi bhikkhūnaṃ, sālibhattañca dāpayi.
Paṅgurogā turaṭṭānaṃ, sālāyokāsi buddhimā;
Kāḷavāpiṃca gaṇhitvā, bandhi goṇaṃ mahānadiṃ.
Mahāvihāraṃ ¶ katvāna, pantiyuttamanākulaṃ;
Tathā bodhigharañceva, dassaneyya makārayi.
Bhikkhavo paritosetvā, paccayehi catūhipi;
Dhammāsoko’va sokāsi, saṅgahaṃ piṭakattaye.
Aṭṭhārasavihāre ca, theriyāna makārayi;
Sampannabhoge dīpamhi, aṭṭhārasa ca vāpiyo.
Kāḷavāpī vihāro ca, koṭipassāvanāmako;
Dakkhiṇa girināmo ca, vihāro vaḍḍhamānako.
Paṇṇavallakabhūto ca, bhallātakasanāmako;
Pāsāṇasinne desamhi, dhātuseno ca pabbato.
Maṃ gano thūpaviṭṭhi ca, dhātusenopi uttare;
Pācina kambaviṭṭhi ca, tathā antarame giri.
Antāḷi dhātuseno ca, kassapiṭṭhika pubbako;
Rohaṇedāyagāmo ca, sālavāṇo vibhīsano.
Vihāro bhallivāṇo ca, aṭṭhārasanaruttamo;
Pādūlakaṃ hambalaṭṭhi, mahādatthādivāpi yo.
Khuddake ca vihāreso, aṭṭhārasanaruttamo;
Vāpīyo ca tathākatvā, tesameva tu dāpayi.
Pañcavīsati hatthañca, mayūrapariveṇakaṃ;
Haritvā’kāsipāsāda-mekavīsati hatthakaṃ.
Kumārasenassa’petvā, pubbabhogaṃ visodhayi;
Kāḷavāpimmibhāgaddhaṃ, khettānañca satadvayaṃ.
Loha pāsadake jiṇṇe, navakammamakārayi;
Mahāthūpesu chattāni, tīsu jiṇṇāni kārayi.
Devānaṃpiyatissena, kataṃ bodhimahaṃ viya;
Sinhānapūjaṃ bodhissa, varabodhissa kārayi.
Dhāvanā lobhanāvāyo, tattha pūjesi soḷasa;
Alaṅkāraṃ munindassa, abhisekañca kārayi.
Mahābodhi patiṭṭhānā, oraṃ laṅkāya bhūmipā;
Yāva dvādasamaṃ vassaṃ, bodhipūjamakārayuṃ.
Mahāmahindattherassa ¶ , kāretvā paṭibimbakaṃ;
Therassā’lāhanaṃ netvā, kātuṃ pūjaṃ mahārahaṃ.
Datvā sahassaṃ dīpetuṃ, dīpavaṃsaṃ samādisi;
Ṭhitānaṃ tattha bhikkhūnaṃ, dātuñcāṇāpayiguḷaṃ.
Bhikkhussa attano sīse, saṅkārokiraṇaṃ saraṃ;
Lābhaṃ nādāsi vutthassa, pariveṇassa attano.
Phātikammaṃ bahuṃ’kāsi, vihāre abhayuttare;
Silāsatthussa kāresi, mandirañca samaṇḍapaṃ.
Buddha dāsakatenette, naṭṭhe’nagghamaṇi dvayaṃ;
Akāsi nettaṃ satthussa, raṃsi cūḷāmaṇiṃtathā.
Maṇihi ghananīlehi, kesā vattaṃ sumuttamaṃ;
Hemapaṭṭaṃ tathevuṇṇa-lomaṃ sovaṇṇa cīvaraṃ.
Pādajālaṃ suvaṇṇassa, padumaṃ dīpamuttamaṃ;
Nānārāgambaraṃ tattha, pūjayittha asaṃkhiyaṃ.
Akāsi paṭimā gehe, bahumaṅgalacetiye;
Bodhisatte tathā’kāsi, kāḷaselassa satthuno.
Upasumbhavhayassāpi, lokanāthassa kārayi;
Raṃsīcūḷāmaṇiñceva, abhisekavhayassa ca.
Buddhabimbassa kāresi, pubbe vuttaṃ piḷandhanaṃ;
Vāmapassamhi bodhissa, bodhisattagharaṃ tathā.
Metteyyassa ca kāresi, sabbaṃ rājapiḷandhanaṃ;
Samantā yojane tassa, tadā rakkhañca yojayi.
Kārāpesi vihāresu, dhāturājavhapantiyo;
Tathā satasahassena, mahābodhigharaṃ varaṃ.
Thūpāramamhi thūpassa, pūjaṃ jiṇṇavisodhanaṃ;
Dāṭhā dhātugharecāpi, jiṇṇassa paṭisaṅkharaṃ.
Dāṭhādhātukaruṇḍañca, raṃsiñca ghanakoṭṭimaṃ;
Mahagghamanisaṃkiṇṇaṃ, suvaṇṇa padumāni ca.
Dāṭhādhātumhi pūjesi, pūjācākā asaṅkhiyā;
Cīvarādīni dāpesi, bhikkhūnaṃ dīpavāsinaṃ.
Kārāpetvā ¶ vihāresu, navakammaṃ tahiṃ tahiṃ;
Pākāre ca gharetvā’kā, sudhākammaṃ manoharaṃ.
Mahācetittaye katvā, sudhākammaṃ mahārahaṃ;
Suvaṇṇachattaṃ kāresi, tathā vajiracumbaṭaṃ.
Mahāvihāre pāpena, mahāsenena nāsite;
Vasisuṃ dhammarucikā, bhikkhū cetiyapabbate.
Katvā ambatthalaṃ thera-vādānaṃ dātu kāmako;
Yācito tehi tesaṃ’va, adāsi dharaṇī pati.
Dātu paṭhānanāvañca, kāretvā kaṃsalohajaṃ;
Dānavaṭṭaṃ pavattesi, ambaṇebhi dvipañcahi.
Anto bahi ca kāretvā, nagarassa jinālaye;
Paṭimāyo ca pūjesi, dhammāsokasamo’samo.
Tassa puññāni sabbāni, vatthu paṭipadaṃ naro;
Ko hi nāma samatthoti, mukhamattaṃ nidassitaṃ.
Tassa puttaduve āsuṃ, kassapo bhinnamātiko;
Samānamātiko ceva, moggallāno mahabbalo.
Tathā pāṇasamā ekā, duhitā ca manoramā;
Bhāgineyyassa pādāsi, senāpaccañca tañca so.
Vinā dosena tāḷesi, kasāyūrusu so’pitaṃ;
Rājā disvāna duhitu-vatthaṃ lohitamakkhitaṃ.
Ñatvā taṃ mātaraṃ tassa, naggaṃ jhapesi kujjhiya;
Tatoppabhutiso baddha-vero saṅgamma kassapaṃ.
Rajje netaṃ palobhetvā, bhinditvā pituantare;
Saṅgahetvā janaṃ java-gāhaṃ gāhāpayī patiṃ.
Ussāpesi tato chattaṃ, kassapo pitupakkhiye;
Vināsetvā jane laddha-sabbapāpasahāyako.
Moggallāno tato tena,
Kātukāmo mahāhavaṃ;
Aladdha balatāya’gā,
Jambudīpa balatthiko.
Mahārajja ¶ vināsena, viyogena ca sūnuno;
Baddhanāgāravāsena, dukkhitampi durādhipaṃ.
Dukkhāpetumapaññoso, āha kassaparājakaṃ;
Nidhi rājakulerāja-gutta te pitarā iti.
Ne’ti gutte na jānāsi, cittametassa bhūmipa;
Moggallānassa kāpeti, nidhiṃsoti tadabrūvi.
Sutvā taṃ kupito dūte, pāhesī pitusantikaṃ;
Ācikkhatu nidhiṭhāna-miti vatvā narādhamo.
Māretu amhe pāpassa, tassupāyo’ti cintiya;
Tuṇhī ahosi te gantvā, rājakassa nivedayuṃ.
Tato’tīva pakuppitvā, pesayittha punappunaṃ;
Sādhu disvā sahāyamme, nhatvāna kāḷavāpiyaṃ.
Parissāmīti cintetvā, āha dūte sace mamaṃ;
Kāḷavāpiṃsamāpeti, sakkā ñātunti te gatā.
Rañño āhaṃsu rājāpi, tuṭṭhahaṭṭho dhanatthiko;
Pesesi dūte datvāna, rathaṃ jiṇṇena vājinā.
Evaṃ gacchati bhūpāle, pājento rathiko rathaṃ;
Khādanto lājamassāpi, kiñci mattaṃ adāsi so.
Taṃ khāditvā pasīditvā, tasmiṃ pāṇamadā tadā;
Moggallānassa taṃ kātuṃ, saṅgahaṃ dvāranāyakaṃ.
Evaṃ sampattiyo nāma, calā vijjullatopamā;
Tasmā tāsu pamajjeyya, ko hi nāma sacetano.
Rājā etītisutvāna, thero so tassa soha do;
Laddhā māsodanaṃ maṃsaṃ, sāṇuṇañca varaṃ saraṃ.
Rājā roceti etanti, gopayitvā upāvisi;
Gantvā rājāpi vanditvā, ekamantamupāvisī.
Evaṃ nisinnā sampatta-rajjā viya ubhopi te;
Aññamaññā’bhilāpena, nibbāpesuṃ mahādaraṃ.
Bhojayitvāna taṃ thero, ovaditvā anekadhā;
Appamāde niyojesi, dassetvā lokadhammataṃ.
Tato ¶ vāpī mupagamma, oggayhitvā yathā sukhaṃ;
Nhayitvā pivitvā ca, āhevaṃ rājasevake.
Ettakaṃ me dhanaṃ bho’ti, sutvā taṃ rājasevakā;
Āparitvā puraṃrañño, nivedesuṃ nirissaro.
Dhanaṃ rakkhati puttassa, dīpe bhindati mānuse;
Jīvanto’yaṃtī kujjhitvā, āṇāpesi camūpatiṃ.
Mārehi pitaraṃ meti, diṭṭhā piṭṭhīti verino;
Haṭṭhatuṭṭho tiruṭṭhoso, sabbālaṅkaramaṇḍito.
Rājānamupasaṅkamma, purato ca’ssa caṅkami;
Rājādisvā ca cintesi, pāpiyo’yaṃ mataṃ mama.
Kāyaṃ viya dukkhāpetvā, narakaṃ hetu micchati;
Rosuppādena tasseva, kiṃpuremi manorathaṃ.
Iti mettāyamāno taṃ, āha senāpatiṃ pati;
Moggallāne tvayiceva, ekacitto ahaṃ iti.
Hasaṃcālesi sīsaṃso, disvā taṃ jānibhūpati;
‘‘Nūna māreti ajjā’’ti, tadā sāhasikopi so.
Naggaṃ katvāna rājānaṃ, sasaṅkhalika bandhanaṃ;
Puratthābhimukhaṃ katvā, antobandhiya bhittiyaṃ.
Mattikāya vilimpesi, evaṃ disvāpi paṇḍito;
Ko hi rajjeyya bhogesu, jīvitepi yasepi vā.
Dhātuseno narindo so, evaṃ puttahato gato;
Aṭṭhārasahi vassehi, devarājassa santikaṃ.
Kāḷavāpī mayaṃ rājā, kārāpento samāhitaṃ;
Passitvā bhikkhumetantu, vuṭṭhāpetuṃ samādhito.
Asakkonto khipāpesi, paṃsuṃ bhikkhussa matthake;
Sandhiṭṭhiko vipākoyaṃ, tassa kammassa dīpito.
Dasāpite ¶ rājavarā sabhogā,
Upāgamuṃ maccumukhaṃ sabhovā;
Aniccataṃ bhogavato dhane ca,
Disvā sapañño vibhavaṃ icche.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Dasarājako nāma
Aṭṭhatiṃsatiemā paricchedo.
Ekūnacattālīsatima pariccheda
Rājadvayadīpano
Tato kassapanāmo so, pāpako narapālako;
Assa go pañcasūdañca, pesayitvāna bhātikaṃ.
Mārāpetuṃ asakkonto, bhīto sīhagiriṃ gato;
Durārohaṃ manussehi, sodhāpetvā samantato.
Pākārena parikkhippa, sīhākārena kārayi;
Tattha nisseṇi gehāni, tena taṃ nāmako ahū.
Saṃharitvā dhanaṃ tattha, nidahitvā sugopitaṃ;
Attano nihitānaṃ so, rakkhaṃ datvā tahiṃ tahiṃ.
Katvā rājagharaṃ tattha, dassaneyyaṃ manoramaṃ;
Dutiyālakamandaṃva, kuverova tahiṃ vasi.
Migāro nāma kāresi, senāpati sanāmakaṃ;
Pariveṇaṃ tathāgeha-mabhisekajinissa ca.
Tassābhisekaṃ yācitvā, silāsambuddhato’dhiraṃ;
Aladdhāsāmi no rajje, jānissāmīti saṇṭhahi.
Hutvā vippaṭisārī so, attanā katakammanā;
Muccissāmi kataṃ nu’ti, puññaṃ kāsi anappakaṃ.
Mahā ¶ vatthuni kāresi, dvāresu nagarassa so;
Ambuyyāne ca kāresi, dīpe yojana yojane.
Issarasamaṇārāmaṃ, kāretvā pubbavatthuto;
Adhikaṃ bhogagāme ca, adhikaṃ tassa dāpayi.
Bodhi uppalavaṇṇā ca, tassāsuṃ dhītaro duve;
Vihārassa’ssa kāresi, nāmaṃ tāsañca attano.
Dente tasmiṃ na icchiṃsu, samaṇā theravādino;
‘‘Pitughātissa kamma’’nti, lokagārayha bhīruno.
Dātukāmosa tesaṃ’va, sambuddha paṭimāya’dā;
Bhikkhave adhivāsesuṃ, bhogo no satthuno iti.
Kathā niyyanti uyyāne, samīpe pabbatassa so;
Kārāpesi vihāraṃ so, tesaṃ nāmo tato ahu.
Adā dhammarucinaṃ taṃ, sampatta catupaccayaṃ;
Vihārañceva uyyānaṃ, disābhāgamhi uttare.
Bhattaṃ sanīrapakkaṃ so, bhuñjitvā dinnamitthiyā;
Sappiyuttaṃ manuññehi, sūpehi abhisaṅkhataṃ.
Manuññamidamayyānaṃ, dassamevanti tādisaṃ;
Bhattaṃ pādāsi bhikkhūnaṃ, sabbesañca sacīvaraṃ.
Uposathamadhiṭṭhāsi, appamaññañca bhāvayi,
Samādiyi dhutaṅge ca, likhāpesi ca potthake.
Paṭimādāna sālādiṃ, kārāpesi anappakaṃ;
Bhito so paralokamhā, moggallānā ca vattati.
Tato aṭṭhārase vasse, moggallāno mahābhaṭo;
Ādesena nigaṇṭhānaṃ, dvādasaggasahāya vā.
Jambudīpā idhāgamma, dese ambaṭṭhakolake;
Kuḷārī nāme bandhittha, vihāre balasañcayaṃ.
Rājā sutvā gahetvā taṃ, bhañjissāmiti nikkhami;
Nemittehi na sakkāti, vadantepi mahābalo.
Moggallānopi sannaddha balo sūrasahāya vā;
Gacchanto surasaṅgāmaṃ, devo viya sujampati.
Aññamaññaṃ ¶ upāgamma, bhinnavelāva sāgarā;
Ārabhiṃsu mahāyuddhaṃ, balakāyā ubhopi te.
Kassapo purato disvā, mahantaṃ kaddamāsayaṃ;
Gantumaññena maggena, parivattesi dantinaṃ.
Disvā taṃ sāmikono’yaṃ, palāyati bhaṇe iti;
Balakāyo pabhijjittha, ‘‘diṭṭhaṃ piṭha’’nti ghosayuṃ.
Moggalāna balārājā, chetvā nikaraṇena so;
Sīsaṃ ukkhipiyā’kāsaṃ, churikaṃ kosiyaṃ khipi.
Katvā’ḷāhana kiccaṃ so, tassa kamme pasīdiya;
Sabbaṃso dhanamādāya, āgañchi nagaraṃ varaṃ.
Bhikkhū sutvā pavattiṃ taṃ, sunivatthā supārutā;
Sammajjitvā vihārañca, aṭṭhaṃsu paṭipāṭiyā.
Mahāmeghavanaṃ patvā, devarājāva nandanaṃ;
Mahāsena nivattetvā, hatthipākārato bahi.
Upasaṅkamma vanditvā, saṅghe tasmiṃ pasīdiya;
Chattattena saṅghaṃ pūjesi, saṅgho tasseva taṃ adā.
Taṃ ṭhānaṃ chattavaḍḍhīti, vohariṃsu tahiṃ kataṃ;
Pariveṇampi taṃ nāmaṃ, ahosi puramāgato.
Vihāre dvepi gantvāna, saṅghaṃ tatthā’bhivandiya;
Pāpuṇitvā mahārajjaṃ, lokaṃ dhammena pālayi.
Kuddho nīhari dāṭhaṃso, ghātakaṃ pituno mama;
Anuvattitvā maccāti, tena rakkhasa nāma vā.
Atirekasahassaṃ so, amaccānaṃ vināsayi;
Kaṇṇanāsādi chedesi, pabbājesi tathā bahū.
Tato sutvāna saddhamma-mupasanno sumānaso;
Mahādānaṃ pavattesi, megho viya mahītale.
Phussapuṇṇamīyaṃ dāna-manuvassaṃ pavattayi;
Tato paṭṭhāya taṃ dānaṃ, dīpe ajjāpi vattati.
Sopi sārathiko lāja-dāyako piturājino;
Ānetvā pitusande saṃ, moggallānassa dassayi.
Taṃ ¶ disvā paridevitvā, pituno pema mattanī;
Vaṇṇetvā tassa pādāsi, dvāranāyakataṃ vibhū.
Senāpati migārohi, nivedetvā yathā vidhiṃ;
Abhiseka jinassā’kā, abhisekaṃ yathāruciṃ.
Sīhā’cale daḷhanāmaṃ, dāṭhā koṇḍaññakampi ca;
Vihāraṃ dhammarucinaṃ, sāgalinañca dāpayi.
Pabbatantu vihāraṃso, katvā therassa dāpayi;
Mahānāmasanāmassa, dīghasaṇḍa vihārake.
Rājinināmakañceva, katvā bhikkhunupassayaṃ;
Adā sāgalikānaṃ so, bhikkhunīnaṃ mahāmati.
Lambakaṇṇakagottopi, dāṭhā pabhuti nāmako;
Kassapassa upaṭhāne, koci nibbinna mānaso.
Gantā me reliyaṃ vaggaṃ,
Vāsaṃ tattheva kappayi;
Ahosi putto tasseko,
Silākā loti pissuto.
Sopi kassapato bhīto, ñātakena saha’ttano;
Moggallānena gantvāna, jambudīpatalaṃ ito.
Bodhipaṇḍavihārampi, pabbajjaṃ samupāgato;
Karonto saṅghakiccāni, sādaro so supesalo.
Ammaṃ saṅghassa pādāsi, saṅgho tasmiṃ pasīdiya;
Āha’mba sāmaṇero’ti, tena taṃ nāmako ahu.
So kesadhātuvaṃsamhi, vuttena vidhinā tato;
Kesadhātuṃ labhitvāna, tassa rajje idhā’nayi.
Tassa katvāna sakkāraṃ, gahetvā kesa dhātuyo;
Mahagghe nidahitvāna, karaṇḍe phalikumbhavhe.
Dīpaṅkarassa nāthassa, paṭimāya ghare vare;
Vaḍḍhetvā parihārena, mahāpūjaṃ pavattayi.
Mātulaṃ bhariyañca’ssa, katvā sovaṇṇayaṃ tahiṃ;
Ṭhapesi paṭimāyo ca, assa bimbañca cārukaṃ.
Kesadhātukaraṇḍañca ¶ , chattaṃ ratanamaṇḍapaṃ;
Sāvakaggayuṃgaṃ vāḷa-bījaniñca sakārayi.
Parihārañca tassa’dā, rājā adhikamattano;
Silākāḷa masiggāhaṃ, katvā rakkhāya yojayi.
Asiggāhasilākāḷo, iti tenā’si vissuto;
Bhaginiñca’ssa pādāsi, saddhiṃ bhogena bhūmipo.
Vutto’yamati saṅkhepo, vitthāro pana sabbaso;
Kesadhātukavaṃsamhā, gahetabbo vibhāvinā.
Bandhitvā sāgarā rakkhaṃ, dīpañca kāsinibbhayaṃ;
Dhammakammana sodhesi, sadhammaṃ jinasāsanaṃ.
Senāpatisa nāmaṃ’kā, padhānaghara muttaro;
Katvā’ṭṭhārasame vasse, so puññāni khayaṃ gato.
Kassapato jito atibali puññakkhaye saṅkhate;
Jetuṃ no visahittha maccumupagaṃ so yevadāsoviya;
Tasmā maccubalaṃ nihacca sukhino hessanti medhāvino;
Nibbānaṃ paramaccutaṃ sivapadaṃ pattabbamattaññunā.
Sujanappasāda saṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Rājadvayadīpano nāma
Ekūnacattālīsatimo paricchedo.
Cattālīsatima pariccheda
Aṭṭharājako
Tassaccaye kumārādi-dhātusenoti vissuto;
Ahu tassa suto rājā, devarūpo mahābalo.
Kārite pitarā’kāsi, vihāre navakammakaṃ;
Kāretvā dhammasaṅgītiṃ parisodheti sāsanaṃ.
Santappesi ¶ mahāsaṅghaṃ, paccayehi catūhipi;
Katvā puññāni’nekāni, navame hāyane’tigā.
Tittiseno suto tassa, rājā hutvā anekadhā;
Katvā puññāni rajjaṃ taṃ, māsampi navame jahi.
Sivo taṃ mātulo hantvā, hutvā rājā anappakaṃ;
Puññaṃ katvo’patissena, pañcavīsa dine hato.
Upatisso tato āsi, rājā hantvāna sīvakaṃ;
Moggallānassa bhaginī, sāmiko dhajinīpati.
Rājā ṭhānantarādīhi, katvāna janasaṅgahaṃ;
Sīlākāḷassa pādāsi, saha bho kanadhīvaraṃ.
Eko putto ahu rañño, upatissassa kassapo;
Sasoḷasa sahāyehi, sūro sūpehi saññuto.
Eka vuttisahāyehi, dānamāna mahādhano;
Dhammaṭṭho vīriyājīvi, sādhu jeṭṭhapacāyako.
Silā kāḷotato rajja-lobhavañcita mānaso;
Dakkhiṇaṃ malayaṃ gantvā, saṅgaṇhitvā mahā balaṃ.
Vilumpamāno paccanti, sampatto nagarantikaṃ;
Taṃ sutvā kassapo jeṭṭho, varamāruyha kuñjaraṃ.
Assā setvāna pitaraṃ, samādāya sahāyake;
Nikkhamma nagarā gacchi, silākālassa dassanaṃ.
Evaṃ satta’ṭṭha vāresu, palāto līnavuttiko;
Hatthe katvā upāyena, dese pācina pacchime.
Yujjhituṃ puna pācina-tissa pabbatamāgami;
Kassapopi sahāyehi, saddhimāruyha dantinaṃ.
Tattha gantvā palāpetvā, coraṃ pabbatamatthakaṃ;
Āropesi mahānāgaṃ, tenā’si girikassapo.
Mānatthaddho silākāḷo, bhiyyo raṭṭhaṃ pabhindiya;
Sabbaṃ hatthagataṃ katvā, ajeyya balavāhano.
Āgamma nagaraṃ rundhi, satthāhaṃ rājasevakā;
Yujjhitvā viralā āsuṃ, tato cintesi kassapo.
Ete ¶ nagararodhena, sabbe bhijjanti pāṇino;
Parihīnaṃ balaṃ rājā, andhako ca mahallako.
Merukandarake katvā, mātaraṃ pitarañca me;
Aṅgahetvā balaṃ pacchā, coro niggaṇhi yo iti.
Rattiyaṃ so sahāye ca, rājasādhanamevaca;
Ādāya pitaro ceva, malayaṃ gantumārabhi.
Tadā maggamajānantā, sammūḷā maggadesakā;
Nagarassa samīpeva, sambhamiṃsu ito tato.
Silākāḷo pavattiṃ taṃ, sutvā saṅgamma vegasā;
Parivāresi saṅgāmo, tattha bhiṃsanako ahu.
Devāsuraraṇākāre, vattamāne mahāhave;
Patitesu sahāyesu, sīdamāne mahāgaje.
Hatthārohassa datvā, chinditvā sīsamattano;
Puñchitvā lohitaṃ katvā, kosiyaṃ asi puttikaṃ.
Hatthikumbhe ubho hatthe, ṭhapetvāna avatthari;
Upatissopi taṃ sutvā, sokasallāhato mari.
Evaṃ diyaḍḍhavassena, upatisse divaṃgate;
Rājā’hosi silākāḷo, pubbanāmena ekato.
Taṃ ambasāmaṇerādi-silākāḷoti voharuṃ;
Titthaṃ terasavassāni, dipaṃ dhammena pālayi.
Mahāpāḷimhi dāpesi, paccagghaṃ rājabhojanaṃ;
Vejjasālāsu bhoge ca, vaḍḍhesi janatāhito.
Anvahaṃ pūjayi bodhiṃ, paṭimāyo ca kārayi;
Sabbesaṃ dīpavāsīnaṃ, bhikkhūnaṃ’dā ticīvaraṃ.
Māghātaṃ kārayidīpe, sabbesaṃyeva pāṇinaṃ;
Ānitaṃ attanā kesa-dhātuṃ sammā apūjayi.
Raheradakavārañca, adāsi abhayuttare;
Puratthimā therīyānaṃ, vihārakunthanāma so.
Ānetvā āsanaṃ tattha, ṭhapesi dumarājake;
Yāvajīvaṃ pavattesi, puññakammamasaṅkhiyaṃ.
Moggallāno ¶ tathā dāṭhā, pabhuti co’patissako;
Putto tassā’sumaggassa, desaṃ datvā puratthimaṃ.
Datvā ṭhānantarañcādi-pādasaññaṃ visajjayi;
Gantvā tattha vasāhīti, sopi gantvā tahiṃ vasi.
Ṭhānaṃ malayarājaggaṃ, desaṃ datvāna dakkhiṇaṃ;
Rakkhaṇatthaṃ samuddassa, majjhimaṃ tu niyojayi.
Upatissaṃ tu vāsesi, santikeyeva attano;
Visesena mamāyanto, yūnaṃ kalyānadassanaṃ.
Tassa dvādasame vasse, ito kāsi puraṃ gato;
Dhammātu midhā’nesi, tato vāṇija māṇavo.
Rājā disvā’samattho so, dhammādhammavicāraṇe;
Hemasaññāya dīpamhi, patanto salabho viya.
Buddhadhammoti saññāya, taṃ gahetvāna sādhukaṃ;
Katvā sakkārasammānaṃ, gehe rājagharantike.
Ṭhapetvā anuvassaṃ tu, netvā jetavanaṃ mahaṃ;
Kātuṃ kāresi cārittaṃ, hitaṃ mantvāna pāṇinaṃ.
Evaṃ katvā silākāḷo, puññakammamanappakaṃ;
Patte terasame vasse, yathākammamupāgami.
Dāṭhappabhutiko rajjaṃ, gahetvā bhātaraṃsakaṃ;
Akkamoti nivārentaṃ, mārāpesi vibuddhiko.
Moggallāno’tha taṃ sutvā, appattaṃ rajjamaggahi;
Akāraṇe me māresi, kaṇiṭṭhaṃ dhammavādīnaṃ.
Kārāpessāmahampajja, rajjanti parikuppiya;
Samādāya mahāsenaṃ, agārāhera pabbataṃ.
Rājāpi sutvā sannaddha-balakāyo karindake;
Pabbate siviraṃ bandhi, moggallāno nisammataṃ.
Sāparādhāna te me vā, manussā dīpavāsino;
Ekasmiñca mate rajja-mubhinnaṃyeva nosiyā.
Tasmā aññena yujjhantu, ubhoyeva mayaṃ idha;
Hatthiyuddhaṃ karomāti, rañño pesesi sāsanaṃ.
Sopi ¶ sādhūti vatvāna, baddhapañcāyudho gajaṃ;
Āruyha munino māro viya otthari tāvade.
Moggallānopi sannaddho, āruyha karīnaṃ varaṃ;
Tatthā’go aññamaññaṃ te, pāpuṇiṃsu mahāgajā.
Saddo sūyittha saṅghaṭṭe, asanirāva sannibho;
Dantaghātena uṭṭhāsi, jālā vijjullatā viya.
Sañjhāghanasabhāgā’suṃ, gajā lohitamakkhitā;
Moggallānagajāviddho, raññoosakki kuñjaro.
Rājā ārabhi taṃ disvā, chindituṃ sīsamattano;
Moggallāno’tha vandanto, yāci’me’vaṃ kirīiti.
Yācamānepi somānaṃ, mānento chindikandharaṃ;
Chaḍḍesi chahi so rajjaṃ, māsehi divasehi ca.
Moggallāno tato rājā, āsi dīpe mahābalo;
Mātulañca paṭiccemaṃ, cūlanāmena voharuṃ.
Āsādhāraṇakāveyyo, vatthuttaya parāyaṇo;
Dānasaṃyama soceyyo, soraccādiguṇālayo.
Dānena piyavācāya, atthassa cariyāya ca;
Samānattassabhāvena, saṅgahesi mahājanaṃ.
Piṇḍapātavihārehi, bhesajjacchādanehi ca;
Bhikkhusaṅghañhi saṅgaṇhi, dhammikāya ca guttiyā.
Atirekāya pūjāya, pūjetvā dhammabhāṇake;
Piṭake tīṇi vācesi, saddhimaṭṭhakathāya so.
Kumāre upalāletvā, nivāpena yathāruciṃ;
Sajjhāpesi sadā dhammaṃ, dhammadīpo mahāmati.
Dhammadīpañca so katvā, kuñjarasekhareni sā;
Dhammāvāsāne vācesi, puramhi purisuttamo.
Bandhāpesi kadambañca, nadiṃpabbatamajjhato;
Pattapasāṇavāpiñca, dhanavāpiṃ garitaraṃ.
Gaṇhāpesi sadīghāyu-hetu kammanti sādaro;
Likhāpesi ca saddhammaṃ, vatthupūjañca kārayi.
Lokaṃ ¶ so anukampitvā, mātāputtaṃva orasaṃ;
Datvā bhutvā yathākāmaṃ, vasse vīsatime mari.
Mahesī tassa ghātetvā, visayogena ñātake;
Puttaṃ rajje’bhisiñcitvā, sayaṃ rajjaṃ vicārayi.
Tathābhisitto so kitti-sirimegho narādhipo;
Tipupattehi chādesi, dumindadharamādito.
Kapaṇaddhivaṇibbānaṃ, mahādānaṃ pavattayi;
Maggapālo tathākāro, ahu sabbopabhogiyo.
Mahesī sā sadā āsi, padhānā sabbakammasu;
Rajjaṃ tassā’si teneva, heṭṭhupariyavattikaṃ.
Rājāpādā mahāmaccā’-hesuṃ lañcaparāyanā;
Dubbale ca viheṭhesuṃ, balī jānapadā narā.
Silākāḷassa kālamhi, gāme saṅgillanāmake;
Bhayavasīvhayo poso, ahu moriyavaṃsajo.
Ahosi putto sīvassa, aggabodhi sanāmako;
Bhāgineyyopi tassāsi, mahānāgoti vissuto.
Bhāgineyo mahānāgo, aggabodhi ca sundaro;
Uḷārajjhāsayattā so, mahānāgo mahabbalo.
Hitvā kassakakammāni, corakammamakā vane;
Godhaṃ laddhāna pesesi, mātulāniya santikaṃ.
Godhaṃ disvā’vasā ñatvā, dhaññapacchimapesayi;
Kammārassā’pi pesesi, sasaṃ sopi tathevakā.
Bījaṃ bhaginī māyāci, bījagāhañca tassa sā;
Dāsañca ñatvā pesesi, annapānādinā raho.
Tadā dubbhikkhakālamhi, eko mantadharo naro;
Bhikkhālābhāya saddhehi, bhikkhuvesena bhikkhati.
Taṃ gāmaṃ pavisitvā so, aladdhā kiñci bhojanaṃ;
Abhibhūto jighacchāya, kampamāno nigacchati.
Taṃ disvā karuṇāyanto, mahānāgo mahādayo;
Pattamādāya gāmanta-māhiṇḍitvāpi sabbaso.
Yāgumattampi ¶ nālattha, tato uttarasāṭakaṃ;
Datvā āhari āhāraṃ, so taṃ bhutvā pasīdiya.
Rajjārahamimaṃ dīpe, karissāmīti cintiya;
Tamādāya khaṇenā’gā, gokaṇṇakamahaṇṇavaṃ.
Atha tattha nisīditvā, sañjapanto yathāvidhiṃma;
Mantonā’nesi nāgindaṃ, phussapuṇṇamarattiyaṃ.
Mahānāgaṃ phusāhīti, mahānāgaṃ niyojayi;
So bhīto purime yāme, āgataṃ taṃ na sambhusī.
Tathā majjhimayāmepi, pacchime pana naṅgale;
Gahetvā khipi tīheva, aṅgulīhi sataṃ chupi.
So taṃ byākāsi taṃ ditvā, sabalaṃ me parissamaṃ;
Tīhi rājūhi yujjhitvā, catutthaṃ tvaṃ nighātiya.
Vuḍḍho tīṇeva vassāni, rājā hutvā na jīvasi;
Tathā hessanti rājāno, tayo te vaṃsajā narā.
Gantvā sevassu rājānaṃ, pacchā passasi mekhalaṃ;
Iti vatvāna pesesi, sopi gantvā narissaraṃ.
Passitvā tamupaṭṭhāsi, rājā rohaṇakammikaṃ;
Taṃ akāsi taduṭṭhānaṃ, bhaṇḍamāhari so bahuṃ.
Rājā tasmiṃ pasīditvā, andhasenāpativhayaṃ;
Datvā ṭhānantaraṃ tassa, gantuṃ tattheva yojayi.
Bhayasīvassa puttañca, bhāgineyyañca attano;
Ādāya gantvā taṃ desaṃ, parivattesi sabbaso.
Paccekabhogaṃ katvāna, rohaṇaṃ tattha so vasaṃ;
Dāṭhappabhūtinā kātuṃ, yuddhaṃgantvā mahabbalo.
Moggallānabhayā gantvā, rohaṇañca tahiṃ vasī;
Sutvā kittisirīmeghavaṇṇa-rañño rajje samañjasaṃ.
Rajjaṃ gahetuṃ kāloti, sīghaṃ āgamma rohaṇā;
Ekūnavise divase, mārayitvā mahīpatiṃ.
Sayaṃ hutvā mahīpālo, desaṃ katvā yathā pure;
Bhāgineyyassa pāhesi, paṇṇamāgacchatūti so.
Āgacchanto ¶ nimittena, nivattitvā marittha so;
Tato mātulaputtaṃ’kā, uparajjaṃ kataññuko.
Ālavālaṃ dumindassa, katvā hemamayaṃ gharaṃ;
Chādāpesi munindassa, paṭimāyo ca sandahi.
Mahācetittaye kāsi, sudhākammañca cumbaṭaṃ;
Hatthivediñca kāretvā, cittakammamakārayi.
Pesakārakagāmaṃ so, jambelavhayamuttare;
Mahāvihārecābandhi, gāmaṃ tintiṇikavhayaṃ.
Uddhagāmamhi vasabha-gāmaṃ jetavanassa’dā;
Vatthadānaṃ nikāyesu, tīsu ceva pavattayi.
Khettānaṃ hisataṃ datvā, vihāre jetanāmake;
Yāguṃ tattha pavattesi, bhikkhūnaṃ sabbakālikaṃ.
Sahassa dūratissavhā, khettaṃ datvā tapassinaṃ;
Mahāvihāravāsīnaṃ, yāguṃ niccaṃ pavattayi.
Ciramātikavārañca, tattheva’dā guṇe rato;
Mayūrapariveṇe ca, navakammamakārayi.
Kāsikhaṇḍe mahādeva-rattakuravanāmake;
Vihāre anurārāmaṃ, jiṇṇañca paṭisaṅkharī.
Kamaṃ sovaggikaṃ katvā, evamādiṃ narissaro;
Agamā tīhi vassehi, devarājasahabyataṃ.
Aṭṭhete kuṭṭhacittā’parimitavibhavā rājarājenarūpā;
Rājāno rājamānā narakarituragāsūrasenārathehi;
Ante hitvā’khilaṃ taṃ vigataparijanā’ḷāhanaṃ saṅkhatāsuṃ;
Sappañño taṃ saranto bhavatu bhavasukhaṃ vantukāmo hitesī.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Aṭṭharājako nāma
Cattālīsatimo paricchedo.
Ekacattālīsatima pariccheda
Dvirājako
Mahānāganarindassa ¶ , bhāgineyyo subhāgiyo;
So aggabodhirājāsi, aggabodhigatāsayo.
Tejena bāhuṃ sommena, candaṃ sampuṇṇamaṇḍalaṃ;
Sumerumacalantena, gambhirena mahodadhiṃ.
Vasundharā pakampena, mārutaṃ sampavuttiyā;
Buddhiyāmaramantāraṃ, suddhiyā saradambaraṃ.
Kāmabhogena devinda, matthena ca narissaraṃ;
Dhammena suddhavāseṭṭhaṃ, vikkamena migādhipaṃ.
Rājadhammehi rajjehi, cakkavattinarissaraṃ;
Vessantarañca dānena, anugantvā jane suto.
Mātulaṃ uparājavhe, bhātaraṃ yuvarājake;
Bhāgineyyañca malaya-rājaṭhāne ṭhapesi so.
Ṭhānantare yathāyogaṃ-seṭṭhāmacce ṭhapesi ca;
Janaṃ saṅgahavatthūhī, rājadhammehi caggahi.
Desaṃ sayoggaṃ pādāsi, yuvarājassa dakkhiṇaṃ;
Vasaṃ tattha sirīvaḍḍha-mānavāpiṃ sagāhayi.
Katvā girivihārañca, saṅghikaṃ tassa dāpayi;
Khettānaṃ dvisataṃ saṅgha-bhogatthāya mahāmati.
Adā malayarājassa, dāṭhānāmaṃ sadhītaraṃ;
Pariveṇaṃ sīrisaṅgha-bodhināmañca kārayi.
Mahāsivassa kāresi, pariveṇaṃ sanāmakaṃ;
Parivāro’pi tassāsi, evaṃ puññaparāyano.
Katvā sādhupacārena, porāṇaṃ saṅgahaṃ vidhiṃ;
Antarāyaṃ visodhetuṃ, jiṇṇañca paṭisaṅkhari.
Kavayo ¶ tassa rajjamhi, sīhaḷāya niruttiyā;
Kāveyye bahuke’kāsuṃ, vicitranayāsālino.
Vihāre dakkhiṇe kāsi, pāsādaṃ sumanoharaṃ;
Akā navahi vassehi, dipe kaṇṭakasodhanaṃ.
Kurundanāmaṃ kāretvā, vihāraṃ sabbasaṅghikaṃ;
Vāpiṃ tannāmakaṃ nāḷi-kerārāmaṃ tiyojanaṃ.
Mahāsivavhaye ceva, sassaṃ kārayituṃ adā;
Lābhasakkārasammāna-mārāmikasataṃ tadā.
Vihāraṃ taṃ samīpamhi, katvā ambilapassavaṃ;
Gāmaṃ tannāmakaṃ cādā, theriyānaṃ tapassīnaṃ.
Uttaravallivihārassa, ratanaṃ dīghavaṇṇitaṃ;
Datvā gāmaṃ patiṭṭhesi, satthubimbaṃ silāmayaṃ.
Keḷivāte ca kāresi, sumanaṃ nāma pabbataṃ;
Mahātelavaṭaṃbodhi-ghare pāsāṇavedikaṃ.
Kāretvā lohapāsādaṃ, pāsādamahane adā;
Chattiṃsānaṃ sahassānaṃ, bhikkhūnaṃ so ticīvaraṃ.
Gāmaṃ datvā niyojesi, ārakkhaṃ dhītu nāmakaṃ;
Hatthikucchivihārepi, pāsādaṃ kāsi buddhimā.
Dāṭhā sivassa ṭhatvāna, ovāde sādhu bhikkhuno;
Samācaranto dhammena, sakkaccaṃ tamupaṭṭhahi.
Mūgasenāpatiṃ cākā, vihāraṃ so visālakaṃ;
Gāmaṃ lajjikametassa, dāsa bhogāya’dāsi ca.
Mahānāgassa puññatthaṃ, rañño taṃnāmakaṃ akā;
Mahātherassa tañcā’dā, rājā tepiṭakassa so.
Attano sadisānañca, yogīnaṃ vigatālayo;
Bhikkhūnaṃ catusaṭṭhīnaṃ, vihāraṃ taṃ tadā adā.
Katvā tasseva mahā-pariveṇanivāsino;
Bhinnorudīpaṃ datvāna, vaṭṭakākārapiṭṭhito.
Dakkhiṇagīridaḷhavhe, mahānāge ca pabbate;
Kāḷavāpādike cā’kā, vihāre posathālaye.
Vihāre ¶ abhaye’kāsi, mahāpokkharaṇiṃ tathā;
Cetiyapabbate cākā, nāgasoṇḍiṃ thirodikaṃ.
Mahindataṭavāviñca, kārāpetvāna sādhukaṃ;
Etissā mariyādāya, theraṃ netuṃ niyojayi.
Mahāmahinda theramhi, taṃṭhānasamupāgato;
Taracchā eva netunti, katikañceva kārayi.
Chattaṃ soṇṇañca kāresi, nikāyesupi tīsu so;
Sattāṭṭhanava vāresu, mahaggharatanehi ca.
Mahātūpe catubbīsa-bhāraṃ chattaṃ suvaṇṇayaṃ;
Tattha tattha ca pūjesi, mahagghaṃ ratanuttamaṃ.
Dāṭhādhātugharaṃ katvā, vicitraratanujjalaṃ;
Kāsi hemakaraṇḍañca, lohanāvañca pāḷiyaṃ.
Maṇimekhalanāmañca, bandhāpesi sabandhanaṃ;
Mahāmātiñca gaṇhesi, maṇihīrakavāpiyaṃ.
Tadā eko mahāthero, jotipālakanāmako;
Parājesi vivādena, dīpe vetullavādino.
Dāṭhāpabhutināmo’tha, ādipādo’tilajjito;
Hatthamukkhippi taṃ hantuṃ, gaṇḍo sañjāyi taṃkhaṇe.
Rājā tasmiṃ pasīditvā, vihāreyeva vāsayi;
Mānena taṃ anāgamma, dāṭhāpabhūmato kira.
Datvā mahādipādattaṃ, bhāgineyyaggabodhino;
Rakkhituṃ taṃ niyojesi, theraṃ sopi tamācari.
Nīlagehaparicchedaṃ, katvā tasseva so adā;
Katvevaṃ bahudhā puññaṃ, catuttiṃse same mato.
Aggabodhi tato āsi, rājā pubbassa rājino;
Mahallakattānaṃ khudda-nāmena paridīpayuṃ.
So dīpaṃ paripālesi, pubbacārittakovido;
Akāsi ca mahesiṃ so, mātuladhītumattano.
Saṅghabhaddaṃ asiggāhaṃ, kāsi bandhuṃ mahesiyā;
Yathārahamadā ceva, ṭhānantaramanālayo.
Katvā ¶ veḷuvanaṃ rājā, sāgalīnaṃ niyojayī;
Jamburantaragallañca, kāsi mātikapiṭṭhikaṃ.
Rañño tasse’va rajjamhi, kāliṅgesu mahīpati;
Sattānaṃ maraṇaṃ yuddhe, disvā saṃviggamānaso.
Imaṃ dīpamupāgamma, pabbajjā katanicchayo;
Jotipālamhi pabbaji, rājā sakkāsi taṃ ciraṃ.
Padhānaṭhānaṃ tassa’kā, vihāre mattapabbate;
Tassāmacco mahesī ca, tathevā’gamma pabbajuṃ.
Rañño mahesī sutvāna, tassa pabbajjamuttamaṃ;
Sakkaccaṃ tamupaṭṭhāsi, ratanavhañca kārayi.
Adā rājā amaccassa, pācīnakaṇḍarājiyaṃ;
Vettavāsavihārañca, so’dā saṅghassa taṃ yati.
Rājattheremate rājā, socitvā parideviya;
Padhānaṭhānaṃ kāresi, cūḷagallavihārake.
Palaṃnagaragañceva, tassa ṭhānañhi kārayi;
Evaṃ tadatthaṃ puññāni, bahūni’pi mahīpati.
Jotipālita theramhi, tūpārāmamhi cetiyaṃ;
Vandamāne pabhijjitvā, bhāgo taṃ purato pati.
Pakkositvāna rājānaṃ, thero dassesi dukkhito;
Rājā disvāva saṃviggo, kammaṃ paṭṭhapi taṃkhaṇe.
Dakkhiṇakkhakadhātuṃ so, lohapāsādakucchiyaṃ;
Sārakkhaṃ ṭhapayitvāna, rattindivamapūjayi.
Navakamme cirāyante, thūpārāmamhi devatā;
Supinaṃ tassa dassesuṃ, rattimārāmikā viya.
Sace rājā papañceti, kātuṃ dhātugharaṃ mayaṃ;
Dhātuṃ gahetvā gacchāma, yatthatatthā’ti taṃkhaṇe.
Rājā pabuddho saṃviggo, na cireneva kārayi;
Kammaṃ dhātugharesabbaṃ, cittakammādisaññuttaṃ.
Catasso paṭimāyo ca, pallaṅke ca silāmaye;
Hemacchattaṃ silādanta-kammaṃ gehamhi sabbaso.
Mahāmaccādayo’kaṃsu ¶ , karaṇḍānaṃ sataṃ nava;
Devānaṃpiyatissassa, kammañca nikhilaṃ navaṃ.
Sabbussāhena kāretvā, mahāpūjaṃ yathārahaṃ;
Ānetvā lohapāsādā, dhātuṃ sabbādarena so.
Jotipālaṃ mahātheraṃ, sasaṅghaṃ parivāriya;
Parihārena vaḍḍhesi, dhātuṃ dhātukaraṇḍake.
Dhātugehassa pādāsi, laṅkādīpaṃ sahattanā;
Lābhaggāma-madā tassā, rakkhakānaṃ mahesiyā.
Nāgadīpamhi gehañca, rājāyatanadhātuyā;
Uṇṇalomagharañceva, chattamāmalacetiye.
Tattha gāmaṃ vihārassa, yāgudānāya’dāsi ca;
Vihārassa’bhayassā’dā, gāmamaṅgaṇasālakaṃ.
Nāmaṃ katvāna so’kāsi, attano ca mahesiyā;
Dāṭhaggabodhimāvāsaṃ, vihāre atayuttare.
Devī kapālanāgaṃ sā, vihāraṃ sādhukāriya;
Tasse’vādā vihārassa, sampannacatupaccayaṃ.
Gehaṃ jetavane kāsi, rājā rājatacumbaṭaṃ;
Udapānaṃ maṇāpesi, sova bodhigharantike.
Gaṅgātaṭaṃ valāhassaṃ, vāpiṃ giritaṭañcakā;
Mahāpāḷiṃpi vaḍḍhesi, bhatanāvañca kārayi.
Bhikkhūnīnaṃ mahesī ca, bhattavaṃsaṃ samādisi;
Evaṃ puññāni katvā so, divaṃ’gā dasame same.
Evaṃ puññaratā narādhipatayo sampannabhogā gamuṃ;
Maccusseva vasaṃ tatohi matimā sammā bhavassīdisaṃ;
Passanto niyamaṃ vihāya vidhinā sabbaṃ bhave saṅgatiṃ;
Nibbānābhimukho careyya dhitimā pabbajjamajjhūpago.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Dvirājako nāma
Ekacattālīsatimo paricchedo.
Dvicattālīsatima pariccheda
Cha rājako
Saṅghatisso ¶ tato āsi, asiggāho mahīpati;
Sāsanassa ca raṭṭhassa, vuddhikāmo naye rato.
Ṭhānantaraṃ yathārahaṃ, datvā saṅgaṇhiso janaṃ;
Tadā khuddakarājassa, moggallāno camūpati.
Vasanto rohaṇe sutvā, saṅghatissassa rājataṃ;
Khandhavāraṃ sayuddhatthaṃ, mahāgalle nivesayi.
Saṅghatisso ca sutvā taṃ, balakāyamapesayi;
Yujjhituṃ tena tajjesi, moggallāno mahabbalo.
Tato hatthassamādāya, gantvā rattivihārakaṃ;
Balaṃ so sannipātento, vāsaṃ tattheva kappayi.
Rājā sutvā punā’gantvā, kadallādīnivātake;
Yujjhitvā taṃ palāpetvā, pesetvā balamattano.
Sayaṃ puramupāgañchi, sopi naṭṭhaṃ savāhiniṃ;
Puna pākatikaṃ katvā, kareheramupāgami.
Rañño senāpati puttaṃ, pesetvā corasantikaṃ;
Yena kenaci lesena, sayaṃ dukkhiva dummano.
Āturo viya bāḷhaṃ so, hosi mañcaparāyano;
Rājā sutvā pavattitaṃ, upasaṅkamma taṅkhaṇe.
Mā tvaṃ soci kumārassa, sammānetvānusāsiya;
Handa tvaṃ nagaraṃ rakkha, nate sakkā mayā saha.
Yuddhamaṇḍalamāgantuṃ, gilānattāti yojayi;
Ubbāsite jane sabbe, vicchinne rājabhojane.
Mahāpāḷimhi sampakkaṃ, rañño bhojanamāharuṃ;
Rājā dvisvā’ti nibinno, yāva mando na hessati.
Ekko ¶ pīti vicintetvā, yuddhāya samāsā’gamā;
Saddhiṃ puttena āruyha, hatthiṃsannaddhavāhano.
Thokeneva balenāgā, pācinatissapabbataṃ;
Evaṃ ubhayato cūḷa-saṅgāme paccupaṭṭhite.
Senāpatisamittaddu, yuddhamārabhi pacchato;
Putto disvā narindassa, ghātessāmi imaṃ iti.
Āha rājā nivāresi, mā te rucci balaṃ idaṃ;
Neva sakkā’dhivāsetuṃ, atimandaṃ hanissati.
Duvinnaṃ balakāyānaṃ, rājāmajjhagato ahu;
Tato senā dvidhā’hosi, corasenāpatīpati.
Rañño nāgo madhukavha rukkhacchāyaṃ samāvisi;
Tadā chattaṃ patitassa, sākhamāhacca bhūmiyaṃ.
Corassa senā taṃ ditvā, haritvā sāmino adā;
So taṃ ussāpayichattaṃ, ṭhatvāpabbatamuddhani.
Tadā rājabalaṃ rājā, nunamesoti cintiya;
Gantvā taṃ parivāresi, rājā āsi tadekako.
Hatthikkhandhā tadoruyha-puttaṃ’maccañca sohadaṃ;
Upāvisi samīpamhi, merumajjarakānanaṃ.
Moggallāno tato laddha-jayo vāhanamādiya;
Senāpatiṃca mittadduṃ, tassa puttañca pāpinaṃ.
Upāgamma puraṃ rājā, āsī laṅkā talādhipo;
Tato cintesi jīvante, sattumhi na sukhaṃ iti.
So sutvā pubbarājassa, putto etthāti kujjhiya;
Āṇāpesi ca tassā’su, hatthapādāni chindituṃ.
Upakkami tadā raññā, āṇatto puriso khaṇe;
Chindituṃ hatthapādaṃ so, kumāro rodi dummano.
Pūvakhādakahatthaṃ me, chindeyyaṃ ce tadā ahaṃ;
Khādisaṃ tena pūveti, haṃ sutvā rājakammiko.
Roditvā paridevitvā, rājāṇāya dukhaddito;
Vāmaṃ hatthañca pādañca, tassa chindi narādhamo.
Jeṭṭhatisso ¶ palāyitvā, rañño putto’paro agā;
Aññato malayaṃ desaṃ, merukandaranāmakaṃ.
Rājā’tha sasutā’macco, gantvā veḷuvanaṃ raho;
Codito tattha bhikkhūhi, kāsāvāni samādiyi.
Bhikkhuvesaṃ gahetvāna, rohaṇaṃ gantumānaso;
Maṇihīraṃ samāgañchi, tatraṭhā rājasevakā.
Sañjānitvā tayopete, tesaṃ pādevarujjhiya;
Sāsanaṃ tassa pesesuṃ, rājā sutvā visesato.
Tuṭṭho āṇāpayi gantvā, sīghamādāya tejane;
Tato sīhagiriṃnetvā, tissaṅkaṃ nirupaddavaṃ.
Sīsaṃ gaṇhatha tattheva, rañño ca tanayassa ca;
Amaccaṃ pana jīvanta-māneyyātha mama’ntikaṃ.
Manussā evamāṇattā, te gahetvā tayojane;
Netvā sīhagiriṃkātuṃ, yathāvuttamupakkamuṃ.
Tato rājasuto āha, purise kammakārake;
Sīsaṃ me paṭhamaṃ chetvā, detha mayhaṃ sukhaṃ iti.
Rājaposā tathā’kāsuṃ, pacchāchindiṃsu rājino;
Sīsaṃ passatha bālānaṃ, kammaṃ kammavidūjanā.
Evaṃ aniccā bhogāhi, adhuvā asayaṃvasī;
Tattha laggā kathaṃ niccaṃ, sukhaṃ bho na gavesatha.
Rañño sāsanamāhaṃsu, amaccassa hitesino;
Taṃ sutvāna hasitvāna, idaṃ vacanamabravi.
Chinnasīso mayā diṭṭho, mayi jīvati sāmiko;
Ṭhapetvā hampi sevāmi, aho aññañhi sāmikaṃ.
Idha taṃ mārayitvāna, chāyaṃ tassa harissatha;
Aho aññāṇakā tumhe, maññe ummattakā iti.
Iti vatvāna so pāde, gahetvā sāmino sayi;
Tassa te haraṇopāyaṃ, apassantā yathā tathā.
Tassāpi sīsaṃ chetvāna, maccā ādāya tīṇi’pi;
Rañño dassetumāhacca, rājā tusittha nibbhayo.
Duṭṭhasenā ¶ patissā’dā, tato malayarājataṃ;
Asiggāhakaṭhānamhi, tassa puttaṃ ṭhapesi ca.
Thūpattayampi chādesi, vatthehi ahatehi so;
Tathā laṅkātale sabbe, thūpekāsi mahussavaṃ.
Kesadhātuñca nāthassa, dāṭhādhātuṃ tatheva ca;
Mahābodhiṃ sasakkaccaṃ, mahāpūjāya sakkari.
Sabbaṃ vesākhapūjādiṃ, cārittaṃnugataṃ akā;
Dhammakammena sodhesi, sabbaṃ sugatasāsanaṃ.
Piṭakānañca sajjhāyaṃ, mahāpūjāya kārayi;
Lābhaṃ datvā tirekena, pūjayittha bahussute.
Bhikkhūnaṃ dīpavāsīnaṃ, sabbesaṃ cīvaraṃ agā;
Āvāsesu ca sabbesu, kathinaṃ attharāpayi.
Paṭimāyo ca kāresi, jiṇṇañca paṭisaṅkhari;
Loṇakkhettañca pādāsi, saṅghassa tisatādhikaṃ.
Kārapiṭṭhimhi kāresi, moggallāna vihārakaṃ;
Vihārā piṭṭhigāmañca, sagāmaṃ vaṭagāmakaṃ.
Tathā cetiyagehañca’-kāsi rakkhavihārake;
Vihāraṃ naṃ bahunnaṃ so, bhogagāme bahū adā.
Evaṃ puññānī so’kāsi, appameyyāni bhūmipo;
Sampattīnamanicattaṃ, saranto pubbarājino.
Tadā kenaci dosena, kuddhomalayarājino;
Saritvā pubbarājassa, kataṃ tena virūpakaṃ.
Upāyena gahetvāna, hatthapādañca chedayi;
Taṃ sutvā so asiggāho, saputto rohaṇaṃgato.
Vasanto tattha so katvā, hatthe janapadaṃ lahuṃ;
Jeṭṭhasissamupagañchi, nilīnaṃ malaye ṭhitaṃ.
Saddhiṃ tenasaghātento, raṭṭhaṃ janapadaṃ khaṇe;
Doḷapabbatamāgamma, khandhāvāraṃ nivesayi.
Rājā sutvāna taṃ sabbaṃ, sannaddhabalavāhano;
Khandhāvāraṃ nivesesi, gantvā tasseva santikaṃ.
Tadā ¶ pajjararogena, manussārājino bahū;
Upaddutā matā āsuṃ, taṃ sutvā so asiggaho.
Yuddhamārabhivegena, rañño senātidubbalā;
Pabhijjitvā palāyittha, rājāpacchā palāyi so.
Disvā ekākinaṃ yantaṃ, sīhapabbatasantike;
Asiggāho mahārājaṃ, mārayittha saparisaṃ.
Ohīnaṃ pacchato jeṭṭha-tissampi pana mārituṃ;
Sāsanaṃ tassa pesesi, ehi rājā bhavāhīti.
So taññatvā palāyitvā, nivatto malayaṃ agā;
Kathañhi laddhaṃ kicchena, rajjaṃso deti me iti.
Evaṃ kho dallanāmaṃ so, moggallānaṃ narissaraṃ;
Māretvā chahi vassehi, sampattabalavāhano.
Athā’gantvā asiggāho, anurādhapuraṃ varaṃ;
Rājā hutvā pavattesi, āṇācakkaṃ mahītale.
Sa silāmeghavaṇṇavho, saṅghaṃ bodhiñca vandiya;
Thūpattayañca sakkāsi, mahāpāḷiñca vaḍḍhayi.
Pāyāsaṃ’dāsi saṅghassa, sappiphāṇitasaṅkhataṃ;
Chātake atikicchamhi, parissāvanameva ca.
Sabbadānena saṅgaṇhī, kapaṇaddhivaṇibbake;
Pūvamūladhanaṃcā’dā, kumārānaṃ mahādayo.
Vihāre abhaye buddhaṃ, pūjayittha sīlāmayaṃ;
Jiṇṇañca gehaṃ tassā’kā, nānāratanacittikaṃ.
Kolavāpiñca datvāna, ārakkhatthaṃ jinassa so;
Pūjaṃ sabbopahārehi, sabbakālaṃ pavattayi.
Evaṃ tasmiṃ mahīpāle, vasante puññabhājane;
Nāyako sirināgavho, jeṭṭhatissassa mātulo.
Gantvāna paratīraṃ so, ādāya damiḷe bahū;
Āgantvā uttaraṃ desaṃ, gaṇhituṃ tamupakkami.
Rājāpi sutvā taṃ gantvā, yujjhitvā rājamittake;
Gāme hantvāna taṃ tena, damiḷe saddhimāgate.
Hatasese ¶ gahetvāna, katvā paribhavaṃ bahuṃ;
Adāsi dāse katvāna, vihāresu tahiṃ tahiṃ.
Evaṃsampattavijaye, puramāgammabhūmipe;
Sabbaṃ raṭṭhaṃ visodhetvā, vasante akuto bhaye.
Bhikkhubodhī sanāmo’tha, vihāre abhayuttare;
Dussīle bahule disvā, pabbajjāya navopi so.
Rājānamupasaṅkamma, dhammakammamayācatha;
Rājā te neva kāresi, dhammakammaṃ vihārake.
Dussīlā nihaṭā tena, sabbe mantiya ekato;
Raho taṃ mārayitvāna, taṃ kammaṃ paṭibāhayyuṃ.
Rājā sutvā tadā kuddho, sabbegaṇhiya ekato;
Akā pokkharaṇī pāle, chinnahatthe sabandhane.
Aññe tattha sataṃ bhikkhū, jambudīpe khipāpayi;
Saranto tassa ussāhaṃ, parisodhesi sāsanaṃ.
Bhikkhū theriyavāde so, kātuṃ tehi uposathaṃ;
Ārādhetvā paṭikkhitto, pakuppitvā anādaro.
Akkositvā ca bhāsitvā, vācāhi pharusāhi so;
Bhikkhū te akkhamāpetvā, dakkhiṇaṃ desamajjhagā.
Tassa so mahatā phuṭṭho, rogena marisajjukaṃ;
Evaṃ navahi vassehi, pariccaji mahītalaṃ.
Tassa putto tato agga-bodhi nāmo kumārako;
Āsi rājāsirisaṅgha-bodhināmena visuto.
Kaṇiṭṭhaṃ bhātaraṃ māṇaṃ, oparajje’bhisañciya;
Tassā’dā dakkhiṇaṃ desaṃ, sayoggabalavāhanaṃ.
Rājā so pubbarājūnaṃ, pavattaṃ na vināsiya;
Raṭṭhaṃ dhammena pālesi, saṅghañca bahumānayi.
Jeṭṭhatisso’tha taṃ sabbaṃ, suṇitvā malaye ṭhito;
Ariṭṭhaṃ girimāgamma, saṅgahesi mahājanaṃ.
Katvā hatthagate pubba-dakkhiṇe susamānase;
Kamena puramāgantu-mārabhittha mahābalo.
Dāṭhāsiva ¶ mamaccañca, gahetuṃ pacchimaṃ disaṃ;
Pesayitvā sayaṃ gāme, vasittha siripiṭṭhike.
Rājā nisamma taṃsabbaṃ, uparājaṃ visajjayi;
Sabalaṃ pacchimaṃ desaṃ, so gantvā taṃ palāpayi.
Potakaṃva kulāvamhi, sakkā hantunti dārakaṃ;
Māyettaṃ āgataṃ rājā, kumārā’macca maggahī.
Jeṭṭhatissaṃpi etaṃva, gaṇhissāmīti cintiya;
Thokeneva balenāgā, nirāsaṅkotivikkamo.
Jeṭṭhasissopi taṃ sutvā, sannaddhabalavāhano;
Sāgaro bhinnavelova, rājasenaṃ samotthari.
Rājasenā pabhijjittha, rājā āruyha kuñjaraṃ;
Eko aññātavesena, palāyitvā khaṇena so.
Chaṭṭhe māsamhi rajjamhā, nāvamāruyha sajjukaṃ;
Jambudīpamagāhitvā, dhanaṃ desañca ñātake.
Jeṭṭhatisso tato hutvā, pure rājāyathā pure;
Sabbaṃ kiccaṃ pavattesi, paripālesi sāsanaṃ.
Mahādāragiriṃ so’dā, vihāre abhayuttare;
Mahāvihārassā’dāsi, mahāmettavhabodhikaṃ.
Goṇḍigāmañca pādāsi, rājā jetavanassa so;
Mātulaṅgaṇakañceva, gāmañco dumbaraṅgaṇaṃ.
Mahānāgassa pādāsi, padhānagharakassa so;
Kassapassa girissāpi, āhāraṃ ambilāpikaṃ.
Gāmaṃ kakkhalavitthiñca, adāveḷuvanassa so;
Gaṅgāmāti vihārassa, kehetaṃ gāmakaṃ adā.
Antarāgaṅgasavhassa, cullamātikagāmakaṃ;
Mayettikassapāvāse, sahanna nagaraṃ adā.
Kāḷavāpi vihārassa, udavhaṃ gāmamādisi;
Ete caññeca so bhoga-gāmehi paripūrayi.
Jiṇṇaṃ satasahassehi, tīhi so paṭisaṅkhari;
Bhikkhūnaṃ dīpavāsīnaṃ, ticīvaramadāsi ca.
Jambudīpagatassā’suṃ ¶ , rañño sodariyā narā;
Tattha tattha nilīnā te, desaṃ hantumupakkamuṃ.
Sutvā taṃ jeṭṭhatisso’tha, kāḷavāpiṃupacca so;
Yujjhanto tehi tattheva, vāsaṃ’kāsi savāhano.
Paratīraṃ gato rājā, gahetvā damiḷaṃ balaṃ;
Kāḷavāpimupāgamma, kātuṃ yuddhamupakkami.
Jeṭṭhatissopi sannaddha balakāyo dhanāyudho;
Jambudīpaṃ gamāpetvā, amaccaṃ dāṭhasivakaṃ.
Vammitaṃ gajamāruyha, yujjhanto attano balaṃ;
Ohīyamānaṃ disvāna, āruḷhaṃ attanā saha.
Mahāmaccavaco vedaṃ, sandesaṃ me mahesiyā;
Ārocehi yathākāmaṃ, pacchā tava karissati.
Pabbajitvā mahādevī, sajjhāyitvā ca āgamaṃ;
Abhidhammaṃ kathetvāna, pattiṃ dehīti rājino.
Iccetaṃ sāsanaṃ datvā, damiḷe āgatāgate;
Yāva yuddhaṃ nihantvāna, āyumhi khayamāgate.
Veḷuppadamiḷaṃ nāma, disvā yujjhitumāgataṃ;
Tambulatthaviyaṃ hatthe, rakkhanto churikaṃ tadā.
Tato nikkaraṇiṃ sammā, gahetvā sīsamattano;
Chetvā hatthimhi appetvā, churikaṃ kosiyaṃ khipi.
Ugghosayi mahāsenā, mahāmaccopi so tadā;
Gantvā’bhiyogaṃ vatvāna, sīsacchedamhi rājino.
Sandesaṃ deviyā vatvā, tāya pabbajjasāsane;
Samāpito bhidhammamhi, saddhimaṭṭhakathāya hi.
Dhammāsanā samoruyha, nisīdiya mahītale;
Ehi rañño mahākāraṃ, dassehī’ti niyojito.
Nisajja purato tassā, chinditvā sīsamattano;
Khipitvā churikaṃ āha, evaṃ devo mato iti.
Sā taṃ disvā-tisokena, phāletvā hadayaṃ matā;
Evaṃ pañcahi māsehi, rājā so tidivaṃ gato.
Evaṃ ¶ vijitasaṅgāmo, sattavo abhimaddiya;
Rajjaṃ pākatikaṃ katvā, viharanto pure vare.
Uparājassa nāmena, kāritassa pana’ttanā;
Mahallarājā savhassa, padhānagharakassa so.
Addhā gāmadvayaṃ rājā, haṅkāraṃ sāmugāmakaṃ;
Kehellarājabhāgañca, sabbepi paricārake.
Tathā jetavanassa’dā, mahāmaṇikagāmakaṃ;
Mayettikassapāvāsaṃ, sālagāmena pūjayi.
Ambillapadaraṃ cā’dā, cetiyassa girissa so;
Pulatthinagare kāsi, mahāpānādi dīpakaṃ.
Amaccā tassa māresuṃ, māṇavhaṃ yuvarājakaṃ;
Antopure’parajjhitvā, datvāpi samamettikaṃ.
Tato kassapanāmaṃ so, kaṇiṭṭhaṃ sakabhātaraṃ;
Pālento santatiṃ rājā, oparajje’bhisecayi.
Māṇassa maraṇaṃ sutvā, gahetvā damiḷe lahuṃ;
Dāṭhāsivo samāgañchi, gāmaṃ tintiṇī nāmakaṃ.
Tassāgamanamaññāma, nikkhamitvā savāhano;
Yujjhanto dvārase vasse, jambudīpaṃ palātavā.
Pahāya sabbaṃ gacchanto, saññāṇatthāya attano;
Ekāvaliṃ gahetvāva, ekākī so hi nikkhami.
Ekāvaliṃ vināceva, rājā hutvā yathāvidhiṃ;
Ahu dāṭhopatissoti, visuto dharaṇī tale.
Itaro laddhaokāso, rajjamaggahi yujjhiya;
Aññamaññaṃ palāpesuṃ, evaṃ te antarantarā.
Evaṃ ubhinnaṃ rājūnaṃ, saṅgāmenā’bhipīḷito;
Loko upadduto-sabbo vihīnadhanadhaññavā.
Dāṭhopatisso nāsesi, sabbaṃ pubbakarājūnaṃ;
Gaṇhī tīsu nikāyesu, sāraṃ dhātugharesu ca.
Suvaṇṇapaṭimāyo so, suvaṇṇaṃ gaṇhi bhindiya;
Soṇṇamālādikaṃ sabbaṃ, pūjābhaṇḍaṃ nirākari.
Thūpārāme ¶ tathāgaṇhi, sovaṇṇaṃ thupikaṃ ghare;
Mahaggharatanākiṇṇaṃ, chattaṃ bhindittha cetiye.
Mahāpāḷimhi nāvāyo, damiḷānaṃ sadāpayi;
Rājagehā nijhāpesuṃ, saddhiṃ dhātugharena te.
Pacchā vippaṭisārī so, desetuṃ, pāpamattano;
Kāresi saha bhogena, sākavatthuvihārakaṃ.
Bhāgineyyopi ratana-dāṭho iti jane suto;
Mahādīpādo hutvāna, sabhogo tamupaṭṭhahi.
Aggabodhimhi sampatte, rajjaṃ yuddhabalena ca;
Kassapo yuvarājā so, senaṃ rakkhitumattano.
Duppañño sahasā bhetvā, thūpārāmamhi cetiyaṃ;
Devānaṃpiyatissena, khuddarājena ceva hi.
Pubbakehica rājūhi, pūjitaṃdhanasārakaṃ;
Aggahesi dunnitīhi, pāpakehi purakkhato.
Dakkhiṇassa vihārassa, cetiyaṃ paribhindiya;
Aggahesi dhanaṃ sāraṃ, evamaññepi bhindayi.
Evaṃ karontaṃ taṃ rājā, dunnitikapurakkhataṃ;
Nāsakkhi kira vāretuṃ, aho pāpā nivāriyā.
Taṃ vāretu masakkonto, thūpārāmamhi cetiyaṃ;
Bhinnaṃ tena sakāresi, sahassena samaṅgalaṃ.
Tadā dāṭhopatissena, aggabodhi narissaro;
Jito rohaṇamevā’gā, sajjetuṃ balavāhanaṃ.
Tatra ṭhito soḷasame, vasse byādhihato mato;
Tadā tassa kaṇiṭṭho so, yuvarājāpi kassapo.
Dāṭhopatissa rājānaṃ, jambudīpaṃ palāpiya;
Ekarajjamakādesaṃ, makuṭantu na dhārayi.
Sādhūnaṃ saṅgamene’sa, hutvā vippaṭisārako;
Nāsaṃ pāpassa kammassa, karissāmīti cintiya.
Pupphārāme phalārāme, vāpiyo’pi ca kārayi;
Mahācetittayañcāpi, mahāpūjāhi sakkari.
Thūpārāmañca ¶ pūjetvā, ekaṃgāmañca tassadā;
Sabbāgamiyabhikkhūhi, dhammaṃdesāpayittha ca.
Katvā maricavaṭṭimhi, pāsādaṃ sutthiraṃ tahiṃ;
Vāsayittha mahātheraṃ, nāgasāla nivāsitaṃ.
Tatraṭṭhaṃ tamupaṭṭhāya, paccayeti catūhi’pi;
Abhidhammaṃ kathāpesi, saddhimaṭṭhakathāya so.
Nāgasālakamāvāsaṃ, katvā tasseva’dāsi so;
Mahāniṭṭhilagāmañca, paccayatthāya tassa’dā.
Atha dāthopatisso so, jambudīpā idhāgato;
Mahantaṃ balamādāya, karonto tena āhavaṃ.
Kassapena susannaddha-vāhanena tato mari;
Dvādasāsuṃ kiretassa, rājabhūtassa hāyanā.
Tassa dāṭhopatissassa, bhāgineyyo sanāmako;
Jambudīpaṃ palāyittha, bhīto tamhā mahāraṇe.
Evaṃ aniccā vata sabbabhogā,
Sudullabhā ceva khaṇeva sobhā;
Tasmāhi etesu ratiṃ vihāya,
Bhaveyya dhammābhimukho hitesī.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Cha rājako nāma
Dvicattālīsatimo paricchedo.
Tecattālīsatima pariccheda
Caturājako
Tato ¶ vijitasaṅgāmo, kassapo puritāsayo;
Mahāpāḷimhi saṅghassa, samiddhaṃ bhojanaṃ akā.
Nāgasālā nivāsiṃ so, mahādhammakathiṃ yatiṃ;
Mahāpūjāya pūjetvā, saddhammaṃ tena vācayi.
Vasantaṃ bhātuāvāse, samuddissa likhāpayi;
Kaṭandhakāravāsiṃ so, pāḷi sabbaṃ sasaṅgahaṃ.
Jiṇṇaṃ saṅkharikammañca, navaṃ kāresi cetiye;
Saṅghabhogamanekañca, tattha tattha pavattayi.
Nānāmaṇisamujjotaṃ, kāsi cūḷamaṇittayaṃ;
Sataṃ paṇḍupalāsānaṃ, vatthadānena tappayi.
Tassāsuṃ bahavo puttā, jeṭṭho tesañca māṇako;
Sabbe te na vayappattā, bālāvigatabuddhino.
Tato so byādhinā phuṭṭho, atekicchena kenaci;
Puttā me bālakā sabbe, ne’te rajjakkhamā iti.
Vasantaṃ rohaṇe dese, bhāgineyyaṃ mahāmatiṃ;
Āhuya sabbaṃ pādāsi, rajjaṃ puttehi attano.
Gandhamālādipūjāhi, pūjayitvāna cetiye;
Bhikkhusaṅghaṃ khamādhapasi, datvāna catupaccayaṃ.
Evaṃ dhammaṃ caritvāna, mittāmaccajanesu ca;
Gato navahi vassehi, yathākammaṃ narādhipo.
Katvā kattabbakiccaṃ so, mātulassa sagāravo;
Saṅgahanto janaṃ māṇo, damiḷe nīharāpayi.
Ekato damiḷā hutvā, nibbāsema imaṃ iti;
Tasmiṃ ṭhite bahiddhāva, aggahesuṃ puraṃ sayaṃ.
Hatta ¶ dāṭhassa pesesi, jambudīpagatassa te;
Āgantuṃtava kāloti, sāsanaṃ rajjagāhaṇe.
Māṇo’pi saṅghaṃ pesesi, sāsanaṃ piturohaṇaṃ;
Pitā sutvāna taṃ āgā, na cīreneva rohaṇā.
Ubhe te mantayitvāna, akaṃsu sandhilesakaṃ;
Umiḷehi tato jātā, sabbe te samavuttino.
Tato so pitaraṃ rajje, abhisiñcittha māṇako;
So’bhisitto nikāyānaṃ, sahassānaṃ tayaṃ adā.
Saṅghaṃ raṭṭhañca saṅgayha, sabbaṃ rājakulaṭṭhitaṃ;
Bhaṇḍaṃ pesesi sattūhi, rakkhaṇatthāya rohaṇaṃ.
Hatthadāṭhopi sutvāna, damiḷānaṃ tu sāsanaṃ;
Khaṇenā’gā imaṃ dīpaṃ, gahetvā damiḷhaṃ balaṃ.
Tadā te damiḷā sabbe, paribhūtā idha ṭhitā;
Āyantameva taṃ gantvā, parivāresu mañjase.
Māṇopi sutvā taṃ sabbaṃ, nāyaṃ kāloti yujjhituṃ;
Pesetvā piturājānaṃ, saddhiṃ sārena rohaṇaṃ.
Pubbadesaṃ sayaṃ gantvā, saṅgaṇhanto janaṃ vasī;
Laddhā damiḷapakkhaṃ so, gahetvā rājakaṃ puraṃ.
Dāṭhopatisso rājāti, nāmaṃ sāveti attano;
Mātulaṃ viya taṃ loko, tena nāmena vohari.
Pitucchaputtamānetvā, aggabodhi sanāmakaṃ;
Ṭhapetvā yuvarājatte, desañcā’dāsi dakkhiṇaṃ.
Ṭhānantarañca pādāsi, nissitānaṃ yathārahaṃ;
Sāsanassa ca lokassa, sabbaṃ kattabbamācari.
Mahāpāḷimhi dāpesi, savatthaṃ dadhibhattakaṃ;
Khīraṃ pāyāsakañceva, dhammaṃ suṇi uposathi.
Kāretvā sabbapūjāyo, desā petvāna desanaṃ;
Evamādīhi puññehi, attānaṃ’kāsi bhaddakaṃ.
Kassapassa vihārassa, datvāsenavhagāmakaṃ;
Mahāgallañca pādāsi, padhānagharakassa so.
Pariveṇassa ¶ morassa, akāsi sakagāmakaṃ;
Thūpārāmassa puṇṇoḷiṃ, datvā sakkāsi cetiyaṃ.
Kappūrapariveṇaṃ so, kāresi abhayuttare;
Vihāraṃ tiputhullavhaṃ, katvā tasseva dāpayi.
Tasmiṃ karonte vāresuṃ, sīmāyanto’ti bhikkhavo;
Theriyā te kibāhetvā, balaṃ tatheva kārayi.
Atha te te theriyā bhikkhū, dummaññū tattha rājini;
Assaddhaṃ taṃ viditvāna, pattanikkujjanaṃ karuṃ.
Vuttañhi muninā tena, assaddho yo upāsako;
Alābhāya ca bhikkhūnaṃ, ceteta’kkosati ca te.
Pattanikujjanaṃ tassa, kattabbanti tato hi te;
Tassa taṃ kammamakaruṃ, loko maññittha aññathā.
Ādāyu kujjitaṃ pattaṃ, caranto bhikkhubhikkhakaṃ;
Nikujjeyya gharadvāre, tassā’ti kathikaṃ karuṃ.
Tasmiṃ so samaye phuṭṭho, byādhinā mahatāmari;
Vassamhi navame rājā, sampatto jīvitakkhayaṃ.
Dappulopi tato rājā, gato rohaṇakaṃ sakaṃ;
Vāsaṃ kappesi tattheva, karonto puññasañcayaṃ.
Ito paṭṭhāya vakkhāma, tassa vaṃsamanākulaṃ;
Vuccamānamhi ettheva, tasmiṃ hoti asaṅkaro.
Jāto okkākavaṃsamhi, mahātissoti vissuto;
Āsi eko mahāpuñño, samākiṇṇaguṇākaro.
Tasse’kā bhariyā āsi, saṅghapivāti vīssutā;
Dhaññapuññaguṇūpetā, dhītā rohaṇasāmino.
Tassāputtā tayo āsuṃ, paṭhamo aggabedhiko;
Dutiyo dappulo nāma, tatiyo maṇiakkhiko.
Ekāva dhītā tassāsi, rājanamagamā ca sā;
Jeṭṭho rohaṇanāmassa, desassā’si sayaṃ vasī.
Mahāpāḷiṃ sa kāresi, mahāgāme mahādhano;
Dāṭhaggabodhināmañca, pariveṇaṃ tahi vaṃso.
Kāṇagāmamhi ¶ kāṇānaṃ, gilānānañca sālake;
Vihāre paṭimāvhe ca, mahantaṃ paṭimāgharaṃ.
Patiṭṭhapesi katvāna, buddhatattha silāmayaṃ;
Mahantanāmaṃ sappañño, iddhīhi viya nimmitaṃ.
Sālavāṇañca kāresi, vihāraṃ attanāmakaṃ,
Pariveṇavihārañca, tathā kājaragāmakaṃ.
Navakammāni kāretvā, dhammasālavihārake;
Sayaṃ vaccakuṭī esa, tattha sodhesi buddhimā.
Ucciṭṭhaṃ bhikkhusaṅghassa, bhojanaṃ paribhuñjiya;
Maṇḍagāmañca saṅghassa, gāmaṃ’dāsi masādavā.
Puññāne’tānicaññāni, katvā tasmiṃ divaṅgate;
Āsī tassā’nujo tattha, sāmi dappulanāmako.
Isseraṃ tattha vattesi, sampamaddiya satta vo;
Mahādānaṃ pavattesi, nissaṅkaṃ rohaṇaṃ agā.
Tassa tuṭṭho jano āha, mahāsāmīti esano;
Tato paṭṭhāya taṃ loko-mahāsāmīti vohari.
Sutvāna taṃ silādāṭho, narindo sakadhītaraṃ;
Tassa pādāsi santuṭṭho, guṇehi bahukehi ca.
Yujarājattamassādā, rajjayoggoti mānituṃ;
Māṇavammādayo tassa, puttā āsuṃ mahāsayā.
Pāsāṇadipavāsissa, mahātherassa santike;
Dhammaṃ sutvā pasīditvā, tasmiṃ taṃ bahumānituṃ.
Vihāraṃ rohaṇe katvā, tassa pādāsi sopi taṃ;
Cātuddisiyasaṅghassa, paribhogāya vissajji.
Ambamālā vihārādi, vihāre kārayi bahū;
Khadirālivihārañca, katvā deva mapūjayi.
Pāsādamanurārāmaṃ, muttolambaṃ sujiṇṇakaṃ;
Sīrivaḍḍhañca pāsādaṃ, tathā takkambilaṃ paraṃ.
Sodhetvā bhikkhavo tattha, dvattiṃsa parivāsayi;
Sabbapaccayadānena, santappetvā mahīmati.
Adā ¶ kevaṭṭagambhīraṃ, gāmaṃ nāgavihārake;
Tathā rājavihārassa, gonnagāmaṃ samādiyi.
Adā tīsavihārassa, tathākantikapabbakaṃ;
Cittalapabbatassā’dā, gāmaṃ so gonnaviṭṭhikaṃ.
Datvā riyākarassesa, gāmaṃ somālavatthukaṃ;
Akāsi paṭimāgehaṃ, tatheva sumanoharaṃ.
Tatraṭṭhassa jinassā’kā, uṇṇalomaṃ mahagghiyaṃ;
Hemapaṭṭañca kāresi, sabbaṃ pūjāvidhiṃ sa’kā.
Cetiye parijiṇṇe so, sudhākammena rañjayi;
Tipañcahatthaṃ kāresi, metteyyaṃ sugataṃ paraṃ.
Evamādini puññāni, appameyyāni so vibhū;
Akāsi ca sayaṃ sādhu, parivārehī kārayi.
Parivārā ca tassāsuṃ, bahūpuññakarā narā;
Vihārā nekakā āsuṃ, katā tehi sappaccayā.
Kadāci maggaṃ gacchaṃ so, araññamhi agāmake;
Senaṃ saṃvidahitvāna, vāsaṃ kappesi rattiyaṃ.
Sunahātavillitto so, subhuttosayane sukhe;
Nipannesu ghare ramme, niddāyitumupakkami.
Alabhanto tadā niddaṃ, kinnu kho iti kāraṇaṃ;
Pavattiṃ upadhārento, divase sabbamattano.
Adisvā kāraṇaṃ anto, avassaṃ bahi hessati;
Iti cintiya yojesi, manussetaṃ gavesituṃ.
Evamāha ca nissaṅkaṃ, ayyakā mama rattiyaṃ;
Tementā rukkhamūlasmiṃ, ṭhitā ānetha te iti.
Tepi gantvā gavesantā, dīpahatthā mahājanā;
Mahāgāmā’gate bhikkhū, rukkhamūlagate tadā.
Te gantvā sāsanaṃ rañño, ārocesuṃ padhāviso;
Disvā ca bhikkhu santuṭṭho, netvā vāsagharaṃ sakaṃ.
Niccadānāya bhikkhūnaṃ, ṭhapite rattacīvare;
Tesaṃ datvāna tintāni, cīvarāni samādiya.
Sukkhāpiya ¶ ca katvāna, pādadhovanakādikaṃ;
Nisīdāpiya te sabbe, sayane sādhu santhate.
Bhesajjaṃ paṭiyādetvā, sayamevo’panāmiya;
Paccūsepi ca katvāna, kattabbaṃ bhojanādikaṃ.
Datvā kappiya kāre’tha, vissajjesi yathāruciṃ;
Evaṃ puññaratasseva, tassā’si divasaṃ gataṃ.
Evaṃ puññaparetasmiṃ, vasamāne naruttame;
Raṭṭhaṃ janapadaṃ sabbaṃ, yojetvā puññakammesu.
Māṇo pācinadesamhi, vasanto balasaṅgahaṃ;
Katvāna pituno senaṃ, dhanaṃ cevā harāpiya.
Kātuṃ saṅgāmamāgañchi, tipucullasagāmakaṃ;
Dāṭhopatisso taṃ sutvā, tambalaṃgā mahābalo.
Tatthā’kaṃsu mahāyuddhaṃ, aññamaññaṃ samāgatā;
Yodhā dāṭho patissassa, māṇaṃ saṅgaṃva mārayuṃ.
Taṃ sutvā dappulo sopi, sokasallahato mari;
Sattāha manurādhamhi, vasaṃ rajjamakārayi.
Rohaṇe tīṇi vassāni, esa rajjamakārayi;
Tasmā tassa kathā āsi, rohaṇamhi idhāpi ca.
Evaṃ paremāriya āhavamhi,
Kicchena laddhāva narena bhogā;
Āsuṃ khaṇe vijjulatopa bhogā,
Ko buddhimā tesu ratiṃ kareyya.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Caturājako nāma
Tecattālīsatimo paricchedo.
Catucattālīsatima pariccheda
Tirājako
Accaye ¶ hatthadāṭhassa, aggabodhikumārako;
Kaṇiṭṭho rājino āsi, sirisaṅghādi bodhiko.
Dhammarājā ayaṃ āsi, sammā dassanasaññuto;
Tasmā so puññakammāni, appameyyāni vattayi.
Nikāyattayavāsīnaṃ, bhattaggamavalokayi;
Mahāpāḷiñca vaḍḍhesi, māghātañceva kārayi.
Ṭhānantarañca dāpesi, yathāraha manālayo;
Sipagottādiyoggehi, saṃgatehi ca saṃgahi.
Yattha katthaci disvāpi, bhikkhavo so mahāmati;
Sakkatvā sobhaṇāpesi, parittaṃ sāsanogadhaṃ.
Theraṃ so upasaṅkamma, nāgasālanivāsinaṃ;
Dāṭhāsivaṃ mahāpaññaṃ, sīlavantaṃ bahussutaṃ.
Sakkacca naṃ tato sutvā, sammāsambuddhasāsanaṃ;
Dhamme’tīvapasīditvā, sabbasantikaro iti.
Sutvā theriyavādānaṃ, pubbañātīnamattano;
Pāpānaṃ duṭṭhacittānaṃ, apakāre kate bahū.
Vihāre pariveṇe ca, jiṇṇepākatike akā;
Bhogagāme ca dāpesi, tattha tattha bahūdaye.
Vicchinnapaccaye cākā, tadātyaṃ kurite viya;
Dāsakepi ca saṅghassa, yathāṭhāne ṭhapāpayi.
Padhānaghara metassa, therassa’kāsanāmakaṃ;
Paṭiggahetvā taṃ so’pi, saṅghassā’dā mahāmatī.
Bhogagāme ca tassā’dā, bharattālaṃ kihimbilaṃ;
Katakañca tulādhāraṃ, andhakārakameva ca.
Andhakāraṃ ¶ antureḷiṃ, bālavaṃ dvāranāyakaṃ;
Mahānikaḍḍhikañceva, peḷahāḷaṃ tathāparaṃ.
Ete aññe ca so datvā, bhogagāme narissaro;
Dāsi ārāmike ceva, attano kira ñātake.
Tathā dvinnaṃ nikāyānaṃ, vihāre mandapaccaye;
Disvāpi ca sutvā vā, bhogagāme bahū adā.
Bahunā kintuvuttena, nikāyesu’pi tīsu’pi;
Adā gāmasahassaṃ so, bahuppādaṃ nirākulaṃ.
Anussaranto so tiṇṇaṃ, ratanānaṃ guṇe vare;
Ekāvaliṃ gahetvāna, akkhamāla makā kira.
Evaṃ sabbappayogehi, so’hu dhammaparāyano;
Sabbe tamanusikkhantā, hesu dhammakarā narā.
Damiḷo potthakuṭṭhavo, tassa kammakaro tadā;
Māṭambiyavhaṃ kāresi, padhānagharamabbhutaṃ.
Būkakalle ambavāpiṃ, tantavāyikacāṭikaṃ;
Gāmaṃ niṭṭhilaveṭṭhiñca, tassā’dā so sadā sakaṃ.
Kappūrapariveṇe ca, kurundapillake tathā;
Mahārājaghare ceva, pāsāde so’va kārayi.
Aññatthā’dā tayo gāme, vihāresu mahādhano;
Potthasātavhayo pañño, vihāre jetanāmake.
Senāpatirājanāmaṃ, pariveṇaṃ samāpayi;
Mahākando ca damiḷo, pariveṇaṃ sanāmakaṃ.
Cullapanthaṃ tathā eko, sehālauparājakaṃ;
Uparājā sakāresi, saṅghatisso’pi rājino.
Aññesu bahavo āsuṃ, vihāre evamādike;
Bhassa rañño’ nuvattantā, evaṃ dhammīhi pāṇino.
Pāpaṃ vāpi hi puññaṃ vā,
Padhānoyaṃ karoti yo;
Lo ko taṃ taṃ karoteva,
Taṃ vijaneyya paṇḍito.
Jeṭṭhanāmā ¶ mahāpuññā, mahesī tassa rājino;
Jeṭṭhārāmañca kāresi, bhikkhūnīnamupassayaṃ.
Tassā’dāsi ca dve gāme, pakkapāsāṇabhūmiyaṃ;
Tambuddhaṃ bhelagāmañca, ārāmikasataṃ tathā.
Akā malayarājāpi, dhātugehaṃ mahārahaṃ;
Maṇḍalagirivihāramhi, cetiyassa mahādhano.
Lohapāsādake so’va, chādesi majjhakūṭakaṃ;
Bodhitissavihārañca, bodhitasso mahāyaso.
Dīpe maṇḍalikā sabbe, tattha tattha yathābalaṃ;
Vihāre pariveṇe ca, kārayiṃsu anappake.
Tassa kālo narindassa, puññakammamayo idha;
Ativitthārabhītena, sabbaso na vicāritaṃ.
Pubbakopi kathāmaggo, ākulo viya bhātime;
Yathāpadhānaṃ kathitaṃ, hetūnaṃ upalakkhaṇaṃ.
Athāparena kālena, pulatthinagaraṃ gato;
Vāsaṃ tattheva kappesi, karonto puññasañcayaṃ.
Atekicchiyarogena, samphuṭṭho kālamattano;
Maraṇassa viditvāna, tamāhuyamahājanaṃ.
Ovaditvāna dhammena, maraṇaṃ so upāgami;
Mahājano mate tasmiṃ, bāḷhasoko parodiya.
Katvā āḷahaṇe tassa, kiccaṃ sabbamasesato;
Tassāḷāhaṇabhasmampi, katvā bhesajjamattano.
Rājā bhaṇḍañca taṃ sabbaṃ, sabbañca balavāhanaṃ;
Sammā ādāya gopetvā, nagaraṃ samupāgami.
Evaṃ soḷasame vasse, rājā āsi divaṅgato;
Potthakuṭṭhopi damiḷo, rajjaṃ tassa vicārayi.
Uparājaṃ gahetvāna, dāṭhāsivaṃ khipāpayi;
Cārako vihituṃ sammā, rakkhāvaraṇa mādisi.
Vinā raññā na sakkāti, mediniṃ paribhuñjituṃ;
Ānetvā dattanāmakaṃ, dhanapiṭṭhappadhānakaṃ.
Uppannaṃ ¶ rājavaṃsamhi, rajje taṃ abhisiñciya;
Tassa nāmaṃ ṭhapetvāna, sayaṃ sabbaṃ vicārayi.
Danto so dhanapiṭṭhimhi, vihāraṃ sakanāmakaṃ;
Kārayitvāna puññāni, aññānipi samācini.
Samakantu so ṭhatvā’va, vassadvaya mahumato;
Potthakuṭṭho matetasmiṃ, puna aññampi māṇavaṃ.
Hatthadāṭhaṃ samāhūya, uṇhā nagarasambhavaṃ;
Tampi rajje bhisiñcitvā, yathā pubbaṃ sayaṃvasī.
Kāḷadīghāvikaṃ katvā, padhānagharakaṃ tathā;
Puññamaññaṃ chamāsehi, so’pi maccuvasaṃ gato.
Evaṃ viditvā bahupaddavāni;
Dhanāni dhaññāni ca vāhanāni;
Vihāya rajjesu ratiṃsappaññā;
Manuññapuññābhiratā bhaveyyuṃ.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Tirājako nāma
Catucattālīsatimo paricchedo.
Pañcacattālīsatima pariccheda
Rañño tassaccaye rājā, māṇavammo ahosi so;
Kiṃ gotto kassa putto ca, kathaṃ rajjamapāpuṇi.
Mahāsammatavaṃsamhi, jāto jātiguṇāvaho;
Putto kassapanāmassa, thūpārāmassa bhedino.
Dhītā malayarājassa, saṅghanāmassa rājino;
Taṃ labhitvā vasaṃ dese, uttare līnavuttiko.
Hatthadāṭhanarindena, tasmiṃ attheva dhārite;
Jambudīpamupāgamma, narasīhaṃ mahīpati.
Gantvā vatvā ¶ sakaṃ nāmaṃ, sevituṃ tamupakkami;
Ārādhesi ca sabbehi, payogehi narādhīpaṃ.
Viditvā tassa sohajjaṃ, netvā bhariyamattano;
Vāsaṃ tattheva kappesi, sevamāno divānisaṃ.
Sopi ārādhito tena, kaṇḍuveṭṭhi naruttamo;
Sabbaṃ nentova taṃ rajjaṃ, mahābhogamadāpayi.
Tena saṃvāsamanvāya, bhariyā saṅghanāmikā;
Catasso dhītaro putte, cattāropi vijāyatha.
Athekadivasaṃ rājā, hatthikkhandhavaraṃ gato;
Sañcaranto yathākāmaṃ, māṇavammena ekato.
Nāḷikeraṃ pivitvāna, tatraṭṭhova pipāsito;
Māṇavammassa pādāsi, maññanto aññameva taṃ.
So taṃ gahetvā cintesi, sakhaṃ pesa narādhipo;
Ucchiṭṭhaṃ nāma kiṃ hoti, sattānaṃ paramatthato.
Tasmā yuttaṃ mayāpātu-mīti cintiya taṃ pivi;
Evaṃ honti mahussāhā, detukāmāhi buddhino.
Rājāpi disvā taṃ bhīto, tassapī tāva sesakaṃ;
Sayaṃ pivi tathāhoti, kammaṃ puññavataṃ sadā.
Ṭhapesi sakaveseva, tato paṭṭhāya attano;
Bhojane sayane ceva, parihāre ca vāhane.
Evaṃ tesu vasantesu, yuddhatthāyamupakkami;
Vallabho narasīhena, narasīho vicintayi.
Ayaṃ kho mama sevāya, rajjaṃ vaṃsa gataṃ sakaṃ;
Labhissāmīti seveti, rattiṃ diva matandito.
Sace sopi mayā gantvā, yujjhanto maraṇaṃ gato;
Takkitaṃ tassa mayhañca, sabbaṃ tamaphalaṃ bhave.
Evaṃ cintiyataṃ rājā, nivattetvā sake pure;
Sayaṃ vallabharājena, kātuṃ saṅgāmamārasi.
Māṇavammopi cintesi, sace’yaṃ mayi jīviti;
Rājā mīyati yuddhamhi, kiṃ phalaṃ mama jīvite.
Vissāso ¶ dukkato tena, bhavissati tathāsati;
Saṅgahesi kimatthaṃ maṃ, samānattena attano.
Tasmā yuttaṃ mayā gantuṃ, sahasaṅgāma maṇḍalaṃ;
Sukhañhi saddhiṃ tenettha, jīvitaṃ maraṇaṃpi vā.
Evaṃ cintiya sannaddha-balo hatthivaraṃ gato;
Gantvā dassesi attānaṃ, so taṃ saṅgāma maṇḍale.
Narasīhova taṃ disvā, haṭṭhatuṭṭho samuggiri;
Saho santhavametasmiṃ, kattabbaṃ me kataṃ iti.
Tato mānassa senā ca, senā cevassarājino;
Senaṃ vallabharājassa, viddhaṃsesi samāgatā.
Māṇavammopi dassesi, tahiṃ surattamattano;
Parakkamanto devānaṃ, raṇe nārāyaṇo viya.
Narasītopi santuṭṭho, māṇavammassa vikkame;
Āliṅgatvā sinehena, tvaṃ kho me jayado iti.
Attano puramāgamma, katvā vijayamaṅgalaṃ;
Māṇavammassa senāya, kattabbaṃ sabbamācari.
Athevaṃ cintayi rājā, kattabbaṃ me sahāyako;
Attanā’kāsi sabbañca, anaṇo so mamajjato.
Iṇaṃ mamāpi sodhemi, katvā kattabbamattanā;
Kattaññū katavedīhi, purisā’tīvadullabhā.
Amacce sannipātetvā, idaṃ vacanamabravi;
Sahāyassa mametassa, kamme tumhepi sakkhino.
Mayāpi tassa kattabbaṃ, kammaṃ sādhu sukhāvahaṃ;
Upakāro hi sādhūnaṃ, dhammo pubbopakārino.
Evaṃ vutte amaccā te, paccāhaṃsu mahīpati;
Yaṃ yamicchati devohi, taṃ taṃ ruccati no iti.
Atha so māṇavammassa, senaṃ datvā savāhanaṃ;
Sabbopakaraṇañceva, sabbakammakarepi ca.
Gacchāti vatvā taṃ yantaṃ, sahasenāyapekkhiya;
Paridevittha bhūmindo, vippavutthaṃ’va puttakaṃ.
Māṇavammopi ¶ āruyha, nāvāyo jaladhītaṭe;
Na cireneva āgamma, samattikkamma vegasā.
Saha senāya maddantho, laṅkādīpamupavisī;
Taṃ sutvāna palāyittha, rājā dāṭhopatissako.
Māṇavammo puraṃ gantvā, ahutvāva narādhipo;
Palātamanubandhittha, padānupadamugato.
Tadā sā damiḷi senā, assosi kira sāmiko;
Mahārogā’bhibhūtoti, sutvā taṃ sā apakkami.
Sutvā dāṭhopatisso taṃ, samādāya mahābalaṃ;
Māṇavammaṃ upāgamma, kātumārabhi saṃyudhaṃ.
Māṇavammo ca cintesi, sabbā senā gatā mama;
Mate mayi samijjheyya, verino me manorathaṃ.
Jambudīpaṃva tasmā’haṃ, gantvā’dāsa balaṃ tato;
Puna rajjaṃ gahessaṃti, tasmā evamakāsi so.
Gantvā puna’pi disvāna, sahāyaṃ narasīhakaṃ;
Ārādhahanto nipuṇaṃ, sakkaccaṃ tamupaṭṭhahi.
Yāva rājacatukkaṃso, māṇāmmo tahiṃ vasi;
Narasīho’tha cintesi, mānatthaddho yasodhano.
Rajjatthaṃ me sahā yo maṃ, sevantoyeva addhago;
Vuddho hessati taṃ passaṃ, kathaṃ rajjaṃ karomahaṃ.
Imasmiṃ pana vārasmiṃ, pesayitvā balaṃ mama;
Rajjaṃ taṃ na gahessāmi, ko attho jīvitena me.
Evaṃ cintiya so senaṃ, sannipātiya attano;
Sannāhetvā yathā yogaṃ, dāpetvāna yathāruciṃ.
Sayameva tamādāya, samuddataṭamāgato;
Nāvāyo cittarūpāyo, kārayitvā thirā bahū.
Amacce āha ‘‘etena, saddhiṃ gacchatha bho’’iti;
Nāvaṃ ārohituṃ sabbe, na icchiṃsu tadā janā.
Tadā sīho vicintetvā, sayaṃ hutvā tirohito;
Attano parihāraṃ so, rājalakkhaṇasammataṃ.
Sabbaṃ ¶ tasseva datvāna, alaṅkārampi attano;
Āropetvāna taṃ nāvaṃ, gaccha ṭhatvāna sāgare.
Imaṃ bheriṃca vādehi, koṭṭhanāmanti yojayī;
So’pi sabbaṃ tathākāsi, rājāno agamā iti.
Āruhiṃsu janā nāvaṃ, ekaṃ katvā narādhipaṃ;
So taṃ senaṅgamādāya, māṇo gantuṃ samārabhi.
Kevalo’pi samuddo so, ahobhi nagarūpamo;
Atha so paṭṭanaṃ patvā, otaritvā savāhano.
Vissāmetvā balaṃ tattha, vasaṃ katipaye dine;
Uttaraṃ desamādāya, katvā hatthagataṃ janaṃ.
Akkhobbhiya mahāseno, nagaraṃ gantumārabhi;
Potthakuṭṭhopi taṃ sutvā, paccuggañchi mahābalo.
Saṃgacchiṃsu ubho senā, bhinnavelā’va sāgarā;
Māṇavammo tato hatthi-māruyha gahitāyudho.
Potthakuṭṭhañca rājānaṃ, dvedhā katvā palāpayi;
Hatthadāṭhaṃ palāyantaṃ, disvā janapadā narā.
Sīsamassa gahetvāna, māṇavammassa dassayuṃ;
Potthakuṭṭhopalāyitvā, merukandaramāgami.
Tato taṃ sāmiko disvā, sahāyo me ayaṃciraṃ;
Tasmā na sakkā caḍḍetuṃ, āpade saraṇāgataṃ.
Sāmino ca sahāyassa, niddosohaṃ kathaṃ bhave;
Iti cintiya pūvaṃ so, savisaṃ khādiyā’mari.
Kuṭṭhakopi ca teneva, khāditvā pūvakaṃ mato;
Māṇavammassa tassevaṃ, dīpo āsi akaṇṭako.
Māṇavammo tato dīpe, chattaṃ ussāpayi tadā;
Vārento viya teneva, dukkhaṃ dīpe janassa so.
Puññakammāni so’kāsi, anagghāni bahūni ca;
Samattho kohi taṃ sabbaṃ, vattuṃ paṭipadaṃ naro.
Kappagāmavhayañceva, tathā sepaṇṇināmakaṃ;
Padhānarakkhe ca siriṃ, sirīsaṅghādi bodhike.
Pāsādaṃ ¶ sova kāresi, pasādāvahamuttamo;
Chādesi lohapāsādaṃ, thūpārāmagharaṃ tathā.
Thūpārāme ca pāsādaṃ katvā’dā paṃsukūlinaṃ;
Jiṇṇakaṃ paṭisaṅkhāsi chattaṃ cetiyamuddhani;
Bahavo jiṇṇakāvāse tattheva paṭisaṅkhari.
[Ettha māṇavammassa rajjakathāya ūnatā dissati. Ito paṭṭhāya aggabodhissa rajjapaṭibaddhā kathā vira khāyati.]
Chacattālīsatima pariccheda
…Vāsaṃ-katvā sulabhapaccayaṃ;
Dāsi dhammarucinaṃ so, rājinī dīpakampi ca.
Kāretvāna paricchedaṃ, mahānettādi pādikaṃ;
Tesameva adā koḷu-vāte so devatissakaṃ.
Vahatthale ca so katvā, kadambagonanāmakaṃ;
Devapāḷimhi katvāna, gīrivhanagaraṃ tathā.
Katvā antarasobbhamhi, devanāmaṃ vihārakaṃ;
Rājamātikamārāmaṃ, katvā’dā paṃsukūlinaṃ.
Gokaṇṇakavihāre’kā, padhānagharameva ca;
Jiṇṇagehañca kāresi, vaḍḍhamānakabodhiyā.
Saṅghamittavhaye ceva, aññattha ca mahāyaso;
Tattha tattha vihāresu, navakammamakārayi.
Chabbīsati sahassāni, suvaṇṇānaṃ samappiya;
Jiṇṇāni paṭisaṅkhāsi, rājā cetiyapabbate.
Tālavatthuvihārañca, kāretvā paṇṇabhattakaṃ;
Vihārassa mahāsena-narindavhassa dāpayi.
Goṇḍigāmikavāpiñca, chinnaṃ bandhi yathā purā;
Dānabhaṇḍañca so sabbaṃ, sabbesaṃ dāsi pāṇinaṃ.
Uposathaṃ ¶ upavasati, saddhiṃ dīpajanehi so;
Dhammañca tesaṃ deseti, dātuṃ lokuttaraṃ sukhaṃ.
Kammaṃ sovaggiyaṃ tassa, rajje sabbo samācari;
Yaṃ karoti mahīpālo, taṃ tassa kurute jano.
Tasmā rājā mahāpañño, dhammameva samācare;
So nivutthanivutthamhi, ṭhāne hoti mahāyaso.
Sampattaparivāro ca, ante gacchati nibbutiṃ;
Attatthañca paratthañca, tasmā passeyya buddhimā.
Attanā yadi ekena, vinitena mahājanā;
Vinayaṃ yanti sabbepi, kotaṃ nāseyya paṇḍito.
Payogo yo hi sattānaṃ, lohadvaya hitāvaho;
So tena akato natthi, rattandivamatandinā.
Attano so nivatthāni, vatthāni sukhumāni ca;
Paṃsūkūlikabhikkhūnaṃ, cīvaratthāya dāpayi.
Aṭṭhānaviniyogopi, saṅgaho vā virūpako;
Sāvajjo paribhogo vā, tassa nāhosi sabbaso.
Ye ye sattā yadā hārā, tesaṃ taṃ taṃ sadāpayi;
Ye yena sukhī honti, te te tena sukhāpayī.
Evaṃ puññāni katvāna, chabbassāni narādhipo;
Agamā devarājassa, santikaṃ santiyāvaho.
Atha tassa nujo rājā, kassapo hoti khattiyo;
Samattho rajjabhārassa, vahituṃ pubbavuttino.
Pitā viya niyaṃ puttaṃ, so saṅgaṇhi mahājanaṃ;
Dānena peyyavajjena, atthassa cariyāya ca.
Ṭhānantarañca dāpesi, tassa tassa yathārahaṃ;
Sayaṃ bhuñjittha bhogepi, sabbadukkhavivajjito.
Gīhinañceva bhikkhūnaṃ, brahmaṇānañca khattiyo;
Vattāpayi sakāvāre, māghātañceva kārayi.
Macchatitthe duve ceva, āvāsaṃ heḷigāmakaṃ;
Vaṇijjagāmamārāmaṃ, kassapādīgiriṃ tathā.
Tathā ¶ ambatanavhañca, padhānaghara muttamaṃ; Bhogagāmañca…
[Etthakassapassa rajjapaṭibaddhāya kathāya ūnatā dissati.]
Tesaṃ sabbakaniṭṭhopi, mahindo nāma khattiyo;
Sampattarajjo nāhosi, rājā rajja dhurandharo.
Tassapi kira nilavho, sahāyo cīrasatthuto;
Mato pubbeva tasmā, so saranto taṃ na icchitaṃ.
Ahorajjampi dīpamhi, na maññittha sukhāvahaṃ;
Abhāvena sahāyassa, sahāyā’tīva dullabhā.
Teneva vuttaṃ muninā, dhammā yekeci lokiyā;
Tathā lokuttarā ceva, dhammā nibbānagāmino.
Kalyāṇamittaṃ āgamma, sabbe te honti pāṇinaṃ;
Tasmā kalyāṇamittesu, kattabbo’ti sadā daro.
Ādipādova so tasmā, hutvā rajjaṃ vicārayi;
Pāletuṃyeva dīpamhi, jivanto viya pāṇino.
Kassapassa sabhātussa, puttaṃ so aggabodhikaṃ;
Ṭhapetvā oparajjamhi, datvā bhogamanappakaṃ.
Desaṃ datvāna pācinaṃ, vasituṃ tattha pesiya;
Desaṃ dakkhiṇamādāsi, rāja puttassa attano.
Mahāpāḷimhi dānañca, dāpesi dasavāhaṇaṃ;
Sabbe bhoge same’kāsi, yācanānaṃ saha’ttanā.
Adatvā yācakānaṃ so, nu kiñci paribhuñjati;
Bhuttaṃ vā satiyā deti, dvi guṇaṃ attabhuttato.
Sakanāmaṃ sakāresi, bhikkhunī na mupassayaṃ;
Pādānagaragallañca, ārāma mariyādakaṃ.
Mahindataṭamārāmaṃ, sampatta catupaccayaṃ;
Aññampi bahudhā kāsi, puññaṃ puññaguṇerato.
Tiṇī vassāni kāretvā, rajjameva mahāmati;
Gavesanto sahāyaṃ’va, devalokamupāgami.
Vasanto ¶ dakkhiṇe dese, aggabodhi kumārako;
Kenāpi karaṇīyena, nagaraṃ āgato ahu.
Tasmiṃ tattha vasantamhi, ādipādo mahindako;
Mato āsi tato tassa, rajjaṃ hatthagataṃ ahu.
So taṃ hatthagataṃ katvā, saṇṭhapetvāna sāsanaṃ;
Pācina desapatino, aggabodhissa pesayi.
Sa āgantvā ahu rājā, silāmeghoti saññito;
Oparajje kumārañca, abhisiñcittha bhūpati.
So rājā naṃ niyojetvā, cintā bhāraṃ vimuñciya;
Bhoge bhuñjatha tumheti, sayaṃ rajjaṃ vicārayi.
Yathāyogaṃ janassesa-kāsi niggahasaṃgahe;
Dese ubbinayaṃ sabbaṃ, maggaṃ pāpesi cakkhumā.
Evaṃ tesu vasantesu, otāraṃ pāpakammino;
Na labhantā vicintesuṃ, bhinditabbā ime iti.
Rājānamupasaṅkamma, avocuṃ pisunaṃ raho;
Tuvaṃ rājāsi nāmena, rājā añño sabhāvaho.
Uparājā ayaṃ rajjaṃ, gaṇhissati mahājanaṃ;
Saṅgayha na cireneva, hoti rājā na saṃsayo.
Taṃ sutvāna mahīpālo, paribhijji kumārake;
Kumāropi vidhitvā taṃ, coro hutvāna rājindo.
Palāyitvā sakaṃ desaṃ, saṅgaṇhitvā tahiṃ jane;
Mahantaṃ balamādāya, kātuṃ saṅgāma mārabhi.
Kadalyādinivātamhi, saṅgāmo bhiṃsano ahu;
Gato tattha parājitvā, kumāro malayaṃ vaso.
Tato rājā kataññū so, upakāraṃ sabhātuno;
Cintetvā rajjadānādiṃ, paridevittha pākaṭaṃ.
Kumāropi ca taṃ sutvā, ahosi muducittako;
Evaṃ te aññamaññassa, siniddhantaṃ pakāsayuṃ.
Rājā gantvā sayaṃyeva, malayaṃ ekako vaṃso;
Kumāraṃ taṃ samādāya, āgamittha sakaṃ puraṃ.
Hoti ¶ nissaṃsayaṃ [evaṃpi citto] atīva so;
Vivāhaṃ tena kāresi, dhītaraṃ saṅghanāmikaṃ.
Tāya saddhiṃ vasanto so, vissattho tena rājinā;
Pahāraṃ tāya pādāsi, duṭṭho dosamhi kismiṃci.
Pitaraṃ sā upāgamma, karuṇaṃ roditampati;
Akāraṇe maṃ māreti, dinno vo sāmiko iti.
Sopi taṃ sutamatteva, dukkataṃ vata me iti;
Pabbājesi lahuṃ gantvā, bhikkhūnī na mupassayaṃ.
Aggabodhisanāmotha, tassā mātula puttako;
Sucireneva kālena, tassaṃ sā rattamānaso.
Kālo’yanti viditvāna, tamādāya palāyituṃ;
Aññato taṃ gahetvāna, gato ekova rohaṇaṃ.
Aggabodhiṃ narindo so, aggabodhi namādiya;
Aggabodhiṃ nihantuṃ taṃ, rohaṇaṃ tamupāvīsi.
Aggabodhi nisedhetvā, aggabodhiṃ sabhātaraṃ;
Apare pabbate hantu-maggabodhiṃ sayaṃ gato.
Kasiṇaṃ rohaṇaṃ hattha-gataṃ katvā mahā balo;
Yujjhitvā tena taṃ gaṇhi, bhariyaṃ saṅghamattano.
Tato paṭṭhāya sukhitā, samaggā te tayo janā;
Vissaṭṭhā aññamaññesu, vihariṃsu yathāruciṃ.
Vāpāraniṃ akārāmaṃ, tathā māṇaggabodhikaṃ;
Sabhattuddesabhogañca, vihāre atiyuttare.
Hatthi kucchivihāre ca, vihāre puna piṭṭhike;
Mahādīpariveṇe ca, pāsāde vāhadīpake.
Thūpārāmamhi gehassa, dvāre ca parijiṇṇake;
Kāsi pākatikaṃ tattha, thambhe ca parivattayi.
Evaṃ katvāna puññāni, puññāni ca yathābalaṃ;
Cattālīsatime vasse, yathākamma mupāgami.
Athoparājā rājā’si, aggabodhi sirīdharo;
Tanayo so mahindassa, ādipādassa dhīmato.
Sāsanampi ¶ ca lokañca, saṅgaṇittha yathārahaṃ;
Oparajje’bhisiñcattha, mahindaṃ puttamattano.
Mahābodhissa kāresi, gharaṃ jiṇṇaṃ navaṃ thiraṃ;
Ārāme dve ca kāresi, kaḷandaṃ mallavātakaṃ.
Dhammakammehi sakkaccaṃ, sodhesi jinasāsanaṃ;
Vinicchananto dhammena, chindi kūṭaṭṭakārake.
Bhesajjañca gilānānaṃ, maṅgalaṃ cāvamaṅgalaṃ;
Laṅkādīpamhi sakale, sayameva vicārayī.
Salākabhattaṃ dāpesi, nikāyattaya vāsinaṃ;
Bhojanaṃ paṃsukūlīnaṃ, attayoggaṃ mahārahaṃ.
Evamādīni katvāna, puññāni sasayaṃ vasī;
Cuto’si chahi vassehi, pulatthinagare vasaṃ.
Tato pubbeva tassāsi, putto so yuvarājako;
Mato kira tato rajjaṃ, aputtaṃ taṃ tadā ahu.
Putto mahindo nāmā’si, silā meghassa rājino;
Rajjayoggo mahāpuñño, lokasaṅgaṇha nakkhamo.
Tassa jātadineyeva, rājā nakkhattapāṭhake;
Pucchitvā rajjayoggoti, sutvā tehi viyākataṃ.
Datvā tesaṃ dhanaṃ sādhu, pavattiṃ taṃ nigūhayi;
Atha naṃ so vayappattaṃ, katvā senāpatiṃsakaṃ.
Rajjaṃ vasseva katvāna, sabbaṃ hatthe sayaṃvasī;
So dhammena vicāresi, rāja kiccaṃ mahāmati.
Matepi tasmiṃ tasmā so, aggabodhābhidhānino;
Senāpaccaṃ na gaṇhittha, nayaññū tassa hatthako.
Tadā kenaci gantvā so, karaṇīyena rājino;
Samuddatīre vasati, mahātitthamhi paṭṭane.
Sutvā so cūḷapituno, maraṇaṃ vegasā’gamā;
Corā rajjaṃ gahetvāna, nāseyyuṃ nagaraṃ iti.
Tato uttaradesamhi, maṇḍalīkā saraṭṭhiyā;
Acchinditvāna taṃ desaṃ, chinnarājakaraṃ karuṃ.
So ¶ taṃ sutvā mahāseno, gantvā uttaradesakaṃ;
Sabbe nimmathayitvāna, maṇḍalī kesaraṭṭhiye.
Gantvā rañño mataṭhānaṃ, disvā deviṃ parodiya;
Assāsetvā yathākālaṃ, idaṃ vacanamabravi.
Mācintesi mahādevī, mato me sāmiko iti;
Rakkhissāmi ahaṃ dīpaṃ, tumhe rajjaṃ karissatha.
Tuṇhibhūtā’dhivāsetvā, piyasā pāpabuddhikā;
Raho yojayī taṃ hantuṃ, vatthukāmā yathāruciṃ.
Senāpati taṃ ñatvāna, tassā’rakkhaṃ vidhāya so;
Taṃ pakkhiyehi yujjhitvā, palāpesi mahājanaṃ.
Tato deviṃ sabandhetvā, pakkhipitvāna yānake;
Ādāya taṃ puraṃ gantvā, rajjaṃ gaṇhi sasādhanaṃ.
Atthi dappuḷa nāmo’pi,
Silā meghassa rājino;
Bhāgineyyo mahāseno,
Ādipādo mahā dhano.
So senaṃ sannipātetvā, vasanto kāḷavāpiyaṃ;
Kātuṃ saṅgāma māgañchi, saṅgagāmappadesakaṃ.
Senāpati pavattiṃ taṃ, sutvā sampannavāhano;
Deviñca taṃ samādāya, agamā tattha sajjukaṃ.
Tesaṃ tatthasi saṅgāmo, ubhinnaṃ lomahaṃsano;
Ādipādo tadāsenaṃ, ohīyantaṃ samekkhiya.
Palāyitvā āruhittha, acchaselaṃ savāhano;
Palāpetvāna taṃ tattha, senāpati sukhaṃ vasi.
Suññaṃti nagaraṃ sutvā, maṇḍalīkāpi uttare;
Dese sabbe samāgamma, aggahesuṃ puraṃ tadā.
So hi te paṭibāhesi, sūro dhīraparakkamo;
Athāgamma puraṃ rajjaṃ, vicāresi yathānayaṃ.
Bhikkhusaṅghassa lokassa, macchānaṃ migapakkhinaṃ;
Ñātīnaṃ balakāyassa, kattabbaṃ sabbamācari.
Pacchā ¶ anu balappatto, dappulo malayaṃ gato;
Bhāgineyyo duve ceva, pakkositvāna rohaṇā.
Raṭṭhe janapade sabbe, ādāya bahuvāhano;
Rattiyaṃ puramāgamma, samuddo viya otthari.
Balakāyo puraṃ rundhi, ugghosento samantato;
Hesitena turaṅgānaṃ, koñcanāde nadantinaṃ.
Tāḷāvacara saddānaṃ, kāhaḷānaṃ ravena ca;
Gajjitena bhaṭānañca, ākāsaṃ na tadā phali.
Tadā senāpati disvā, mahāsenaṃ pamodiya;
Ārocesi avattiṃ taṃ, balakāyassa attano.
Rājaputtā tayo ete, mahantaṃ balamādiya;
Nagaraṃ no’parundhiṃsu, kintu kattabba mettha vo.
Evaṃ vuttā tamāhaṃsu, sūrā tassa raṇatthino;
Devāsevā dineyeva, sevakānaṃ na jīvitaṃ.
Evaṃ bhūte sace kāle, ohīnā jīvibhatthino;
Posesi sāmi kiṃ kāla-mettakaṃ no yathā sukhaṃ.
Vutte evaṃ saussāho, balaṃ sajjiya rattiyaṃ;
Uggate aruṇe hatthi-māruyha katakammakaṃ.
Dvārene’kena nikkhamma, patanto asanī viya;
Saddhiṃ yo dhasahassehi, saṅgāmaṃ kāsi dussahaṃ.
Balaṃ taṃ ādipādassa, nipphoṭetvā tato tato;
Sannipātiya ekajjhaṃ, niyattiṃ sampavedayi.
Hatāvasese ādāya, ādipādopi dappuḷo;
Pubbaṇheva parājitvā, palāyitvā’ga rohaṇaṃ.
Rājaputte duve ceva, rohaṇamhā tadā gate;
Jīvaggāhaṃ sagāhetvā, te ādāya puraṃ gato.
Evaṃ pattajayo sūro, dīpe jāte nirākule;
Pācinadesaṃ sādhetuṃ, pesayittha savāhane.
Tepi gantvāna desaṃ taṃ, uttaraṃ desameva ca;
Sādhayitvā’cireneva, saṅgahesuṃ mahābalaṃ.
Rājāpi ¶ taṃ mahādeviṃ, bhariyaṃ kāsi attano;
Pariccattuñca māretuṃ, na sakkāyanti cintiya.
Tesaṃ saṃvāsamanvāya, gabbho āsi patiṭṭhito;
Puttaṃ vijāyi sādhañña-puññalakkhaṇasaññuttaṃ.
Rañño sā’tipiyā āsi, tato paṭṭhāya sopi kho;
Puttassa tassa pādāsi, oparajjaṃ sabhogiyaṃ.
Ṭhitā pācinadesamhi, ādipādā nisammataṃ;
Vinā so’yanti amhākaṃ, ubho hutvāna ekato.
Dvīsu passesu senañca, samādāya mahādhanaṃ;
Sandhiṃbhātaramāhūya, katvārohaṇa desato.
Gaṅgātīramhi vāsaṃ te, kappayiṃsu mahabbalā;
Rājā sabbaṃ nisamme’taṃ, maṇḍalīke tahiṃ tahiṃ.
Ārādhetvā gahetvāna, duṭṭhe māriya kecana;
Rakkhaṃ datvāna nagare, kattabbaṃ sādhuyojiya.
Mahāsenaṅgamādāya, mahesiñca tamādiya;
Khandhāvāraṃ niveseti, mahummāramhi gāmake.
Tassāgamanamaññāya, ādipādāpi te tayo;
Koviḷāravhaye gāme, mahāyuddhaṃ pavattayuṃ.
Atha rājā mahāseno, samugghātesi taṃ balaṃ;
Dappuḷo so palāyittha, ādi pādā duve hatā.
Tatthāpi laddhavijayo, puramāgammabhūmipo;
Rājakiccaṃ vicāresi, mahādānaṃ pavattayi.
Mahābodhi dumindassa, mahācetittayassa ca;
Dhātūnampi ca sakkaccaṃ, mahāpūjāmakārayī.
Rohaṇaṃ samupāgamma, dappuḷo so tamāgato;
Balaṃ sampaṭipādesi, yujjhituṃ puna rājinā.
Rājā so puttanattānaṃ, desaṃ kātuṃ nirākulaṃ;
Thūpārāmamhi sabbepi, sannipātiya bhikkhavo.
Aññepi ca mahāpaññe, yuttā yuttivisārade;
Rājadhammesu sabbesu, nipuṇo nayakovido.
Ārocetvā ¶ pavattiṃ taṃ, tehi sammā pakāsito;
Caturaṅgamahāseno, sabbūpakaraṇānugo.
Dīpe sabbattha yojetvā, kattabbaṃ nagarepi ca;
Nikkhanto na cireneva, agamā mārapabbataṃ.
Sammadditvāna taṃ desaṃ, khippaṃ pabbatamāruhī;
Taṃ disvā rohaṇe sabbe, bhītā taṃ vasamāgamuṃ.
Tato sandhiṃ karitvāna, dappuḷena sadappako;
Hatthī asse ca maṇayo, gahetvā tassa hatthato.
Gāḷhagaṅgañca katvāna, sīmaṃ rohaṇabhoginaṃ;
Oragaṅgaṃ samādāya, rājabhogamakārayi.
Dīpamevaṃ mahātejo, katvā vigatakaṇṭakaṃ;
Ekātapatto āgamma, puraṃ vasi yathāsukhaṃ.
Pariveṇaṃ sakāresi, rājā dāmavihārakaṃ;
Tathā sanniratitthañca, pulatthinagare vibhū.
Mahālekhañca kāresi, pariveṇamabhayā cale;
Tathā ratanapāsādaṃ, tatheva sumanoharaṃ.
Anekabhūmaṃ kāretvā, vejayantamivāparaṃ;
Tathā satasahassehi, tīhi ceva mahādhano.
Jambonadatuvaṇṇassa, sahassehi ca saṭṭhihi;
Bimbaṃ satthussa kāretvā, nagghaṃ cūḷāmaṇiyutaṃ.
Pūjaṃ sabbopahārena, kāretvāna mahārahaṃ;
Pāsādamahane sabbaṃ, rajjaṃ ossajji attano.
Bodhisattañca kāretvā, rājānaṃ sumanoharaṃ;
Saṇṭhapitthasilā meghe, cāruṃ bhikkhūnupassaye.
Thūpārāmamhi thupassa, kāsi sovaṇṇakañcukaṃ;
Paṭṭaṃ katvā vicitatthaṃ, rajataṃ antarantarā.
Tasmiṃyeva ca pāsādaṃ, parijiṇṇaṃ sakārayi;
Abhidhammaṃ kathāpesi, kārāpetvā mahāmahaṃ.
Mahātherena satimā, hemasālinivāsinā;
Tattha pokkharaṇiñcassa, paribhogāya kārayi.
Jiṇṇe ¶ devakūle katvā, bahuke tattha tattha so;
Devānaṃ paṭimāyo ca, kārayittha mahārahā.
Brāhmaṇānañca datvāna, paccagghaṃ rājabhojanaṃ;
Pāyesi khīraṃ sovaṇṇa-taṭṭakehi sasakkharaṃ.
Usabhe paṅgulānañca, jīvikañca sadāpayī;
Damiḷānantu pādāsi, asse goṇe agaṇhataṃ.
Anāthā ye salajjā ca, te ca saṅgaṇhi so raho;
Asaṃgahito dīpamhi, natthi tena yathārahaṃ.
Dātabboti kathaṃ gunna-mahāro so vicintiya;
Sasse khīragate’dāsi, tesaṃ khettasahassake.
Kāḷavāpimhi so vāri-sampātaṃ kārayi thiraṃ;
Puññamevaṃ vidhaṃ tassa, appameyyaṃ bahuṃ kira.
Tassa putto tadā āsi, yuvarājā divaṅgato;
Jāto senāpati kāle, aparo atthi dārako.
Taṃ rājā rājaputtehi, bhīto rājāraho iti;
Māretuṃ taṃ na sakkonti, vaḍḍhapesi yathā tathā.
Arīhi nagare ruddhe, pitaraṃ so kirekadā;
Upasaṅkamma yācittha, saṅgamāvacaraṃ gajaṃ.
So dāpesi mahānāgaṃ, ghoraṃ mārakarūpamaṃ;
Katahatthaṃ balañceva, sabbāyudha visāradaṃ.
Kāloyamīti mantvā so, bandhitvā churikaṃ tadā;
Kuñjaraṃ varamāruyha, nikkhamma nagarā bahi.
Viddhaṃsetvā balaṃ sabbaṃ, dujjayaṃ jayamaggahī;
Rājā disvā pasanno taṃ, senāpaccañca tassa’dā.
Esova kira gantvāna, sabalo desamuttaraṃ;
Palāpesi sasenaṃ taṃ, ādipādañca dappulaṃ.
Baddhavero tato’hosi, dappuḷo tamhi sādhukaṃ;
Mahāummārayuddhamhi, disvā tamatīkodhavā.
Sīghaṃ pesesi taṃ hantuṃ, hatthimāruḷhamattanā;
Ovijjhiya palāpesi, tamesa sakadantīnā.
Disvā ¶ tamatisantuṭṭho, aññesañca abhāvato;
Rajjayoge adā tassa, uparājattamattano.
Evaṃ vīsati vassāni, dīpametaṃ subhuñjiya;
Vipākaṃ puññakammassa, bhuñjituñca divaṅgato.
Evaṃ anekehi nayehi thaddhā;
Janassa dukkhehi virūpakehi;
Bhogā vinassanti khaṇe na sabbe;
Aho tahiṃyeva ramanti bālā.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Cha rājako nāma
Chacattālīsatimo paricchedo.
Sattacattālīsatima pariccheda
Pañcarājako
Accaye ¶ pituno rājā, uparājā ahosi so;
Samattho sakkumittānaṃ, kātuṃ niggaha saṃgahe.
Senā nāmasi sappaññā, mahesī tassa rājino;
Khuddaputtā pīyā’tīva, rañño kalyāṇadassanā.
Adāsi yuvarājattaṃ, jeṭṭhaputtassa attano;
Ādipāde’parekāsi, rājinīpi ca dhītaro.
Datvā ṭhānantaraṃ rājā, tesaṃ tesaṃ yathārahaṃ;
Janaṃ saṅgahavatthūhi, saṅgahesi catūhipi.
Atha kenāpi so gantvā, hetunā maṇihīrakaṃ;
Vasanto kira assosi, paccanto kupito iti.
Tato senāpatiñceva, jeṭṭhaputtañca attano;
Gantvā sādhetha taṃ desa-mīti pesesi sajjukaṃ.
Tesu tatthopayātesu, pisunā bhedacintakā;
Vatvā yaṃkiñci bhindiṃsu, te ubhopi narādhipe.
Tato ¶ dve verino hutvā, desaṃ gaṇhitumārabhuṃ;
Rājā sutvā khaṇeneva, duratissa mupāgami.
Te ubho tattha ghātetvā, tesaṃ sabbaṃ samādiya;
Hantvā taṃ pakkhiye sabbe, puḷatthinagaraṃ gami.
Tadā rohaṇadesamhi, bhogādhipatino suto;
Dāṭhāsivādipādassa, mahindo nāma khattiyo.
Pituno so’parijjhitvā, rañño santikamāgamā;
Disvā rājāpi santuṭṭho, taṃ saṅgaṇhi yathārahaṃ.
Tena mettiṃ thiraṃ kātuṃ, dhītaraṃ deva nāmikaṃ;
Tassa datvāna pāhesi, balaṃ rohaṇamevaso.
So gantvā rājasenāya, maddāpetvāna rohaṇaṃ;
Jambudīpaṃ palāpetvā, pitaraṃ rohaṇaṃ labhi.
Mahāvihāre kāresi, salākaggaṃ thiraṃ subhaṃ;
Kholakkhiyamunindassa, parihārāya dāpayi.
Mahānāmavhayaṃ gāmaṃ, pūjayitvā yathābalaṃ;
Vaḍḍhamānadumindassa, jiṇṇaṃ gehañca kāriya.
Rukkhaṇatthāya tassā;dā, koṭṭhāgāmaṃ bahudayaṃ;
Nīlārāmassa pādāsi, kāḷussaṃ nāma gāmakaṃ.
Loharūpassa pādāsi, ārāmassa ca gāmakaṃ;
Jiṇṇañca paṭisaṅkhāsi, paṭimāyo ca kārayi.
Pāsāde cetiyo ceva, vihāre ca anappake;
Puḷatthinagare’kāsi, vejjasālaṃ mahādayo.
Tathā paṇḍā viyañceva, bhogagāmasamāyutaṃ;
Piṭṭhasappinamandhānaṃ, sālāyo ca tahiṃ tahiṃ.
Potthakesu likhāpetvā, aṭṭe sammā vinicchite;
Rājagehe ṭhapāpesi, ukkoṭanabhayena so.
Nāgavaḍḍhananāmassa, bhogagāme bahū adā;
Lekhe’pubbe na vāretvā, pāletvā pubbasāsanaṃ.
Pitarā ¶ ca mahādānaṃ, puññamaññampi vā kataṃ;
Sabbaṃ tamavināsetvā, niccaṃ so rakkhi sādaro.
Mahesī ca mahārañño, puññāni bahukārayi;
Kaṇṭakaṃ cetiyaṃ kāsi, devī cetiyapabbate.
Kāretvā jayasenañca, pabbataṃ gāmikassadā;
Bhikkhusaṅghassa sā gāmaṃ, mahummārañca tassa dā.
Silāmeghavhayaṃ katvā, bhikkhunīnamupassayaṃ;
Silāmeghavhaye dāsi, bhikkhunīnañca paccaye.
Gāmāye’suṃ purākītā, vihāro tattha sādhanaṃ;
Datvā te me cayitvāna, vihārasseva dāpayi.
Chādayitvā mahārukkhe, sabbe cetiyapabbate;
Nānārāge dhaje ceva, paṭākāyo ca pūjayi.
Pubbārāmakabhāgampi, pāsādaṃ paṭisaṅkhari;
Ussānaviṭṭhiṃ dubbhogaṃ, subhogaṃ tassa kārayi.
Vihāraṃ giribhaṇḍañca, naṭṭhaṃ pākatikaṃ kari;
Bhogagāme ca dāpesi, bhikkhūnaṃ tannivāsinaṃ.
Ambuyyānamhi āvāsaṃ, katvā dappuḷapabbataṃ;
Bhikkhūnaṃ tisatassā’dā, sampannacatupaccayaṃ.
Kāretvā nīlagallañca, ārāmaṃ so manoramaṃ;
Dakavāraṃ bahuppādaṃ, tassa dāpesi kāriya.
Arikāri vihāre ca, paṭisaṅkhāsi jiṇṇakaṃ;
Salākaggañca pāsādaṃ, apubbaṃyeva kārayi.
Vāhadīpe sakāresi, senaggabodhipabbataṃ;
Dhammaṃ tīsu nikāyesu, vācayittha bahussute.
Gaṇhāpesi ca bhikkhūnaṃ, ayopattesu gaṇṭhike;
Puññanti vuttaṃ sabbaṃ so, na kiñci parivajjayi.
Kulīnānamanāthānaṃ, itthīnaṃ’dā piḷandhanaṃ;
Bhojanaṃ bhojanatthīnaṃ, bahu so dāsi rattiyaṃ.
Gunnaṃ sassāni pādāsi, kākādīnañca bhattakaṃ;
Taṇḍulañca kumārānaṃ, madhuphāṇitasaṃyuttaṃ.
Evaṃ ¶ puññāni katvāna, narindo so sapāriso;
Bhutvā pañcasu vassesu, mediniṃ sampariccaji.
Tato tassa suto āsi, sīhaḷānaṃ rathesato;
Sabbarūpaguṇopeto, mahindo nāma khattiyo.
So dhammikasīlāmegho, iccāsi dharaṇītale;
Dhammadīpo dhammadhajo, suddhadhammaparāyano.
Pubbakehi narindehi, kataṃ dhammapathānugaṃ;
Sabbaṃ kāsi ahāpetvā, adhammaṃ tu vivajjayi.
Rājāratanapāsāde, kātuṃ so navakammakaṃ;
Sabbakālesu dāpesi, geṭṭhumbadakavārakaṃ.
Jiṇṇañca paṭisaṅkhāsi, puññakammamakāsi ca;
Rajjaṃ katvāna catūsu, vassesu nidhanaṃ gato.
Aggabodhi tato rājā, chattaṃ ussāpayi pure;
Kārento sabbasattānaṃ, hitaṃ sukhamasesato.
Dhātupūjaṃ sakāresi, satthusabbaguṇārahaṃ;
Pitāmahakatassā’pi, sambuddhassa mahāmahaṃ.
Udayaggādibodhiñca, pariveṇaṃ sakārayi;
Nāmaṃ gahetvā pituno, attano ca narādhipo.
Sabhogaṃ pariveṇañca, katvā taṃ bhūtanāmakaṃ;
Sakācariyakassā’dā, bhikkhūnaṃ tisatassa ca.
Rājasālāya dāpesi, cūḷavāpiyagāmakaṃ;
Gāmadvayañca dāpesi, kāḷūlamallavātake.
Pavesaṃ vinivāresi, uposathadinesu so;
Macchamaṃsasurādīnaṃ, antonagaramattano.
Bhikkhū vā cetiye vā so, vanditvā nikkhamaṃ tato;
Vālukā hā vinassantu, iti pādesu vodhayī.
Yaṃ yaṃ sovaggiyaṃ kammaṃ, kammaṃ nissaraṇavahaṃ;
Vatthuttaye pasanno so, kammaṃ taṃ sabbamācari.
Mātupaṭṭhānanirato, rattindivamahosiso;
Gantvā tassā upaṭṭhānaṃ, pātova kira bhūpati.
Sīsaṃ ¶ telena makkhetvā, ubbaṭṭetvāna jallikaṃ;
Nakhe visuddhe katvāna, nahāpetvāna sādaraṃ.
Acchādetvā navaṃ vatthaṃ, sukhasamphassamattano;
Vatthaṃ chaḍḍitamādāya, pelletvā sayameva taṃ.
Tassa toyena siñcitvā, sīsaṃ samakuṭaṃ sakaṃ;
Gandhamālāhi taṃ sammā, cetiyaṃ viha pūjiya.
Namassitvāna tikkhattuṃ, katvā taṃ so padakkhiṇaṃ;
Dāpetvā parisāya’ssā, vatthādīni yathāruciṃ.
Sahattheneva bhojetvā, bhojanaṃ taṃ mahārahaṃ;
Bhutthāvasesaṃ bhuñjitvā, samākiriyamatthake.
Bhojetvā parisaṃ tassā, rājabhojanamuttamaṃ;
Sajjetvā vāsagehañca, sugandhaparivāsitaṃ.
Sahatthā paññapetvāna, sayanaṃ tattha sādhukaṃ;
Pāde dhoviya makkhetvā, gandhatelena saṇhakaṃ.
Sambāhento nisīditvā, katvā niddamupetakaṃ;
Katvā padakkhiṇaṃ mañcaṃ, tikkhattuṃ sādhuvandiya.
Ārakkhake niyojetvā, dāsekammakarepi ca;
Tassā piṭṭhimakatvāna, apakkameva piṭṭhito.
Ṭhatvā adassane ṭhāne, tikkhattuṃ puna vandiya;
Santuṭṭho tena kammena, saranto taṃ punappunaṃ.
Gehaṃ yāti sajīvantaṃ, evameva upaṭṭhahi;
Ekadā dāsavādena, vanditvā dāsamattano.
Tenattano kathāpesi, khamāpetuṃ sayaṃ vaco;
Attānaṃ bhikkhusaṅghassa, dāpayitvāna mātarā.
Dhanamatthagghanaṃ ñatvā, bhujisso āsi buddhimā;
Evaṃ puññaparo hutvā, katvā dīpassa saṅgahaṃ.
Ekādasahi vassehi, devalokamupāgami;
Tassānujo dappuḷo’tha, rājā hosi tadaccaye.
Sabbaṃ pubbakarājūnaṃ, cariyaṃ so samācari;
Tadā mahindanāmassa, puttārohaṇasāmino.
Pitarā ¶ nihaṭā’gañchuṃ, rājānaṃ mātulaṃ sakaṃ;
So te disvā pavattiṃ taṃ, sutvā datvā mahābalaṃ.
Pāhesi pitarā yuddhaṃ, kātuṃ bandhu hite rate;
Mahindopi tathābhāvaṃ, viditvā rohaṇādhipo.
Yuddhaṃ paṭipadeyeva, tesaṃ’kāsi mahābalo;
Te ubhopi palāyiṃsu, datvā senāya nāyakaṃ.
Punāgantvā mahīpālaṃ, sevamānā idhā’vasuṃ;
Pitāpi tena santuṭṭho, aññena sakabandhunā.
Yujjhanto maraṇaṃ gañchi, ñātisopi mato kira;
Tadā’dā bhāgineyyassa, rājā kittaggabodhino.
Sabbarūpaguṇopetaṃ, dhitaraṃ deva nāmikaṃ;
So dappuḷaṃ ṭhapetvāna, sevatthaṃ tassa rājino.
Sayaṃ senaṅgamādāya, rohaṇaṃ samupāgami;
Rohaṇādhipati hutvā, sabbākārasamappito.
Puttadhītāhi vaḍḍhento, vāsaṃ tattheva kappayi;
Rājākāsi dumindassa, gharaṃ jiṇṇaṃ navaṃ thiraṃ.
Sovaṇṇakhacitaṃ kammaṃ, maṅgalena ca tassa so;
Attano rājabhāvassa, satthupāramitāya ca.
Sammānucchavikaṃ katvā, mahāpūjaṃ pavattayi;
Jiṇṇaṃ kāresi pāsādaṃ, hatthikucchivihārake.
Vāhadīpassa ārāmaṃ, lāvarāvañca pabbataṃ;
Vihāre jetanāme ca, katvā sovaṇṇayaṃ muniṃ.
Vaḍḍhetvā bodhigehamhi, pūjaṃkāsi acintiyaṃ;
Anusaṃvaccharaṃ dīpe, vatthadānaṃ pavattayi.
Mahāpāḷiñca vaḍḍhesi, bhattaggamavalokayī;
Tulābhārañca dāpesi, jiṇṇañca paṭisaṅkhari.
Cārittaṃ pubbarājūnaṃ, pālesi manavajjiyaṃ;
Tassā’si vajiro nāma, senāpati mahāpati.
Kacchavālaṃ sakāresi, ārāmaṃ paṃsukūlinaṃ;
Thūpārāmamhi thūpassa, gharaṃ chādesi sādhukaṃ.
Iṭṭhakāhi ¶ suvaṇṇāhi, hemadvāre ca kārayi;
Evaṃ soḷasavassāni, katvā rajjaṃ narādhipo.
Agamā sabbasattānaṃ, gantabbaṃ desameva so;
Tasmiṃ rājini sampatte, devalokaṃ tadā ahu.
Aggabodhisanāmo’tha, āṇābheriṃ carāpayi;
Pitā tassa sabhātussa, puttaṃ mahindanāmakaṃ.
Rajjatthaṃ sakaputtānaṃ, ādipādaṃ na kārayī;
Ādaraṃ so sabandhūnaṃ, kaniṭṭhānampi kātave.
Asahanto palāyittha, paratīraṃ samākulo;
Te samāgamanaṃ sutvā, pesayitvā mahābalaṃ.
Kāretvā yuddhametehi, sīsaṃ tesaṃ sagaṇhayi;
Nikāyesu vicāretvā, kattabbaṃ sabbameva so.
Dīpe’pi sakale kāsi, pāpācāranivāraṇaṃ;
Bhikkhū cūḷavihāresu, yāguṃ gaṇhanti sabbadā.
Mahāvihāre taṃ sutvā, rājā nibbinnamānaso;
Kaṇṭhapiṭṭhimahāgāmaṃ tathā yābālagāmakaṃ.
Telagāmaṃ bahudañca, dakavāraṃ padāpiya;
Yāguṃ gahetuṃ yojesi, vihāresu’pi bhikkhavo.
Tato paṭṭhāya taṃ yāguṃ, sabbe gaṇhiṃsu sādarā;
Dīpe bheriṃca rāpetvā, sannipātiya yācake.
Suvaṇṇaṃ sopadāpesi, yathicchaṃ divasattayaṃ;
Evamādiṃ sa katvāna, puññavaṃ vassehi tīhi ca.
Vatthuttayapasādassa, phalaṃ passitumattano;
Rājā dibbena yānena, gacchanto viya so mari.
Evaṃ aniccā vata sabbadehino;
Sabbaññūnopeva mupeti maccuṃ;
Pahāya tasmā bhavarāgajātaṃ;
Budho subuddhivibhave bhaveyya.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Pañcarājako nāma
Sattacattālīsatimo paricchedo.
Aṭṭhacattālīsatima pariccheda
Ekarājako
Tato ¶ tassā’nujo seno, chattaṃ ussāpayī pure;
Piyaṃ’va puttaṃ passanto, satte sabbe mahādhano.
Cariyaṃ pubbarājūnaṃ, samācari yathābhataṃ;
Apubbampi ca vattesi, cariyaṃ dhammasaṃhitaṃ.
Bhikkhūnaṃ bhikkhūnīnañca, ñātīnaṃ dīpavāsinaṃ;
Macchānaṃ migapakkhīnaṃ, kattabbaṃ sa samācari.
Mahindaṃ paratīraṃ so, gataṃ yojiyamārayi;
Evaṃ so suvisodhesi, rajjapaccatthike’khile.
Mahādānaṃ pavattesi, yācakānaṃ dhanesinaṃ;
Bhikkhūnaṃ brāhmaṇānañca, manuññaṃ rājabhojanaṃ.
Ahesuṃ anujātassa, mahindo kassapo tathā;
Udayoti tayo tesu, mahindo yuvarājako.
Hutvā tassānuvattanto, sakkaccaṃ tamupaṭṭhahi;
Saṅghānāmāsi rājassa, bhariyā tassa rājinī.
Kīḷanatthaṃ samuddassa, gate rājini paṭṭanaṃ;
Udayo ādipādoso, ohīno nagare tadā.
Nālanāmaṃ gahetvāna, dhītaraṃ māṇilāniyā;
Rakkhitaṃ rājarakkhāya, puḷatthinagaraṃ agā.
Rājā tasmiṃ akujjhitvā, sandhiṃ katvā akuppiyaṃ;
Mahādīpādaṃ pesetvā, tosatvā taṃ idhānayi.
Evaṃ samaggā te āsuṃ, tato paṭṭhāya khattiyā;
Rakkhantā sāsanaṃ lokaṃ, vasiṃsu susamāhitā.
Tato kenaci kālena, paṇḍurājā mahābalo;
Jambudīpā idhā’gamma, dīpa gaṇhitumārabhi.
Rājā ¶ sutvā mahāsenaṃ, pesuyittha tadantikaṃ;
Amaccānaṃ vivādena, thaddhotāro nārādhipo.
Paṇḍurājā vināsento, sabbaṃ taṃ desamuttaraṃ;
Khandhāvāraṃ nivesesi, mahātālitagāmake.
Vasantā damiḷā ettha, bahavo ye tahiṃ tahiṃ;
Sabbe taṃ pakkhiyāhesuṃ, tato so balavā ahu.
Tattha gantā mahāsenā, rañño yujjhitumārabhi;
Hatthikkhandhagato paṇḍu-rājāpi samupāvisi.
Ahu damiḷasenāsā, passanti sāmino mukhaṃ;
Sampattabalahussāhā, tadatthe cattajīvitā.
Dīpasenā tu sāmina-mabhāvena nirussukkā;
Yujjhanti paribhinditvā, palāyittha tato tato.
Otaritthamahāsenā, paṇḍurājāssa taṅkhaṇe;
Mārasenāva gacchanti, vicuṇṇenti mahājanaṃ.
Rājā senāya bhinnattaṃ, sukkā sabbaṃ samādiya;
Hatthasāraṃ puraṃ hitvā, malayābhimukho gato.
Tato hatthiṃ samāruyha, yuvarājā mahindako;
Yujjhanto sakasenāya, palātattaṃ samekkhiya.
Ekename na sakkā ve, sabbe etehi mārituṃ;
Etesaṃ na ca nīcānaṃ, hatthesu maraṇaṃ sukhaṃ.
Tasmā varaṃ me maraṇaṃ, mayā eveti cintiya;
Hatthikkhandhagatoyeva, chindi so sīsamattano.
Taṃ disvā bahavo sīse, tattha chindiṃsu sevakā;
Taṃ disvā damiḷī senā, haṭṭhatuṭṭhā pamodisā.
Etaṃ sabbaṃ samekkhitvā, ādāpādo sakassapo;
Turaṅgavaramāruyha, susannaddho mahāyudho.
Vihāramupasaṅkamma, abhayaṃ ekakova so;
Tādisampi mahāsenaṃ, ogāhetvā vidārayi.
Supaṇṇo viya gaṇhanto, bhūjagena salilāla ye;
So taṃ sabbaṃ nivattesi, attānañca sugopayi.
Asso ¶ ekova dissittha, turaṅgāvalisannibho;
Attano so janaṃ kañci, apassanto’nugāminaṃ.
Kiṃ me ekena verinaṃ, pūritena manorathaṃ;
Kālantarehaṃ jīvanto, pūressaṃ me manorathaṃ.
Tasmā gantuṃva yuttanti, nimphoṭetvā mahābalaṃ;
Nibbhayova mahāyodho, koṇḍivātamupāgami.
Paṇḍurājā mahāsenā, aggahesi tato puraṃ;
Sīsaṃ taṃ yuvarājassa, paṇḍurājassa dassayuṃ.
So taṃ disvā ca jhāpetvā, rājūnaṃ paṇḍudesinaṃ;
Sabbamāḷāhane kiccaṃ, tassa kātuṃ niyojayi.
Sabbaṃ sāraṃ harāpesi, bhaṇḍāgāramhi rājino;
Aggaṇhittha gahetabbaṃ, vihāre nagarepi ca.
Pāsāde ratane sabbe, sovaṇṇaṃsatthubimbakaṃ;
Silāmaya munindassa, cakkhubhūka maṇidvayaṃ.
Tathā sovaṇṇapaṭṭe ca, thūpārāmamhi cetiye;
Suvaṇṇa paṭimāyo ca, vihāresu tahiṃ tahiṃ.
Sabbaṃ gahetvā nissāraṃ, laṅkādīpa makāsi so;
Chaḍḍayittha puraṃ ramma, yakkhabhakkhita rūpakaṃ.
Rājā’pi rakkhaṃ datvāna, mahāmagge tahiṃ tahiṃ;
Gaṅgādvaya mukhe vāsaṃ, kappesi parisaṅkito.
Paṇḍurājā tato saddhiṃ, kātuṃ sīhaḷasāminā;
Amacce tattha pesesi, disvā te sīhalādhipo.
Suṇitvā sāsanaṃ tesaṃ, sabbaṃ taṃ sampaṭicchiya;
Dūtānaṃ kārayitvāna, yathākāmena saṅgahaṃ.
Hatthidvayaṃ sadatvāna, sabbamābharaṇampi ca;
Tassa pesesi dūteso, attanopi hitāvahe.
Paṇḍurājā sitaṃ sabbaṃ, disvā santuṭṭhamānaso;
Niyyātetvāna dūtānaṃ, tadaheva mahāpuraṃ.
Nikkhamitvā purā gantvā, na cireneva paṭṭanaṃ;
Tattha āruyha nāvaṃ so, saka desa mupāgami.
Tato ¶ āgamma nagaraṃ, sīlāmegho mahīpati;
Yathāṭhāne ṭhapetvāna, dīpaṃ vasi samāhito.
Bhātaraṃ dutiyaṃ katvā, udayaṃ nāma khattiyaṃ;
Mahādīpādaṃ tassā’dā, sogatthaṃ dakkhiṇaṃ disaṃ.
Sopi kho na cireneva, katvā puññaṃ yathārahaṃ;
Rogenekena samphuṭṭho, paviṭṭho maccuno mukhaṃ.
Kassapo ādipādopi, pulatthinagare vasaṃ;
Yojetvā paṇḍurājena, ahosi kira mārito.
Tadā kassapanāmassa, puttā āsuṃ mahārahā;
Ādipādassa cattāro, dhaññalakkhaṇa saññutā.
Yo senaṃ sabbapaṭhamo, seno nāma kumārako;
Sūro vīro mahussāho, rājabhārakkhamo samo.
Rājā mahādīpādattaṃ, tassa datvā yathāvidhiṃ;
Bhogatthaṃ dakkhiṇaṃ desaṃ, savāhana mupādisi.
Rohaṇādhipatissā’suṃ, puttā kittaggabodhito;
Cattāro dhītaro tisso, dassaneyyā manoramā.
Tadā jeṭṭhasutaṃ tassa, mahindaṃ nāma khattiyaṃ;
Pitucchā mārayitvāna, desaṃ gaṇhi sasādhanaṃ.
Bhātaro te tayo tasmiṃ,
Saṃruṭṭhā bhātu ghātane;
Ādāya bhagīnī tisso,
Rañño santikamāgamuṃ.
Rājāpi disvā tetīva, mamāyanto dayāluko;
Sabbe devakumāreva, sukhaṃ vaḍḍhesi pemavā.
Tato kassapanāmaṃ so, tesaṃ jeṭṭhaṃ narissaro;
Desaṃ taṃ gaṇha yāhīti, datvā balamapesayi.
So’pi gantvāna taṃ hantvā, rohaṇaṃ kasiṇampi taṃ;
Katvā hatthagataṃ tattha, vasittha nirupaddavo.
Atha so bhātaro dve’pi, senañca udayaṃ tathā;
Pakkositvāna, bhājetvā, desaṃ tehi sahāvasi.
Rājā ¶ tā sādhu vaḍḍhetvā, vayapattāsu tīsu so;
Rājakaññāsu dhaññāsu, devaccharasū rūpisu.
Ṭhapetvā rājini ṭhāne, uparājassa dāpayi;
Saṅghanāmaṃ mahābhogaṃ, datvā rajjasarikkhakaṃ.
Kaṇiṭṭho uparājassa, mahindo nāma bhātuko;
Atthi sabbaguṇopeto, sabbasatthavisārado.
Tassā’dāsi duve rājā, rājakaññā manoharā;
Tissavhakitta nāmañca, datvā bhogaṃ yathāruciṃ.
Evaṃ karonto ñātīnaṃ, saṃgahaṃ so yathārahaṃ;
Ārādhento ca dānādi-saṅgahehi mahājanaṃ.
Rājā dasayi rājūnaṃ, dhammehi samupāgato;
Samācaranto puññāni, paribhuñjittha mediniṃ.
Paṃsukūlika bhikkhūnaṃ, katvā’riṭṭhamhi pabbate;
Mahābhogaṃ adārāmaṃ, nimmitaṃ viya iddhiyā.
Parihārañca tassadā, rājārahamasesato;
Ārāmike ca bahavo, dāse kammakarepi ca.
Pāsādaṃ sova kāresi, vihāre jetanāmake;
Anekabhūmiṃ bhūmindo, buddhabhūmigatāsayo.
Vaḍḍhetvā tattha kāretvā, sabba sovaṇṇayaṃ jinaṃ;
Saṇṭhapetvā mahābhogaṃ, vasāpesi ca bhikkhavo.
Mahādi pariveṇamhi, kāresi sumanoharaṃ;
Pāsāda maggisandaṃḍḍhaṃ, tasmiṃyeva vihārake.
Katvā vīraṅkurārāmaṃ, vihāre abhayuttare;
Mahāsaṅghika bhikkhūnaṃ, theriyānañca dāpayi.
Pubbārāmañca kāresi, sampanna catupaccayaṃ;
Saddhiṃ so saṅghanāmāya, deviyāpi ca attano.
Mahāvihāretāyeva, saddhiṃ kāresi bhūmipo;
Āvāsaṃ saṅghasenavhaṃ, mahābhogaṃ mahāmati.
Kāretvā sabbasovaṇṇaṃ, kesadhātu karaṇḍakaṃ;
Mahāpūjaṃ pavattesi, rajjaṃ vissajji uttamo.
Cetiyassa ¶ gīrissādā, kāṇavāpiṃ bahudayaṃ;
Bhikkhūnaṃ dipavāsīnaṃ, dāpesi ca ticīvaraṃ.
Pulatthi nagare kāsi, vāpiyo thusavāpiyā;
Senaggabodhimāvāsaṃ, gāmārāmika saññutaṃ.
Tasmiṃyeva ca kāresi, mahāpāḷiṃ subhojanaṃ;
Mahāpāḷiñca sabbesaṃ, mahānettampi pabbate.
Vejjasālampi kāresi, nagarassa ca pacchime;
Anāthānaṃ pavattesi, yāgudānaṃ sakhajjakaṃ.
Paṃsukūlika bhikkhūnaṃ, paccekañca mahānasaṃ;
Katvā dāpesi sakkaccaṃ, niccaṃ bhojanamuttamo.
Hutvā mahādipādo’yaṃ, kappūra pariveṇake;
Uttarāḷhe ca kāresi, paricchede sanāmake.
Tulābhārañca pādāsī, tikkhattuṃ so mahādhane;
Puññamaññampi so’kāsi, rājā nānappakārakaṃ.
Saṅghanāmāpi sā devī, uttaramhi vihārake;
Katvā mahindasenavhā-vāsaṃ vāsesi bhikkhavo.
Āraddho dappulavhassa, kāle rājassa dhīmabho;
Mahādevena so āsi, rammo dappula pabbato.
Dārukassapanāmena, tathā kassaparājikaṃ;
Ubhopi te vippakate, rājā so vasamāpayi.
Bhaddo senāpati tassa, bhaddasenāpati’vhayaṃ;
Pariveṇampi kāresi, dāsabhogasamāyutaṃ.
Uttaro ca amacco’kā, vihāre abhayuttare;
Vāsamuttarasenavhaṃ, ramma muttarapaccayaṃ.
Vajiro nāma tatthevā-vāsaṃ vajirasenakaṃ;
Kāsi rakkhasanāmocā-vāsaṃ rakkhasanāmakaṃ.
Tato vīsati vassesu, pulatthi nagare vasaṃ;
Paṇḍurājakataṃ kāraṃ, saranto saradassano.
Dadanto viya senassa, sūrassāvasarañcaso;
Pahāya dīpaṃ dīpo’va, mahāvāta hato gato.
Bhogo ¶ aniccā saha jīvitena;
Pageva te bandhujanā sahāyā;
Narādhīpaṃ passatha ekameva;
Samāgataṃ maccumukhaṃ sughoraṃ.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Eka rājako nāma
Aṭṭhacattālīsatimo paricchedo.
Ekūnapaññāsatima pariccheda
Rājadvayadīpano
Evaṃ tasmiṃ mate tassa, kātabbaṃ sādhukāriya;
Mahādīpādo senavho, ādāya balavāhanaṃ.
Āgamma nagaraṃ rājā, ahosi dharaṇī tale;
Ādikappamhi rājūnaṃ, dassanto cariyaṃ piya.
Saddho mahādhano sūro, muttacāgī nirālayo;
Yācayogo mahābhogo, sampannabalavāhano.
Kittiyā’malabhūtāya, tathā tejo guṇena ca;
Sannipātaṃva so canda-sūriyānaṃ nidassayi.
Asaṅkiṇṇa guṇākiṇṇo, suviciṇṇa guṇāguṇo;
Nitthiṇṇapāpo nibbiṇṇa-saṃsāro sāradassano.
Bhariyā tassa yā āsi, saṅghātaṃ so bhisecayi;
Mahesībhāve datvāna, parihāraṃ yathābhataṃ.
Mahindaṃ nāma sappaññaṃ, kaṇiṭṭhaṃ bhātaraṃ sakaṃ;
Datvā dakkhiṇabhāgaṃ so, oparajje’bhisecayi.
Antepure’parajjhitvā, so raññā avadhārite;
Saputtadāro vuṭṭhāya, aññāto malayaṃ agā.
Uppajjittha ¶ tadā putto, rañño saṅghāya deviyā;
Dassento’va panādassa, kumāra rūpamattano.
Rājā taṃ jātamattaṃ’va, disvā santhuṭṭhamānuso;
Siddhatthaṃ lumbinījātaṃ, rājā suddhodano viya.
Dhaññapuññaguṇūpeto, ṭhapetvā dīpamekakaṃ;
Jambudīpe’pi kasiṇe, rajjayoggoti me suto.
Nāmadāna dineyeva, parihārena sabbaso;
Oparajje bhisiñcitvā, dakkhiṇaṃ desamassa’dā.
Yuvarājāpi malaye, vasanto’va mahīpatiṃ;
Ārādhetvā upāyena, anuññato sabhātarā.
Nikāyattaya vā sīhi, saddhiṃ bhikkhūhi āgato;
Disvā rājānamettheva, sandhīṃ’kāsi akuppiyaṃ.
Yā tassa yuvarājassa, bhariyā tissā nāmikā;
Rājinī sā vijāyittha, dhītaraṃ saṅghanāmikaṃ.
Kittināmā’parāyā ca, bhariyā sāpi kho pana;
Vijāyi putte cattāro, tathā ekañca dhītaraṃ.
Tadā rājāpi cintetvā, evaṃ sati kaṇiṭṭhako;
Nissaṅko mayi hotīti, sammā mantīhi mantiya.
Dhītaraṃ yuvarājassa, surūpiṃ rūpanāmikaṃ;
Kassapassa’tta puttassa, vivāhaṃ kārayi budho.
Dakkhiṇaṃ desamasseva, kaṇiṭṭhassa sadāpayi;
Rājaputtassa pādāpi, paccekaṃ bhogamattano.
Rajjamhi sabbaṃ tasseva, paribhogāya dāpayi;
Kevalantu vicāresi, dīpaṃ dīpa hitāvaho.
Tesaṃ saṃvāsamanvāya, ubhinnaṃ puññakamminaṃ;
Dhaññapuññaguṇūpetā, vijātā puttadhītaro.
Katvā sabbopahārena, dāṭhādhātu mahāmahaṃ;
Āruyha varapāsādaṃ, ratanavhaṃ mahīpati.
Tadā sovaṇṇayassāpi, sambuddhassa purā ṭhitaṃ;
Suññaṃ piṭṭhaṃ sayaṃ disvā, kasmā evanti saṃvadi.
Tato ¶ amaccā āhaṃsu, nājānāsi mahīpati;
Mahāpitunarindassa, kāle tava narissaraṃ.
Paṇḍurājā idhāgamma, dīpametaṃ vināsiya;
Sabbaṃ sāragataṃ dīpe, samādāya gato iti.
Taṃ sutvā lajjito rājā, sayaṃ viya parājito;
Tadaheva niyojesi, amacce balasaṅgahe.
Tadā’va kira āgañchi, paṇḍurājakumārako;
Paribhūto sarājena, rajjatthaṃ kata nicchayo.
Rājā disvā’ti santuṭṭho, kattabbaṃ tassa kāriya;
Mahātittha mupāgamma, paṭṭanaṃ sematraso.
Mahantaṃ balakāyañca, tassopakaraṇāni ca;
Anunaṃ paṭiyādetvā, devasenaṃva sajjitaṃ.
Paṇḍurājakumārena, saddhiṃ senāpati sakaṃ;
Gantvā taṃ paṇḍurājānaṃ, hantvānikamito purā.
Ratanaṃ sabbamādāya, datvā rajjaṃ imassa ca;
Na cireneva ehītī, uyyojesi mahāyaso.
Sopi evaṃ karomīti, paṭissutvā mahīpatiṃ;
Vinditvā balamādāya, nāmamāruyha taṃ khaṇe.
Paratīraṃ tato gantvā, saṃvuḷaha balavāhano;
Vināsayanto paccantaṃ, vāresi madhuraṃ puraṃ.
Dvārāni pidahitvāna, pacchindittha gatāgataṃ;
Tato aggiṃ khipāpesi, gopuraṭṭāla koṭṭhake.
Evaṃ sīhaḷasenāya, paviṭṭhāya sakaṃ puraṃ;
Sabbaṃ vilumpamānāya, senaṅgaṃ ghātayantiyā.
Paṇḍurājā nisammetaṃ, samādāya sakaṃ balaṃ;
Vegasā taṃ samāgamma, yuddhaṃ kātuṃ samārabhi.
Asampuṇṇa balattā so, viddho sallena bhūpati;
Hatthikkhandhagatoyeva, vihāya puramattano.
Palāyitvā gataṭhāne, jīvitaṃ nijamessaji;
Bhariyāva’ssa tenāsi, sampattā jīvitakkhayaṃ.
Tato ¶ sīhaḷasenāsā, paviṭṭhā nibbhayā puraṃ;
Tattha sabbaṃ vilumpittha, devā’sirapuraṃ yathā.
Senāpati tato rāja-gehe bhattaṃ samekkhiya;
Dīpānitamimamhā ca, tatraṭṭhañca mahārahaṃ.
Sāraṃ sabbaṃsamādāya, dese ca nagare ṭhitaṃ;
Katvā issariyaṃ tattha, vasevattiya attano.
Paṇḍurāja kumāraṃ tu, tattha rajje’bhi siñciya;
Kāretvā parihārañca, desaṃ tassa samappiya.
Yathāruciṃ gahetvāna, hatthiasse nare’pi ca;
Tattha tattha yathā kāmaṃ, vasanto akuto bhayo.
Samudda taṭamāgamma, ṭhatvā tattha yathāsukhaṃ;
Kīḷanto viya nāvaṃ so, samāruyha visārado.
Mahātittha mupāgamma, vanditvā dharaṇī patiṃ;
Taṃ sāsanaṃ nivedetvā, sāraṃ dassesi āhaṭaṃ.
Rājā sādhūti vatvāna, kāretvā tassa saṅgahaṃ;
Saddhiṃ senāya āgantvā, pakaṭṭhāya sakaṃ puraṃ.
Jayapānaṃ pivitvāna, katvā vijayamaṅgalaṃ;
Mahādhāgaṃ pavattetvā, yācakānaṃ yathā ruciṃ.
Sabbaṃ pākatikaṃ kāsi, sāraṃ dīpe nirālayo;
Sovaṇṇa paṭimāyo ca, yathāṭhāne ṭhapāpayi.
Suññaṃ ratanapāsāde, piṭṭhaṃ pūresi satthuno;
Kāsi rakkhapidhānena, nibbhayaṃ dharaṇītalaṃ.
Tato paṭṭhāya dīpaṃso, arīnaṃ duppadhaṃsiyaṃ;
Katvā vaḍḍhesi bhogehi, uttarādikuruṃ piya.
Khinnā pubbassa rājassa, kāle dīpamhi pāṇino;
Nibbutā taṃ samāgamma, ghammā viya valāhakā.
Tassa vīsatime vasse, vihāre abhayuttare;
Nikkhamitvā gatā hesuṃ, paṃsukūlika bhikkhavo.
Yuvarājā mahindo so, dhumarājassa satthuno;
Kārāpayi gharaṃ rammaṃ, dassaneyyaṃ manoramaṃ.
Bodhigehaṃ ¶ karonto taṃ, disvā vaḍḍhakīno tadā;
Vaṃsena sākhaṃ āhacca, bhijjantaṃ varabodhiyā.
Kintu kātabbametthāti, yuvarājaṃ nivedayuṃ;
So taṃ taṃ mupasaṃkamma, mahāpūjāya pūjiya.
Sace satthā, hitatthāya, sambhūto sabbapāṇinaṃ;
Laddhuṃ puññassa’nagghassa, gharassa karaṇeti’dha.
Sākhā gacchaṃ tu uddhaṃva, kātuṃ sakkā yathāgharaṃ;
Evamārādhayitvāna, vanditvā saṅgharaṃ gato.
Tadā sākhā dumindassa, rattiyaṃ uddhamuggami;
Tato kammakarā sabbaṃ, ārocesuṃ sasāmino.
Yuvarājā’ti santuṭṭho, bhāturañño nivediya;
Mahāpūjāya pūjesi, vissajjiya bahudhanaṃ.
Tathā mahindasenavhaṃ, pariveṇañca kāriya;
Saṅghassā’dā sabhogaṃ so, puññā puññānicācīni.
Adā saparisaṃ bhattaṃ, vatthaṃ chattamupāhanaṃ;
Tathā gamiyabhattañca, nahānañca sabhattakaṃ.
Evaṃ khuddānu khuddāni, katvā puññāni so vibhū;
Rañño tettiṃsavassamhi, yathākammamupāgami.
Atha rājā matetasmiṃ, kaṇiṭṭhamudayaṃ sakaṃ;
Tassa ṭhāne ṭhapetvāna, sabbaṃ tasseva tassadā.
Tulābhārassa dānena, dīnānāthe satappayi;
Dhammakammena sodhesi, nikāyattayamekato.
Soṇṇathālīsahassaṃ so, muttāhi paripūriya;
Ṭhapetvā maṇimekekaṃ, tassopari mahārahaṃ.
Brāhmaṇānaṃ sahassassa, suddhe ratanabhājane;
Bhojetvā khīrapāyāsaṃ, dāpetvā hemasuttakaṃ.
Tathā navehi vatthehi, acchādetvā yathāruciṃ;
Santappesi mahantena, parihārena puññavā.
Bhikkhūnaṃ dīpavāsīnaṃ, adāsi ca ticīvaraṃ;
Adā sabbāsamitthīnaṃ, vatthañca sumanoharaṃ.
Kāretvā ¶ lohapāsādaṃ, vejayantasarikkhakaṃ;
Vaḍḍhesi paṭimaṃ tattha, suvaṇṇaghaṭakoṭṭimaṃ.
Sutvā uposathāgāra-bhāvaṃ sabba mahesīnaṃ;
Tuccho yaṃ neva hotūti, vāsaṃ saṅghassa taṃ akā.
Bhogagāme ca tassadā, rakkhake ca niyojayi;
Bhikkhū dvattiṃsamattāhi, vasantūti niyāmayi.
Gaṅgāya mariyādaṃ so, kāresi maṇimekhalaṃ;
Toyaniddhamanañcākā, maṇihīrakavāpiyā.
Kaṭṭhuntanagare ceva, kāṇavāpiṃca bandhayi;
Vejjasālañca kāresi, cetiyamhi girimhi so.
Buddhagāmavihārañca, vihāraṃ mahiyaṅgaṇaṃ;
Kūṭatissa vihārañca, bhogagāme na vaḍḍhayi.
Maṇḍalassa girissā’dā, vihārassa sagāmake;
Uttarāḷhe ca kāresi, pāsādaṃ pariveṇake.
Mahāsenassa buddhassa, gāmaṃ datvāna rakkhake;
Dāsi sobbhavihāre ca, kāresi paṭimāgharaṃ.
Bodhisatte ca vaḍḍhesi, pāsāde maṇimekhale;
Sīlāmayamunindassa, jiṇṇagehampi kārayi.
Rāja taṃ bodhisattañca, sagharaṃ tattha sannahi;
Ālavālaṃ dumindassa, gandhitvā kā mahāmahaṃ.
Likhitvā hemapaṭṭamhi, sabbaratanasuttakaṃ;
Mahāpūjamakā tassa, abhidhammaṃ kathāpayi.
Ānandapaṭimaṃ netvā, puraṃ katvā padakkhiṇaṃ;
Parittaṃ bhikkhusaṅghena, bhaṇāpetvā yathāvidhiṃ.
Parittodakasekena, janaṃ katvā nirāturaṃ;
Rājā rogabhayaṃ pevaṃ, nīharittha sadesato.
Abhisekaṃ gahetvāna, hemavāluka cetiye;
Anusaṃvaccharaṃ kātuṃ, taṃ cārittaṃ likhāpayi.
Adā māsassa catūsu, uposathadinesu so;
Catunnañca sahassānaṃ, vatthadānaṃ sabhattakaṃ.
Vesākhakīḷaṃ ¶ kīḷittha, saddhiṃ duggatakehi so;
Annaṃ pānañca vatthañca, tesaṃ datvā yathāruciṃ.
Bhikkhusaṅghassa dīpamhi, niccadānaṃ pavattayi;
Santappesi ca dānena, kapaṇaddhikavaṇibbake.
Tassa rañño mahesī ca, saṅghanāmā akārayi;
Pabbataṃ saṅghasenavhaṃ, sabhogamabhayuttare.
Nīlacūḷāmaṇiñcākā, silāmaya mahesino;
Pūjaṃ sabbopahārehi, kāsi satthussa sabbadā.
Tassa senāpaticā’kā, senasenāpativhayaṃ;
Pariveṇaṃ mahābhogaṃ, sūro tuṭṭhakanāmako.
Evaṃ sapariso katvā, sapuññāni mahāyaso;
Pañcatiṃsatime vasse, devalokamupāgami.
Tato tassā’nujo āsi, udayo nāma khattiyo;
Rājā sabbappayogehi, hitesī dīpavāsīnaṃ.
Hutvā so sayaṃ rājā, kaṇiṭṭhaṃ sakabhātaraṃ;
Mahādīpādaṭhānamhi, ṭhapi kassapanāmakaṃ.
Rājā cintiya ñātīnaṃ, kātabbo saṅgaho iti;
Evaṃ kassapanāmassa, bhātuputtassa dhītaraṃ.
Yuvarājassa tassā’kā, bhariyaṃ senanāmikaṃ;
Dhāresica sayaṃ rājā, aparaṃ tissasavhayaṃ.
Mahindassuparājassa, rājadhītāya kittiyā;
Putto kittaggabodhīti, ādipādo vibuddhiko.
Coro hutvā mahārañño, nikkhamitvāna rattiyaṃ;
Eko aññātavesena, samupāgammarohaṇaṃ.
Janaṃ hattagataṃ katvā, desaṃ sabbaṃ vināsiya;
Ghātāpayittha tatraṭṭhaṃ, so taṃ mātulamattano.
Taṃ sutvā dharaṇīpālo, tasmiṃ’tīva pakuppiya;
Ānetuṃ tamupāyaṃ so, gavesanto tathā tathā.
Bhātuputtaṃ tamāhuya, yuvarājaṃ sakassapaṃ;
Āmantesi mahāpuñña, sahāyo hoti me iti.
Kiṃ ¶ me kattabba’miccāha, paccāha dharaṇīpati;
Putto tava mahindo so, vuddhippatto mahābalo.
Lābhī rohaṇadesassa, mātito pitito’pi ca;
Sūro sabbasaho vīro, kusalo katūpāsano.
Saṅgāmayoggo matimā, nipuṇo nayakovido;
Taṃ pesetvā nayissāma, pāpaṃ mātulaghātakaṃ.
Taṃ sutvā vacanaṃ rañño, kassapo bhāsi sādaro;
Deva devena vutto’haṃ, gaccheyyaṃ kintu me suto.
Vaṃso me pālito hoti, pasādo ca tavādhipa;
Tasmā kālamahāpetvā, yaṃ icchasi tathā kuru.
Sutvā atīvasantuṭṭho, narindo tassa taṃ vaco;
Mahanthaṃ balakāyaṃ so, sabbaso paṭiyādiya.
Mahatā parihārena, mahindaṃ rājapotakaṃ;
Rakkhituṃ taṃ niyojetvā, vajiraggañca nāyakaṃ.
Tucchaṃ viya puraṃ katvā, sabbañca balavāhanaṃ;
Sabbopakaraṇañceva, anūnaṃ tassa dāpiya.
Sayaṃ tamanugacchanto, padasā’va narissaro;
Uyyojesi mahāpuñña, gaccha rukkhāti mediniṃ.
Mahindo so mahindo’va, devasenā purakkhato;
Gacchanto suvīrocittha, devāsuramahāhavaṃ.
Tato gantvā na cirena, guttasālamupāgami;
Tato jānapadā sabbe, maṇḍalikā ca raṭṭhiyā.
Tena mātulaghātena, pāpakena upaddutā;
Gantvā taṃ parivāresuṃ, laddho no sāmiko iti.
Patanto sopi kho coro, ṭhitova girimaṇḍale;
Sabbaṃ hatthagataṃ katvā, rājabhaṇḍaṃ mahagghiyaṃ.
Hatthī asseca ādāya, gantvā malayamāruhi;
Mahindasenā ghātentī, tassa senaṃ tahiṃ tahiṃ.
Padānupadamasse’va, gacchanti hatthiassake;
Disvā malayapādamhi, gahetvā ettha so iti.
Tattha ¶ pāvisimaddantī, sabbaṃ malayakānanaṃ;
Nadīyo pallale ceva, karonti maggasādise.
Bālakova janaṃ disvā, sabbaṃ ratanamattano;
Kodhābhibhūto chaḍḍesi, nadī sobbhataṭādīsu.
Ekakova nilīyittha, vane pabbatakandare;
Gavesanto jano disvā, tamaggahi narādhammaṃ.
Tamādāya’ti tuṭṭho so, jano āgamma sajjukaṃ;
Mahindamupadassesi, nisinnaṃ guttasālake.
So taṃ disvā hasitvāna,
Bhutto kiṃ rohaṇo’’iti;
Nāyakassa niyyātetvā,
Vajiraggassa rājino.
Sayaṃ senaṃ samādāya, mahāgāmamupāgato;
Rohaṇā dhipati hutvā, karonto lokasaṅgahaṃ.
Janaṃ pākatikaṃ katvā, bālakena vibādhitaṃ;
Sāsanañca yathāṭhāne, ṭhapetvā tena nāsitaṃ.
Pupphārāme phalārāme, kārayitvā tahiṃ tahiṃ;
Vāpiyo’pi ca gaṇhitvā, bandhāpetvā mahānadiṃ.
Sabbattha sulabhaṃ katvā, saṅghassa catupaccayaṃ;
Duṭṭhe ca paṭibāhetvā, maṇḍalīke ca raṭṭhiye.
Core ca parisodhetvā, katvā vigatakaṇṭakaṃ;
Tosayanto’khilaṃ lokaṃ, cāgabhogasamappito.
Upāsaniyo viññūhi, sevanīyo dhanatthīhi;
Kapparukkhūpamo sabba-yācakānaṃ hitāvaho.
Hitvā dubbinayaṃ dese, pubbakehi pavattitaṃ;
Samācaranto dhammañca, vāsaṃ tattheva kappayi.
Ādipādaṃ gahetvāna, vajiraggo vināyako;
Anurādhamupāgamma, rājānamabhidassayi.
Rājāpi disvā taṃ kuddho, khippaṃ pakkhippa cārake;
Rakkhāvaraṇamassādā, viheṭhesi ca sabbāso.
Adāsi ¶ ca tulābhāraṃ, tikkhattuṃ so mahāyaso;
Thūpārāmamhi thūpañca, hemapaṭṭena chādayi.
Katvā tattheva pāsādaṃ, bhikkhusaṅghaṃ nivāsiya;
Vihāre nagare ceva, paṭisaṅkhāsi jiṇṇakaṃ.
Kadambanadīyā’kāsi, nijjharaṃ thirabandhanaṃ;
Mariyādaṃ pavaḍḍhesi, vāpiyaṃ so mayettiyaṃ.
Tattha niddhamanaṃcā’kā, anuvassampi bhūmipo;
Cīvaratthaṃ suvatthāni, susaṇhāni ca dāpayi.
Dubbhikkhe dānasālāyo, kāretvā sabbapāṇinaṃ;
Mahādānaṃ pavattesi, mahāpāḷiñca vaḍḍhayi.
Dadhibhattañca dāpesi, nikāyattayavāsinaṃ;
Niccaṃ duggatabhattañca, yāguñceva sakhajjakaṃ.
Evamādīni puññāni, katvā sovaggiyāni so;
Ekādasahi vassehi, gato devasahabyataṃ.
Tassekādasavassesu, vissaṭṭhaṃ soṇṇameva tu;
Ahu satasahassānaṃ, tayo dasahi sammitaṃ.
Sudujjayaṃ paṇḍunarādhirāja,
Mekoparo rohaṇamuggaduggaṃ;
Katvā’pi ete savase narindā,
Sayaṃ vasaṃ maccumupāgamiṃsu.
Sujanappasāda saṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Rājadvayadīpano nāma
Ekūnapaññāsatimo paricchedo.
Paññāsatima pariccheda
Dvirājakonāma
Tato ¶ rajje patiṭṭhāya, kassapo dakkhiṇaṃ disaṃ;
Adā kassapanāmassa, yuvarājassa dhīmato.
Aggābhisekaṃ dāpesi, yuvarājassa dhītuyā;
Rājakaññāya tissāya, bhariyāye’va attano.
Yācakānañca sippīnaṃ, āgatānaṃ tato tato;
Dānaṃ daṇḍissaraṃ nāma, sadā dāpesi bhūpati.
Ādipādo mahindo so,
Vasanto rohaṇe tadā;
Gahetuṃ rājinoraṭṭha-
Mādāya balamāgato.
Taṃ sutvā kupito rājā, balaṃ pesesi attano;
Yujjhitvā taṃ parājesi, mahindo so mahābhaṭo.
Tato rājā nivattetuṃ, pitaraṃ tassa pesayi;
Kassapaṃ yuvarājaṃ taṃ, so gantvā puttasantikaṃ.
Nānādhammakathopetaṃ, vatvā yuttimanekadhā;
Saṅghāmato nivattetvā, puttaṃ so punarāgami.
Ādipādo tu so pacchā, ghātetvā maṇḍalādhipe;
Kuddhejanapade disvā, agamāsi purantikaṃ.
Bhikkhusaṅgho tamānetvā, dassesi vasudhādhipaṃ;
Datvā so dhītaraṃ tassā, pesesi puna rohaṇaṃ.
Nīharitvāna dussīle, nikāyattayavāsīsu;
Gāhāpesi nave bhikkhū, āvāse tattha tattha so.
Dvayābhisekajātena, ādipādena sununā;
Mahāvihāre bodhimhi, paṃsuṃ vaḍḍhesi pūjayaṃ.
Akāsi ¶ ca nikāyesu, tīsu bimbe silāmaye;
Sovaṇṇaye raṃsijāle, chattaṃ cūḷāmaṇiṃ tathā.
Abhayagirivihāramhi, pāsādaṃ sakanāmakaṃ;
Katvā tattha nivāsetvā, bhikkhu gāmamadāpayi.
Mahiyaṅgaṇavihārasmiṃ, gāmaṃ so cetiyassa’dā;
Savatthaṃ paṭimābhattaṃ, sabbabhikkhūna dāpayi.
Thale jale ca sattānaṃ, adāsi abhayaṃ tadā;
Cārittapubbarājūnaṃ, paripālesi sabbadā.
Tassa senāpati seno, ilaṅgorājavaṃsajo;
Theriyānaṃ akā’vāsaṃ; Thūpārāmassa pacchato.
Dhammārucikabhikkhūnaṃ, dhammārāmamakārayi;
Tathā sāgalikānañca, kassapasenanāmakaṃ.
Hadayuṇhābhidhānaṃ so, katvā cetiyapabbate;
Pariveṇaṃ adādhamma-rucikānañca bhikkhūnaṃ.
Ārāmikānaṃ bhikkhūnaṃ, ārāmesu tahiṃ tahiṃ;
Ekamekaṃ kuṭiṃ katvā, dāpesi ca camūpati.
Rattamālagirismiṃ so, katvā rammaṃ taraṃ subhaṃ;
Kuciṃ adā sāsanassa, sāmikānaṃ tapassinaṃ.
Mahāvihāre kāretvā, paviveṇaṃ varaṃ adā;
Paṃsukūlikabhikkhūnaṃ, samuddagirināmakaṃ.
Vāsaṃ araññe kāretvā, attano vaṃsanāmakaṃ;
Mahāvihāre bhikkhūnaṃ, vane nivāsataṃ adā.
Vihāresū ca jiṇṇesu, navakammamakārayi;
Dāpesi aggalaṃ sabba-bhikkhūnaṃ jiṇṇacīvare.
Tissārāmaṃ karitvāna, bhikkhūnīnamupassayaṃ;
Maricavaṭṭimahābodhi, parihāre nivesayi.
Anurādhapure ceva, pulatthinagarepi ca;
Upasaggaroganāsāya, vejjasālāpi kārayi.
Attanā katavāsanaṃ, bhogagāme ca dāpayi;
Tathārāmikagāme ca, paṭimābharaṇañca so.
Bhesajjagehaṃ ¶ kāresi, nagare tattha tattha so;
Paṃsukūlikabhikkhūnaṃ, bhattaṃ vatthañca dāpayi.
Khandhīkate amocesi, tiracchānagate bahū;
Kapaṇānañca dāpesi, mahādānaṃ camūpati.
Vicittaṃ byañjanaṃ bhattaṃ, yāguṃ vividhakhajjakaṃ;
Katvā sūkararūpañca, guḷaṃ bhikkhūnaṃ dāpayi.
Evāmādīni puññāni, katvā senāya nāyako;
Seno kittindupādehi, sabbā obhāsayī disā.
Tasseva ñātako katvā, nāyako rakkhasavhayo;
Savārakamhi gāmamhi, vihāraṃ sumanoharaṃ.
Mahāvihāravāsīnaṃ, sārānaṃ paṭipattiyā;
Bhikkhūnaṃ so adā sādhu, ṭhapetvā vattamuttamaṃ.
Seno nāma mahālekho, mahālekhakapabbataṃ;
Mahāvihāre kāresi, bhikkhūnaṃ vāsamuttamaṃ.
Coḷarājābhidhāno, ca, amacco tassa rājino;
Pariveṇaṃ akārammaṃ, naṭṭhaṃ taṃ suppatiṭṭhitaṃ.
Rājā tīsu nikāyesu, rūpakammamanoramaṃ;
Maṇḍapāni vicittāni, vejayanto pamāni ca.
Kāretvā dhātupūjāyo, katvā janamanoharā;
Yathā kammaṃ gato ṭhatvā, vassāni dasasatta ca.
Dvayābhisekasañjāto, yuvarājātha kassapo;
Āsi laddhābhiseko so, laṃkārajjekamāgate.
Saddho āgatamaggova, sābhiñño viya paññavā;
Vattā so maramantiva, cāgavā dhanado viya.
Bahussuto dhammakathī, sabbasippavisārado;
Yuttāyuttavicārāya, nipuṇo nayakovido.
Acalo indalīlo’va, ṭhito sugatasāsane;
Parappavādivātehi, sabbehi’pi akampiyo.
Māyāsāṭheyyamānādi, pāpānañca agocaro;
Guṇānaṃ ākaro sabba-ratanānaṃ vasāgaro.
Bhūmicando ¶ narindo so, vaṃse jātassa attano;
Dappuḷassādīpādassa, yuvarājapadaṃ adā.
Rajjaṃ dasahi dhammehi, catusaṅgahavatthūhi;
Karonto paripālesi, lokaṃ nettaṃva attano.
So dhetvā sāsanaṃ sabbaṃ, dhammakammena satthuno;
Gahetvā navake bhikkhū, akāsā’vāsapūraṇaṃ.
Duṭṭhagāmaṇirājena, kataṃ maricavaṭṭikaṃ;
Naṭṭhaṃ vihāraṃ kāretvā, nānāāvāsa bhūsitaṃ.
Theravaṃsajabhikkhūnaṃ, adā katvā mahāmahaṃ;
Tesaṃ pañcasatānañca, bhogagāme ca dāpayi.
Tattha so tusite ramme, devasaṅghapurakkhataṃ;
Metteyyaṃ lokanāthaṃ taṃ, desentaṃ dhammamuttamaṃ.
Dassento viya lokassa, vihāre sabbasajjite;
Nisinno maṇḍape ramme, nānāratanabhūsite.
Nagarehi ca sabbehi, bhikkhūhi parivārito;
Buddhalilāya laṃkindo, abhidhamma mabhāsayi.
Soṇṇapaṭṭe likhāpetvā-bhidhammapiṭakaṃ tadā;
Dhammasaṅgaṇikaṃ potthaṃ, nānāratana bhūsitaṃ.
Katvā nagaramajjhamhi, kāretvā hemamuttamaṃ;
Taṃ tattha ṭhapayitvāna, parihāramadāpayi.
Sakkasenāpatiṭṭhānaṃ, datvā puttassa attano;
Parihāre niyojesi, tattha taṃ dhammapotthake.
Anusaṃvaccharaṃ rājā, puraṃ devapurī viya;
Vibhūsitāya senāya, sajjetvā parivārito.
Devarājāva sobhanto, sabbābharaṇabhūsito;
Hatthikhaṇḍe nisīditvā, caranto puravīthiyaṃ.
Mahatā parihārena, netvā taṃ dhammasaṅgahaṃ;
Attanā kāritaṃ rammaṃ, vihāraṃ sabbasajjitaṃ.
Tattha dhātugate ramme, nānāratanabhūsite;
Maṇḍape dhātupiṭhasmiṃ, patiṭṭhāpiya pūjayi.
Ganthākarapariveṇaṃ ¶ , mahāmeghavane akā;
Nagare vajjasālā ca, tesaṃ gāme ca dāpayi.
Bhaṇḍikapariveṇañca, silāmeghañca pabbataṃ;
Katvā’bhayagirismiṃ so, tesaṃ gāmamadāpayi.
Jotivanavihārasmiṃ, rājā laṅkāya nāyako;
Bhattaggassa adā gāmaṃ, tathā’bhayagirimhi ca.
Dakkhiṇagirināmassa, vihārassa ca dāpayi;
Gāmaṃ kataññubhāvena, rājā paramadhammiko.
Sakkasenāpati rammaṃ, pariveṇaṃ sumāpiya;
Adāsi sahagāmehi, theriyānaṃ sanāmikaṃ.
Bhariyā vajirā tassa, tesaṃyeva adāpayi;
Pariveṇaṃ karitvāna, sagāmaṃ sakanāmakaṃ.
Upassayaṃ karitvāna, sā eva padalañchane;
Bhikkhūnīnaṃ adā thera-vaṃse sabbattha pūjite.
Sakkasenāpati mātā, devā’raññaka bhikkhūnaṃ;
Theravaṃsappadīpānaṃ, akā’vāsaṃ sanāmakaṃ.
Sā eva paṭibimbassa, satthu maricavaṭṭiyaṃ;
Cūḷāmaṇiṃ pādajalaṃ, akā chattañca cīvaraṃ.
Rājā rājālayeyeva, rājavaṃsaṃ sanāmakaṃ;
Akāsi pāḷikaṃ nāma, pāsādaṃ sumano haraṃ.
Pūjesi rājinī nāma, rājino bhariyā’parā;
Paṭṭakañcukapūjāya, hemamālika cetiyaṃ.
Tassā puttosi siddhattho, nāma issariye ṭhito;
Suto malayarājāti, rūpena makaraddhajo.
Rājā tasmiṃ mate katvā, sālaṃ bhikkhunamuttamaṃ;
Dānavaṭṭaṃ paṭṭhapetvā, tassa pattimadā tadā.
Evaṃ dhammena kārente, rajjaṃ laṅkādīpe tadā;
Coḷarājena yujjhitvā, paṇḍurājā parājito.
Paṇṇākārāni nekāni, balaṃ sandhāya pesayi;
Rājālaṃkissaro saddhiṃ, mantetvā sacivehi so.
Sannayha ¶ balakāyaṃ so, sakkasenāpatiṃ sakaṃ;
Balassa nāyakaṃ katvā, mahāyitthamupāgami.
Vijayaṃ pubbarājūnaṃ, vatvā velātaṭe ṭhito;
Ussāhaṃ janayitvāna, nāvaṃ āropayī balaṃ.
Balakāyaṃ samādāya, sakkasenāpatiṃ tadā;
Sukhena sāgaraṃ tiṇṇo, paṇḍudesamupāgami.
Disvā balañca tañceva, paṇḍurājā sumānaso;
Ekacchattaṃ karissāmi, jambudīpanti abravi.
Baladvayaṃ gahetvāna, rājā so coḷavaṃsajaṃ;
Jetuṃ asakkuṇitvāna yuddhamujjhiya nikkhami.
Yujjhissāmīti gantāna, sakkasenāpatī puna;
Nisinno upasaggena, mato pāpena paṇḍuto.
Laṃkissaro balassāpi, tena rogena nānasaṃ;
Sutvā dayālubhāvena, senaṃ āṇāpayī tato.
Sakka senāpatiṭṭhānaṃ, tassa puttassa’dā tadā;
Vaḍḍhesi tena taṃ puttaṃ, katvā senāya nāyakaṃ.
Nikāyattayavāsīhi, parittaṃ nagare tadā;
Kāretvā rogadubbuṭṭhi-bhayaṃ nāsesi jantunaṃ.
Sāsanassa ca lokassa, santiṃ katvā anekadhā;
Rājā so dasame vasse, sukhena tidivaṃ gato.
Laṃkārajjepi ṭhatvā kathitatipiṭako sabbavijjāpadīpo,
Vattāvādī kavī so satidhītivisado desako bhāvako ca;
Paññāsaddhādayā vā parahitanirato lokavedīvadaññū;
Rājindo kassapo’yaṃ viya vimalaguṇo hotulokopi sabbo.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Dvirājako nāma
Paññāsatimo paricchedo.
Ekapaññāsatima pariccheda
Pañcarājako nāma
Yuvarājā ¶ tadā hutvā, rājā dappuḷanāmako;
Ṭhapesi oparajjamhi, ādipadaṃ sanāmakaṃ.
Maricavaṭṭivihārassa, gāmaṃ datvā tato pure;
Cārittaṃ pubbarājūnaṃ, rakkhitvāna mahiṃ imaṃ.
Abhutvā dīghakālañhi, pubbakammena attano;
Rājā so sattame māse, paviṭṭho paccuno mukhaṃ.
Uparājā ahurājā, dappuḷo tadanantaraṃ;
Udayassādipādassa, yuvarājapadaṃ adā.
Tadā coḷabhayā paṇḍu-rājaṃ janapadaṃ sakaṃ;
Cajitvā nāvamāruyha, mahātitthamupāgami.
Āṇāpetvāna taṃ rājā, disvā santuṭṭhamānaso;
Mahābhogaṃ adā tassa, nivāsesi purā bahi.
Coḷarājena yujjhitvā, gahetvā paṭṭanadvayaṃ;
Paṇḍurājassa dammīti, sannaddhe laṅkarājini.
Kenā’pi karaṇīyena, khattiyā dīpavāsino;
Akaṃsu viggahaṃ ghoraṃ, pāpakammena paṇḍuno.
Paṇḍurāje’ttha vāsena, kammaṃ natthīti cintiya;
Ṭhapetvā makuṭādīni, gato keraḷasantikaṃ.
Viggahe niṭṭhite rājā, mahāmeghavane tadā;
Mahābodhigharassā’dā, gāmaṃ nagarasantike.
Āvāsaṃ rakkhako nāma, tassa senāpatī akā;
Thūpārāmasamīpamhi, iḷaṅgo rājanāmakaṃ.
Kataṃ taṃ pubbarājehi, rājā so paripāliya;
Patto dvādasamaṃ vassaṃ, yathākammamupāgami.
Udayo ¶ yuvarājā’si, laṃkāvāsīnamissaro;
Senanāmādipādaṃ so, oparajje’bhisecayi.
Rañño bhītā tadāmaccā, pavisiṃsu tapovanaṃ;
Rājoparājā gantvāna, tesaṃ sīsāni chedayuṃ.
Tena kammena nibbinnā, yatayo tannivāsino;
Hitvā janapadaṃ rañño, tadāgacchiṃsu rohaṇaṃ.
Tadā jānapadā ceva, nāgarā ca balāni ca;
Kupitā caṇḍuvātena, sāgaro viya kampito.
Ratanapāsādamāruyha, vihāre abhayuttare;
Santāsetvāna rājānaṃ, dassetvāna vibhīsikaṃ.
Upatthambhakamaccānaṃ, viggahassa tapovane;
Tadā sīsāni chinditvā, kavātena nipātayuṃ.
Taṃ sutvā yuvarājā ca, ādipādo ca taṃ sakhā;
Ullaṅghitvāna pākāraṃ, sīghaṃ gacchiṃsu rohaṇaṃ.
Balakāyonubandhitvā, yāva kaṇhanadītaṭā;
Alābhena ca nāvānaṃ, tiṇṇattā tesamāgami.
Rājaputtāgatā tattha, vane abhayabhedino;
Yatīnaṃ purato tesaṃ, nipajjitvā urena te.
Allavatthā’llakesā ca, paridevittha’nekadhā;
Kandītvā rodanaṃ katvā, khamāpesuṃ tapassino.
Khantimettānubhāvena, tesaṃ sāsanasāminaṃ;
Puññodayo ahu tesaṃ, ubhinnaṃ dīpasāminaṃ.
Yuvarājabalañceva, nikāyattayavāsino;
Gamiṃsu tesamānetuṃ, santibhūte mahābale.
Rājaputtā ubho byattā, paṇḍitā paṃsukūlino;
Yācitvā tesamādāya, agamaṃsu sakaṃ puraṃ.
Bhikkhūnaṃ purato maggaṃ, rājāgantā khamāpayi;
Ādāya te vanaṃ tesaṃ, netvā rājagharaṃ gato.
Tato paṭṭhāya cāritthaṃ, pāletvā pubbarājunaṃ;
Rājā so tatiye vasse, yathākammamupāgami.
Laṃkābhisekaṃ ¶ patvāna, seno so matimā tato;
Udayaṃ ādipādaṃ taṃ, yuvarājaṃ akā sakhaṃ.
Kahāpaṇasahassaṃ so, duggatānaṃ uposathe;
Hotu’posathiko datvā, yāvajīvaṃ narādhipo.
Paṭimā bhattavatthāni, bhikkhūnaṃ dharaṇī pati;
Adā daṇḍissaraṃ dānaṃ, yācakānañca sippīnaṃ.
Ṭhāne katthaci sippīnaṃ, pāsādesu manohare;
Kāretvā bhogagāme ca, adāpesi mahāmati.
Kahāpaṇasahassaṃ vā, datvā pañcasatāni vā;
Laṅkāyaṃ jiṇṇakāvāse, navakammamakārayī.
Cattālīsasahassāni, abhayuttaracetiye;
Silāpattharaṇatthāya, dāpesi ca mahīpati.
Mahāvāpīsu laṃkāyaṃ, jiṇṇaniddhamane akā;
Navakammañca mariyādaṃ, thiyaṃ pāsāṇapaṃsunā.
Akā rājaghare rammaṃ, mālāgehaṃ mahārahaṃ;
Ṭhapitaṃ punarājūhi, dānaṃ sammāpavattayi.
Kataṃ malayarājena, amaccena’gga bodhinā;
Pariveṇaṃ nāgasālaṃ, disvā gāma madā tadā.
Katvā catuvihāresu, rūpakammāni sādhukaṃ;
Maṇḍapāni ca rammāni, dhātupūjaṃ akā sadā.
Evamādīni puññāni, anekāni anekadhā;
Katvā so navame vasse, yathākammamupāgami.
Laṃkābhisekaṃ patvāna, yuvarājodayo tato;
Senanāmādipādaṃ so, oparajje’bhi secayi.
Niddālu majjapo āsi, rājā pāpena jantunaṃ;
Coḷo pamattataṃ tassa, sutvā santuṭṭhamānaso.
Paṇḍudesātisekaṃ so, pattukā mettha pesayi;
Makuṭādīnamatthāya, ṭhapitānaṃva paṇḍunā.
Tāni nādāsi so rājā, tena coḷo mahabbalo;
Balaṃ sannayha pesesi, balakkārena gaṇhituṃ.
Tadā ¶ senāpati ettha, paccante kupite gato;
Āṇāpetvāna taṃ rājā, yujjhanatthāya pesayi.
Hato senāpati tattha, yujjhi na raṇe mato;
Kakūṭādīni ādāya, rājā so rohaṇaṃ agā.
Gantvā coḷabalaṃ tattha, alabhitvā pavesanaṃ;
Nivattitvā sakaṃ raṭṭhaṃ, agamāsi idhatā bhayā.
Tato senāpatiṭṭhāne, viduraggaṃ tu nāyakaṃ;
Ṭhapesi rājā laṃkindo, tejavantaṃ mahāmatiṃ.
Paccantaṃ coḷarājassa, ghātetvā so camūpati;
Āṇāpesi ito nītaṃ, dassetvāna vibhīsitaṃ.
Tato dāpesi so sabba-parikkhāraṃ mahārahaṃ;
Paṃsukūlikabhikkhūnaṃ, sabbesaṃ dīpavāsinaṃ.
Mahāvihāre laṃkindo, paṭibimbassa satthuno;
Jalantaṃ maṇiraṃsīhi, akā cūḷāmaṇiṃ tadā.
Orodhā vidurā tassa, pādajālena pūjayi;
Maṇīhi pajjalantehi, paṭimaṃ taṃ silāmayaṃ.
Jhāpitaṃ coḷarājassa, balena maṇināmakaṃ;
Pāsādaṃ kātumāraddho, cuto vassamhi aṭṭhame.
Pañcete vasudhādhipā vasumahiṃ ekātapattaṅkitaṃ;
Bhutvā niggahasaṅgahehi sakalaṃ lokaṃ vase vattiya;
Yā tā maccuvasaṃ saputtavaṇitā sāmaccamittānugā;
Iccevaṃ satataṃ sarantu sujanā hātuṃ pamādaṃ madaṃ.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Pañcarājako nāma
Ekapaññāsatimo paricchedo.
Dvipaññāsatima pariccheda
Tirājakonāma
Tato ¶ laṅkābhisekaṃ so, patvā seno kamāgataṃ;
Mahindassādipādassa, yuvarājapadaṃ adā.
Pañño mahākavī byatto, majjhatto mittasattusu;
Yutto dayāya mettāya, rājā so sabbadā ahu.
Kālaṃ devo’natikkamma, sammā dhārābhivassati;
Raṭṭhe tasmiṃ vasantā’suṃ, sukhitā nibbhayā sadā.
Suttantaṃ lohapāsāde, nisinno vaṇṇayī tadā;
Nikāyattayavāsīhi, rājā so parivārito.
Dāṭhadhātukaraṇḍaṃ so, nānāratanabhūsitaṃ;
Akā catuvihāresu, dhātupūjā ca’nekadhā.
Pariveṇaṃ sitthagāmaṃ, kāretvā vutthamattanā;
Lokaṃ puttaṃva pāletvā, tivassena divaṅgato.
Yuvarājā mahindo so, rājāsi tadanantaraṃ;
Mahāpuñño mahātejo, mahāseno mahāyaso.
Ekacchattaṃ akā laṅkaṃ, ghātetvā corupaddavaṃ;
Akaṃsu tamupaṭṭhānaṃ, niccamaṇḍalanāyakaṃ.
Vijjamānepi laṅkāyaṃ, khattiyānaṃ narādhipo;
Kāliṅgacakkavattissa, vaṃse jātaṃ kumārikaṃ.
Āṇāpetvāna taṃ agga-mahesiṃ attano akā;
Tassā puttā duve jātā, dhītā ekā manoramā.
Ādipāde akā putte, dhītaraṃ coparājiniṃ;
Iti sīhaḷavaṃsañca, paṭṭhapesi sabhūpati.
Balakāyaṃ imaṃ desaṃ, maddanatthāya vallabho;
Pesesi nāgadīpaṃ so, sutvā taṃ bhūpati idha.
Balaṃ ¶ datvāna senavha-rājasenāpatiṃ tadā;
Vallabhassa balene’sa, yujjhituṃ tattha pesayi.
Gantvā senāpatī tattha, balene’tassa rājino;
Yujjhitvā taṃ vināsetvā, gaṇhi so yuddhamaṇḍale.
Asakkento imaṃ jetuṃ, rājā naṃ vallabhādayo;
Rājāno mittasambandhaṃ, laṃkindena akaṃsu te.
Icchevaṃ rājino tejo, jambudīpamavatthari;
Pattharitvāna laṃkāyaṃ, ullaṅghitvāna sāgaraṃ.
Saddhammaṃ kathāyantānaṃ, katvā sammā na muttamaṃ;
Dhammaṃ sutvāna so rājā, pasanno buddhasāsane.
Rājā so sannipātetvā, paṃsukūlikabhikkhavo;
Yācitvā attano gehaṃ, āṇāpetvāna sādhukaṃ.
Āsanaṃ paññapetvāna, nisīdāpiya bhojanaṃ;
Dāpesi vipulaṃ suddhaṃ, sadā ekadine viya.
Anekabyañjanaṃ rājā-raññakānaṃ tapassinaṃ;
Pesesi bhojanaṃ suddhaṃ, mahagghaṃ vipulaṃ sadā.
Vejjeva pesayitvāna, vilānānaṃ tapassinaṃ;
Santikaṃ so dayāvāso, tikicchāpesi niccaso.
Guḷāni ghanapākāni, lasuṇānaṃ rasāni ca;
Tambulamukhavāsañca, pacchabhatte adā sadā.
Pattesu pūrayitvāna, lasuṇaṃ maricampi ca;
Pipphalisaṅgīverāni, guḷāni tiphalāni ca.
Ghataṃ telaṃ madhuñcāya, pāpurattharaṇāni ca;
Paṃsukūlikabhikkhūnaṃ, paccekaṃ sabbadā adā.
Cīvarādīni sabbāni, parikkhārāni bhūpati;
Kārāpetvāna dāpesi, bhikkhūnaṃ paṃsukulinaṃ.
Rājā mahāvihārasmiṃ, ekekassa hi bhikkhuno;
Paccekaṃ navavatthāni, cīvaratthāya dāpayi.
Nikāyattayavāsīnaṃ, bhikkhūnaṃ lābhavāsinaṃ;
Tulābhāramadā dvīsu, vāresu samahīpati.
Rājā ¶ so nāgatebhogaṃ,
Rājāno saṅghabhogato;
Na gaṇhantūni pāsāṇe,
Likhāpetvā nidhāpayi.
Kathāpetvāna buddhassa, saraṇāni guṇenava;
Anāthehi ca tesañca, bhattavatthāni dāpayi.
Dānasālaṃ karitvāna, hatthisālakabhūmiyaṃ;
Yācakānaṃ adā dānaṃ, tesañca sayanāsanaṃ.
Vejjasālāsu sabbāsu, bhesajjaṃ mañcakañca so;
Corānaṃ bandhanāgāre, niccaṃ bhattāni dāpayi.
Vānarānaṃ varahānaṃ, migānaṃ sunakhāna ca;
Bhattaṃ pūvañca dāpesi, dayāvāso yathicchakaṃ.
Rājā catuvihāresu, katvā so vīhirāsayo;
Yathicchitena gaṇhantu, anāthā iti dāpayi.
Nānāpūjāhi pūjetvā, katvā maṅgalamuttamaṃ;
Kathāpesi ca bhikkhūhi, byattehi vinayaṃ tadā.
Therena dhammamittena-sitthagāmakavāsinā;
Pūjayitvāna kāresi, abhidhammassa vaṇṇanaṃ.
Dāṭhānāgā’bhidhānena, therenā’raññavāsinā;
Laṃkālaṃkārabhūtena, abhidhammaṃ kathāpayi.
Paṭṭakañcukapūjāhi, hemamālikacetiyaṃ;
Naccagītehi gandhehi, pupphehi vividhehi ca.
Dīpamālāhi dhūpehi, pūjayitvāna’nekadhā;
Tassa vatthāni bhājetvā, bhikkhūnaṃ dāpayī sayaṃ.
Sadā so attano rajje, uyyānesu tahiṃtahiṃ;
Āṇāpetvāna pupphāni, pūjesi ratanattayaṃ.
Pāsādaṃ candanaṃ nāma, kātuṃ maricavaṭṭiyaṃ;
Akārambhañca bhikkhūnaṃ bhogagāme ca dāpayi.
Kesadhātuṃ nidhāpetvā, karaṇḍaṃ ratanehi so;
Kārayitvāna pūjesi, ṭhapetvā tattha bhūpati.
Soṇṇarajatapaṭṭehi ¶ , thūpārāmamhi cetiyaṃ;
Chādāpetvā yathārajjaṃ, pūjaṃ kāresi bhūpati.
Tasmiṃ dhātughare rājā, soṇṇadvāramakārayi;
Pajjalantaṃ sineruṃva, raṃsīhi sūriyassa so.
Jhāpitaṃ coḷarājassa, balena padalañchane;
Catunnaṃ cetiyānaṃ so, ramanīyaṃ gharaṃ akā.
Jhātaṃ nagaramajjhamhi, dāṭhādhātugharaṃ akā;
Dhammasaṅgaṇīgehañca, mahāpāḷiñca bhūpati.
Tambūlamaṇḍapaṃ katvā, tattha suṅkaṃ mahīpati;
Bhikkhūnaṃ theravaṃse so, bhesajjatthāya dāpayi.
Upassayaṃ karitvāna, mahāmaṅgalanāmakaṃ;
Theravaṃsamhi jātānaṃ, bhikkhunīnaṃ adāpayi.
Mātulodayarājena, āraddhaṃ sādhunā tadā;
Niṭṭhāpesi mahīpālo, pāsādaṃ maṇināmakaṃ.
Pariveṇāni cattāri, tasmiṃ jetavane tadā;
Kārāpayiṃsu cattāro, amaccā tassa rājino.
Rañño kittisamādevī, kittināmā manoramā;
Pariveṇaṃ akārāmaṃ, thūpārāmassa pacchato.
Sā tasmiṃ pariveṇe ca, akā kappāsagāmake;
Cīvaracetiye ceva, tisso pokkharaṇī suci.
Dvādasaratanāyāmaṃ, dhajaṃ soṇṇamayañca sā;
Pūjesi puññasambhāraṃ, hemamālika cetiye.
Gihīnaṃ vajjasālañca, putto tassā pureakā;
Guṇavāsakkasenānī, bhikkhūnañca purābahi.
Rājā catuvihāresu, dibbapāsādasannibhe;
Maṇḍape kārayitvāna, dhātupūjā anekadhā.
Vassamekamatikkamma, kārāpetvā mahīpati;
Cārittaṃ pubbarājūnaṃ, paripālesi sādhukaṃ.
Evamādīni puññāni, uḷārāni anekadhā;
Katvā soḷasame vasse, rājā so tidivaṃ gato.
Jāto ¶ paṭicca taṃ rājaṃ, senā dvādasavassiko;
Kāliṅgadeviyā putto, pattarajjo tadā ahu.
Udayassa kaniṭṭhassa, yuvarājapadaṃ adā;
Pitu senāpati seno, tassa senāpati ahu.
Paccantaṃ balamādāya, gate senāpatimhi so;
Mātarā saha vattantaṃ, kaṇiṭṭhaṃ tassa bhātaraṃ.
Mārāpetvā mahāmallaṃ, akā senāpatiṃ tadā;
Amaccaṃ udayaṃ nāma, sakaṃ vacanakārakaṃ.
Taṃ sutvā kupito hutvā, seno senāpati tadā;
Balamādāya āgañchi, gaṇhissāmīti sattavo.
Sutvāna taṃ mahīpālo, katavantaṃ vācamattano;
Rakkhāmi taṃ amaccanti, gato nikkhamma rohaṇaṃ.
Tassa māyā nivattitvā, yuvarājañca rājiniṃ;
Ādāya kupitā tena āṇāpesi camūpatiṃ.
Tāya so saṅgahītova, damiḷe sannipātiya;
Datvā janapadaṃ tesaṃ, puṭatthinagare vasī.
Yujjhituṃ tena so rājā, balaṃ pesesi rohaṇā;
Senāpati vināsesi, sabbaṃ taṃ rājino balaṃ.
Damiḷā te janapadaṃ, pīḷetvā rakkhasā viya;
Vilumpitvāna gaṇhanti, narānaṃ santakaṃ tadā.
Khittā manussā gantvāna, rohaṇaṃ rājasantikaṃ;
Nivedesuṃ pavattiṃ taṃ, mantetvā sacīvehi so.
Rakkhituṃ sāsanaṃ raṭṭhaṃ, tampahāya camūpatiṃ;
Sandhiṃ katvāna senena, puḷatthinagaraṃ agā.
Mahesiṃ attajaṃ katvā, pāletuṃ vaṃsamattano;
Puttaṃ uppādayitvāna, kassapaṃ nāma uttamaṃ.
Vasante tattha laṃkinde, ahitā vallabhā janā;
Alabhantā suraṃ pātu-māriyā tassa santike.
Majjapāne guṇaṃ vatvā, pāyesuṃ taṃ mahīpatiṃ;
Pivitvā majjapānaṃ so, mattabyāḷo ahu tadā.
Āhārānaṃ ¶ khayaṃ patvā, cajitvā dullabhaṃ padaṃ;
Mato so dasame vasse, taruṇoyeva bhūpati.
Ito viditvā khalupāpamitta-
Vidheyyabhāvaṃ parihāni hetuṃ;
Sukhattitoyeva ida vā huraṃ vā;
Jahantu te ghoravisaṃ’va bālaṃ.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃseti rājako nāma
Dvipaññāsatimo paricchedo.
Tivaññāsatima paccheda
Laṃkāviloponāma
Mahindo taṃ kaṇiṭṭho so, rājaputto tadaccaye;
Ussāpiya setacchatta-manurādhapure vare.
Sena senānīnā’nīta desantarajanā kule;
Tattha vāsamakappesi, kicchena dasavacchare.
Apetanīti maggassa, mudubhūtassa sabbaso;
Uppādabhāgaṃ nādaṃsu, tassa jānapadā tadā.
Accantaṃ khīṇacitto so, vassamhi dasame vibhū;
Vuttidānena nāsakkhi, saṅgahetuṃ sakaṃ balaṃ.
Aladdha vuttino sabbe, keraḷā sahitā tato;
Na vuttidānaṃ no yāva, hoti mātāva bhuñjatu.
Iti rājagharadvāre, sāhasekarasā bhusaṃ;
Cāpahatā nisīdiṃsu, sannaddhachurikāyudhā.
Hatthasāraṃ samādāya, te vivañciya bhūpati;
Ummaggato viniggamma, turito rohaṇaṃ agā.
Sīdupabbatagāmamhi ¶ , khandhavāraṃ nibandhiya;
Bhātu jāyamma hesitte, ṭhapetvā so tahiṃ vasī.
Na cirasseva tassāya, matā yasamahīpati;
Mahesitte nivesesi, sakabhātussa dhītaraṃ.
Deviyā tāya sañjāte, sute kassapanāmake;
Ajjhāvuttaṃ vihāyā’tha, khandhāvāraṃ mahīmati.
Kārayitvāna nagaraṃ, kappagallakagāmake;
Adhipaccaṃ pavattento, rohaṇe suciraṃ vasī.
Tato sesesu ṭhānesu, keraḷā sīhaḷā tadā;
Kaṇṇāṭā ca yathākāma-mādhipaccaṃ pavattayuṃ.
Athassa vāṇijo eko, paratīraṃ idhāgato;
Gantvā pavattiṃ laṃkāya, coḷarañño nivedayi.
Sotaṃ suṇitvā pesesi, laṃkāgahaṇamānaso;
Balaṃ mahantaṃ balavā, taṃ khippaṃ laṃkamotari.
Paṭṭhāyo tiṇṇaṭhānamhā, viheṭhentaṃ bahū jane;
Anukkamena taṃ coḷa-balaṃ rohaṇamajjhagā.
Chattiṃse rājino vasse, mahesiṃ ratanāni ca;
Makuṭañca kamāyātaṃ, sabbamābharaṇaṃ tathā.
Amūlikañcavajira-valayaṃ devadattiyaṃ;
Acchejjacchurikaṃ chinna-paṭṭikā dhātukañca te.
Paviṭṭhaṃ vanaduggamhi, bhayātañca mahīpatiṃ;
Jīvaggāhamagaṇhiṃsu, sandhilesampadassiya.
Mahīpālaṃ dhanaṃ tañca, sabbaṃ hatthagataṃ tato;
Pesayiṃsu lahuṃ coḷa-mahīpālassa santikaṃ.
Nikāyattitaye dhātu-gabbhe laṃkātale khile;
Mahārahe suvaṇṇādi-paṭibimbe ca’nappake.
Bhinditvā sahasā sabbe, vihāre ca tahiṃ tahiṃ;
Yatho johārino yakkhā, laṅkāyaṃ sāramaggahuṃ.
Te coḷā rājaraṭṭhaṃ taṃ, pulatthipuranissitā;
Rakkhapāsāṇakaṇḍavha, ṭhānāvadhimabhuñjisuṃ.
Taṃ ¶ kumārakamādāya, kassapaṃ raṭṭhavāsino;
Vaḍḍhenti coḷabhayato, gopayantā susādarā.
Coḷarājā kumāraṃ taṃ, sutvā dvādasavassikaṃ;
Gahaṇatthāya pesesi, mahāmacce mahābale.
Ūnaṃ pañcasahassena, yodhalakkhaṃ samādiya;
Sabbaṃ te rohaṇaṃ desaṃ, saṅkhobhesu mito tato.
Kittināmo’tha sacivo, makkhakudrūsavāsiko;
Muddhanāmo tathāmacco, māragallakavāsiko.
Ubhopi te mahāvīrā, yuddhopāyavicakkhaṇā;
Coḷasenaṃ vināsetu-maccantakatanicchayā.
Paluṭṭhagirināmamhi, ṭhāne dugge nivesiya;
Katvā chamāsaṃ saṅgāmaṃ, haniṃsu damiḷe bahūṃ.
Hatāvasiṭṭhā coḷātā, raṇe tasmiṃ bhayadditā;
Palāyitvā yathāpubbaṃ, pulattipuramāvasuṃ.
Kumāro jayito disvā, ubho te sacive tadā;
Haṭṭhatuṭṭho ‘‘varaṃ tātā, gaṇhathā’’ti sa cabravī.
Buddho paveṇigāmaṃ so, varaṃ yācittha kittiko;
Saṅghikaṃ gahitaṃ bhāgaṃ, vissajjetuṃ varaṃ vari.
Rājaputtavarāladdha-varā’maccavarā tadā;
Niddarā sādarā vīrā, pāde vandiṃsu tassa te.
Rājā dvādasavassāni, vasitvā coḷamaṇḍale;
Aṭṭhatālīsavassamhi, mahindo so divaṃgato.
Pamāda dosānagatena evaṃ,
Laddhā’pi bhogānanathirā bhavanti;
Iccappamaṃdaṃ hitamāsasāno,
Niccaṃ suviññūsusamā careyya.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Laṃkāvilopo nāma
Tipaññāsatimo paricchedo.
Catupaññāsatima pariccheda
Cha rājakonāma
Katvā ¶ vikkamma bāhū’ti, nāma bhūpālasūnuto;
Tassāṇāya pavattiṃsu, sādaraṃ sīhaḷā khilā.
So rājā damiḷe hantuṃ, dhanaṃ sañciya’nekādhā;
Saṅgahaṃ sevakānañca, kurumāno yathocitaṃ.
Alaṅkārakirīṭāni, chattasīhāsanāni ca;
Kārayitvā’bhisekatthaṃ, sacivehā’bhiyācito.
Na yāva rājaraṭṭhassa, gahaṇaṃ hoti tāva me;
Chattussāpanakammena, kiṃ tenā’ti vivāriya.
Sataṃ narasahassānaṃ, saṅkaletvā mahabbalo;
Saṅgāmārabbha kālamhi, vātarogābhipīḷito.
Yujjhituṃ samayo neti, dvādase vacchare lahuṃ;
Upecca devanagaraṃ, gañchidevasahabyataṃ.
Kittināmo ca sacivo, senāpaccamadhiṭṭhito;
Rajjatthiko dinānaṭṭha, nijāṇaṃ sampavattayi.
Ghātetvā taṃ mahālāna-kittināmo mahabbalo;
Patvā’bhisekaṃ bhuñjanto, desaṃ taṃ rohaṇavhayaṃ.
Saṃvaccharamhi tatiye, coḷayuddhe parājito;
Sahatthena sakaṃ sīsaṃ, chinditvā sahasā mari.
Tadāpite kirīṭādi-dhanasāraṃ samādiya;
Pesesuṃ damiḷā coḷa-mahīpālassa santikaṃ.
Bhayā saraṭṭhaṃ hitvā’tha, duṭṭhadese vasaṃ tadā;
Eko vikkamapaṇḍūti, vissuto patthivattajo.
Viññātalaṅkāvuttanto, desamāgamma rohaṇaṃ;
Kāḷatitthe vasaṃ vassa-mekaṃ rajjamakārayi.
Rāmanvayasamubbhūto ¶ , tadāyujjha purāgato;
Jagatī pālanāmena, vissuto bhūbhujattajo.
Raṇe vikkamapaṇḍutaṃ, ghātāpetvā mahabbalo;
Tato cattāri vassāni, rajjaṃ kāresi rohaṇe.
Tampi coḷāraṇe hantvā, mahesiṃ dhītarā saha;
Vittasārañca sākalaṃ, coḷaraṭṭhamapesayuṃ.
Rājā parakkamo nāma, paṇḍurājasuto tato;
Akā vassadvayaṃ coḷā, ghātesuṃ tampi yujjhiya.
Ime bhusaṃ lobhabalābhibhūtā,
Gatā asesā vivasā vināsaṃ;
Iccevamaññāya sadā sapañño,
Taṇhakkhayeyeva ratiṃ kareyya.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Cha rājako nāma
Catupaññāsatimo paricchedo.
Pañcapaññāsatima pariccheda
Rohaṇārāti vijayonāma
Lokanāmo camūnātho, makkhakudrūsavāsiko;
Saccapaṭiñño dhītimā, coḷadappavighātano.
Abhibhūya jane patvā, rajjaṃ rohaṇamaṇḍale;
Vasī kājaragāmamhi, cārittavidhikovido.
Ahu tadā kittināmo, rājaputto mahabbalo;
Tassa vaṃsādisampattī, nupubbena pavuccate.
Suto kassapabhūpassa, māṇanāmena vissuto;
Ādipādo ahu dhīro, sadācāravibhūsito.
Tassā’tha ¶ jeṭṭhako bhātā, māṇavammo mahāmati;
Gokaṇṇakasamīpaṭṭha-nadītīre nisīdiya.
Katamantupacāro so, yathāvidhimasesato;
Akkhamālaṃ gahetvāna, mantaṃ jappitumārabhi.
Kumāro kira bhattagge, pāturāsi savāhano;
Sikhaṇḍi mukhatuṇḍena, balipaṭṭaṃ vikhaṇḍiya.
Sacchiddake nāḷikera-kapāle viccunodake;
Lūkhe jalamapassanto, japantassa mukhaṃgato.
Tato bhāviniṃ siddhi, mapekkhaṃ nayanaṃ sakaṃ;
Tassopanesi, nibbhijja, sopi taṃ sahasāpici.
Kumāro tassa santuṭṭho, kumārassābhipatthitaṃ;
Varaṃ padāya nabhasā, rājamāno gato tato.
Bhinnekanayanaṃ disvā, sacivātaṃ paro disuṃ;
Varalābhaṃ pakāsetvā, samassāsesi so jane.
Tato so sacivātassa, santuṭṭhārādhayiṃsu taṃ;
Anurādhapuraṃ patvā, bhiseko kāriyo iti.
Attho ko mamarajjena, vikalaṅgassa sampati;
Tapokammaṃ karissāmi, pabbajjamupagammahaṃ.
Kaṇiṭṭho māṇanāmo ca, laṅkārajjaṃ kamāgataṃ;
Pāletu iti so rajjaṃ, sampattaṃ sampaṭikkhipi.
Viññātacittasañcārā, sacivā tassa sabbathā;
Vattumetaṃ kaṇiṭṭhassa, pesesuṃ purise tadā.
Sutvā taṃ sīghamāgamma, passitvā sakabhātaraṃ;
Patitvā pādamūlamhi, bahuṃ kandiya rodiya.
Jeṭṭhena bhātarā saddhi-manurādhapuraṃ gato;
Makuṭaṃ tattha dhāresi, jeṭṭhacittānuvattako.
Tato’bhayagiriṃ gantvā, pabbajjaṃ sakabhātuno;
Yata yo tattha yācittha, bahumānapurassaraṃ.
Tato te yatayo tassa, pabbajjamupasampadaṃ;
Akaṃsu vikalaṅgassa, sikkhāpadanirādarā.
Pariveṇamuttaroḷa-muḷāraṃ ¶ tassa kāriya;
Katvā taṃ pariveṇassa, sāmikaṃ dharaṇī pati.
Bhikkhūnaṃ chasataṃ tattha, vidhāya tadadhīnakaṃ;
Parihāre adā tassa, pessavagge ca pañca so.
Samappesi ca so nānā-sippakammavicakkhaṇe;
Jane cākā tadāyatte, so dāṭhādhāturakkhiye.
Tassevādakarā’hesuṃ, bhikkhū’bhayagirimhi te;
Rājā ca lokaṃ pālesi, sammā tassānusiṭṭhiyā.
Janā tabbaṃsajā keci, taṃ rajjanirapekkhakā;
Nivasiṃsu yathākāmaṃ, mahāsāmi padaṃsitā.
Etassa māṇavammassa, rañño dhammanayaññuno;
Aggabodhikumārādi-puttanattukkamāgate.
Vaṃse visuddhe jātassa, bhūpālanvayamuddhani;
Samāsoḷasakaṅkāyaṃ, sammā rajjānusāsino.
Mahīpassa mahindassa, duve mākuladhītaro;
Devalā lokikā cāti, nāmato vissutā subhā.
Etāsu dvīsu dhītāsu, lokikā mātulattajaṃ;
Paṭicca rājatanayaṃ, subhaṃ kassapanāmakaṃ.
Sā moggallāna lokavhe, putte dve labhi sobhane;
Tesu jeṭṭhasuto loka-sāsanādhārakovido.
Mahāsāmīti paññāto, saṅghupāsanapālayo;
Nekasāraguṇāvāso, vāsaṃ kappesi rohaṇe.
Dāṭhopatissa rājassa, nattā sugatasāsane;
Pabbajjūpagato saddho, dhutavā sīlasaṃvuto.
Pahitatto vicittoso, pantasenāsane vasī;
Guṇaṃ sabbattha vaṇṇesuṃ, tasmiṃ devā pasīdiya.
Guṇaṃ suṇitvā laṃkindo, tadā sabbattha patthaṭaṃ;
Upasaṅkamma taṃ natvā, kātumattānusāsanaṃ.
Ārādhayamanicchantaṃ, yācitvāna punappunaṃ;
Ānīya vāsayitvā taṃ, pāsāde sādhukārite.
Yatissarassa ¶ vasato, kattha rājāguṇappiyo;
Tassānusiṭṭhimaggaṭṭho, lokaṃ dhammena pālayi.
Uddissārādhanaṃ sammā, laṃkindena kataṃ tadā;
Selantarābhinikkhamma, yatindo so dayānugo.
Yato bhikkhū samūhetvā, vāsaṃ kappesi yattha so;
Selantarasamūho’ti, vikkhyātiṃ so tato gato.
Tato paṭṭhāya vāsetvā, rattiyaṃ devapalliyaṃ;
Devatānumataṃ bhikkhuṃ, mūlaṭhāne ṭhapenti hi.
Mūlattamāvasantānaṃ, yatīnamanusāsanā;
Laṃkissarā pavattanti, pālentā lokasāsanaṃ.
Tassa dāṭhopatissassa, vaṃsajaṃ rājaputtakaṃ;
Bodhiṃ paṭicca tabbaṃsā, buddhanāmā kumārikā.
Alattha lokitaṃ nāma, dhītaraṃ varalakkhaṇaṃ;
Kālena sā padinnā’si, moggallānassa dhīmato.
Sā taṃ paṭicca kittiñca, mittaṃ nāma kumārikaṃ;
Mahindaṃ rakkhitaṃ cāpi, latittha caturo pajā.
Ahu jeṭṭhasuto dhīro, vīro terasavassiko;
Katahattho visesena, dhanusippamhi so tato.
Kathaṃ laṅkaṃ gahessāmi, dūretvā’rāti kaṇṭakaṃ;
Iti cintāparogāme, mūlasālavhaye vasī.
Eko mahābalo vīro, buddharājoti vissuto;
Vilomavattī hutvāna, lokasenānino tadā.
Palāto cuṇṇasālavhaṃ, khippaṃ janapadaṃ tahiṃ;
Kittādike jane neke, vase vattiya sabbathā.
Saddhiṃ bandhūhi saṅgāma-sūrehi bahukehi so;
Malayācalapādesu, vasī duppasaho tadā.
Tassa’ntikamupāgamma, saṃvaccharikanāyako;
Saṅgho nāma kumārassa, sarūpaṃ sādhuvaṃ bravi.
Mahāsāmissa tanayo, jeṭṭho kitti sanāmako;
Dhaññalakkhaṇasampanno, sampannamativikkamo.
Jambudīpepi ¶ taṃ rajjaṃ, kattumekātapattakaṃ;
Samatthoti vicintepi, laṅkādīpamhi kā kathā.
Tassa so vacanaṃ sutvā, sevitabbo kumārako;
Iti nicchiya pesesi, kumārassa’ntikaṃ jane.
Suṇitvā so vaco tesaṃ, nivattanabhayā vibhū;
Ajānahaṃ pitunnaṃ so, vīro dhanusahāyako.
Gehā nikkhamma passanto, sunimittāninekadhā;
Agālahuṃ sarīvagga-piṭṭhigāmaṃ mahāmati.
Tahiṃ so nivasaṃ vīro, pesayitvā sasevake;
Vipakkhādhiṭṭhitaṃ jesi, bodhivālavhagāmakaṃ.
Tato’bhimānī senānī, senaṃ so tattha pesayi;
Sā parikkhipataṃ gāmaṃ, saṅgāmāya samārabhī.
Kumāro tehi yujjhanto, subhaṭo paṭuvikkamo;
Disāsu vikirīsabbe, tulaṃ caṇḍova māḷuto.
Cuṇṇasālaṃ janapadaṃ, gantvā ṭhānavidū tadā;
Tahiṃ vasaṃ vasekāsi, sabbaṃ malayamaṇḍalaṃ.
Tadāpi senaṃ senindo, pesetvā asakiṃ sakaṃ;
Abhibhūtimasakkonto, kātuṃ dummanataṃ gato.
Makkhakudrusavāsissa, sacipassātha kittino;
Suto mahabbalo deva-malloti vidito tadā.
Sahito bandhumittehi, bahū rohaṇavāsino;
Samādāyā’bhigantvāna, kumāraṃ passi sādaro.
Bandhiya churikaṃ cheko, so pannarasavassiko;
Ādipādapadaṃ tattha, sampāpuṇi mahāyaso.
Tato hiraññamalaya, mupāgamma mahabbalo;
Tahiṃ remuṇaselamhi, khandhāvāraṃ nibandhayi.
Tatthāpi senaṃ pesetvā, saṅgāmento camūpati;
Aladdhavijayo chandaṃ, punayuddhe jahitato.
Lokanāmo camūnātho, lokaṃ hitvā sakaṃ tadā;
Ahu vassamhi chaṭṭheso, paralokaparāyano.
Tadā ¶ kassapanāmeko, kesadhātukanāyako;
Jane’bhibhūyavattesi, nījāṇaṃ rohaṇe tadā.
Sutvā taṃ coḷasāmanto, puḷatthinagarā tadā;
Nikkhamma yuddhasanaddho, gantvā kājaragāmakaṃ.
Kesādhātu tato yuddhe, bhinditvā damiḷaṃ balaṃ;
Rakkhapāsāṇasīmāyaṃ, ṭhapetvā rakkhiye jane.
Paṭiladdhajayuddāmo, mahāsenā purakkhato;
Punarāgamma pāvekkhi, vīro kājaragāmakaṃ.
Tadādipādo sutvāna, sabbaṃ sutthīradhātuko;
Kesadhātuṃ nighātetuṃ, balaṃ sannayhi vegasā.
Pavattiṃ taṃ suṇitvā so, sābhimāno bhusaṃtato;
Samattaṃ balamādāya, sippatthalakamāgamā.
Pañcayojanaraṭṭhādi-vāsikesu bahūjane;
Samādāya samāsanne, rājaputte sudujjaye.
Virattatañca so ñatvā, bahunnaṃ raṭṭhavāsinaṃ;
Dukkaraṃ ettha yuddhanti, gato so khadiraṅgaṇiṃ.
Mahāsenāya bhūpāla suto soḷasavassīko;
Khippaṃ vāpekkhi so vīta-daro kājaragāmakaṃ.
Chammāsamanubhotvāna, rohaṇaṃ ruṭṭhamānaso;
Kesadhātukanāthopi, saṅgāmatthāya tatthagā.
Rājaputtassa senā’tha, vattenti samaraṃ kharaṃ;
Kesadhātukanāthassa, sīsaṃ gaṇhi mahabbalā.
Āgamma sattarasavayaṃ kumāro;
Sabbattha patthaṭamahāyasakittitejo;
Sumādineka vidhiyogavisesadakkho;
Khīṇārikaṇṭakamakā’khilarohaṇaṃ taṃ.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Rohaṇārātivijayo nāma
Pañcapaññāsatimo paricchedo.
Chapaññāsatima pariccheda
Anurādhapurābhigamano
Yuvarājapade ¶ tassa, ṭhitassā’tha nayaññuno;
Ahū vijayabāhūti, nāmaṃ sabbattha pākaṭaṃ.
Mahāññaṇo nijāṇāya, tattha bheriṃ carāviya;
Ṭhapento sacive’neke, patirūpe padantare.
Coḷānaṃ maddanatthāya, rājaraṭṭhādhivāsinaṃ;
Caturo caturopāye, yo jayaṃ tattha so vasī.
Coḷarājā suṇitvā taṃ, puḷatthinagare ṭhitaṃ;
Senāpatima pesesi, datvāna balavāhanaṃ.
Senindaṃ kājaraggāma-samīpaṃ samupāgataṃ;
Duppasayhaṃ viditvāna, giriduggamagā tato.
Senindo kājaraggāmaṃ, vilumpitvāna vegasā;
Tattha vatthumasakkonto, sadesaṃ puna rāgami.
Tato mahādipādo’pi, āgamma malayā lahuṃ;
Mahatā balakāyena, sippatthalakamāvasi.
Rājā rāmaññavisaye, rājino santikaṃ jane;
Pesesi bahukesāraṃ, dhanajātañca’nappakaṃ.
Vicittavatthakappūra-candanādīhi vatthūhi;
Paripuṇṇā ca nāvāyo, nekātitthe samosaṭā.
Dhanajā tehi nekehi, karonto bhaṭasaṅgahaṃ;
Tato tambalagāmamhi, nivasittha mahabbalo.
Aññamaññaviruddhattā, rājāraṭṭhādhivāsino;
Upaggamma janā sabbe, karaṃ no denti sabbaso.
Vipakkhācoḷarājassa, bhindantā’ṇaṃ maduddhatā;
Āyuttake vihiṃsento, yathākāmaṃ caranti ca.
Taṃ ¶ sutvā coḷabhūpālo, sampakopavasīkato;
Senaṃ mahantiṃ datvāna, pesesi sacivaṃ nijaṃ.
Mahātitthe’vahiṇṇo so, tattha tattha bahūjane;
Ghātento savase katvā, rājāraṭṭhādhivāsino.
Anukkamena gantvāna, kharāṇo rohaṇaṃ tadā;
Ajjhotthari saseno sa, bhinno velovasāgaro.
Rañño paccatthikā hutvā, ravidevacalavhayā;
Ubho damiḷaseninda-vasaṃ yātā mahabbalā.
Mahāpakkhabalopete, te passiya camūpati;
Rohaṇaṃ sakalaṃ khippaṃ, maññittha sakahatthagaṃ.
Ekādasamhi so vasse, rājā coḷābhibhūtiyā;
Paluṭṭhapabbate duggaṃ, pavidhāya tahiṃ vasī.
Coḷasenā tadāselaṃ, samantā samparikkhipi;
Tattho’bhayesaṃ senāna-mahū bhiṃsanakaṃ raṇaṃ.
Rañño bhaṭā vināsetvā, sabbaṃ taṃ damiḷaṃ balaṃ;
Palāyantaṃ mahācoḷa-sāmantañcānubandhiya.
Gahetvāna siraṃ tassa, gāmasmiṃ tambaviṭṭhike
Saddhiṃ vāhanayānehi, sārabhūtadhanehi ca.
Tahiṃ taṃ sakalaṃ bhaṇḍaṃ, netvā rañño padassiya;
Puḷatthinagaraṃ gantuṃ, kālo iti samabravuṃ.
Mahīpālopi taṃ sutvā, sacivānaṃ vaco tadā;
Mahatā balakāyena, pulatthinagaraṃ gato.
Pavattimetaṃ sakalaṃ, sutvā coḷanarissaro;
Tibbakopavasaṃyāto, bhūpālagahaṇatthiko.
Sāmaṃ khippaṃ samāgamma, vīro sāgarapaṭṭanaṃ;
Bhiyyopi mahatiṃ senaṃ, laṃkādīpamapesayī.
Taṃ vijāniya bhūmindo, senindaṃ pesayī sakaṃ;
Balaṃ mahantaṃ datvāna, coḷasenāya yujjhituṃ.
Gacchamāno camūnātho, so’nurādhapurantike;
Saddhiṃ damiḷasenāya, vattesi tumulaṃ raṇaṃ.
Patiṃsu ¶ tasmiṃ saṅgāme, bhūpālassa narā bahū;
Bhiyyopi damiḷāyattā, jātā taṃ raṭṭhavāsino.
Vihāya dharaṇīpālo, pulatthinagaraṃ tadā;
Villikābāṇakaṃ raṭṭhaṃ, sampāpuṇiya vegasā.
Nihaccāmaccayugalaṃ, taṃ raṭṭhādhiṭṭhitaṃ tadā;
Tahiṃ vāsamakappesi, sabhaṭe sannipātayaṃ.
Attānamanubandhantaṃ, sutvā coḷacamūpatiṃ;
Gantvā vātagiriṃ nāma, samayaññū siluccayaṃ.
Upaccakāya selassa, tattha duggaṃ nivesiya;
Raṇaṃ karonto temāsaṃ, damiḷe paṭibāhayi.
Kesadhātukanāthassa, māritassa purāraṇe;
Bhātā kaṇiṭṭho sampatta, mahāpakkhabalo tadā.
Māraṇaṃ sakabhātussa, saranto ruṭṭhamānaso;
Sakalaṃ parivattesi, guttahālakamaṇḍalaṃ.
Atho laṃkissaro tattha, khippaṃ gantvā mahabbalo;
Ṭhāne maccutthale nāma, khandhāvāraṃ nibandhiya.
Khadiraṅgaṇiduggamhā, palāpetvāna taṃ raṇe;
Ṭhānā kubulagallā ca, yujjhanto taṃ palāpayi.
Vihāya puttadārādi-sabbaṃ nekadhanaṃ balaṃ;
Palāyamāno so raṭṭhaṃ, coḷāyatta magālahuṃ.
Tadā narissaro tata, tassa sabbaṃ samādiya;
Gantvā tambalagāmamhi, navaṃ duggaṃ nivesiya.
Anukkamena gantvāna, mahānāgahulavhaye;
Purevasī susajjento, balaṃ coḷehi yujjhituṃ.
Tato rājā samavhāya, sacīve dve mahabbale;
Pesesi dikkhiṇaṃ passaṃ, vasaṃ netuṃ tahiṃ jane.
Sampesesi mahāmacca-yugalaṃ kakkhalaṃ vibhū;
Coḷadappavināsāya, tato velā mahāpathe.
Pesitā dakkhiṇaṃ passaṃ, amaccā’me mahabbalā;
Muhunnaruggamaduggaṃ, badaḷatthalameva ca.
Vāpīnagaraduggañca ¶ , buddhagāmakameva ca;
Tilagullaṃ mahāgallaṃ, maṇḍagallakameva ca.
Anurādhapurañcāti, gahetvāna kamena te;
Vattentā savase raṭṭhaṃ, mahātitthamupāgatā.
Pesitā sacivādvetu, tato velā mahāpathe;
Vilumpantā chagāmādi-khandhāvāre tahiṃ tahiṃ.
Pulatthinagarāsannaṃ, kamenā’gamma pesayuṃ;
Dūte rājantikakhippa-māgantuṃ vaṭṭatītiha.
Disāsā dvīsu yānehi, sacivehi pavattitaṃ;
Vikkamāti sayaṃ sutvā, kālaññū so mahīpahi.
Sīghaṃ sannayha senaṅgaṃ, samaggaṃ vidikovido;
Ummūlanāyacoḷānaṃ, purātamhā’bhinikkhami.
Gacchaṃ gaṅgāya mahiya-ṅgaṇathūpantike vibhū;
Senānivesaṃ kāretvā kañcikālaṃ tahiṃ vasī.
Kamenāgamma ṭhānaññū, puḷatthinagarantike;
Bandhāpesi mahāvīro, khandhāvāraṃ thiraṃ varaṃ.
Tattha tattha ṭhitā sūrā, coḷā ye kakkhalā’khilā;
Pulatthinagare yuddhaṃ, kātuṃ sannipatiṃsu te.
Nikkhamma nagarā gantvā, coḷā bahi mahāraṇaṃ;
Katvā parājitā bhītā, pavissa nagaraṃ sakaṃ.
Guttā sesapuradvārā, gopuraṭṭālanissitā;
Mahāhavaṃ bahussāhā, pavattesuṃ bhayāvahaṃ.
Diyaḍḍhamāsaṃ yujjhanti, nagaraṃ tamuparundhiya;
Sādhetuṃ nevasā’sakkhi, bhūpālassa mahācamū.
Mahārañño mahāvīrā, mahāsūrā mahabbalā;
Mahābhaṭā mahāmānā, ravidevacalādayo.
Ullaṅghitvāna pākāraṃ, pavissa sahasā puraṃ;
Khaṇena damiḷe sabbe, mūlaghaccamaghātayuṃ.
Evaṃ laddhajayo rājā, tadā vijayabāhuso;
Carāpesi nijāṇāya, bheriṃ bhūrimatipure.
Taṃ ¶ sutvā sakasenāya, vināsaṃ coḷabhūpati;
Sīhaḷā balavantoti, bhiyyo senaṃ na pāhiṇi.
Vīro asesanihatuddhaṭa coḷaseṭṭho;
Viññū susādhuṭṭhapitākhilarājaraṭṭho;
Iṭṭhannurādhapuraseṭṭhamatīva haṭṭho;
Vassamhi pañcadasame gami rājaseṭṭho.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Anurādhapurābhigamano nāma
Chappaññāsatimo paricchedo
Sattapaññāsatima pariccheda
Saṃgahakaraṇonāma
Laṅkārakkhāya sacive, balino yodhasammate;
Paṭipāṭiṃ samuddissa, samantā sanniyojayi.
Abhisekamaṅgalatthāya, pāsādādimanekataṃ;
Kiccaṃ sampādanīyanti, sacivaṃ sanniyojiya.
Vandanīye’bhivandanto, padesenekaketahiṃ;
Netvā māsattayaṃ gañchi, pulatthinagaraṃ puna.
Vissuto ādimalaya-nāmena balanāyako;
Ujupaccatthiko hutvā, mahīpālassa sabbaso.
Gaṅgā matthayu’pāgañchi, balaṃ sabbaṃ samādiya;
Andūti vissutaṃ manda-pañño gāmaṃ purantike.
Laṃkissaro tahiṃ gantvā, uddharitvā tamuddhataṃ;
Pulatthinagaraṃ gañchi, vase vattiya taṃ balaṃ.
Yuvarājapadaṃyeva, sito santo likhāpayi;
So sattarasavassāni, sappañño narasattamo.
Tato’nurādhanagara-mabhigamma ¶ yathāvidhiṃ;
Anubhotvā vidhānaññū, abhisekamahussavaṃ.
Aṭṭhito pāpadhammesu, suṭṭhito seṭṭhakammani;
So aṭṭhārasamaṃ vassaṃ, likhāpayi susaṇṭhito.
Tato āgamma nivasi, pulatthinagare vare;
So sirīsaṅghabodhī’ti, nāmadheyyena vissuto.
Anujaṃ so vīrabāhu-moparajje nivesiya;
Datvāna dakkhiṇaṃ desaṃ, taṃ saṅgaṇhi yathāvidhiṃ.
Kaṇiṭṭhassātha bhātussa, jayabāhussa bhūbhujo;
Ādipādapadaṃ datvā, raṭṭhaṃ cā’dāsi rohaṇaṃ.
Ṭhānantarāni sabbesa-mamaccānaṃ yathārahaṃ;
Datvā rajje yathāñāyaṃ, karaṃ yojesi gaṇhituṃ.
Cirassaṃ parihīnaṃ so, dayāvāso mahīpati;
Pavattesi yathādhammaṃ, ṭhitadhammo vinicchayaṃ.
Evaṃ samuddhaṭāneka, ripukaṇṭakasañcaye;
Niccaṃ rajjaṃ pasāsente, laṅkaṃsammānarissare.
Chattaggāhakanātho ca, dhammagehakanāyako;
Tatheva seṭṭhinātho ca, iccete bhātaro tayo.
Rañño virodhitaṃ yātā, phalātā jampudīpakaṃ;
Laṅkaṃ vīsatime vasse, ekenūne samotaruṃ.
Te sabbe rohaṇaṃ raṭṭhaṃ, sabbaṃ malayamaṇḍalaṃ;
Sabbaṃ dakkhiṇapassañca, sahasā parivattayuṃ.
Nipuṇo rohaṇaṃ gantvā, tathā malayamaṇḍalaṃ;
Nighātento bahū tattha, tattha paccatthike jane.
Sammāvupasametvā taṃ, ṭhapetvā sacive tahiṃ;
Dakkhiṇo dakkhiṇaṃ desaṃ, sayaṃ gantvā mahabbalo.
Pesetvā samaṇībhātu-vaṃsajaṃ sacivaṃ tadā;
Gāhetvā samareghore, vīro te sakaverino.
Samāropiyasūlamhi, laṅkaṃ vigatakaṇṭakaṃ;
Kāretvāna nirātaṅkaṃ, pulatthipuramāgami.
Vasantī ¶ coḷavisaye, jagatipālarājinī;
Coḷahatthā pamuñcitvā, saddhiṃ dhītu kumāriyā.
Līlāvatyābhidhānāya, nāvāmāruyha vegasā;
Laṃkādīpamhi otiṇṇā, passi laṃkissaraṃ tadā.
Sutvā vaṃsakkamaṃ tassā, so ñatvā suddhavaṃsataṃ;
Līlāvatiṃ mahisitte, abhisiñci narissaro.
Sā taṃ paṭicca rājānaṃ, mahesī dhītaraṃ labhi;
Nāmaṃ yasodharāti’ssā, akāsi dharaṇī pati.
Merukandararaṭṭhena, saddhiṃ rājā sadhītaraṃ;
Vīravammassa pādāsi, sā labhi dhītaro duve.
Samānanāmikā jeṭṭhā, sā mātā mahiyā ahu;
Sugalā nāmikā āsi, tāsu dvīsu kaṇiṭṭhikā.
Kāliṅgadharaṇīpāla-vaṃsajaṃ cārudassanaṃ;
Tilokasundaraṃ nāma, sukumāraṃ kumārikaṃ.
Kāliṅgaraṭṭhato rājā, āṇāpetvā ciraṭṭhitiṃ;
Nijavaṃsassa icchanto, mahesitte’bhi secayi.
Subhaddā ca sumittā ca, lokanāthavhayāpi ca;
Ratanāvalī rūpavatī, itimā pañca dhītaro.
Puttaṃ vikkamabāhuñca, sā labhī dhaññalakkhaṇaṃ;
Sampattā sā pajavuddhiṃ, haranti rājino mataṃ.
Itthāgāresu sesesu, vītā samakulaṅganā;
Gabbho jātumahīpālaṃ, taṃ paṭicca na saṇṭhahi.
Athekadivasaṃ rājā, amaccagaṇamajjhago;
Pilokiyaṭhibhā sabbā, dhītaro paṭipāṭiyā.
Dhītu navamavasesānaṃ, ṭhapetvā ratanāvaliṃ;
Dhaññalakkhaṇasampanna-puttassuppattisucakaṃ.
Lakkhaṇaṃ lakkhaṇaññū so, apassaṃ pemacegavā;
Ratanāvalimāhūya, tassā muddhani cumbiya.
Tejoguṇehi ¶ cāgehi, dhiyā sūrattanena ca;
Bhūte ca bhāvino ceva, sabbe bhūpe’tisāyino.
Niccaṃ laṅkaṃ nirāsaṅka-mekacchattakameva ca;
Pavidhātuṃ samatthassa, sammāsāsanatāyino.
Sobhanānekavattassa, imissā kucchihessati;
Puttassuppattiṭhānanti, muduto so samabravi.
Yāvantassāpikhocoḷa-mahīpālassa nekaso;
Kulābhimānī rājā so, adatvāna kaṇīyasiṃ.
Āṇāpetvā paṇḍurājaṃ, visuddhatvayasambhavaṃ;
Anujaṃ rājiniṃ vassa, mittavhayamadāsiso.
Sāmāṇabharaṇaṃ kitti, sirī meghābhidhānakaṃ;
Sirivallabhanāmañca, janesi tanaye tayo.
Subhadda vīrabāhussa, sumittaṃ jayabāhuno;
Mahatā parihārena, pādāsi dharaṇī pati.
Adāsi māṇābharaṇe, dhītaraṃ ratanāvaliṃ;
Lokanāthavhayaṃ kitti sirimeghassa’dāsiso.
Rūpatyabhidhānāya, dhītuyo paratāyahi;
Sarīrivallabhasādā, sugalavha kumārikaṃ.
Madhukaṇṇavabhīmarāja, balakkāra sanāmake;
Mahesī bandhaverāja-putte sīhapurāgate.
Passitvāna pahīpālo, tadā sañjātapītiko;
Tesaṃ pādāsi paccekaṃ, vuttiṃ so anurūpakaṃ.
Te sabbe laddhasakkāra sammānādharaṇīpatiṃ;
Ārādhayantā sasataṃ, nivasiṃsu yathāruciṃ.
Etesaṃ rājaputtānaṃ, sundarivhaṃ kaṇiṭṭhakaṃ;
Adā vikkamabāhussa, nijavaṃsaṭhitaṭṭhiko.
Bhiyyo ¶ vikkamabāhussa, tato līlāvatiṃ satiṃ;
Saha bhogena pādāsi, tadā bandhu hiterato.
Vidhāya evaṃ sajane janindo;
Nissesato bhogasamappito;
Dayāparo ñātijanātamatthaṃ;
Samācarī nītipathānurūpaṃ.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Saṃgahakaraṇo nāma
Sattapaññāsatimo paricchedo
Aṭṭhapaññāsatima pariccheda
Lokasāsana saṃgahakaraṇo
Vicinitvā kulīne so, jane sabbe samādiya;
Sakārakkhāya yojesi, yathācāraṃ mahīpati.
Uccaṃ pulatthinagare, pākāraṃ kārayī thiraṃ;
Nekagopurasaṃyuttaṃ, yudhākammasurañjitaṃ.
Samantāyatavitthiṇṇa-gambhīraparikhāyutaṃ;
Uccapatthaṇḍilopetaṃ, duppadhaṃsamarātihi.
Upasampadakammassa, gaṇapūrakabhikkhūnaṃ;
Appahonekabhāvena, sāsanaṭhitimānaso.
Anuruddhanarindassa, sahāyassātha santikaṃ;
Rāmaññavisayaṃ dūte, pesetvā sahapābhate.
Tato āṇāpayitvāna, piṭakattayapārage;
So sīlādiguṇāvāse, bhikkhavo therasammate.
Te uḷārāhi pūjāhi, pūjayitvā narissaro;
Pabbajjā upasampatti, kārayitvā anekaso.
Piṭakattayañca bahuso, kathāpetvā savaṇṇanaṃ;
Laṅkāyo’sakkamānaṃ so, jotayī jinasāsanaṃ.
Putatthinagarassanto ¶ , padesasmiṃ tahiṃ tahiṃ;
Vihāre kārayitvāna, bahuke sumanohare.
Bhikkhavo tattha vāsetvā, nikāyattayavāsino;
Paccayehi uḷārehi, santappesi catūhipi.
Phalikatthambhakacāru-pākāraparikhāyutaṃ;
Pañcabhūmakapāsāda-pavare no’pasobhitaṃ.
Samasantā vāsapantīhi, subhāhi suvirājitaṃ;
Nirakiṇṇamasambādha varabhāsura gopuraṃ.
Vihāraṃ kārayitvāna, vatthuttayaparāyano;
Nikāyattayavāsissa, bhikkhusaṅghassa’dāsiso.
Saṅghassa pākavaṭṭatthaṃ, raṭṭhaṃ datvā’ḷisārakaṃ;
Sakalaṃ sannivāsīhi, nettikehi saheva so.
Nekasatānibhikkhūnaṃ, vāsayitvāna tattha so;
Satataṃ sampavattesi, uḷāraṃ catupaccayaṃ.
Dāṭṭhādhātugharaṃcāru, kārayitvā mahārahaṃ;
Dāṭhādhātussa niccaṃ so, mahāmahamakārayi.
Gaṇasaṅgaṇikā’peto, potthakaṃ dhammasaṅgaṇiṃ;
Parivattesi sopāto, sundare dhammamandire.
Naccādigandhamālādi-nekapūjampavattiya;
Sīrena saddhāsambandho, sambuddhamabhivandati.
Jambudīpāgate cāga, sūro so bhuvirisūrayo;
Tappesi dhanadānena, dāniyeneka so vibhū.
Saddhammakathikānaṃ so, pūjā katvāna nekaso;
Desāpesica saddhammaṃ, sadādhammaguṇe rato.
Tikkhattuṃ so tulābhāra-dānaṃ dinesu dāpayi;
Uposathaṃ vopavasi, suvisuddhamuposathe.
Adā daṇḍissaraṃ dāna-manusaṃvaccharaṃ vibhū;
Piṭakattayaṃ likhāpetvā, bhikkhusaṅghassa dāpayi.
Mahagghamaṇimuttādi-ratanāni ¶ sapesiya;
Jambudīpe mahābodhiṃ-nekakkhattuma pūjayi.
Kaṇṇāṭabhūmipālena, coḷaraññā ca pesitā;
Dūtāmahantamādāya, paṇṇākāramidhāgatā.
Addasaṃsu mahīpālaṃ, tato so tuṭṭhamānaso;
Tesaṃ ubhinnaṃ dūtānaṃ, kattabbaṃ sādhukāriya.
Tesu ādo’va kaṇṇāṭa-dūtehi saha pesiya;
Dūte sakīye kaṇṇāṭa-nikaṭaṃ sārapābhate.
Attano visayaṃ patte, coḷo sīhaḷa dūtake;
Sahasā kaṇṇanāsāsu, pāpayiṃsu virūpataṃ.
Sampattavippakārāke, idhāgantvāna rājino;
Kathayiṃsu tadā sabbaṃ, coḷena katamattani.
Uddipitābhimāno so, sakalāmaccamajjhago;
Avhāya damiḷe dūte, iti coḷassa sandisi.
Senaṃ vinā’va ekasmiṃ, dīpe majjhe mahaṇṇave;
Bāhābalaparikkhāvā, hotuno dvandayuddhato.
Balaṃ sannayha sakalaṃ, rajje tuyhaṃ mamā’tha vā;
Tavā’bhimata dosamhi, saṅgāmo vā karīyataṃ.
Mayā vuttakkameneva, vattabbo vo janādhipo;
Iti vatvāna te dūte, itthalaṅkāra maṇḍite.
Vissajjiya lahuṃcoḷa-mahīpālassa santikaṃ;
Tato senaṅgamādāya, anurādha puraṃ gami.
Mattikāvāṭatitthe ca, mahātitthe ca pesayī;
Coḷaraṭṭhaṃ’va gantvāna, yujjhituṃ dve camūpati.
Sajjantesu camūpesu, nāvāpātheyyakāni ca;
Yuddhatthāya balaṃ coḷa-raṭṭhapesanakāraṇā.
Tadā tiṃsatime vasse, veḷakkārasanāmakā;
Balakāyā tahiṃgantu-manicchantā virodhino.
Māretvāna ubho senā-nāthe mattagajāviya;
Samantato vilumpiṃsu, pulatthipuramuddhatā.
Puttehi ¶ tīhi sahitaṃ, rājino ca kaṇīyasiṃ;
Gaṇitvā sahasā rāja-pāsādaṃ cāpi jhāpayuṃ.
Rājā nikkhamma khippaṃ so, gantvā dakkhiṇapassakaṃ;
Sele vātagirivhasmiṃ, sāraṃ bhaṇḍaṃ ṭhapāpiya.
Vīrabāhuparājena, sīhavikkamasālinā;
Mahatā ca baloghena, samantā parivārito.
Pulatthipuramāgamma, vattento dāruṇaṃ raṇaṃ;
Palāpesi khaṇeneva, balakāye samāgate.
Māritāna camūpāna-maṭṭhisaṅghāṭadhiṭṭhitaṃ;
Parikkhipitvā citakaṃ, veribhūte balādhipe.
Bandhayitvāna khāṇumhi, pacchā bāhaṃ subandhanaṃ;
Parito vipphurantīhi, aggijālāhi jhāpayi.
Ghātetvā tattha mānītaṃ, gāmāni dharaṇīpati;
Akāsi laṅkāvasudhaṃ, sabbathā vītakaṇṭakaṃ.
Yujjhituṃ saha coḷena, rājā attakatāvadhiṃ;
Anatikkamma so pañca-cattālīsamhi vacchare.
Sannaddhaṃ balamādāya, gantvā sāgarapaṭṭanaṃ;
Tassābhigamanaṃ passaṃ, kañcikālaṃ tahiṃ vasaṃ.
Anāgatattā coḷassa, tassa dūte vissajjiya;
Punāgantvā vasīrājā, pulatthinagare ciraṃ.
Mahāheḷi sareharu, mahādattikanāmikā;
Kaṭunnarūpaṇḍavāpī, kallagallika nāmikā.
Eraṇḍegallavāpī ca, dīghavatthukavāpikā;
Maṇḍavāṭakavāpī, ca, kittaggabodhipabbatā.
Valāhassa mahādāru, gallakumbhīlasobbhakā;
Pattapāsāṇavāpī ca, vāpī ca kāṇanāmikā.
Etā caññā ca so chinna-mariyādā vāpiyo bahū;
Bandhāpesi sadādīna-satte baddha hitāsayo.
Bhūmindo ¶ kandarā-gaṅgā-nadīsu ca tahiṃ tahiṃ;
Subhikkhaṃ kārayī raṭṭhaṃ, bandhetvā’varaṇāni so.
Vihārā’bhayacāritta-bhediniṃ mahisaṃsaka;
Parihāre sabbasocchijja-gāhayitvā galamhi taṃ.
Purambhā bahi kāretvā, mahāsaṅghaṃ khamāpiya;
Pakāsesi ca lokassa, saṅghagāravamattano.
Mahāgāme nikāyānaṃ, titaye coḷanāsite;
Dhātugabbhe ca bandhesi, thūpārāmadvaye’pi ca.
Mātuyā’ḷāhaṇaṭhāne, tatheva pitunopi ca;
Akā pañca mahāvāse, tathā budalaviṭṭhiyaṃ.
Paṇḍavāpī ca pāṭhīno, rakkhacetiyapabbato;
Tatheva maṇḍalagiri-madhutthalavihārako.
Uruvelavhayo deva-nagare ca vihārako;
Mahiyaṅgaṇavihāro ca, sītalaggāmaleṇakaṃ.
Jambukolavihāro ca, tatheva girikaṇḍako;
Kurundiyavihāro ca, jambukolakaleṇakaṃ.
Bhallātakavihāro ca, tatheva paragāmako;
Kāsagallavhayo canda-girivhaya vihārako.
Velagāmavihāro ca, mahāsenavhagāmako;
Vihāro cā’nurādhamhi, pure bodhigharaṃ tathā.
Iccevamādayoneke, vihāre ca bahū vibhū;
Paṭisaṅkharijiṇṇe so, gāme cā’dā visuṃ visuṃ.
Samantakūṭa selatthaṃ, munindapadalañjanaṃ;
Paṇamatthāya gacchantā, manussā duggamañjase.
Sabbe mā kilamantū’ti, dānavaṭṭāya dāpayi;
Sālikkhettādisampannaṃ, gilīmalayanāmakaṃ.
Kadalīgāmamagge ca, hūvaraḷañjase tathā;
Gāme datvāna paccekaṃ, sālāyo cāpi kārayi.
Anāgate taṃ bhūpālā, mā gaṇhantū’ti lekhiya;
Akkharāni silāthambhe, patiṭṭhāpesi bhūmipo.
Gāmaṃ ¶ antaraviṭṭhiñca, tathā saṅghāṭagāmakaṃ;
Sirimaṇḍagalārāmañca, adāso lābhavāsinaṃ.
Vanajīvakabhikkhūna-madā so catupaccaye;
Bandhūnampi ca so tesaṃ, bhogagāme padāpayi.
Pāvāraggikapallāni, vividhe osadhepi ca;
Sīte utumhi bahuso, bhikkhusaṅghassa dāpayi.
Adā sabbaparikkhāre, parikkhāre tathāttha so;
Nekavāresu sakkaccaṃ, bhikkhusaṅghassa buddhimā.
Saṅghassa pākavaṭṭatthaṃ, bhikkhūnaṃ lābhavāsinaṃ;
Veyyāvaccakarānañca, pūjetuṃ cetiyādikaṃ.
Padinnā pubbarājūhi, ye gāmā rohaṇe bahū;
Tepi sabbe anūne so, yathāpubbaṃ ṭhapesi ca.
Adāsi piṭhasappīna-musabhe balino bahi;
Bhattaṃ cā’dāsi so kāka soṇādīnaṃ dayāparo.
Adāsinekatā veyya-kārakānaṃ mahākavī;
Saddhiṃ paveṇigāmehi, vittajātamanappakaṃ.
Rājāmaccādiputtānaṃ, siloke racite suṇaṃ;
Yathānurūpaṃ pādāsi, dhanaṃ tesaṃ kavissaro.
Andhānaṃ paṅgulānañca, gāme cā’dā visuṃ visuṃ;
Nānādevakulānañca, dinnaṃ pubbaṃ na hāpayi.
Patti vo so kulitthīna-manāthānaṃ yathārahaṃ;
Vidhavānamadāgāme, bhattaacchādanāni ca.
Rājā sīhaḷakā veyya-karaṇe so mahāpati;
Aggo sīhaḷakāveyya-kārakānamahosi ca.
Subhe baddhādaro baddha guṇavhaya vihārake;
Bandhesi uparājā so, cetiyaṃ coḷanāsitaṃ.
Muttacāgī tato tassa, vihārapavarassa so;
Datvā gāmavare niccaṃ, pūjāyo sampavattayi.
Sova tassa vihārassa, upacāravanantike;
Bandhāpesi mahāvāpiṃ, thīrībhūtamahodakaṃ.
Kappūramūlāyatane ¶ , rañño dhītā yasodharā;
Akāresi thiraṃ rammaṃ, mahantaṃ paṭimāgharaṃ.
Selantarasamūhasmiṃ, rājino rājino sakā;
Kāresi cārupāsādaṃ, pasādāvahamuggataṃ.
Tadā neke ca sacivā, tasso rodhajanāpi ca;
Samāciniṃsu puññāni, anekāni anekaso.
Evaṃ samanusāsante, laṃkaṃ laṃkā narissare;
Uparājā vasaṃnīto, vinīto gheramaccunā.
Tassa kattabbakiccāni, sakalāni samāpiya;
Jayabāhussoparajjaṃ, bhikkhūnaṃ matiyā adā.
Athādipādapadaviṃ, datvā vikkamabāhuno;
Gajabāhū’ti vidite, tassa jāte sute tato.
Mahāmaccehi mantetvā, rājāputtahitatthiko;
Rohaṇaṃ kasiṇaṃ datvā, tahiṃ vāsāya pesayi.
Tato so tattha gantvāna, mahānāgahulaṃ puraṃ;
Rājadhāniṃ karitvāna, tattha vāsamakappayī.
Evaṃ paññāsavassāni’ha vijayabhujo vattayitvāna sammā,
Āṇācakkaṃ janindo pyapagatakhalanaṃ esa pañcādhikāni;
Vaḍḍhetvā sāsanaṃ taṃ khaladamiḷabhayo paddutañcāpilokaṃ,
Saggaṃ lokaṃ sapuññappabhavamuruphalaṃ passituṃ cā’ru roha.
Sujanappasāda saṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Lokasāsanasaṃgahakaraṇo nāma
Aṭṭhapaññāsatimo paricchedo
Ekūnasaṭṭhima pariccheda
Caturājacariya niddeso
Tadārañño ¶ nujāmittā, tassa puttā tayo’pi ca;
Mahāmaccā cayatayo, tathā yatanavāsino.
Tabbete ādipādassa, rohaṇe vasato sato;
Anārocāpayitvāna, bhūpālamatasāsanaṃ.
Sambhūyamantayitvāna, samānacchandataṃ gatā;
Adaṃsu yuvarājassa, laṅkārajjābhisecanaṃ.
Oparajje nivesesuṃ, mānabharaṇanāmakaṃ;
Kumāraṃ pubbacāritta-maggaṃ laṅghittha te’khilā.
Tayo’tha bhātaro sabbe, te māṇabharaṇādayo;
Jayabāhumahīpāla-sahitā sahasā tadā.
Muttāmaṇippabhūtikaṃ, ratanaṃ sārasammataṃ;
Sabbaṃ hatthagataṃ katvā, vāhanañca gajādikaṃ.
Sakalaṃ balamādāya, pulatthinagarā tadā;
Khippaṃ taṃ vikkamabhujaṃ, gaṇhisāmā’ti nikkhamuṃ.
Sutvā pavattiṃ sakalaṃ, imaṃ vikkamabāhuso;
Tā tassantimasakkāraṃ, vidhātuṃ handano labhiṃ.
Idāni khippaṃ gantvāna, pulatthinagaraṃ tahiṃ,
Tā tassāḷāhanaṭṭhāna dassane neva so ahaṃ.
Sokabhāraṃ vinodessaṃ, mama ceto gataṃ iti;
Katadaḷha vavatthāno, viniggamma tato purā.
Pulatthipuramāgacchaṃ, ādipādo’ti sāsaso;
Sattaṭṭhasatasaṅkhena, balena parivārito.
Antarālapatheyeva, guttahālakamaṇḍale;
Gāme pana samukkavhe, disvā senaṅgamāgataṃ.
Mahantaṃ ¶ yuddhasannaddhaṃ, ekavīro bhayātiko;
Yujjhitvā te palāpesi, khaṇeneva disodisaṃ.
Tayo te bhātaro tattha, sampattāva jayā tato;
Abhimānuddhatā khippaṃ, annayha balavāhanaṃ.
Ādipādakajambūti, vissutamhi padesake;
Saṅgāmesuṃ parājesi, bhiyyo yujjhittha so tayo.
Tatiyaṃ kaṭagāmasmiṃ, kāḷavāpyaṃ catutthakaṃ;
Pañcamaṃ uddhaṭadvāre, chaṭṭhaṃso paṅkavelake.
Tehi yuddhaṃ karitvāna, gahītavijayo sadā;
Pulatthipuramāgañci, sahāmacca parijjano.
Sacintitakkameneva, passitvāḷāhanaṃ pitu;
Vidūritamahāseko, laddhassāso purevasaṃ.
Dukkhe sahāya bhūtāna-mattano so yathārahaṃ;
Amaccānamadā sabba-bhoge ṭhānantare hi so.
Bhaṭānañcāpi sabbesaṃ, sahāyātānamattano;
Anurūpamadā vuttiṃ, saraṃ dukkhasahāyataṃ.
Māṇābharaṇabhūpopi, saddhiṃ sesehi bhātūhi;
Karitvā rohaṇaṃ passaṃ, rohaṇañca sahatthagaṃ.
Tato kittisirīmeghe, sadvādasasahassakaṃ;
Raṭṭhaṃ datvāna vasituṃ, tahiṃyeva samādisi.
Āṇatto bhātarākitti-sirīmegho janādhipo;
Gantvā vasi puretattha, mahānāgahulavhaye.
Sirīvallabhanāmassa, kumārassāpi cādisi;
Desamaṭṭhasahassavhaṃ, datvāna vasituṃ tahiṃ.
Tatheva sopi gantvāna, uddhanadvāranāmakaṃ;
Gāmaṃ katvā rājadāniṃ, vasanto anusāsitaṃ.
Sayañca sahasenāya, gantvā dakkhiṇapassakaṃ;
Vīrabāhūti paññāto, puṅkhagāmaṃ samāvasi.
Mātā ca tiṇṇaṃ bhātūnaṃ, jayabāhu ca bhūmipo;
Nivasiṃsu tadā kitti-sirimeghassa santike.
Tato ¶ saṃvacchare’tīte, te māṇabharaṇādayo;
Tenattani kataṃ yuddhe, sabbaṃ vikkamabāhunā.
Durārohaṃ mahantaṃ taṃ, parājayatarābhavaṃ;
Anussarantabahuso, abhimānasamunnatā.
Muddhābhisittarājūna-mekākīrājaraṭṭhakaṃ;
Vināyamabhisekena, kathaṃ nāmānubhossati.
Iti issā parattañca, yātā saṅgayhasāvake;
Bhiyyo sambhūyasaṅgāma-karaṇatthāya nikkhamuṃ.
Sutvā tamatthaṃ dūtehi, so vikkamabhujopi ca;
Agā tesaṃva visayaṃ, mahāsenāpurakkhato.
Dese dakkhiṇake bodhi-senapabbatagāmake;
Yujjhitvā te parājesi, tayo vikkamabāhuso.
Ripavo dāni me sabbe, ummūlessāmahaṃ iti;
Palāyante nubandhittha, padānupadikaṃ’va te.
Te ca duggaṃ palāyiṃsu, pañcayojanaraṭṭhake;
Khippaṃ pāvekkhi kalyāṇiṃ, so’pi te gahaṇatthiko.
Vīro ariyadesiyo, vīradevoti pākaṭo;
Paḷandīpissaro eko, bhūsaṃ sahasiko tadā.
Saddhiṃ sūrehi yodhehi, mahātitthamhi otari;
Kātuṃ hatthagahaṃ sakkā, laṃkādīpanti cintiya.
So vikkamabhujo sutvā, pavattiṃ bhūbhujo tadā;
Yāvatā nātra laṃkāyaṃ, laddhogāho bhavissati.
Tāva ummūlanīyoti, kalyāṇimhā viniggato;
Mahātitthamhi mannāra-nāmakaṃ gāmakaṃ gato.
Katvāna vīradevo’pi, saṅgāmaṃ tena rājinā;
Anīkaṅgādayo rāja-putte dve bhātaropi ca.
Senādhināyakañceva, kittināmappakāsitaṃ;
Ghātetvā sahasā vīra-sammate ca bahūjane.
Gāhetvā jīvaggāhaṃso, rakkhakañca camūpatiṃ;
Sabalaṃ taṃ parājetvā, anubandhi padāpadaṃ.
Palāyamāno ¶ so bhīto, āgantvāna nijaṃ puraṃ;
Hatthasāraṃ samādāya, koṭṭhasāraṃ gato lahuṃ.
Pacchato pacchato vīra-devo tamanubandhiya;
Āgantvāna purevāsaṃ, katipāhaṃ vidhāyaso.
Gaṇhituṃ vikkamabhujaṃ, tattheva turitaṃ agā;
Pesayitvā sakaṃ sopi, mahantaṃ sakalaṃ balaṃ.
Yujjhāpetvāna ghātetvā, gāme antaraviṭṭhike;
Mahākaddamaduggamhi, vīradevaṃ mahabbalo.
Abhisekaṃ vināyeva, pulatthi nagare vasaṃ;
Akāsi rājaraṭṭhassa, pasāsanavidhiṃ vibhū.
Apanīyaraṇe chandaṃ, bhātaropi tayo tato;
Āvasiṃsu yathāpubbaṃ, gantvā raṭṭhaṃ sakaṃ sakaṃ.
Caturopi mahīpālā, yatamānā ciraṃ tahiṃ;
Ekacchattaṅkitaṃ kātuṃ, neva sakkhiṃsu sabbaso.
Anisammakāribhāvena, kulīne parihāpayuṃ;
Ṭhapesuñca mahantatte, hīne sābhimate jane.
Vaḍḍhitaṃnekadhā sammā, raññā vijayabāhunā;
Sāsanañca tathālokaṃ, hāpayiṃsu subuddhino.
Kulīnānaṃ manussāna-mabhāvepi ca tādise;
Dose vittaṃ tadāyattaṃ, pasayhāvahariṃsu ca.
Pīḷetuṃ sakalaṃ loka-muddharantādhikaṃ baliṃ;
Ucchūva ucchuyantete, khīṇako sādhanesino.
Uddharitvāna buddhādi-santake bhogagāmake;
So vikkamabhujo rājā, sevakesu samappayī.
Pulatthinagare neka-vihāre dhātumaṇḍite;
Sova desantarīyānaṃ, bhaṭānaṃ vasituṃ adā.
Saddhehi pattadhātussa, dāṭhādhātuvarassa ca;
Pūjanatthāya dinnāni, maṇimuttādikāni ca.
Candanāgarukappuraṃ, suvaṇṇādimayā bahū;
Paṭimāyo ca acchijja, yathākāmaṃ vayaṃ nayī.
Sāsanassa ¶ ca lokassa, kriyamānamupaddavaṃ;
Passantā bahuso tasmiṃ, tadā nibbannamānasā.
Aṭṭhamūlavihāresu, yatayo garusammatā;
Paṃsukūlikabhikkhū ca, koṭṭhāsadvayanissitā.
Evaṃ titthiyatulyānaṃ, sāsanopaddavaṃ bahuṃ;
Karontānaṃ sakā sambhā-payātaṃ pavaraṃ iti.
Dāṭhādhātuvaraṃ patta-dhātumādāya rohaṇaṃ;
Gantvā vāsamakappesuṃ, phāsuṭhāne tahiṃ tahiṃ.
Tatheva phāsuṭhānesu, vippakiṇṇā tahiṃ tahiṃ;
Te kulīnā nilīnā’va, hutvā vāsamakappayuṃ.
Pakkhadvayamahīpāla-gayhāsīmā suṭhāpitā;
Sāmantā aññamaññehi, karonto bahuso raṇaṃ.
Susamiddhesu nekesu, gāmesu nigamesu ca;
Aggiṃ dentā taḷāke ca, chindantā jalapūrite.
Nāsentā sabbathā sabba-mātikāvaraṇāni ca;
Chindantā nāḷikerādi, so pakāre ca bhūruhe.
Yathā porāṇakaggāma-ṭhānantipi na ñāyate;
Vināsesuṃ tathā raṭṭhaṃ, aññamaññavirodhino.
Te ca bhūmi patīgāma-vilopaṃ patthamosanaṃ;
Kārentā nijacārehi, ācaruṃ lokupaddavaṃ.
Kulīnānaṃ manussānaṃ, dāsakammakarāpi ca;
Sasāmino’ti vattantā, nissaṅkā vītabhītikā.
Hutvā yudhīyā rājūnaṃ, abbhantarapavattino;
Balavantatarā jātā, laddhaṭhānantarā tadā.
Janā samantakūṭādi-nekadugganivāsino;
Adentā bhūmipālānaṃ, pubbapaṭṭhapitaṃ karaṃ.
Rājāṇamagaṇentā te, gatā dāmarikattanaṃ;
Sakaṃ sakaṃ’va visaya-māvasiṃsu samuddhatā.
Anatthe nicitā nāma, parivattanti sabbatā;
Iti vattabba taṃyeva, yātaṃ laṅkātalaṃ tadā.
Evaṃ ¶ gāmakabhojakā viya bhusaṃtejo vihīnā sadā;
Accantaṃ byasanāti sattahadayā rājābhimānujjhitā.
Niccaṃ attaparatthasiddhividhurāsaṅgā vihīnāsayā;
Sabbe te vihariṃsu bhūmipatayo cārittamaggātigā.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Caturājacariyaniddeso nāma
Ekūnasaṭṭhimo paricchedo.
Saṭṭhima pariccheda
Kumārodayo
Rohaṇe nivasitthā’va, jayabāhumahīpati;
Mittāvhā rājinī ceva, tadā kālamakaṃsu te.
Sirīvallabhajāyā’tha, janesi sugalā duve;
Māṇabharaṇakaṃ puttaṃ, puttiṃ līlāvatimpi ca.
Māṇābharaṇabhūpāla-devī’pi ratanāvalī;
Mittaṃ pabhāvatiñcāpi, alabhī dhītaro duve.
Passantassa ubho tāyo, dhītaro vīrabāhuno;
Tadā mahādipādassa, evaṃ āsi vitakkitaṃ.
Lokābhisammate sabba-bhūpālanvayamuddhani;
Visuddhe somavaṃsamhi, abhijātā mayaṃ pana.
Pihanīyatarākārā, sabbasattisamunnatā;
Nānāvijjāsu nipuṇā, hatthiassādisukkhamā.
Tathā pekākinā ve’te, tayo vikkamabāhunā;
Parājayaṃ paribhavaṃ, pāpitā bahuso raṇe.
Sūnuno susamatthassa, visodhetu mimaṃ malaṃ;
Na dissate pātubhāvo, aho no appapuññatā.
Janavādakiliṭṭhena ¶ , rājattenāpi kiṃ mama;
Idāni visayāsaṅgaṃ, hitvā kalyāṇakammasu.
Appamattassa satataṃ, netabbā vāsarā’iti;
Niyyātetvā amaccānaṃ, sabbaṃ rajjavicāraṇaṃ.
Tahiṃ satta’ṭṭhamāsañhi, vasaṃ rattiyamekadā;
Devarājaghareseyyaṃ, kappesi sīlasaṃyato.
Tato paccūsakālamhi, devaputtaṃ mahiddhikaṃ;
Vicittavatthābharaṇaṃ, gandhamālāvibhūsitaṃ.
Uḷāratararūpena, dehobhāsena attano;
Obhāsentaṃ asesā’sā, sūriyañca na bhuggataṃ.
Vadantaṃ supine evaṃ, adakkhi daraṇīpati;
Pasīdassu mahābhāga, pitobhava mahipati.
Dhaññalakkhaṇasampanno, icchitatthassasādhako;
Vinīto lokakuhara-byāpitejo parakkamo.
Āṇabalayasokitti-bhāsuro sagguṇākaro;
Lokasāsanasaṃvuddhi-karo puttavaro tava.
Labbhīssate mahārāja, na cirasseva sampati;
Puttadārādhivutthaṃ taṃ, puraṃ khippaṃ payāhīti.
Pabujjhitvāna sañjāta-pītivegotha rattiyā;
Vibhātāya tatopoṅkha-gāmaṃ gañchinaruttamo.
Yathā diṭṭhappakārantaṃ, kathesi supinaṃ subhaṃ;
Mahesī pamukhānaṃ so, amaccānaṃ mahīpati.
Saddhiṃ mahesiyā tattha, patthento puttamuttamaṃ;
Cintonto dānasīlādiṃ, subhaṃ nānappakārakaṃ.
Athekadivasaṃkāle, paccūse supine pana;
Sabbalakkhaṇasampannaṃ, sabbasetaṃ manoharaṃ.
Dantīpotavaraṃ dantaṃ, kaṇṇe gaṇiyapemato;
Pavisantamivattānaṃ, seyyāgabbhaṃ mahesiyā.
Sampassiya pabujjhitvā, uṭṭhāya sayanāvarā;
Sañjātapītipāmojja-vegapīṇitamānaso.
Tāyaṃ ¶ velāyamedāsu-seyyāgabbhaṃ mahesiyā;
Pavissasupinaṃ tassā, yathādiṭṭhaṃ pakāsayī.
Ahampi tādisaṃ hatthi-potakaṃ sayanaṃ mama;
Padakkhiṇaṃ karitvāna, ṭhitaṃ soṇḍe samādiya.
Ākaḍḍhitvāna sayanaṃ, samāropiya pemato;
Āliṅgiṃ supinamhīti, devī cāpi tamabravī.
Ubho te aññamaññassa, diṭṭhamevaṃ pakāsiya;
Uṭṭhāpesuṃ pahaṭṭhāva, vītaniddāruṇaṃ tadā.
Tato pāto upaṭṭhātu, mupayātaṃ purohitaṃ;
Nemittake ca pucchiṃsu, sunitvā te pamoditā.
Na cirasseva puttassa, dhaññalakkhaṇasālino;
Uppattiyā avassaṃ’va, bhavaṃtabbanti kittayuṃ.
Taṃ suṇitvā amaccā ca, tathā nagaravāsino;
Avindiṃsu janindo ca, sabbepīti mahussavaṃ.
Tato paṭṭhāya sotthānaṃ, patthayaṃ patthivobhusaṃ;
Bhikkhusaṅghena bahuso, bhaṇāpesi parittakaṃ.
Maṇimuttādikaṃ cittaṃ, mahagghamanuvāsaraṃ;
Pariccaji dānamukhe, yācakānamanekaso.
Purohitādivippehi, vedavedaṅgaviññūhi;
Vattāpesi ca homādi-vidhānaṃ sotthi sammataṃ.
Suvinaṭṭhe vihāre ca, dhātugabbhe ca vāpiyo;
Jiṇṇā ca paṭisaṅkhattuṃ, yojayī rājakappike.
Dinaṃ nayante kalyāṇa-kammene’vaṃ narissare;
Na ciraṃ saṇṭhahi gabbha-varo kucchimhi deviyā.
Tatovagamma taṃ haṭṭha-pahaṭṭho so narissaro;
Mahantaṃ deviyā gabbha-parihāramadāpayi.
Paripakkagabbhā devī, kamena janayīsukaṃ;
Samaye bhaddanakkhatta-muhuttenabhilakkhite.
Suppasannā asesā ca, disāyo taṃkhaṇe ahu;
Samīraṇe ca vāsiṃsu, sugandhimudusītalā.
Dantīnaṃ ¶ koñcanādena, hayānaṃ hesitena ca;
Rājaṅgaṇaṃ tadājātaṃ, mahākolāhalā kūlaṃ.
Accherātisaye evaṃ, pātubhūte anekadhā;
Disvā taṃ vimhayappatto, māṇabharaṇabhūpati.
Sutvā nijassa puttassa, tadā sañjātasāsanaṃ;
Amatenābhisittova, pītipuṇṇamanoratho.
Mocāpetvā tadā kārā-ghare baddhe bahūjane;
Dānaṃ uḷāraṃ samaṇa-brāhmaṇānaṃ padāpayi.
Amaccapamukhā cāpi, janāpuranivāsino;
Kadalītoraṇādīhi, rājadhānī manekadhā.
Alaṅkaritvā sakalaṃ, sumaṇḍitapasādhitā;
Chaṇaṃ mahantaṃ vattesuṃ, katipāhaṃ manoramaṃ.
Vede vuttavidhānena, jātakammādikaṃ vidhiṃ;
Sabbaṃ samāpayitvāna, kumārassā’vanīpati.
Purohitādayo vippe, tato lakkhaṇapāṭhake;
Āṇāpetvāna sakkāra-sammānavidhipubbakaṃ.
Niyojesi kumārassa, lakkhaṇānaṃ paṭiggahe;
Sādhakaṃ sakalaṃ tassa, yatthapādādilakkhaṇaṃ.
Upadhāriya mahāmacca-gaṇamajjhagatassa te;
Rājino deviyā cāpi, pakāsesuṃ pamoditā.
Laṅkādīpaṃ ṭhapetvāna, jambudīpatalampi ca;
Ekacchattaṅkitaṃ katvā-nubhottuṃ nipuṇo iti.
Te santappiya bhogehi, bhiyyo pucchittha sādaraṃ;
Sandissamānaṃ yaṃkiñci, ariṭṭhaṃ atthi natthī’ti.
Dīghāyuko kumāro’yaṃ, kiñci paññāyate vata;
Janakāriṭṭhayogo’ti, te mahīpatino’bravuṃ.
Tassārijanasammaddi-patāpabhujayo gato;
So parakkamabāhū’ti, anvatthanāmamaggahī.
Kaṇṇave dhamahañceva, annupāsanamaṅgalaṃ;
Kārāpiya vidhānaññū, yathāvidhimasesato.
Rañño ¶ vikkamabāhussa, saputtuppattisāsanaṃ;
Vattuṃ sadūte pesesi, pulatthinagaraṃ tadā.
Tehiso bhāgineyyassa, mahābhāgattanampi ca;
Janakāriṭṭhayogañca, sutvā vikkamabāhuso.
Dhaññaṃ vijayarājādi-rājamālāya nāyakaṃ;
Maṇiṃva bhāsuraṃ mayhaṃ, bhāgineyyaṃ janesiso.
Hāni yākācisatataṃ, yathā tassa na hessati;
Tathā mamantikeyeva, kumāro ettha vaḍḍhataṃ.
Aladdhaṃ labhituṃ lābhaṃ, laddhañca parirakkhituṃ;
Sabbathā na samatthoyaṃ, putto gajabāhu mama.
Sūrabhāvādiyutto’pi, mahindavhaparosuto;
Nihīno mātugottena, na rajjassa raho mama.
Ṭhitassa vikkajātena, nekaso sañcitena me;
Rajjassa bhāgineyyo’va, kāmaṃ bhāgī bhavissati.
Itipesesi dūte so, ānetuṃ taṃ kumārakaṃ;
Kumārā bharaṇaṃ datvā, sesaṃ sārañcupāyanaṃ.
Sabbaṃ dūtamukhā sutvā, vīrabāhu mahīpati;
Tassetaṃ vacanaṃ yuttaṃ, vuttaṃ mehita buddhiyā.
Tathāpi ca nijāriṭṭha-paṭikāratthamīdisaṃ;
Orasaṃ puttaratanaṃ, pesetuṃ nā’nurūpakaṃ.
Kiñca tattha kumāramhi, nīte vikkama bāhuno;
Pakkho laddhamahāvāha-balo viya hutāsano.
Accunnatena mahatā, tejasā sañjalissati;
Hānireva vatamhākaṃ, mahatī hessate bhusaṃ.
Iti hatthe gatānaṃ so, dūtānaṃ thanayaṃ sakaṃ;
Apesetvā visajjesi, pasādiya manena so.
Saputtadārehi ¶ samaggavāsaṃ,
Narādinātho nivasaṃ tahiṃso;
Tibbena phuṭṭho mahatāgadena,
Rajjena saddhiṃ vijahittha desaṃ.
Sujanappasādasaṃve gatthāya kate mahāvaṃse
Kumārodayo nāma
Saṭṭhimo paricchedo.
Ekasaṭṭhima pariccheda
Saṅkhatthalipurābhigamano
Sutvā dve bhātaro aññe, jeṭṭhasso paratiṃsadā;
Khippaṃ saraṭṭhā āgamma, kāresuṃ antimaṃ vidhiṃ.
Atha kittisirimegho, raṭṭhaṃ jeṭṭhassa bhātuno;
Attādhīnaṃ karitvāna, āmantiya kaṇiṭṭhakaṃ.
Datvā raṭṭhadvayaṃ aññaṃ, vatthuṃ tattheva ādisi;
So’pi jeṭṭhassa bhātussa, vacanaṃ sampaṭicchiya.
Samādāya kumārañca, deviñca ratanāvaliṃ;
Dhītaro dve ca gantāna, mahā nāmahulaṃ puraṃ.
Samaggā nivasaṃ tattha, kumārassa sikhāmahaṃ;
Kāretvā parihārena, vaḍḍhesi mahatā sadā.
Tato so deviyā jeṭṭhaṃ-dhītaraṃ mittanāmikaṃ;
Dātukāmo saputtassa, sahāmaccehi mantayi.
Kāliṅganvayasambhūtā, pāyenakhalu bhūmipā;
Sāmibhāvaṃ gatā asmiṃ, laṅkādīpamhī bhūyaso.
Kāliṅgagotta sambhūta, gajabāhussa dātave;
Gūḷarūpena devī’yaṃ, yadi peseyya dhītaraṃ.
Bhiyyo ¶ vivāhasambaddho, balavā so bhavissati;
Mayhaṃ eso nirālambo, putto hehīti sabbathā.
Tasmā me sunūno esā, dātuṃ yuttā kumārikā;
Evaṃ sati vatamhākaṃ, vaḍḍhiye’va siyā ‘‘iti’’.
Devīpi sutvā taṃ sabba-mādiccanvaya maṇḍanā;
Sabbathā tamanicchanti, idamāha mahīpatiṃ.
Ghātetvā sakale yakkhe, kumāro vijayavhayo;
Laṃkādīpamimaṃ’kāsi, manussāvāsakaṃ sadā.
Tato pabhuti amhākaṃ, ghaṭesuṃ vijayanvayaṃ;
Kāliṅgavaṃsajeheva, sambandhaṃ katva pubbakaṃ.
Aññabhūpāla sambandho, sutapubbo pinatthino;
Somavaṃsa samumbhūte, ṭhapetvā dharaṇissare.
Tuyhaṃ jātoti amhākaṃ, sambandho so kathaṃ siyā;
Ariyanvaya sambhūta, kumārena sahāmunā.
Evaṃ so deviyā tāya, nekaso vārayantiyā;
Pasayhasaka putthassa, taṃ kumārimadāpayi.
So anekaguṇodāra- bhariyānugato tato;
Rañjayanto jane sabbe, janakasantike vasi.
Ekavīsatiṃ vassāni, rajjaṃ vikkama bāhuso;
Anubhotvā yathākammaṃ, kāyabhedā gato paraṃ.
Tato gajabhujo ṭhitaṃ, sampannabalavāhanaṃ;
Rajjaṃ hatthagataṃ katvā, pulattinagare vasī.
Tato kittisirīmegha, sirīvallabha bhūmipā;
Vuttanta metaṃ viññāya, evaṃ samanucintayuṃ.
Tassa vikkama bāhussa, vuddhabhāvena nekadhā;
Mūlarajjādhipaccaṃ taṃ, ammaṃ nindākaraṃ na hi.
Tadatthajassa bālassa, mūlarajjaṃ pasāsano;
Upekkhaṇaṃ panamhākaṃ, nevānucchavikaṃ vata.
Te soyāva sarajjamhi, baddhamūlo bhavissati;
Pasayha tāva taṃ rajjaṃ, vaṭṭati gaṇhituṃ iti.
Velakkāra ¶ balaṃ sabbaṃ, bhindiṃsu dhana dānato;
Ṭhapetvā sevake keci, tassabbhantarike tadā.
Gajabāhu mahīpāle, virattā raṭṭhavāsino;
Ubhinnaṃ rājūnaṃ dūte, pesayuṃ nekaso tato.
Rajjaṃ sādhetvā dassāma, ekībhūtā mayaṃ pana;
Upatthambhakabhāvo’va, kātabbo kevalaṃ iti.
Tato dve bhātukā senaṃ, sakaṃ sannayha vegasā;
Ubhato mukhato tassa, raṭṭhamajjhamupāgamuṃ.
Pahiṇiṃsu ca te dūte, tato gajabohuvhayo;
Bhūmipālo nijāmacce, sannipātiya mantayi.
Veḷakkārabalaṃ sabba-mujupaccattikaṃ ahu;
Rājāno dve ca no raṭṭhaṃ, saṅgāmatthamupāgatā.
Paṭhamaṃ tesu pakkhassa, ekassa balino bhusaṃ;
Mukhabhaṅge kate khippaṃ, tato aññe susādhiyā.
Iti nicchiya senaṅgaṃ, sabbamādāya attano;
Sirivallabharājābhi-mukhaṃ yuddhā’yupāgami.
Sirivallabharājāpi, saṅgāma mahibhiṃsanaṃ;
Pāto paṭṭhāya sāyanha-kālaṃ yāva pavattayaṃ.
Asakkuṇanto’bhibhavaṃ, vidhātuṃ tassa kañcipi;
Tatova so nivattitvā, sakaṃ raṭṭhaṃ gato lahuṃ.
Gajabāhussagokaṇṇa-sacivena parājito;
Agā raṭṭhaṃ sakaṃ kitti-sirimegho’pi bhūpati.
Gajabāhunarindopi, saṅgāme tamhi kiñcipi;
Parihānimasampatto, punā’gamma purantikaṃ.
Balanāthe viniggayha, sāparādhe bahū balī;
Raṭṭhaṃ vūpasametvāna, pāvekkhi nagaraṃ sakaṃ.
Raṭṭhe sake sakeyeva, tato pabhūti bhūmipā;
Aññoññamitte sambandhaṃ, vidhāya vihariṃsu te.
Tato parakkamabhujo, dharaṇī pālanandano;
Medhāvīnekasippesu, sikkhamāno susādhukaṃ.
Vicārakkhamapaññattā ¶ , kiccā kiccesu nekaso;
Accuḷārāsayattā ca, mahābhāgattanena ca.
Attano mātubhaginī, sahavāsa sukhamhi ca;
Alaggamānasoneka, balākīḷārasesu ca.
Sūrabhāvādisaṃyuttā, rājaputtā tu mādisā;
Paccante īdise dese, kathaṃ nāma vasissare.
Jātadesañca me dāni, yuvarājapabhogiyaṃ;
Gamissāmīti niggañchi, tamhā parijanatthito.
Kamena santikaṃ saṅkha-nāyakatthalisaññino;
Gāmassāgā ahiṃ kitti-sirimegho nisamma taṃ.
Abhāvā rajja dāyāda-samānassa’trajassa me;
Ekākī’hanti yo citta-santāpo santataṃ gato.
Jeṭṭhaṃva bhātaraṃ mayhaṃ, taṃ dehapaṭibimbakaṃ;
Daṭṭhuṃ me sattataṃ puññaṃ, mahantamuditaṃtica.
Pāmujjavegavasago, nagaraṃ taṃ manoharaṃ;
Alaṅkārā payitvāna, toraṇādīhi nekadhā.
Gantvā paṭipathaṃyeva, baloghaparivārito;
Narindo tithinakkhatta-visese subhasammate.
Anaññasādhāraṇataṃ, sampattehi guṇehi ca;
Lakkhaṇehi ca sabbehi, kalyāṇeyi susaṃyutaṃ.
Disvā kumāraṃ santuṭṭho, āliṅgitvāna pemato;
Ure katvāna cumbitvā, matthakamhi punappunaṃ.
Janassa balato tassa, passato locanehi so;
Santosa assudhārāyo, vassāpento nirantaraṃ.
Manuññameka māruyha, vāhanaṃ saha sūnunā;
Bherini dena pūrento, disā dasa samantato.
Pavisitvā puraṃ tattha, alaṅkāre manorame;
Dassayanto saputtassa, pāvisi rājamandiraṃ.
Laddhā ¶ tato kañcukī-supakāra,
Vagādineke paricārake so;
Nānāguṇā rādhitamānasassa,
Vasīsakāse pituno sukhena.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Saṅkhatthalipurābhigamano nāma
Ekasaṭṭhimo paricchedo.
Dvisaṭṭhimapariccheda
Paramaṇḍalābhigamano
Attanābhimatassā’su, jātadesassa pattiyā;
Sampuṇṇamanasaṅkappo, dussaṅkapavivajjito.
Vajirūpamorupaññā, balena gurusantike;
Lahuṃ bahuñca gaṇhanto, sippajātamaneka kaṃ.
Jināgamesu nekesu, koṭillā dīsu nītisu;
Saddasatthe ca kāveyye, sanighaṇḍuka keṭubhe.
Naccagītesu satthesu, hatthisippādikesu ca;
Dhanu khaggādinekesu, satthesu ca visesato.
Pārappatto vinītatto, pitu rañño samācari;
Adhippāyānukulaṃ’va, sadā bhattipurassaro.
Tadā sadā darācāra-guṇārādhitamānaso;
Piyena viya mittena, tena saddhiṃ mahīpati.
Uyyānajalakīḷādi-sukhaṃ nānappakārakaṃ;
Anubhotvā sadesasmiṃ, sañcaranto tahiṃ tahiṃ.
Ekadāsaṅkhasenādhi-patinā daḷhabhattinā;
Saraṭṭhasīmā rakkhāya, yo jitena balīyasā.
Ajjhāvutthassa ¶ ca balattha-linamassa ca santikaṃ;
Gāmasā’gañchi sutvāna, tamatthaṃ dhajinīpati.
Gāmaṃ taṃ sādhukaṃ sajju, sajjāpetvā saputtakaṃ;
Paccuggantvā mahīpālaṃ, paṇamitvā ṭhito tadā.
Pitā putto ubho tassa, sambhāsiya piyaṃ vaco;
Nekadhā’rādhitā tena, taṃ gāmaṃ samupāgaguṃ.
Tahiṃ katici bhūpālo, vāsare vītināmiya;
Senāpatiṃ samāhūya, idaṃ vacanaṃ mabravi.
Putto me dānivayasi, ṭhito’ panayanārahe;
Tassopanayanaṃ kātuṃ, mahopakaraṇaṃ lahuṃ.
Sajjetabbanti taṃ sutvā, sopi senādhināyako;
Sabbupakaraṇaṃ khippaṃ, maṅgalatthaṃ susajjayi.
Sugandha dīpapupphādi-vatthūhi divasattayaṃ;
Pubbakāraṃ karitvāna, mahantaṃ ratanattaye.
Vedikācāradakkhehi, dvijehi puthuvīpati;
Sampabhāvānu rūpaṃva, maṅgalaṃ taṃ samāpiya.
Parakkamakumārena, tena saddhiṃ samārabhi;
Vasantakīḷaṃ mahatiṃ, sāmacco kīḷituṃ tadā.
Rājā kitti sirīmegho-rohaṇe vasato tadā;
Sirīvallabhanāmassa, sabhātu maraṇampi ca.
Māṇabharaṇanāmassa, rajjalābhañca deviyā;
Mittāya paṭilābhañca, sirīvallabhasūnu no.
Rohaṇāgatadūtehi, suṇitvā sakabhātuno;
Kālakriyāya sañjāta-sokavegaṃ sudussahaṃ.
Mittāyatanayuppatti pavattiṃ savaṇena taṃ;
Vineyya virato tamhā, vasantasamayussavā.
Nivattetvāna tattheva, senāniṃ saṅkhanāmakaṃ;
Puttena saha so saṅkha-tthali nāmaṃ puraṃ gami.
Parakkamakumārena, tena saddhiṃ tahiṃ sukhaṃ;
Vasato tassa bhūpassa, vassamekamatikkami.
Māṇābharaṇabhūpassa ¶ , devī cāpi pabhāvatī;
Labhittha dutiyā kitti-sirī meghavhayaṃ sutaṃ.
Suṇitvā tañca so amhaṃ, vaṃso jāto mahā’’iti;
Ahu kittisirīmegho, tadā attamano bhusaṃ.
Laṃkādīpopabhogeka-hetunā mahatā satā;
Asādhāraṇabhūbhena, codito puññakammunā.
Kumāro so’tha pitarā, piyamitte viyattani;
Kariyamānaṃ sasnehaṃ, mahantaṃ co’palālanaṃ.
Sacivānamanekesaṃ, bhayabhattī purassaraṃ;
Kriyamānamupaṭṭhānaṃ, na maññanto tiṇāyapi.
Laṃkādīpamimaṃ sabba mekacchatto pasobhitaṃ;
Khippaṃ kāretukāmo so, sayaṃ iti vicintayi.
Kesa akkhaka gīvaṭṭhi-dāṭhā pattāna meva ca;
Padacetya mahābodhi-sākhānañcāpi satthuno.
Caturāsītisahassānaṃ, dhammakkhandhāna meva ca;
Sammāsambuddhakappānaṃ, ādhārattā ca niccaso.
Ākarattā ca nekesaṃ, maṇimuttādivatthūnaṃ;
Sammatopi visiṭṭhoti, dīponāti mahā ayaṃ.
Tayo me pitaro bhūpā, mātulopi ca sabbathā;
Ekacchattena vattetu, masamatthā vibhajji’maṃ.
Bhuñjantā ettakeneva, katakiccā mayaṃ iti;
Maññantā vigatacchandā’bhisekamhi kulocite.
Raṭṭhesake sakeyeva, isseraṃ sampavattayuṃ;
Kasikammādikaṃ gāma-bhojakā viya nissitā.
Tesu kittisiri meghaṃ, petteyyaṃ me ṭhapetva te;
Agamaṃsu yathākammaṃ, sesā bhūpatayo tayo.
Maccānaṃ paramaṃ āyu, vate’dāni parittakaṃ;
Bālāyuvāno vuddhā ca, ime sattā’nupubbaso.
Pāpuṇissanti maraṇa-mīti’yaṃ niyamopi ca;
Na heva asmiṃ lokasmiṃ, saṃvijjati kadācipi.
Tasmā ¶ sarīrake asmiṃ, bhaṅgure sāravajjite;
Hīḷite sāradassīhi, apekkhaṃ hitvā sabbathā.
Pihaniye yasodehe, ciraṭṭhāyimhi sabbadā;
Amhādisehi kattabbo, rājaputtehi ādaro.
Ummaggajātakādīsu, cārittañcāpi bhūmisu;
Vihitaṃ bodhisattena, vīrabhāvādinissitaṃ.
Rāmāyaṇabhāratādi-lokiyāsu kathāsupi;
Rāmassa vikkamañceva, tassa rāvaṇaghātino.
Duyodhanādirājāno, hantvāyuddhe pavattitaṃ;
Vikkamāti sayañceva, pañcannaṃ paṇḍusūnūnaṃ.
Itihāsakathāyañca, devāsuraraṇe purā;
Dussantādimahīpehi, katañca caritabbhūtaṃ.
Ummūlitavato tassa, nandavaṃsanarissare;
Cārakkadvijaseṭṭhassa, sutvā buddhibalampi ca.
Sabbā netāni lokamhi, yāvajjadivasā bhuvi;
Tesaṃ asannidhānepi, suppasiddhiṃ gatāni hi.
Suladdhaṃ jīvitaṃ tesaṃ, asādhāraṇamīdisaṃ;
Caritātisayaṃ kattuṃ, samatthā honti ye bhuvi.
Jāyitvā khattavaṃsamhi, khattavīravarodhitaṃ;
Yadihaṃ na karissāmi, moghā me jāti hessati.
Tesamabbhadhikā kāla-sampadāyeva kevalaṃ;
Mayā te adhikā kintu, paññādīhīti cintiya.
Piturājā ca me’dāni, pacchime vayasiṭṭhito;
Yadidaṃ pettikaṃ rajjaṃ, mama hatthagatabbhave.
Rājalakkhiva so peta-cetaso me pamādato;
Yathicchitañce na bhave, mahatī jāni me bhusaṃ.
Ettheva nivasanto’haṃ, carāpiya sake vare;
Paramaṇḍalavuttantaṃ, jāneyyaṃ yadi tattano.
Randhaṃ paccatthikānantu, pakāsetuṃ rathātathaṃ;
Adhippāyānurūpaṃ me, samatthā vā na vācarā.
Ye ¶ keci’dha janā santi, sabbe te mama sammukhā;
Balīyattaṃ’va sattūnaṃ, kathayanti anekaso.
Paccekaraṭṭhasāmīhi, pitubhūpehi tihipi;
Ekībhūya karitvāna, sattakkhattuṃ mahāhavaṃ.
Sādhetuṃ dukkaraṃ raṭṭhaṃ, bhavate kākinā kathaṃ;
Sisunā gaṇhituṃ sakkā, khuddarajjo pabhoginā.
Sukaraṃ mūlabhūtassa, tassa rajjassa sādhanaṃ;
Iti duccintaṃtaṃ tuyhaṃ, dūre tabbamidaṃ’’iti.
Kaṇṇe tatthasalākāyo, pavesentā’va nekaso;
Mahantattaṃ kathente’vaṃ, bahudhā paramaṇḍale.
Ajānanaṃ yathābhūtaṃ, vadantānaṃ kubuddhinaṃ;
Sabbametaṃ vaco jātu, saddhātabbaṃ siyā na hi.
Lesenekena gantvāna, khippaṃ’va paramaṇḍalaṃ;
Sarūpaṃ tattha ussāmi, ahameveti cintayi.
Yadi me pītubhūpālo, viññāyetaṃ vitakkitaṃ;
Abhijātassa puttassa, vaṃsajotikarassa me.
Gatassa satthu visaya-manatthopi siyā iti;
Anukampādhiyā mayhaṃ, gamanaṃ vārayissati.
Manorathassa saṃsiddhi, sabbathā mena hessati;
Tasmā niguḷarūpena, gamanaṃ bhaddakaṃ iti.
Laddhāna rattiyama thekadinaṃ khaṇaññū,
So tādisaṃ khaṇamakhīṇatarorūpāyo;
Jānāti no sakapitāgamanaṃ tathātaṃ,
Gehā’bhinikkhamitathā caturo kumāro.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Paramaṇḍalābhigamano nāma
Dvisaṭṭhimo paricchedo.
Tisaṭṭhima pariccheda
Senāpativadho
Nijāyudhadutiyassa ¶ , nikkhamantassa tassa hi;
Taṃ khaṇaṃ purato ko’pi, saṅkhasaddo samuggato.
Tato nekanimittaññū, kumāro taṃ suṇi tva so;
Nipphajjissati saṅkappo, khippaṃ yeveti modavā.
Tattha tattha niyuttānaṃ, rakkhakānamajānataṃ;
Nikkhamitvā purāvīta-bhayo sīhaparakkamo.
Vegena maggaṃ gantvāna, pañcagāvutamattakaṃ;
Badalatthalagāmassa, padesenāti dūrake.
Gāma mekamupāgañci, piliṃ vatthūti saññitaṃ;
Janānaṃ sannipātāya, nijānaṃ so katāvadhi.
Nijāgamanato pubbaṃ, paṭimagge nisīdituṃ;
Paṭiladdhaniyogānaṃ, yeci devāgate tadā.
Tahiṃ ṭhite so passitvā, ettakā kinnu āgatā;
Iti pucchi kumārotha, tepi taṃ ida mabravuṃ.
Lokappavattiṃ sakalaṃ, jānantenāpi sāminā;
Kimeva muccate maccu-bhayaṃ kesaṃ na vijjati.
Bālātānugato sāmi, ṭhito vayasi īdise;
Ajjāpi hi mukhe tuyhaṃ, khīragandho pavāyati.
Na hevatthi visuṃ vitta-jātaṃ saṅgahitaṃ tava;
Tadaññā copakaraṇa-sāmaggī neva vijjate.
Ciramparicitattehi, daḷhaṃ sāruḷabhattihi;
Vinā’mhehi visuṃ kevā’nugantāro janātuvaṃ.
Kiñcāgatānamamhākaṃ, pitā tuyhaṃ narissaro;
Kāressati idaṃ nāma, sabbathā neva ñāyate.
Amhākamantarāmagge ¶ , saṅkho nāma camūpati;
Mahabbalo mahāvīro, rajjasīmaṃ tamāvasaṃ.
Paccatthite ṭhapetvaññe, ete katipayā mayaṃ;
Aññamaññamhi niyata-māsaṅkī hadayā bhusaṃ.
Aruṇuggamavelā ca, samāsannatarādhunā;
Iti bhītiṃ pakāsesuṃ, paccekaṃ hadayassitaṃ.
Nisamma tesaṃ vacanaṃ, vidhāya madhuraṃ sitaṃ;
Vītasaṅko kumāro so, mukhāne’saṃ vilokiya.
Caritvāpi mayā saddhi-mete’ho kālamettakaṃ;
Na jāniṃsu mamaṃ sabbe, yesañhi bhayamidisaṃ.
Iti vatvā bhayaṃ tesaṃ, vinodetu mupaṭṭhitaṃ;
Sīhanādaṃ tadā’kāsi, mahantaṃ sīhavikkamo.
Tiṭṭhantu mānusā sabbe, mayi hatthagatāyudhe;
Sakko devānamindopi, kupito kiṃ karissati.
Bāloti maṃ cintaya taṃ, jātā vo kumatīdisī;
Parikkhīyati te jāṇā, navayo’ti na kiṃ sutaṃ.
Ajjeva kātumekena, kammunā cintitena me;
Sadesapara desaṭṭhā, bhayabhattī yathāmayi.
Karissanti yathā vedaṃ, bhayaṃ tumhe jahissatha;
Tathā rattiyametāya, vibhātāmaya khaṇena me.
Unnate dassayissāmi, buddhi sāhasavikkame;
Anudhāvati maṃ tāta, setehi yadi vo bhayaṃ.
Purato hotha tumhehi, vatvā te gahitāyudho;
Sāhasekaraso vīro, tamhā nikkhamma gāmato.
Udayā’calasīsaṭṭhaṃ, jetumādiccamaṇḍalaṃ;
Aparaṃ ravi bimbaṃva, pacchimā sā mukhoditaṃ.
Tejasā pasarantena, janānaṃ pavikāsayaṃ;
Netambujavanaṃ pāto, badalatthalimāgami.
Jaghasaṅkhassarenā’tha, senā nātho pabujjhiya;
Sañjātasambhamo ñatvā, rājaputtamupāgataṃ.
Saddhiṃ ¶ balena mahatā, padhuggammakatādaro;
Paṇāmamucitaṃ kattu-mānato vasudhātale.
Amhākamesajīvanto, kiṃ nāmatthaṃ karissati;
Māretabbo’dhuneveti, passante samukhaṃ bhaṭe.
Nevā’diṭṭhāparādhassa, maraṇaṃ puriso citaṃ;
Vadho virodhe sakkā’ti, iṅgitena nivāriya.
Senāpatissa so hatthaṃ, gahetvā sīhasannibho;
Bhāsanto madhuraṃ vācaṃ, tassevā’gañchi mandiraṃ.
Athassa gamanaṃ rañño, bhavitabbamajānatā;
Sarūpaṃ yāva jānāmi, tāvassete sahāgatā.
Yathā na sahitā honti, ṭhapetabbā visuṃ visuṃ;
Kumāro’va mamāgāre, vasatū’ti vicintiya.
Tathā senāpati katvā, vañcetuṃ taṃ mahāmatiṃ;
Dassetvā’ti thīsakkāraṃ, rañño dūte sa pesayi.
Kumāro’tha viditvāna, tena taṃ vañcanaṃ kataṃ;
Kattabbametthā’katvāha, mudāsīno bhave yadi.
Icchitatthassa nipphatti, na me jātu bhavissati;
Ayaṃ tāvā’dhunāvassaṃ, māretabboti cintiya.
Sahāgataṃ payojetvā, ghātāpayi camūpatiṃ;
Hato senādhinātho’ti, mahantaṃ khubhitaṃ ahu.
Senānāthabhaṭo eko, sutvā senāpatiṃ hataṃ;
Māraṇaṃ sāmino mayhaṃ, kiṃ nimittamīti bravi.
Nettiṃ sapāṇī sahasā, kumāraṃ ṭhitamekakaṃ;
Abhidāvi sasāmissa, paricattattajīvino.
Kumārassa mukhaṃ disvā, vedhamāno bhayena so;
Pure ṭhātumasakkonto, pādamūle tato sayi.
Gaṇhathe’tantivacanā-kumārassa ¶ puretaraṃ;
Tasseveko sahacaro, bhaṭametaṃ vighātayi.
Niyogaṃ me vinā tena, kataṃ kammaṃ na yujjati;
Iti daṇḍanametassa, kārāpesiyathocitaṃ.
Atha taṃ kālayambhūta-saṅkhobhamatibhiṃsanaṃ;
Bhamukkhipanamattena, rājaputto samaṃ nayi.
Vīro yasodharadhano dhitimā kumāro;
Vīropakāracaturo varakittisāro;
Senindasañcitamanappadhanaṃ bhaṭānaṃ;
Sabbaṃ visajjayi yathāruciyā gahetuṃ.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Senāpativadho nāma
Tisaṭṭhimo paricchedo.